←مأموریت‌های پس از لیلة المبیت
جز (جایگزینی متن - 'اشراف' به 'اشراف') |
|||
| (۳۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = لیلة المبیت| عنوان مدخل = لیلة المبیت| مداخل مرتبط = [[لیلة المبیت در قرآن]] - [[لیلة المبیت در تاریخ اسلامی]] | پرسش مرتبط =}} | |||
'''لیلة المبیت''' شبی است که [[امام علی|علی]] {{ع}} در بستر [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] خوابید و [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]] {{صل}} از [[مکه]] بیرون رفت و پس از چند روز درنگ در [[غار ثور]]، به [[مدینه]] [[هجرت]] کرد. لیلة المبیت یکی از فضایل بزرگ [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} محسوب می‌شود. | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[بیعت عقبه دوم]] در ذی‌الحجه سال سیزدهم [[بعثت]] به انجام رسید. در فاصله‌ای کمتر از سه ماه، بیشتر [[یاران]] [[رسول خدا]] {{صل}} به سوی [[مدینه]] رهسپار شدند و [[مدینه]]، پایگاه بزرگی برای [[مسلمانان]] شد. | |||
[[قریش]] از [[هجرت]] [[رسول خدا]] {{صل}} بیمناک بود و برای جلوگیری از [[هجرت]] حضرت در دارالنُدوه (مرکز تصمیم‌گیری [[قریش]] که [[قصی بن کلاب]]، جدّ [[پیامبر]] {{صل}} آن را ساخت) جمع شدند، تا در این باره تصمیم بگیرند. اشراف [[قریش]]، از [[قبایل]] «[[بنی عبدشمس]]»، «[[بنی‌نوفل بن عبدمناف]]»، «بنی عبدالدار»، «بنی‌اسد»، «[[بنی‌مخزوم]]»، «بنی‌سهم» و «بنی‌جمح» حضور داشتند. در آن روز که برای این کار اجتماع کردند، بعضی از مؤرخان [[نقل]] کرده‌اند، [[شیطان]] به صورت [[پیری]] پشمینه پوش، خوش‌قیافه و آراسته، در آنجا حاضر شد<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۸۰-۴۸۱؛ ابوالربیع حمیری کلاعی، الاکتفاء بما تضمنه من مغازی رسول الله {{صل}} و الثلاثة الخلفاء، ج۱، ص۲۷۸؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۷۰.</ref> و در انجمن آنها نشست و گفت: «من از [[مردم]] نَجد هستم، گزارش کار شما را شنیدم و به اینجا آمدم که از رأی من استفاده کنید»<ref>عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۱۰۲؛ شیخ طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۱۴۵.</ref>. | |||
صحبت درباره [[پیامبر]] {{صل}} شروع شد<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۸۱-۴۸۲؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۷۱-۳۷۲.</ref>. بعضی گفتند: [[رسول خدا]] {{صل}} را به زنجیر کرده، زندانی کنند تا روز [[مرگ]] وی فرا رسد. بعضی دیگر گفتند: او را از [[مکّه]] بیرون کنیم که این نظر مردود واقع شد. [[ابوجهل]] نظر داد، از هر [[قبیله]] [[جوانی]] دلیر [[انتخاب]] شود، شبانه بر او بتازند و دسته‌جمعی او را بکشند؛ زیرا در این صورت، [[خون]] او در میان همه [[قبایل]] پراکنده می‌شود و [[بنی‌هاشم]] نمی‌توانند با همه طوایف [[قریش]] بجنگند و ناچار به گرفتن دیه می‌شوند و ما هم دیه‌اش را می‌پردازیم<ref>شیخ طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۱۴۵-۱۴۶؛ احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۹-۲۶۰.</ref>. تعداد این [[جوانان]] را تا بیست و پنج نفر گفته‌اند<ref>السیرة النبویة، ج۱، ص۴۸۱؛ تاریخ الطبری، ج۲، ص۳۷؛ البدایة والنهایة، ج۳، ص۱۷۷؛ الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۸؛ الامالی (طوسی)، ص۴۴۶.</ref>، که از تمام [[قبایل]] اصلی و فرعی قریش [[انتخاب]] شده بودند<ref>قبایل اصلی و فرعی قریش در مروج الذهب مسعودی آمده است (ج۲، ص۳۲ و ۳۳).</ref>. این پیشنهاد به اتفاق آرا پذیرفته شد و با همین تصمیم پراکنده شدند و قرار شد که چون شب فرا رسید، آن را عملی<ref>شیخ طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۱۴۵-۱۴۶؛ احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۹-۲۶۰.</ref>.<ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی بردکشکی، سید جواد]]، [[لیله المبیت (مقاله)|لیله المبیت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲]]، ص۲۵۰-۲۵۱.</ref> آنها می‌خواستند که [[خون]] ایشان بین تمام طوایف قریش، تقسیم شود، [[بنی هاشم]] نتوانند یک تیره خاص را [[مسئول]] بدانند،؛ چراکه اگر یک نفر از یک طائفه خاص پیامبر را می‌کشت، گرفتار [[قصاص]] می‌گردید، تیره و طائفه او در معرض خطر [[انتقام]] قرار می‌گرفت؛ ولی با شرکت همه طوایف در [[قتل]]، دیگر امکان انتقام و قصاص وجود نداشت. با خود می‌گفتند: اگر [[بنی هاشم]] خیلی فشار بیاورند، مجبور خواهند بود در آخر از ما دیه طلب کنند، ما دیه را خواهیم پرداخت<ref>تاریخ الطبری، ج۲، ص۳۷۲؛ عیون الاثر، ج۱، ص۲۰۶؛ سبل الهدی، ج۲، ص۲۳۲؛ الامالی (طوسی)، ص۴۶۵؛ المناقب، ج۱، ص۱۸۲.</ref>.<ref>[[محمد علی جاودان|جاودان، محمد علی]]، [[جانشین پیامبر (کتاب)|جانشین پیامبر]]، ص ۷۷.</ref> | |||
== نزول پیک [[وحی]] به [[پیامبر]] {{صل}} == | |||
[[مشرکان]] [[مکّه]] به دنبال تصمیمی که گرفته بودند، [[انتظار]] آمدن شب را می‌کشیدند تا از [[تاریکی]] استفاده کرده و نقشه خود را عملی کنند. [[جبرئیل]] بر حضرت نازل شد و گفت: «شما مأمورید که امشب در بستر خویش نخوابی و [[رسول خدا]] {{صل}} را از تصمیم [[مشرکان]] [[آگاه]] ساخت و به این صورت، [[فرمان]] [[هجرت]] را از جانب [[خداوند]] صادر کرد» <ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۸۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۶؛ احمد بن یحیی بلاذری، الانساب الاشراف، ج۱، ص۲۶۰.</ref>. | |||
[[رسول اکرم]] {{صل}} به [[امام علی|امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمود: «آیا شما جانت را فدای من می‌کنی؟ گفت: آری، ای [[رسول خدا]]!<ref>شیخ طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۱۴۷.</ref> [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: در بستر من بخواب و روپوش مرا روی سر خود بکش»<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۸۲-۴۸۳؛ شیخ طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۱۴۷؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۶.</ref>. | |||
پس [[حضرت علی]] {{ع}} از سر شب در جایگاه [[پیامبر]] {{صل}} خوابید. [[مشرکان]] [[قریش]]، حجره [[پیامبر]] {{صل}} را محاصره کردند و از شکافِ در به داخل [[خانه]] نگاه می‌کردند. آنان تصوّر کردند [[پیغمبر]] {{صل}} در جایگاه خود خوابیده است. [[کفّار]] [[قریش]] می‌خواستند، همان شب به [[خانه]] بریزند؛ ولی [[ابولهب]] گفت که شب، [[خانه]] را حراست می‌کنیم و همین که صبح طلوع کرد، به [[خانه]] هجوم می‌بریم<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج۱، ص۲۷۵؛ قطب الدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۱۴۳.</ref>. [[کفّار]] [[خانه]] را در محاصره‌شان گرفتند. [[پیامبر]] {{صل}} از [[خانه]] خارج شد و مشتی شن برداشت و بر سر آنان پاشید، سپس چند [[آیه]] اول [[سوره یس]] را تا [[آیه]] {{متن قرآن|وَجَعَلْنَا مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدًّا وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْنَاهُمْ فَهُمْ لَا يُبْصِرُونَ}}<ref>«و ما پیش رویشان سدّی و پشت سرشان سدّی نهاده‌ایم و (دیدگان) آنان را فرو پوشانده‌ایم چنان که (چیزی) نمی‌بینند» سوره یس، آیه ۹.</ref> [[تلاوت]] کرد و [[پیامبر]] {{صل}} از میان آنها گذشت<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۷۶؛ و شیخ طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۱۴۷؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۸۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۲۷۳.</ref>. [[مشرکان]] که بیرون [[خانه]] بودند، با هم به گفتگو پرداختند. [[ابوجهل]] رو به رفقای خود کرد و گفت: «[[محمد]] [[گمان]] می‌کند اگر شما از او [[پیروی]] بکنید، بر [[عرب]] و [[عجم]] [[حکومت]] و [[سلطنت]] خواهید کرد و پس از [[مرگ]] نیز، دوباره زنده خواهید شد و به باغ‌های [[اردن]] و [[شام]]، خواهید رفت؛ ولی اگر از او [[پیروی]] نکنید، کشته خواهید شد و پس از [[مرگ]] نیز که زنده شوید، آتش‌های افروخته در [[انتظار]] شماست»<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۸۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۷۳؛ ابوالربیع حمیری کلاعی، الاکتفاء بما تضمنه من مغازی رسول الله {{صل}} و الثلاثة الخلفاء، ج۱، ص۲۸۰.</ref>. | |||
در همان لحظه، رهگذری از پیش [[مشرکان]] گذشت و به آنها گفت: به [[انتظار]] چه کسی در اینجا نشسته‌اید؟ گفتند: به [[انتظار]] [[محمد]]. رهگذر گفت: خدایتان [[ناامید]] کرد و به [[خدا]] [[سوگند]]! [[محمد]] از [[خانه]] خارج شد و به سر همه شما خاک ریخت، دنبال کار خود رفت و اگر [[صدق]] گفتار مرا می‌خواهید، [[دست]] به سرهای خود بکشید. این را گفت و از پیش آنها رفت<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۸۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۷۳.</ref>. | |||
[[مشرکان]] [[دست]] به سر خود کشیدند و دیدند روی سرشان خاک ریخته است؛ از این رو برخاستند و به طرف در [[خانه]] آمدند و شروع به تفحص کردند؛ چون [[علی]] {{ع}} در جای آن حضرت خوابیده بود و بُرِد مخصوص [[رسول خدا]] {{صل}} را به خود پیچیده بود، با هم گفتند: «به [[خدا]] این [[محمد]] است که در جای خود خوابیده و این برد مخصوص اوست که روی او افتاده است». همین مطلب سبب شد که آنها تا صبح در همانجا بمانند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۸۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۷۳؛ ابوالربیع حمیری کلاعی، الاکتفاء بما تضمنه من مغازی رسول الله {{صل}} و الثلاثة الخلفاء، ج۱، ص۲۸۰.</ref>. | |||
از آیاتی که در این باره نازل شد، می‌توان به دو مورد اشاره کرد: | |||
#{{متن قرآن|وَإِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ وَيَمْكُرُونَ وَيَمْكُرُ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که کافران با تو نیرنگ می‌باختند تا تو را بازداشت کنند یا بکشند یا بیرون رانند، آنان نیرنگ می‌باختند و خداوند تدبیر می‌کرد و خداوند بهترین تدبیر کنندگان است» سوره انفال، آیه ۳۰.</ref>. | #{{متن قرآن|وَإِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ وَيَمْكُرُونَ وَيَمْكُرُ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که کافران با تو نیرنگ می‌باختند تا تو را بازداشت کنند یا بکشند یا بیرون رانند، آنان نیرنگ می‌باختند و خداوند تدبیر می‌کرد و خداوند بهترین تدبیر کنندگان است» سوره انفال، آیه ۳۰.</ref>. | ||
#{{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ شَاعِرٌ نَتَرَبَّصُ بِهِ رَيْبَ الْمَنُونِ قُلْ تَرَبَّصُوا فَإِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُتَرَبِّصِينَ}}<ref>«بلکه می‌گویند شاعری است که چشم به راه رویداد مرگ برای اوییم بگو: چشم به راه بدارید که من هم با شما از چشم‌دارندگان به راهم» سوره طور، آیه ۳۰-۳۱.</ref>. | #{{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ شَاعِرٌ نَتَرَبَّصُ بِهِ رَيْبَ الْمَنُونِ قُلْ تَرَبَّصُوا فَإِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُتَرَبِّصِينَ}}<ref>«بلکه می‌گویند شاعری است که چشم به راه رویداد مرگ برای اوییم بگو: چشم به راه بدارید که من هم با شما از چشم‌دارندگان به راهم» سوره طور، آیه ۳۰-۳۱.</ref>. | ||
== | [[جبرئیل]] به [[رسول اکرم]] {{صل}} گفت: به طرف [[غار ثور]] حرکت کن، هنگامی که [[رسول خدا]] {{صل}} عازم [[غار ثور]] بود، در بین راه، [[ابوبکر]] را دید، پس او را نیز با خود برد. وقتی صبح شد و هوا روشن گردید، [[مشرکان]] ناگهان به [[خانه]] ریختند و به طرف بستر [[پیامبر]] {{صل}} رفتند. ناگهان [[حضرت علی]] {{ع}} از بستر برخاست و فرمود: چه می‌خواهید؟ [[مشرکان]] گفتند: [[محمد]] را می‌خواهیم، او کجاست؟. [[علی]] {{ع}} فرمود: مگر او را به من سپرده بودید تا از من تحویل بگیرید؟ شما به او گفتید که [[مکه]] را ترک کند و او نیز [[مکه]] را ترک کرده است <ref>شیخ طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۱۴۷.</ref>.<ref>[[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی بردکشکی، سید جواد]]، [[لیله المبیت (مقاله)|لیله المبیت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲]]، ص ۲۵۱-۲۵۳.</ref> | ||
[[مشرکان]] آن قدر از ناکامی و [[شکست]] نقشه‌شان [[خشمگین]] بودند که فریادزنان بر سر [[امیرالمؤمنین]] ریخته و ایشان را در میان گرفته و تا می‌توانستند به ضرب و شتم ایشان پرداختند و سخت مضروب نمودند. سپس او را به [[مسجدالحرام]] برده و [[محبوس]] کردند؛ اما ساعتی بعد چون می‌خواستند پیامبر را تعقیب کنند ایشان را رها کردند<ref>تاریخ الطبری، ج۲، ص۳۷۴؛ امتاع الاسماع، ج۱، ص۵۷؛ الکامل، ج۲، ص۱۰۳.</ref>.<ref>[[محمد علی جاودان|جاودان، محمد علی]]، [[جانشین پیامبر (کتاب)|جانشین پیامبر]]، ص ۷۸.</ref> | |||
== لیلة المبیت فضیلتی برای [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} == | |||
شب هجرت [[رسول خدا]] {{صل}} و خوابیدن [[حضرت علی]] {{ع}} در بستر [[پیامبر]] {{صل}} را "[[لیلة المبیت]]" می‌گویند. خوابیدن [[امام علی|علی]] {{ع}} در آن شب هجرت در جای [[پیامبر]] که نمونۀ اعلای [[فداکاری]] و نوعی [[عملیات استشهادی]] بود، از [[فضایل]] برجستۀ آن حضرت است و آیۀ [[قرآن]] این جانفشانی را فروختن [[جان]] در برابر کسب [[رضای خدا]] دانسته است:{{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ}}<ref>«و از مردم کسی است که در به دست آوردن خشنودی خداوند از جان می‌گذرد و خداوند به بندگان مهربان است» سوره بقره، آیه ۲۰۷.</ref>.<ref>فخرالدین رازی، تفسیر فخر رازی، ج۵؛ ۶، ص۲۰۴؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۵۳۵.</ref> این [[فداکاری]]، نظیر [[فداکاری]] [[اسماعیل]] ذبیح و [[عبداللّه]] پسر [[عبد المطلب]] بود که آمادۀ [[فدا]] شدن بودند<ref>مناقب، ابن‌شهرآشوب، ج ۲ ص ۶۰</ref>. | |||
این [[فضیلت]]، در شعرهای [[عربی]] و [[فارسی]] متعددی مطرح شده است. خود [[امام علی|امیر المؤمنین]] {{ع}} نیز در ابیاتی به این واقعه اشاره فرموده است<ref>روایات مربوط به لیلة المبیت و این آیه را در «بحار الأنوار»، ج ۳۶ ص ۴۰ ببینید.</ref>. | |||
از جمله آیاتی که بر [[امامت]] آن حضرت به آن [[استدلال]] شده، یکی هم همین [[آیه]] است که گویای [[فضیلت]] خاصّ اوست<ref>بحار الأنوار، ج ۳۶ ص ۴۵.</ref>. ماجرای خوابیدن [[امام علی|حضرت علی]] {{ع}} در بستر [[پیامبر]] را در مورد [[شب]] رفتن آن حضرت به [[شعب]] هم [[نقل]] کرده‌اند. [[شیخ مفید]] احتمال می‌دهد که دوبار در رختخواب [[پیامبر]] خوابیده باشد<ref>همان، به نقل از الفصول</ref>. [[امام علی]] {{ع}} دربارۀ این [[فضیلت]] و [[فداکاری]] خود چنین سروده است: با جانم از کسی نگه‌داری کردم که [[بهترین انسان]] بر روی [[زمین]] و بهترین کسی است که خانۀ [[خدا]] و [[حجر اسماعیل]] را [[طواف]] کرده است. [[پیامبر خاتم|محمد]] {{صل}} چون از [[نیرنگ]] آنان بیمناک شد، [[پروردگار]] باشکوهم او را از [[نیرنگ]] نگه داشت و من به جای او خوابیدم، مراقب بودم که چه زمانی مرا پاره پاره کنند و خود را برای [[مرگ]] و [[اسارت]] آماده کرده بودم. [[پیامبر خدا]] در [[غار]] ایمن آرمید، در [[حفاظت]] [[خدا]] و [[پوشش]] او<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۲۲؛ [[محمد علی جاودان|جاودان، محمد علی]]، [[جانشین پیامبر (کتاب)|جانشین پیامبر]]، ص ۷۹.</ref>. | |||
== راز خوابیدن [[امام]] در بستر [[پیامبر]] {{صل}} == | |||
# خوابیدن امام {{ع}} [[شب هجرت]] در بستر پیامبر به منزله [[اعلان]] پختگی [[شخصیت]] [[الهی]] [[امام علی]] {{ع}} و [[شایستگی]] وی در عهده‌داری [[جانشینی پیامبر اکرم]] {{صل}} در هر امر دشوار و رخداد پراهمیت و [[دعوت]] مهم، به شمار می‌آمد. | |||
# امام {{ع}} با [[پوشیدن]] ردای [[رسول اکرم]] {{صل}} و خوابیدن در بستر آن بزرگوار و این عمل، [[خویشاوندی]] را به [[ارتباط]] در [[دین]] و [[عقیده]] مرتبط می‌ساخت و تأکید بر این اصل بود که [[جان]] علی {{ع}} همان جان [[رسول]] خداست {{صل}} به ویژه آنگاه که امام {{ع}} در سایر مسئولیت‌های مربوط به [[امور مالی]] و [[اجتماعی]] مخصوص رسول اکرم {{صل}} عمل نمود. | |||
# سه [[روز]] درنگ امام {{ع}} در [[مکه]] و اعلان موضع‌گیری اصولی خود که بی‌پروا و با [[اطمینان]] اظهار داشت بر همان شیوه رسول اکرم {{صل}} [[ثابت قدم]] است و [[دستورات]] [[حضرت]] را [[اجرا]] و مسئولیت‌هایی را که به وی سپرده در کمال [[آرامش]] و دقت انجام خواهد داد و آنگاه که در برابر دیدگان [[قریش]] آشکارا [[هجرت]] خویش را آغاز کرد، دلیل بر [[شجاعت]] و [[دلاوری]] آن بزرگ‌مرد است. | |||
# در ماجرای خوابیدن امام {{ع}} به جای پیامبر {{صل}} برخی از زوایای شخصیت آن حضرت مثل شجاعت و دلاوری امام و [[قدرت]] [[نفسانی]] و جسمی و پختگی [[ذهنی]] و [[آگاهی]] [[دینی]] آن بزرگوار و ظرفیت‌پذیری نسبت به [[دستورات الهی]] نمودار گشت<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۲ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۲]] ص ۹۴.</ref>. | |||
== مأموریت‌های پس از [[لیلة المبیت]] == | |||
با نزدیک شدن سپیده‌دم نخستین [[روز]] [[هجرت]] [[مبارک]]، که سایه [[آرامش]] و [[امنیت]] [[الهی]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} را در هر گامی که به سمت [[مدینه]] مقرّ و پایگاه جدید [[رسالت]] [[اسلامی]] برمی‌داشت، در میان گرفته بود، بر [[سرور]] و [[شادی]] علی افزوده می‌شد. آن شب هراس‌انگیز با احتمالات فراوان و دشواری‌های زیادش به پایان رسید بی‌آن‌که خطر و یا حادثه ناگواری متوجه [[امام]] {{ع}} شود و آن بزرگوار توانست مأموریت خویش را به شکلی کامل به انجام رساند که در مقام اجرا و پیاده کردن آن در سطح بسیار بالایی از دقت و [[آگاهی]] قرار داشت. | |||
در برابر امام {{ع}} مسئولیت‌های دیگری نیز وجود داشت که از عهده کسی جز او ساخته نبود از جمله: برگرداندن امانت‌هایی که نزد [[رسول خدا]] {{صل}} بود صاحبان آنها ـ که بیشتر آنها [[مشرک]] بودند ـ به دلیل [[امانتداری]] و [[اخلاص]] پیامبر اکرم {{صل}} به آن بزرگوار اعتماد داشتند؛ زیرا [[پیامبر]] میان [[قریش]] به راست گویی و امانتداری معروف بود هم‌چنین عرب‌هایی که در موسم [[حج]] به آن دیار می‌آمدند زر و زیور و [[دارایی]] خویش را نزد آن حضرت به [[امانت]] سپرده بودند و رسول خدا {{صل}} هیچ‌گاه بر خلاف تعهدات خود عمل نمی‌کرد و در امانت‌های خویش [[خیانت]] نمی‌ورزید هرچند شرایط موجود دشوار می‌نمود و در آن لحظات زودگذری که [[انسان]] [[عاقل]] را مات و مبهوت می‌ساخت و خطرات، وجود [[مقدس]] پیامبر را [[تهدید]] می‌کرد حضرت فراموش نکرد آن مأموریت را به فردی بسپارد که به بهترین شکل ممکن آن را به انجام رساند و چنان شخصی جز علی {{ع}} نبود؛ چراکه آن حضرت به امور مربوط به رسول خدا {{صل}} و امانت سپردگان و دارایی آنها، آشناتر از همه و از [[قدرت]] و توان فوق‌العاده‌ای برخوردار بود. | |||
بدین ترتیب، علی {{ع}} [[امانت‌ها]] را به صاحبان آنها رساند و سپس در [[مسجد الحرام]] با صدای بلند اعلام کرد: «[[مردم]]! آیا کسی هست که امانتش به وی باز گردانده نشده باشد؟ آیا کسی هست که سفارشی داشته باشد؟ آیا کسی هست که از پیامبر‌طلبی داشته باشد؟» و چون کسی حاضر نشد، رهسپار [[مدینه]] شد و به [[رسول خدا]] {{صل}} پیوست. [[علی بن ابی طالب]] {{صل}} بعد از ([[هجرت]]) [[پیامبر اکرم]] {{صل}} تنها سه [[روز]] در [[مکه]] درنگ کرد<ref>مناقب ابن‌شهرآشوب، ج۲، ص۵۸؛ مروج الذهب مسعودی، ج۲، ص۲۸۵.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۲ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۲]]، ص ۸۸.</ref> | |||
== فضیلت امیرالمؤمنین == | |||
یکی از [[فضائل امام علی]] {{ع}} خوابیدن در بستر [[رسول خدا]] {{صل}} در شب [[هجرت]] آن حضرت به [[مدینه]] است؛ شبی که همه قبائل [[مکه]] برای [[کشتن پیامبر]] {{صل}}، هم قسم شده و [[پیمان]] بسته بودند که [[چهل]] مرد [[قوی]] هیکل از قبائل مختلف در این کار سهیم باشند تا [[قریش]] نتواند آنها را [[قصاص]] کند و به گرفتن دیه تن دهد بدین ترتیب، [[خون]] [[رسول خدا]] {{صل}} هدر رود. | |||
[[رسول خدا]] {{صل}} به [[امر الهی]] باید هر چه سریع‌تر [[مکه]] را به مقصد [[مدینه]] ترک می‌کرد تا این بار نیز [[توطئه]] [[مشرکان]] [[قریش]] بی‌اثر شود و با وجود [[مراقبت]] شدید [[مشرکان]] از [[خانه پیامبر]] {{صل}} این امر ممکن نبود مگر اینکه کسی با [[شجاعت]] جای خالی [[رسول خدا]] {{صل}} را پر کرده و در بستر وی بخوابد تا [[مشرکان]] از [[هجرت]] ایشان به سمت [[مدینه]] [[آگاه]] نگردند. از این رو [[رسول خدا]] {{صل}} به [[امام علی]] {{ع}} فرمود: "ای [[علی]]! [[جبرئیل]] بر من نازل شد و [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که کافران با تو نیرنگ می‌باختند تا تو را بازداشت کنند یا بکشند یا بیرون رانند» سوره انفال، آیه ۳۰.</ref> را بر من نازل کرد و به من خبر داد که [[مشرکان]] [[قریش]] نقشه کشتن مرا کشیده و [[تصمیم]] گرفته‌اند که به طور دسته جمعی بر من [[هجوم]] آورده، مرا در بسترم بکشند، مرا [[خدا]] [[مأمور]] ساخته که [[مکه]] را ترک کرده و امشب به سمت [[غار ثور]] حرکت کنم و [[خداوند]] به من امر کرده است که به تو امر کنم که امشب در بستر من بخوابی تا با خوابیدن تو در بستر من آنها از رفتن من به سمت [[مدینه]] [[آگاه]] نگردند. نظرت در این باره چیست و چه خواهی کرد؟". | |||
[[امام علی]] {{ع}} در پاسخ فرمود: "یا [[رسول الله]]، اگر من به جای شما بخوابم [[جان]] شما به [[سلامت]] خواهد بود؟" آن حضرت فرمود: "آری" و [[علی]] {{ع}} پس از [[اطمینان]] از [[سلامت]] [[پیامبر]] {{صل}} تبسمی زد و به خاک افتاد و [[سجده شکر]] به جای آورد. در [[حدیث]] ذکر شده که این، نخستین [[سجده]] شکری است که در [[اسلام]] به جای آورده شده است و چون [[علی]] {{ع}} سر از [[سجده]] برداشت به [[رسول خدا]] {{صل}} عرض کرد: "ای [[رسول خدا]]! شما [[مأموریت]] خود را انجام دهید؛ گوش و چشم و مهر و [[محبت]] دلم فدای شما باد و مرا نیز به هر چه می‌خواهید [[فرمان]] دهید. همان‌گونه که شما می‌خواهید [[فرمانبردار]] خواهم بود و از غیر [[خدای بزرگ]] [[توفیق]] نمی‌خواهم". [[پیامبر]] {{صل}} به او فرمود: "در بستر من بخواب و برد سبز [[یمانی]] را روی خود بکش". سپس به [[علی]] {{ع}} فرمود: "ای [[علی]]! من به تو خبر می‌دهم که [[خدای متعال]] [[دوستان]] خود را درباره [[ایمان]] و جایگاه‌شان در [[دین]] می‌آزماید؛ پس سخت‌ترین [[مردم]] در [[بلا]] و [[آزمایش]]، [[پیامبران]] هستند و سپس هر کس به آنها شبیه‌تر و نزدیک‌تر است. ای [[فرزند]] مادرم! [[خداوند]] تو را [[امتحان]] کرد و نیز مرا درباره تو [[امتحان]] کرد. همان‌گونه که [[خلیل]] خود، [[ابراهیم]] و [[اسماعیل]] ذبیح را آزمود. بردبار باش! [[صبر]] پیشه کن که به [[راستی]] [[رحمت خدا]] به [[نیکوکاران]] نزدیک است"<ref>الامالی، شیخ طوسی، ص۴۶۵.</ref>. | |||
[[امام علی]] {{ع}} در بستری که هر لحظه [[منتظر]] ورود [[کفار]] با شمشیرهای از نیام کشیده بود، خوابید تا بدین ترتیب، با [[هجرت]] [[رسول خدا]] {{صل}} به [[مدینه]] مرحله جدیدی از [[اسلام]] آغاز شود. این [[شب]] را "[[لیلة المبیت]]" می‌نامند. بعد از این کار، این [[آیه]] در [[شأن امام علی]] {{ع}} نازل شد: {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ}}<ref>«و از مردم کسی است که در به دست آوردن خشنودی خداوند از جان می‌گذرد و خداوند به بندگان مهربان است» سوره بقره، آیه ۲۰۷.</ref>. همه [[دانشمندان شیعه]] بر این باورند که این [[آیه]] بعد از خوابیدن [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در بستر [[پیامبر خدا]] {{صل}} در [[لیلة المبیت]] نازل شده و اشاره به آن عمل دارد. چنانکه [[شیخ مفید]] می‌نویسد: کسی از [[اهل]] [[اسلام]] در این منقبت و این [[فضیلت]]، با [[امیرالمؤمنین]] [[شریک]] نیست. و مانند این [[فضیلت]] به هیچ فردی در هیچ حالی، اختصاص نیافت و هیچ منقبتی از نظر [[جایگاه]] به این منقبت نزدیک نیست. [[خداوند]] این [[آیه]] را درباره [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} و خوابیدن ایشان در بستر [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نازل فرمود<ref>الارشاد، شیخ مفید، ج۱، ص۵۳.</ref>. | |||
بسیاری از علمای [[اهل تسنن]] نیز [[شأن نزول]] این [[آیه]] را درباره [[امام علی]] {{ع}} می‌دانند، چنانکه [[ثعلبی]] از علمای [[اهل تسنن]] در [[شأن نزول]] این [[آیه]] می‌نویسد: [[ابوسعید خدری]] می‌گوید: زمانی که [[رسول خدا]] {{صل}} خواست تا به [[مدینه]] [[هجرت]] کند، [[علی]] {{ع}} را برای پرداخت بدهی‌ها و بازگرداندن امانات در [[مکه]] گذاشت و شبی که به سمت [[غار]] در حال حرکت بود، در حالی که [[مشرکان]] اطراف [[خانه]] را محاصره کرده بودند، به [[علی]] {{ع}} [[امر]] کرد تا در بستر او بخوابد و به او گفت: "برد سبز حضرمی را بر روی خود بکش و در جای من بخواب و ان شاء الله که هیچ آسیبی از آنها به تو نمی‌رسد". [[علی]] {{ع}} این کار را انجام داد. پس [[خداوند]] به [[جبرئیل]] و [[میکائیل]] [[وحی]] کرد که من بین شما [[برادری]] قرار دادم و [[عمر]] یکی از شما را طولانی‌تر از دیگری قرار دادم، کدام یک از شما حاضر است دیگری را برای زنده ماندن بر خود ترجیح دهد؟ | |||
[[جبرئیل]] و [[میکائیل]] هر دو به زنده ماندن علاقه نشان داده، زنده ماندن خود را بر دیگری ترجیح دادند؛ در این هنگام [[خداوند]] به آنها [[وحی]] کرد: چرا شما مانند [[علی بن ابی‌طالب]] {{ع}} نیستید؟! من میان او و [[محمد]] [[پیمان برادری]] برقرار کردم و او در بستر [[رسول خدا]] خوابید و خود را فدای او کرد تا [[جان]] او را [[حفظ]] کند؛ به روی [[زمین]] بروید و از او در مقابل [[دشمنان]] محافظت کنید. آن دو [[ملک]] به [[زمین]] آمدند و [[جبرئیل]] کنار سر آن حضرت و [[میکائیل]] کنار پاهای ایشان ایستادند و [[جبرئیل]] به [[امام علی]] {{ع}} گفت: "خوشا به حال مانند تو ای پسر [[ابوطالب]]!" پس [[خداوند]] بر رسولش، در حالی که او به سمت [[مدینه]] رهسپار بود، [[آیه]] {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ}}<ref>«و از مردم کسی است که در به دست آوردن خشنودی خداوند از جان می‌گذرد و خداوند به بندگان مهربان است» سوره بقره، آیه ۲۰۷.</ref> را نازل فرمود<ref>تفسیر الثعلبی، ج۲، ص۱۲۶؛ شواهد التنزیل، حاکم حسکانی، ج۱، ص۱۲۳.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی| عباسی، حبیب]]، [[علی بن ابی‌طالب (مقاله)| مقاله «علی بن ابی‌طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۳۵-۱۳۷.</ref> | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[سید جواد موسوی بردکشکی|موسوی بردکشکی، سید جواد]]، [[لیله المبیت (مقاله)|لیله المبیت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲''']] | |||
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']] | |||
# [[پرونده:151916.jpg|22px]] [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۲ (کتاب)|'''پیشوایان هدایت ج۲''']] | |||
# [[پرونده:IM010213.jpg|22px]] [[محمد علی جاودان|جاودان، محمد علی]]، [[جانشین پیامبر (کتاب)|'''جانشین پیامبر''']] | |||
# [[پرونده:1100354.jpg|22px]] [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[علی بن ابی‌طالب (مقاله)| مقاله «علی بن ابی‌طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱]] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:فضائل امام علی]] | ||
[[رده: | [[رده:مدخل‌های تلخیص شده]] | ||