حرم امام رضا: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = امام رضا | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[حرم امام رضا در معارف و سیره رضوی]] | پرسش مرتبط  = }}

== حرم امام رضا {{ع}} ==

[[حسن بن فضال]] [[روایت]] می‌کند که [[امام رضا]] {{ع}} فرمودند: «بدرستی که در [[خراسان]] بقعه است که زمانی محل رفت و آمد فرشتگان گردد و مرتب فوجی از [[فرشتگان]] فرود آیند و فوجی به [[آسمان]] پرواز کنند تا روزی که [[صور]] دمیده شود. وقتی از آن [[حضرت]] در مورد آن بقعه پرسیدند، فرمود: آن بقعه، در [[سرزمین]] طوس است به [[خداوند]] [[سوگند]]، آن گلزاری از گلستان‌های [[بهشت]] است. هر کس مرا [[زیارت]] کند در آن مکان، اجرش همانند کسی است که [[رسول خدا]] {{صل}} را زیارت کرده است و خداوند برای او [[ثواب]] هزاران [[حج]] را می‌نویسد و من و پدرانم [[شفیعان]] او در [[روز قیامت]] هستیم»<ref>عیون اخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۶۳۷.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۱۵۸.</ref>

 

«حرم مطهر»، مجموعه‌ای است تقریبا مدور، که مرکز آن مضجع منور [[امام]] [[ابو الحسن علی بن موسی الرضا]] {{ع}} قرار دارد. نشان بارز آن گنبد بزرگ و طلایی آن می‌باشد که بر فراز [[روضه]] منوره، و تقریبا در مرکز بناهای آستان مقدس واقع شده است.

حرم مطهر [[حضرت]] علی بن موسی الرضا {{ع}}، دارای ۳۰ رواق متبرک و [[زیبا]]، و ۹ صحن [[مقدس]] می‌باشد که هنرمندان زبردست، اوج [[قدرت]] [[هنری]] خود را در [[خلق]] آثار زیبا و شگفت و شکوهمند، در این اماکن مقدس به کار گرفته‌اند.

حرم امام رضا {{ع}} از دیرباز مورد توجه عموم [[شیعیان]] و [[دوستداران]] [[اهل بیت]] {{عم}} قرار داشته و همواره با گذشت [[زمان]] بر تعداد این علاقمندان افزوده می‌گردد<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص۲۳۰.</ref>.

قراین و شواهد نشان می‌دهد که نظر اخیر بیشتر مقرون به [[صحت]] است و نظریه [[تخریب]] کامل بقعه منوره دور از [[واقعیت]] است، چه: اولا، در ادوار مختلف گروهی از مورخان و جغرافیدانان و جهانگردان، شخصا [[مرقد]] [[مبارک]] [[امام]] {{ع}} را از نزدیک دیده و توصیف کرده‌اند<ref>احسن التقاسیم، ص۴۸۸؛ صورة الارض، ص۳۶۳.</ref>. ثانیا، آثار و سبک‌های گوناگون و [[فنون]] معماری و کاشیکاری قرون مختلف، مانند آثار معماری غزنویان و سلاجقه و [[عهد]] تیموریان در [[حرم]] موجود است، و در آخر عبارات مکتوب بر کاشی‌های نفیس و ممتاز بعضا نام [[بانی]] و تاریخ‌های ۵۱۲، ۶۱۲ و ۷۶۱ [[هجری قمری]] نوشته شده است. ثالثا، اگر بقعه منوره به کلی ویران شده بود، با توجه به اینکه اثری از [[گور]] [[هارون]] بر جای نمی‌ماند، بانیان و ارادتمندان به امام {{ع}} که پس از آن، [[اقدام]] به احداث [[مجدد]] بنا نمودند، می‌توانستند از نظر معماری در ساختن مجدد دیوارها به گونه‌ای عمل کنند که [[قبر مطهر]] امام {{ع}} در وسط بنای جدید واقع شود. در صورتی که وضع فعلی بقعه منوره چنین نیست و همان گونه است که [[مأمون]] برای [[قبر]] پدرش در [[سال ۱۹۳ هجری]] قمری در نظر گرفت و ده سال بعد که [[حضرت]] به [[شهادت]] رسیدند، پیکر [[مقدس]] ایشان را در داخل بقعه در قسمت [[بالاسر]] هارون به [[خاک]] سپردند؛ در نتیجه [[خاکسپاری]] [[پیکر مطهر]] حضرت، تنگنایی در محل بقعه و بالای سر مبارک به وجود آمد که تا این اواخر باقی بود و در توسعه اخیر نسبتا وسعت یافت. بنابراین، سوابق و [[ادله]] [[قاطع]] و قراین موجود در بنا نشان می‌دهد که حرم و [[بقعه مبارکه]] از قدیمی بناهای [[مشهدالرضا]] {{ع}} است ولی البته گنبد [[مطهر]] در طول [[زمان]] بر اثر حوادث طبیعی و تهاجم‌های وحشیانه ویرانی‌های مکرر دیده است<ref>دایرة المعارف تشیع، ج۱، ص۶۲.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۲۳۰.</ref>

طلا کاری ایوان شاه [[عباسی]] در صحن [[عتیق]] هم به تصریح کتیبه‌ای که بر آن قرار دارد، در ایام «محمد شاه» مرمت شد. بنای دار السعاده هم توسط «اللهیار خان [[آصف]] الدوله» به [[سال ۱۲۵۱ هجری]] قمری احداث شد<ref>فردوس التواریخ، ص۴۷ تا ص۵۰.</ref>. علاوه بر این، در [[سال ۱۲۷۵ هجری]] قمری، «[[قائم]] [[مقام نوری]]» [[اقدام]] به آینه کاری [[روضه]] منوره کرد<ref>تاریخ منتظم ناصری، ج۳، ص۱۸۰۲؛ فردوس التواریخ، ص۵۴.</ref>. [[توحید]] [[خانه]] نیز در [[زمان]] [[نیابت]] تولیت «عضدالملک»، در [[سال ۱۲۷۶ هجری]] قمری مرمت شده است. هم او در سال ۱۲۷۵ هجری قمری، [[دستور]] داد روی کاشی‌ها و نقاشی‌های نفیس [[حرم]] را آیینه کاری کنند و در مطلایی برای حرم [[رضوی]] ساخته و [[نصب]] گردید<ref>مطلع الشمس، ج۲، ص۴۷۲؛ تاریخ منتظم ناصری، ج۳، ص۱۸۲۲؛ فردوس التواریخ، ص۵۵.</ref>. «ناصرالدین شاه» نیز دستور داد ازاره دیوار تا بالای ایوان ناصری و سقف مقرنس آن را با خشت‌های طلا بپوشانند و از همین رو، به ایوان ناصری معروف شد. در ایام «مظفرالدین شاه» هر دو [[صحن]] جدید و [[عتیق]] تعمیر شدند. نصب اولین [[ساعت]] شماطه‌ای و ایجاد کارخانه برق و توجه به امور رفاهی [[زائران]] و زیبا‌سازی [[شهر]]، بر [[آبادانی]] و رونق [[مشهد]] افزوده شد. در این دوران مشهد بارها مورد تهاجم ترکمانان قرار گرفت و با [[شورش]] «[[محمد حسن خان سالار]]» و رخدادهای دیگر از قبیل به توپ بسته شدن حرم و اشغال شهر درجنگ جهانی اول، صدمات و خسارات زیادی بر حرم و شهر وارد آمد<ref>تاریخ منتظم ناصری، ج۳، ص۱۶۹۹؛ سفرنامه ناصر الدین شاه، ص۱۵۸؛ تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۳، ۳۰۲.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۲۳۵.</ref>

در [[سال ۱۳۰۷ هجری]] شمسی، تغییری اساسی در شبکه پیرامون مجموعه حرم به عمل آمد و فلکه دور [[حرم]] به شعاع ۱۸۰ متر از نوک گنبد و به پهنای ۳۰ متر احداث شد. سپس در [[صحن]] موزه حرم، ساختمانی برای موزه و کتابخانه، سالن اجتماعات و تالار تشریفات ساخته شد. ساخت [[مقبره]] شیخ بهاء الدین عاملی و بیمارستان شاه [[رضا]] به جای دار الشفای سنتی آستان [[قدس]] از دیگر کارهایی است که در [[زمان]] رضا شاه پهلوی انجام شد. پس از حوادث خونین [[مسجد]] گوهرشاد، [[کارگزاران حکومتی]] اداره آستان [[رضوی]] را بر عهده گرفتند و جواهرات و قندیل طلایی [[حرم مطهر]] به [[دستور]] رضا شاه به [[تهران]] منتقل شد و در [[اختیار]] بانک ملی قرار گرفت. اما سال ۱۳۲۷ شمسی، این [[اموال]] با تشریفات خاصی به حرم مطهر برگردانده شد. ساخت کتابخانه رضویه، صحن‌ها و رواق‌های مختلف، موزه‌های متعدد، [[حوزه علمیه]]، [[دانشگاه]] [[علوم اسلامی]] و راه‌اندازی ده‌ها مؤسسه [[فرهنگی]]، از جمله اقداماتی هستند که در دوره پهلوی، در [[آستان قدس رضوی]] انجام شده است.

ایجاد فرودگاه، ایستگاه راه آهن و جاده‌های مواصلاتی زمینه را برای جذب بیشتر [[زائران]] و مسافران فراهم کرد و برای [[رفاه]] زائران و مسافران، مراکز مختلف رفاهی از قبیل هتل‌ها و مهمانپذیرها در نقاط مختلف [[مشهد]] به ویژه اطراف [[حرم مطهر]] احداث گردید<ref>به نقل از تاریخ مشهد الرضا {{ع}}.</ref>.

به نقل از کارنامه دو ساله [[آستان قدس رضوی]]، طلای روکش گنبد منور به علت کمی ضخامت و گذشت [[زمان]] و تأثیر حوادث طبیعی، ساییده و بدنما شده بود. پس از [[پیروزی]] [[انقلاب اسلامی]]، خشت‌های قدیمی برچیده شد و خشت‌هایی با ورقه‌های طلایی جدید جایگزین گردید، لایه زیر و نگهدارنده این ورق‌ها مسی است و در حدود شانزده هزارم میلیمتر یعنی به ضخامت چهار برابر پیش از ورق‌های قبلی به طریق الکترولیت روکش طلا شده و بر روی بتونی که روی گنبد ریخته شد بود [[نصب]] گردید. این خشت‌های زرین، حدود هفتصد متر مربع را پوشانده است در وسط کتیبه کمربندی سمت شمال گنبد، لوحه‌ای است که [[تاریخ]] تجدید طلا کاری گنبد را پس از [[پیروزی انقلاب]] نشان می‌دهد. متن لوحه چنین است: در آغاز پانزدهمین قرن [[بعثت]] [[نبوی]] و در آستانه سالروز پیروزی انقلاب [[عظیم]] [[اسلامی]] [[ایران]] به [[رهبری]] [[قائد]] اعظم [[امام خمینی]]، تجدید طلا کاری و تعمیرات گنبد [[مطهر]] انجام پذیرفت. صفر المظفر ۱۴۰۰ قمری. هم‌چنین [[روضه]] منوره از سه طرف توسعه یافت و [[ضریح]] پنجم که کار ساخت آن پس از پنج سال مطالعه و تحقیق و ارایه طرح‌های مختلف، از اواخر سال ۷۲ آغاز و [[نصب]] آن هم‌زمان با آخرین غبار روبی که در [[تاریخ]] ۲۱/۱۰/۷۹انجام شد، آغاز گردید و [[چهل]] [[روز]] به طول انجامید. سنگ [[قبر]] صندوقچه‌ای درون [[حرم]] تعویض شد و سنگ جدید نصب شد و سنگ‌های کف روضه منوره تعویض شد. از دیگر اقدامات بعد از [[انقلاب اسلامی]]، ساخت صحن‌های [[جمهوری]]، [[قدس]]، [[غدیر]]، جامع [[رضوی]]، [[کوثر]]، [[هدایت]] و [[صحن]] [[رضوان]] می‌باشد.

از جمله اقدامات مهم و حیاتی طرح و احداث زیر گذر [[حضرت]] می‌باشد که از ترافیک پیرامون مطهر کاست<ref>برگرفته از: تاریخ آستان قدس رضوی، ج۱، ص۲۷۷ تا ص۲۸۰؛ کارنامه دو سالانه آستان قدس؛ روضه رضوان (دانستنی‌های ای حوزه اماکن متبرکه).</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۲۳۷.</ref>

 

 

 

 

 

 

 

سومین سنگ قبر که از جنس مرمر بسیار نفیس از معدن توران پشت یزد و به رنگ سبز چمنی با ابعاد ۲/۲۰ در ۱/۱۰ متر و قطر ۱۰۰ سانتیمتر و وزن ۳۶۰۰کیلوگرم می‌باشد، هم‌زمان با تعویض و [[نصب]] ضریح پنجم در سال ۱۳۷۹ شمسی، درون ضریح بر روی مرقد [[امام]] {{ع}} نصب شد. بر سطح سومین سنگ قبر علاوه بر کلمات [[مقدس]] و الهام‌بخش هنری، القاب امام رضا {{ع}}، [[تاریخ]] ولادت و [[شهادت]] آن حضرت و نیز دو [[بیت]] [[شعر]] الحاقی از سروده‌های امام {{ع}} به اشعار [[دعبل]] نقش شده است:

إِلَى الْحَشْرِ حَتَّى يَبْعَثَ اللَّهُ قَائِماً يُفَرِّجُ عَنَّا الْهَمَّ وَ الْكُرُبَاتِ}}<ref>و قبری است در طوس که مصیبت‌های زیادی به صاحب آن می‌رسد و این قدر مصیبت سنگین است که دل‌های شیعیان را تا روز قیامت اندوهگین می‌کند و بر جان‌هایشان آتش می‌زند تا این که خداوند از میان ما اهل البیت {{عم}} قیام‌کننده‌ای را برانگیزد و درد و رنج‌هایی را که به ما رسیده التیام بخشد.</ref>. هم‌چنین، آیاتی از [[قرآن]] نیز زینت‌بخش اطراف سنگ می‌باشد<ref>روضه رضوان، ص۱۱-۱۲.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]] ص ۴۰۳.</ref>

[[رده:امام رضا]]