ملاحم و فتن: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = آخر الزمان

| عنوان مدخل  =  

| مداخل مرتبط =  

| پرسش مرتبط  =

[[ملاحم]]، جمع ملحمه به معنای [[جنگ و کشتار]]<ref>العین، ج۳، ص۲۴۶؛ لسان العرب، ج۵، ص۴۸۶؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۱۶۲۵.</ref> و [[فتن]] جمع [[فتنه]] به معنای [[امتحان]] و [[آزمایش]] است<ref>کتاب العین، ج۸ ص۱۲۷؛ لسان العرب، ج۵، ص۸۹؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۱۳۶۰.</ref>. این دو واژه ـ به ویژه در منابع [[اهل سنت]] ـ فراوان به کار رفته است. [[ملاحم]] بیانگر رخدادهای خونینی است که در آخرین دوره [[زندگی]] [[انسان]] بر [[زمین]] و آستانه رستاخیز بزرگ پدید می‌‏آیند و [[فتن]] آزمایش‌‏های بزرگی است که در دوران یاد شده، رخ می‏‌نماید. این دو واژه گاهی در کنار هم و گاهی به صورت مستقل به کار رفته است.

نکته قابل‏ توجه این‏که ترکیب این دو واژه، عنوان آثار فراوانی‏<ref> الملاحم، اثر حافظ احمد بن جعفر بن محمد مشهور به ابن المنادی(م ۳۳۶ق)؛ الفتن اثر حافظ نعیم بن حماد مروزی(م ۲۲۹ق)؛ و الملاحم و الفتن، نگاشته سید علی بن موسی بن طاووس</ref> ـ به ویژه میان [[اهل سنت]] ـ بوده است. این آثار، به طور عمده روایاتی را منعکس کرده که از جنگ‏‌های بزرگ و آزمایش‏‌های سخت، [[سخن]] به میان آورده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۰۸ و [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۳]]، ص۱۰۲ ـ ۱۰۳؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۵۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۹۳؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص ۵۶۲.</ref>.

مراد [[شیعیان]] از دو عنوان ملاحم و فتن، احادیثی است که پیش بینی وقایع [[آینده]] را پس از حضور ظاهری [[امامان]]، در‌بر دارند؛ وقایعی که [[فتنه]] و [[آتش]] را در پی دارند و موجب وقوع جنگ‌های [[آینده]] و [[خونریزی‌ها]] می‌شوند. این وقایع، الزاماً ارتباطی به مسئله [[ظهور]] ندارند و از [[علائم ظهور]] شمرده نمی‌شوند، اگر چه در برهه‌ای از [[تاریخ]]، این وقایع با [[ظهور]] [[امام مهدی|امام عصر]] {{ع}} ارتباط وثیق می‌یابد. لذا مفهوم [[علائم ظهور]] را با ملاحم و فتن، مترادف دانست. پیش‌آمدهای فراوانی که دربارۀ حکومت‌های معاصر [[ائمه]] {{عم}} از [[امویان]] و عبّاسیان و یا والیان منطقه‌ای و امثال اینها اتفاق می‌افتد، صرفاً پیشگوییِ این اتفاقات در همان زمان‌هاست. این گونه موارد، فتنه‌هایی است که قبل از [[ظهور]] ایشان اتفاق می‌افتند؛ اما نکتۀ مهم این است که در بسیاری از این نقل‌ها اصلاً به مسئلۀ [[امام مهدی]] {{ع}} و علامت [[ظهور]] او اشاره‌ای هم نشده است<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی ج۷]]، ص ۴۲۶.</ref>.

== ملاحم و فتن در [[قرآن]] ==

در [[قرآن کریم]]، این واژه علاوه بر این معنا {{متن قرآن| أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُونَ}}<ref>آیا مردم پنداشته‌اند همان بگویند ایمان آورده‌ایم وانهاده می‌شوند و آنان را نمی‌آزمایند؟؛ سوره عنکبوت، آیه ۲.</ref>.

# برای بستن راه و بازگرداندن از مسیر [[حق]]: {{متن قرآن| وَأَنِ احْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَن يَفْتِنُوكَ عَن بَعْضِ مَا أَنزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِن تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَن يُصِيبَهُم بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ}}<ref> و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و از خواسته‌های آنان پیروی مکن و از آنان بپرهیز مبادا تو را در برخی از آنچه خداوند به سوی تو فرو فرستاده است به فتنه اندازند و اگر رو برتابند بدان که خداوند جز این نمی‌خواهد که آنان را به برخی از گناهانشان گرفتار سازد و بی‌گمان بسیاری از مردم نافرمانند؛ سوره مائده، آیه ۴۹.</ref>.

# افتادن در [[معاصی]] و [[نفاق]]: {{متن قرآن| يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الأَمَانِيُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ }}<ref> منافقان آنان را ندا می‌دهند: آیا ما با شما نبودیم؟ می‌گویند: چرا، اما شما خود را (با دورویی) به سختی افکندید و چشم به راه (شکست ما مؤمنان) بودید و تردید کردید و آرزوها شما را فریب داد تا آنکه فرمان خداوند در رسید و (شیطان) فریبکار شما را به خداوند فریفت؛ سوره حدید، آیه ۱۴.</ref>.

# [[اشتباه]] گرفتن و تشخیص ندادن [[حق]] از [[باطل]]: {{متن قرآن| وَالَّذِينَ كَفَرُواْ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ إِلاَّ تَفْعَلُوهُ تَكُن فِتْنَةٌ فِي الأَرْضِ وَفَسَادٌ كَبِيرٌ}}<ref> و کافران (نیز) دوستان یکدیگرند و اگر آن (دستور) را انجام ندهید در زمین، آشوب و تباهی بزرگی رخ خواهد داد؛ سوره انفال، آیه ۷۳.</ref>.

# [[گمراهی]]: {{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُواْ آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُواْ سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُواْ وَمَن يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ }}<ref> ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه ۴۱.</ref>.

# [[کشتار]] و [[اسارت]]: {{متن قرآن| وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَقْصُرُواْ مِنَ الصَّلاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَن يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُواْ إِنَّ الْكَافِرِينَ كَانُواْ لَكُمْ عَدُوًّا مُّبِينًا}}<ref> و چون به سفر می‌روید اگر می‌هراسید کافران شما را بیازارند گناهی بر شما نیست که از نماز بکاهید؛ بی‌گمان کافران برای شما دشمنی آشکارند؛ سوره نساء، آیه ۱۰۱.</ref>.

# [[تفرقه]] و [[اختلاف]] میان [[مردم]]: {{متن قرآن| لَوْ خَرَجُواْ فِيكُم مَّا زَادُوكُمْ إِلاَّ خَبَالاً ولأَوْضَعُواْ خِلالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَفِيكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ }}<ref> اگر در میان شما روانه می‌شدند جز شرّ به شما نمی‌افزودند و در میان شما برای ایجاد آشوب رخنه می‌کردند و آنان میان شما جاسوسانی دارند و خداوند به (حال) ستمگران داناست؛ سوره توبه، آیه ۴۷.</ref> و... به کار رفته است<ref>النهایة فی غریب الحدیث، ج۳، ص۴۱۰.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۳]]، ص۱۰۳.</ref>

== [[ملاحم]] و [[فتن]] در منابع [[اهل سنت]] ==

«[[ملاحم]]» بیانگر رخدادهای خونینی است که در آخرین دورۀ [[زندگی]] [[انسان]] بر [[زمین]] و آستانۀ رستاخیز بزرگ پدید می‌آید و مقصود از «[[فتن]]» در اصطلاح، آزمایش‌های بزرگی است که در دوران یاد شده، رخ می‌نماید. این دو واژه گاهی در کنار هم و گاهی به صورت مستقل به کار می‌رود.

اهمیت و جایگاه این بحث به گونه‌ای است که در اصلی‌ترین منابع روایی [[اهل سنت]]، فراوان مورد اشاره قرار گرفته است. در این آثار به روایاتی از [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} اشاره شده که از به پدید آمدن [[آشوب‌ها]]، [[فتنه‌ها]] <ref>صحیح بخاری، ج۸، ص۸۹.</ref> و حتی جایگاه فرود آمدن [[فتنه‌ها]] خبر داده شده است<ref>صحیح مسلم، ج۸، ص۱۶۸؛ صحیح بخاری، ج۲، ص۲۲۲؛ ج۳، ص۱۰۳؛ ج۴، ص۱۷۶.</ref>.

[[اهل سنت]] به جهت اهمیت این [[روایات]]، بخشی از کتاب‌های خود را، به [[روایات]] پرشماری از آن اختصاص داده<ref>بخاری در جلد پایانی مجموعه صحیح، کتابی را با عنوان «الفتن» سامان داده است که در آن روایات مربوط را نقل کرده است؛ صحیح بخاری، ج۸، ص۸۶. ابن ماجه نیز در سنن خود با این عنوان بخشی از روایات فتن را نقل کرده است؛ محمد بن یزید قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۲۹۵، کتاب الفتن؛ ترمذی نیز با عنوان مشابه بخشی از سنن خود را به این بحث اختصاص داده است؛ ترمذی، سنن ترمذی، ج۳، ص۳۱۲، ابواب الفتن.</ref> و هر یک از این دو واژه و یا ترکیب آنها را عنوان آثار فراونی قرار داده‌اند. این آثار، به طور عمده روایاتی را در بر دارد که از جنگ‌های بزرگ و [[آزمایش‌های سخت]]، در دوره [[آخرالزمان]] [[سخن]] به میان آورده است<ref>ملاحم، اثر حافظ احمد بن جعفر بن محمد مشهور به ابن المنادی (م۳۳۶ق)؛ الفتن اثر حافظ نعیم بن حماد مروزی (م۲۲۹ق)؛ و الملاحم و الفتن، نگاشته سید علی بن موسی بن طاووس.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۳]]، ص۱۰۳ ـ ۱۰۴.</ref>

== پرسش مستقیم ==

== منابع ==

# [[پرونده:10119018.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|'''دانشنامهٔ امام مهدی ج۷''']]

# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]

# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]

# [[پرونده:136861.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۳''']]

# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]

# [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']]

== پانویس ==

[[رده:نشانه‌های ظهور]]

[[رده:نشانه‌های آخر الزمان]]