|
|
(۳۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مهدویت/بالا}} | | {{مدخل مرتبط |
| {{مهدویت}}
| | | موضوع مرتبط = نائبان خاص |
| | | عنوان مدخل = |
| | | مداخل مرتبط = [[عثمان بن سعید عمری در تاریخ اسلامی]] |
| | | پرسش مرتبط = |
| | }} |
|
| |
|
| ==مقدمه==
| | '''[[عثمان بن سعید عمری]]'''، نخستین [[نایب خاص حضرت مهدی]] {{ع}} بود. وی از [[یاران]] و [[اصحاب امام هادی|شاگردان مورد اطمینان امام هادی]] و [[اصحاب امام عسکری|امام عسکری]] {{عم}} بود. موقعیت ممتاز او سبب شد که [[وکلا]] ادعای او درباره [[وکالت از طرف امام زمان]] {{ع}} را بپذیرند، بدون اینکه او را مورد سؤال قرار داده و [[معجزه]] یا حجتی از وی بخواهند. از مهمترین ویژگیهای [[عثمان بن سعید]]، مورد اطمینان بودن نزد سه [[امام]] [[معصوم]] {{عم}}؛ حضور در [[مراسم ولادت امام مهدی]] {{ع}}؛ [[منصوب]] شدن به [[نیابت حضرت مهدی]] {{ع}} و... را میتوان نام برد. او پیش از سال ۲۶۷ ق درگذشت و در طرف غربی [[بغداد]] در خیابان «میدان» مدفون گشت. |
| *وی در میان همگان مشهور و یک چهره شناخته شده بود. او از [[اصحاب]] سه [[امام]] ([[امام هادی]]، [[امام عسکری]] و [[حضرت]] [[حجّت]]{{ع}}) بود و در سال ۲۶۰ ه.ق [[امام حسن عسکری]]{{ع}} [[نیابت]] او را، از [[امام عصر]]{{ع}} به جمعیتی که برای اطلاع و خبر گرفتن از [[امام]] [[آینده]] حضور [[حضرت]] رسیده بودند، اعلام کردند<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ درسنامه امامشناسی (کتاب)|درسنامه امامشناسی]]، ص:۲۱۶.</ref>.
| |
| *ابو عمرو، [[عثمان بن سعید عمری]]، نخستین [[نایب خاص]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} بود. [[شیخ طوسی]]، درباره سفیران حضرت و نخستین ایشان چنین نوشته است: "سفیرانی که از سوی [[امامان معصوم]]{{عم}} به [[نیکی]] یاد شدهاند؛ نخستین آنان مرد [[بزرگواری]] است که حضرت [[امام هادی]]{{ع}} و [[امام عسکری]]{{ع}} او را توثیق فرمودهاند و او، [[شیخ]] موثق، ابو [[عمر]] [[عثمان بن سعید عمری]] است<ref> نعمانی، الغیبة، ص ۳۵۳</ref>.
| |
| *نام وی [[عثمان بن سعید]]، کنیهاش ابو عمرو و لقبش العمری، سمّان<ref>علت ملقب شدن او به "سمّان" این بود که به تجارت روغن میپرداخت، تا در پس این کار، به مسئولیت اصلی خود بپردازد و از شرّ حکومت در امان باشد</ref>، [[اسدی]] و [[عسکری]] میباشد.
| |
| *وی از [[یاران]]، [[اصحاب]] و شاگردان مورد [[اطمینان]] [[امام هادی|امام دهم]] و [[امام عسکری|امام یازدهم]]{{عم}} بود. او مردی بزرگوار و مورد [[اطمینان]] بود که از یازده سالگی در محضر [[امام هادی]]{{ع}} به خدمتگزاری و یادگیری [[احکام]]، [[حدیث]] و آموزههای اسلامی اشتغال داشت و شاگرد [[تربیت]] یافته [[مکتب]] [[ولایت]] و [[امامت]] بود<ref> علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان{{ع}}، ص ۱۰۶، به نقل از: شیخ طوسی، رجال الطوسی، رقم ۲۲، ص ۴۳۴</ref>.
| |
| *شاید یکی از دلایلی که وی در پیشگاه دو [[امام]] پیش از [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} قرار گرفته بود، این بود که کسی در [[شأن]] و [[عظمت]] او [[تردید]] نداشته باشند و [[مردم]]، به راحتی [[نیابت]] او از [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} را بپذیرند.
| |
| *از [[احمد بن اسحاق]] [[نقل]] شده است: از [[امام هادی|حضرت هادی]]{{ع}} پرسیدم: "با چه کسی دادوستد کنیم و از چه کسی مطلب را بگیریم و گفته چه کسی را بپذیریم؟ [[امام]] فرمود: عمری مورد اعتماد من است؛ آنچه را از من به تو برساند، به طور قطع از من میرساند و آنچه را از قول من برای تو گوید، به طور قطع از من میگوید. "از خود، چیزی نمیگویدگ سخن وی را گوش کرده، [[اطاعت]] نما؛ زیرا او مورد اعتماد و [[امین]] است<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۲۰؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۴، ح ۳۱۵</ref>.
| |
| *[[عثمان بن سعید]] از سال ۲۶۰ ق به [[نص]] صریح [[امام حسن عسکری]]{{ع}} به [[نیابت]] از [[امام]] [[غایب]] معرفی شد.
| |
| *همچنین [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} به [[وکالت]] و [[نیابت]] [[عثمان بن سعید]] برای جمعیت و اهالی [[قم]] اشاره کرد و آنها را به [[عثمان بن سعید]] ارجاع داد<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۴۷۶، ح ۲۶</ref>. از مهمترین ویژگیهای نخستین [[نایب]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
| |
| #مورد [[اطمینان]] سه [[امام]] [[معصوم]]{{عم}} و [[امین]] ایشان بود<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۵۴، ح ۳۱۵</ref>؛
| |
| #در مراسم ولادت [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} حضور چشمگیری داشت<ref> [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، باب ۴۲، ح ۶</ref>؛
| |
| #مراسم [[کفن]] و [[دفن]] [[امام عسکری]]{{ع}} را بر عهده گرفت<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۵۶، ح ۳۱۸</ref>؛
| |
| #به [[دستور]] [[امام عسکری]]{{ع}} پس از [[شهادت]] آن حضرت، عهدهدار نیازهای [[خانواده]] آن حضرت شد؛
| |
| #افزون بر آنکه از طرف [[امام عسکری]]{{ع}} به [[نیابت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} [[نصب]] شده بود، توسط خود [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} نیز به این [[مقام]] گماشته شد؛
| |
| #نقش مهمّی در رسوایی [[جعفر کذاب]] داشت؛
| |
| #پس از [[وفات]] وی، [[نامه]] تسلیتی از طرف [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} صادر شد و در آن، از او [[تجلیل]] فراوانی شد.
| |
| *وی اندکی پیش از سپری شدن عمرش، به [[دستور]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}، فرزندش، [[محمد بن عثمان]] را [[نایب خاص]] پس از خود [[منصوب]] کرد. البته پیش از این، [[فرزند]] [[عثمان بن سعید]] از سوی [[امام عسکری]] {{ع}} فردی مورد [[اطمینان]] برای فرزندش [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} معرفی و معین شده بود<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۵۶.</ref>.
| |
| ===وفات [[نایب]] اول===
| |
| *یکی از پژوهشگران معاصر درباره مدت [[نیابت]] [[نایب]] نخست، چنین نوشته است: "با وجود نقش تعیینکننده [[عثمان بن سعید]] در سازماندهی و تحکیم پایگاه [[شیعیان]]، بسیاری از ابعاد شخصیت و زندگانی او در دوران کودکی و [[جوانی]] و چگونگی رشد و نموّ او، از جمله تولد، [[وفات]] و مدت نمایندگی او در بستر [[تاریخ]] مبهم مانده است.
| |
| *هیچ نویسنده و مورخی به صورت قطع و [[یقین]]، [[تاریخ]] [[وفات]] او را مشخص نکرده است. بعضیها به طور کلی متعرض این مسأله نشدهاند و بعضی هم با بیان تاریخهای احتمالی، از کنار مسأله رد شدهاند.
| |
| *این تحقیق، پس از [[نقل]] برخی دیدگاهها در این زمینه، دو دیدگاه را مطرح کرده است. سپس نخستین آن دو را [[انتخاب]] کرده، اینگونه نوشته است: "او پیش از سال ۲۶۷ ق درگذشته است؛ اما مشخص نیست کدام سال.
| |
| *بیشتر تاریخنگاران و [[دانشمندان]] [[علم رجال]]، همین احتمال را [[انتخاب]] کردهاند و این، به واقع نزدیکتر است<ref> ر. ک: علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان{{ع}}، ص ۱۴۲</ref>.
| |
| *[[ابو نصر هبة اللّه بن محمد]] میگوید: "[[قبر]] [[عثمان بن سعید]] در طرف غربی [[بغداد]] در خیابان "میدان" در اوّل محل، که به "درب جبله" معروف است، در داخل [[مسجد]]، درب راست که داخل میشوند و [[قبر]] در خود [[قبله]] [[مسجد]] قرار دارد"<ref>ر. ک: علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان{{ع}}، ص ۱۴۴</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۳۰۴ - ۳۰۶.</ref>.
| |
|
| |
|
| ==عثمان بن سعید عمری در موعودنامه== | | == مقدمه == |
| *"[[ابو عمرو عثمان بن سعید عمری]]"، نخستین سفیر [[حضرت مهدی]] {{ع}} بود و در [[سامرا]] اقامت داشت. وی از سوی [[امام هادی]] و [[امام عسکری]] {{عم}} [[وکیل]] و [[نماینده]] بود. وی مورد اعتماد [[امام هادی]] {{ع}} بود و آن حضرت به [[یاران]] خود میفرمود: ابو عمرو مردی ثقه و [[امین]] است و هرچه به شما بگوید از جانب من است، و آنچه به شما میرساند از جانب من میرساند. [[عثمان بن سعید]] [[امام حسن عسکری]] {{ع}} را [[غسل]] داد و [[کفن]] و حنوط کرد و به [[خاک]] سپرد<ref>بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۶.</ref>. او توانست سرشناسان [[امامیه]] را قانع سازد بر اینکه [[امام دوازدهم]] برای محفوظ ماندن از دست [[دشمنان]] در پرده [[غیبت]] به سر میبرد و آنها را متقاعد ساخت که خود [[نماینده]] [[راستین]] آن حضرت باشد. [[موقعیت]] ممتاز او در زمان [[امام دهم]] و یازدهم {{عم}} سبب شد که وکلا دعوی وی را بپذیرند، بدون اینکه او را مورد سؤال قرار داده و [[معجزه]] یا حجتی از وی بخواهند<ref>اصول کافی، ج ۱، ص ۳۲۹.</ref>.
| | ابو عمرو، عثمان بن سعید عمری، نخستین [[نایب خاص]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} بود. [[شیخ طوسی]]، درباره سفیران حضرت و نخستین ایشان چنین نوشته است: "سفیرانی که از سوی [[امامان معصوم]] {{عم}} به [[نیکی]] یاد شدهاند؛ نخستین آنان مرد [[بزرگواری]] است که حضرت [[امام هادی]] {{ع}} و [[امام عسکری]] {{ع}} او را توثیق فرمودهاند و او شیخ موثق، "ابو عمر عثمان بن سعید عمری" است"<ref>نعمانی، الغیبة، ص ۳۵۳.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۳۰۴ ـ ۳۰۶.</ref> |
| *[[عثمان بن سعید]] از زمان [[امام حسن عسکری]] {{ع}}، رئیس وکلای [[امام]] بود و تمام وجوهاتی که [[شیعیان]] توسط وکلا میفرستادند، همه به وی تحویل داده میشد و او نیز آن را خدمت [[امام]] تقدیم میکرد. پس از [[وفات]] [[امام عسکری]] {{ع}} نیز بهطور مخفیانه [[سازمان وکالت]] را اداره میکرد<ref>اختیار معرفة الرجال، ص ۵۳۲.</ref>. پس از [[وفات]] [[عثمان بن سعید]]، [[حضرت مهدی]] {{ع}} طی نامهای به فرزندش تسلیت فرمود. [[عثمان بن سعید]] چون درگذشت او را در جانب غربی [[بغداد]] در [[شارع]] المیدان، در اول محل، که معروف به "درب الجبله" است، در داخل [[مسجد]]، درب راست که داخل میشوند و [[قبر]] در خود [[قبله]] [[مسجد]] قرار دارد.
| |
| *در منابع [[امامیه]] به [[تاریخ]] [[وفات]] او اشاره نشده است و مورخان متاخر کوشیدهاند [[تاریخ]] تقریبی نشان دهند و نوشتهاند [[رحلت]] وی باید پس از سال ۲۶۰ ه -تاریخ [[وفات]] [[امام عسکری]] {{ع}}- و قبل از سال ۲۶۷ اتفاق افتاده باشد<ref>تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۵۶.</ref>. برای [[عثمان بن سعید]] دو [[فرزند]] به نامهای "[[محمد بن عثمان]]" -که بعدها دومین [[نایب]] [[امام زمان]] {{ع}} شد- و "[[احمد بن عثمان]]" ذکر شده است<ref>زندگانی نواب خاص [[امام زمان]] {{ع}}، غفارزاده، ص ۱۰۵.</ref>. وی از یازده سالگی در محضر [[امام هادی]] {{ع}} به خدمتگزاری و کسب [[فقه]] و [[حدیث]] و [[تعالیم]] اسلامی اشتغال داشته است، و به القابی در میان [[شیعیان]] مشهور شده است:
| |
| #'''سَمّان یا زَیّات (روغنفروش)''': او را "سمّان" یا "زیّات" میگفتند زیرا برای پوشش نهادن به [[مقام]] والای "[[وکالت]]" و "[[نیابت]]" به [[تجارت]] زیتون اشتغال داشت، تا به این وسیله در آن روزگار که خفقان و اختناق عجیبی بر [[جهان]] پهناور اسلامی و به خصوص [[شیعیان]] و دوستداران [[اهل بیت]] [[حاکم]] بود، خود را از شر دستگاه [[خلافت]]، حفظ نماید. روش وی چنین بود که [[شیعیان]]، اموالی را که برای [[امام حسن عسکری]] {{ع}} میآورند به وی [[تسلیم]] میکردند و او از [[ترس]] [[دستگاه عباسی]]، آن [[اموال]] را میان ظرف روغن [[پنهان]] نموده و بدینگونه به خانه [[امام]] {{ع}} میرسانید<ref>غیبة طوسی، ص ۳۵۴.</ref>. او برای پوشش نهادن به [[موقعیت]] حساس خود، در بازار روغنفروشان برای ارتش روغن و اجناس دیگر حمل میکرد<ref>روزگار رهایی، ج ۱، ص ۲۹۱.</ref>.
| |
| #'''[[اسدی]]''': چون از قبیله "[[بنی اسد]]" بود، لذا به او "[[اسدی]]" میگفتند<ref>غیبة طوسی، ص ۳۵۴.</ref>.
| |
| #'''[[عسکری]]''': [[عثمان بن سعید]] را "[[عسکری]]" نیز میگفتند، زیرا او از محله "[[عسکر]]" [[سامرا]] بوده است<ref>غیبة طوسی، ص ۳۵۴.</ref>.
| |
| #'''عَمری''': وی به این [[لقب]] شهرت بیشتری دارد. در علت انتساب وی به "عمری" بین [[علمای رجال]] [[اختلاف]] است. [[شیخ طوسی]] در "[[الغیبة]]" مینویسد: گروهی از [[شیعیان]] گفتهاند: حضرت [[امام عسکری]] {{ع}} فرمود: اسم "[[عثمان]]" و [[کنیه]] او "ابو عمرو" در یک شخص جمع نمیشود و [[دستور]] دادند که [[کنیه]] او را بر هم زنند و از آنوقت "عمری" خوانده شد<ref>غیبة طوسی، ص ۳۵۴.</ref>.
| |
| *[[عثمان بن سعید]]، [[وکیل]] خاص و [[نماینده]] سه [[امام]] [[معصوم]]، [[امام هادی]]، [[امام حسن عسکری]] و [[امام زمان]] {{عم}} بود. وی [[محرم]] [[اسرار]] [[امام حسن عسکری]] {{ع}} بود. وقتی [[امام مهدی]] {{ع}} متولد شد، [[امام حسن عسکری]] {{ع}} گفت: پیکی دنبال [[عثمان بن سعید]] بفرستید. یک نفر فرستاده شد و [[عثمان بن سعید]] آمد. [[امام حسن عسکری]] {{ع}} فرمود: ده هزار رطل نان و ده هزار رطل گوشت بخر و آن را تقسیم کن و به خاطر آن مولود، چندین گوسفند عقیقه کن<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، ص ۴۳۰.</ref>. [[امام مهدی]] {{ع}} به [[وکالت]] و [[نیابت]] [[عثمان بن سعید]] در مقابل جمعیت و هیئت اهالی [[قم]] اشاره کرد و آنها را به [[عثمان بن سعید]] ارجاع داد<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، ص ۴۷۶.</ref>. [[عثمان بن سعید]] [[حدود]] پنج سال [[نیابت]] حضرت را به عهده داشت و وقتی از [[دنیا]] رفت، خاطر شریف [[امام زمان]] {{ع}} نیز محزون گردید و طی [[نامه]] شریفی به [[فرزند]] بزرگوارش "[[محمد بن عثمان]]" تسلیت گفت و او را به جای پدرش [[منصوب]] کرد<ref>بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۷؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، باب توقیعات، ص ۵۱۰.</ref>. مرحوم [[علامه مجلسی]] در "بحار" زیارتنامهای را برای [[عثمان بن سعید]] [[نقل]] کرده است که اینگونه شروع میشود: {{عربی|"السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ، النَّاصِحُ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ و..."}}<ref>بحار الانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۹۳.</ref><ref>[[مجتبی تونهای|تونهای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۴۸۱.</ref>.
| |
|
| |
|
| ==تکمیل==
| | وی از [[یاران]]، [[اصحاب]] و شاگردان مورد [[اطمینان]] [[امام هادی|امام دهم]] و [[امام عسکری|امام یازدهم]] {{عم}} بود. او مردی بزرگوار و مورد [[اطمینان]] بود که از یازده سالگی در محضر [[امام هادی]] {{ع}} به خدمتگزاری و یادگیری [[احکام]]، [[حدیث]] و آموزههای اسلامی اشتغال داشت و شاگرد [[تربیت]] یافته [[مکتب]] [[ولایت]] و [[امامت]] بود<ref>علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان {{ع}}، ص ۱۰۶، به نقل از: شیخ طوسی، رجال الطوسی، رقم ۲۲، ص ۴۳۴.</ref>. موقعیت ممتاز او در زمان [[امام دهم]] و یازدهم {{عم}} سبب شد که وکلا دعوی وی را بپذیرند، بدون اینکه او را مورد سؤال قرار داده و [[معجزه]] یا حجتی از وی بخواهند<ref>اصول کافی، ج ۱، ص ۳۲۹.</ref>. |
| *"عمری" [[لقب]] مشهور [[نائب اول]] [[امام زمان]] {{ع}} -[[عثمان بن سعید]]- است. وجه تسمیه [[عثمان بن سعید]] به "عمری" دو منشأ بیشتر نداشته است: یکی اینکه جد پدری [[عثمان بن سعید]] "عمرو" بود، و لذا به او "عمری" گفته شده است و دیگر اینکه حضرت [[امام حسن عسکری]] {{ع}} [[راضی]] نشد، هم اسم [[عثمان بن عفان]] و هم [[لقب]] او در ایشان جمع شده باشد و لذا [[دستور]] داد که [[کنیه]] او را بر هم زنند و تبدیل به "عمری" کنند<ref>زندگانی نواب خاص [[امام زمان]] {{ع}}، غفارزاده، ص ۱۰۵.</ref>. البته در یک جا [[لقب]] "عامری" نیز درباره ایشان استعمال شده است<ref>بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۸.</ref><ref>[[مجتبی تونهای|تونهای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۰۸.</ref>.
| |
| ==پرسش مستقیم==
| |
| *[[اولین سفیر و نایب خاص امام مهدی چه کسی بود و چگونه به نیابت رسید؟ (پرسش)]]
| |
|
| |
|
| {{پرسمان نایب اول امام مهدی: عثمان بن سعید عمری}} | | از [[احمد بن اسحاق]] [[نقل]] شده است: از [[امام هادی|حضرت هادی]] {{ع}} پرسیدم: "با چه کسی داد و ستد کنیم و از چه کسی مطلب را بگیریم و گفته چه کسی را بپذیریم؟ [[امام]] فرمود: عمری مورد اعتماد من است؛ آنچه را از من به تو برساند، به طور قطع از من میرساند و آنچه را از قول من برای تو گوید، به طور قطع از من میگوید. "از خود، چیزی نمیگوید، سخن وی را گوش کرده، [[اطاعت]] نما؛ زیرا او مورد اعتماد و [[امین]] است<ref>{{متن حدیث|هَذَا أَبُو عَمْرٍو الثِّقَةُ الْأَمِينُ مَا قَالَهُ لَكُمْ فَعَنِّي يَقُولُهُ وَ مَا أَدَّاهُ إِلَيْكُمْ فَعَنِّي يُؤَدِّيهِ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۲۰؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۴، ح ۳۱۵.</ref>. امام عسکری (ع) نیز در حق وی فرمود: {{متن حدیث|هَذَا أَبُو عَمْرٍو الثِّقَةُ الْأَمِينُ ثِقَةُ الْمَاضِي وَ ثِقَتِي فِي الْحَيَاةِ وَ الْمَمَاتِ فَمَا قَالَهُ لَكُمْ فَعَنِّي يَقُولُهُ وَ مَا أَدَّى إِلَيْكُمْ فَعَنِّي يُؤَدِّيهِ}}.<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۴، ح۳۱۵.</ref>. |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| {{:فرهنگنامه مهدویت (نمایه)}} | |
|
| |
|
| ==منابع==
| | [[محمد بن اسماعیل]] و [[علی بن عبدالله]] میگویند: روزی در شهر [[سامره]] بر [[امام عسکری|امام حسن عسکری]] {{ع}} وارد شدیم، در حالی که گروهی از [[شیعیان]] حاضر بودند، ناگاه "[[بدر]] خادم" وارد شده عرض کرد: جماعتی ژولیدهمو و غبارآلود درب خانه اجازه ورود میخواهند، حضرت فرمود: از [[شیعیان]] [[یمن]] هستند، سپس به خادمش "بدر" فرمود: [[عثمان بن سعید]] را حاضر کن. طولی نکشید که [[عثمان بن سعید]] حاضر شد، حضرت به وی فرمود: تو [[وکیل]] و مورد موثق ما هستی، [[اموال]] [[خدا]] را که این جماعت آوردهاند، تحویل بگیر. روای میگوید: عرض کردیم: ما میدانستیم که [[عثمان]] از [[شیعیان]] خوب است، ولی شما با این عمل موقعیت و مقامش را بالاتر بردید و [[وکالت]] و ثقه بودنش را نیز اثبات کردید. حضرت فرمود: آری چنین است بدانید که [[عثمان بن سعید]] [[وکیل]] من و فرزندش [[وکیل]] فرزندم [[مهدی]] خواهد بود<ref>بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۵.</ref>. |
| * [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگنامه مهدویت''']]
| |
| * [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونهای|مجتبی تونهای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
| |
| * [[پرونده:1368142.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امامشناسی (کتاب)|'''درسنامه امامشناسی''']]
| |
|
| |
|
| ==پانویس== | | وی [[محرم]] [[اسرار]] [[امام حسن عسکری]] {{ع}} بود. وقتی [[امام مهدی]] {{ع}} متولد شد، [[امام حسن عسکری]] {{ع}} گفت: پیکی دنبال [[عثمان بن سعید]] بفرستید. یک نفر فرستاده شد و [[عثمان بن سعید]] آمد. [[امام حسن عسکری]] {{ع}} فرمود: ده هزار رطل نان و ده هزار رطل گوشت بخر و آن را تقسیم کن و به خاطر آن مولود، چندین گوسفند عقیقه کن<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، ص ۴۳۰.</ref>. [[امام مهدی]] {{ع}} به [[وکالت]] و [[نیابت]] [[عثمان بن سعید]] در مقابل جمعیت و هیئت اهالی [[قم]] اشاره کرد و آنها را به [[عثمان بن سعید]] ارجاع داد<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج ۲، ص ۴۷۶.</ref>.<ref>[[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]، ص ۱۵۹-۱۶۴؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۳۰۴ ـ ۳۰۶؛ [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امامشناسی (کتاب)|درسنامه امامشناسی]]، ص۲۱۶؛ [[مجتبی تونهای|تونهای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۴۸۱؛ [[رحیم لطیفی|لطیفی، رحیم]]، [[پرسمان نیابت (کتاب)|پرسمان نیابت]]، ص۲۳۰-۲۳۷؛ [[حبیبالله طاهری|طاهری، حبیبالله]]، [[سیمای آفتاب (کتاب)|سیمای آفتاب]]، ص ۱۱۰ - ۱۱۱.</ref> |
| {{یادآوری پانویس}} | | |
| {{پانویس2}} | | == القاب == |
| | [[عثمان بن سعید]] در میان [[شیعیان]] به القابی مشهور شده است مانند: |
| | # '''سَمّان یا زَیّات (روغنفروش)''': او را "سمّان" یا "زیّات" میگفتند زیرا برای پوشش نهادن به مقام والای "[[وکالت]]" و "[[نیابت]]" به [[تجارت]] زیتون اشتغال داشت، تا به این وسیله در آن روزگار که خفقان و اختناق عجیبی بر [[جهان]] پهناور اسلامی و به خصوص [[شیعیان]] و دوستداران [[اهل بیت]] [[حاکم]] بود، خود را از شر دستگاه [[خلافت]]، حفظ نماید. روش وی چنین بود که [[شیعیان]]، اموالی را که برای [[امام حسن عسکری]] {{ع}} میآورند به وی [[تسلیم]] میکردند و او از [[ترس]] [[دستگاه عباسی]]، آن [[اموال]] را میان ظرف روغن پنهان نموده و بدینگونه به خانه [[امام]] {{ع}} میرسانید<ref>غیبة طوسی، ص ۳۵۴.</ref>. او برای پوشش نهادن به موقعیت حساس خود، در بازار روغنفروشان برای ارتش روغن و اجناس دیگر حمل میکرد<ref>روزگار رهایی، ج ۱، ص ۲۹۱.</ref>. |
| | # '''[[اسدی]]''': چون از قبیله "[[بنی اسد]]" بود، لذا به او "[[اسدی]]" میگفتند<ref>غیبة طوسی، ص ۳۵۴.</ref>. |
| | # '''[[عسکری]]''': [[عثمان بن سعید]] را "[[عسکری]]" نیز میگفتند، زیرا او از محله "[[عسکر]]" [[سامرا]] بوده است<ref>غیبة طوسی، ص ۳۵۴.</ref>. |
| | # '''عَمری''': وی به این [[لقب]] شهرت بیشتری دارد. در علت انتساب وی به "عمری" بین علمای رجال [[اختلاف]] است. [[شیخ طوسی]] در "[[الغیبة]]" مینویسد: گروهی از [[شیعیان]] گفتهاند: حضرت [[امام عسکری]] {{ع}} فرمود: اسم "[[عثمان]]" و کنیه او "ابو عمرو" در یک شخص جمع نمیشود و دستور دادند کنیه او را بر هم زنند و از آنوقت "عمری" خوانده شد<ref>غیبة طوسی، ص ۳۵۴.</ref>.<ref>[[مجتبی تونهای|تونهای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۴۸۱.</ref> |
| | |
| | == ویژگیهای عثمان بن سعید == |
| | از مهمترین ویژگیهای نخستین [[نایب]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} به موارد زیر میتوان اشاره کرد: |
| | # مورد [[اطمینان]] سه [[امام]] [[معصوم]] {{عم}} و [[امین]] ایشان بود<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۵۴، ح ۳۱۵.</ref>؛ |
| | # در مراسم ولادت [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} حضور چشمگیری داشت<ref>[[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، باب ۴۲، ح ۶.</ref>؛ |
| | # مراسم کفن و [[دفن]] [[امام عسکری]] {{ع}} را بر عهده گرفت<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۵۶، ح ۳۱۸.</ref>؛ |
| | # به [[دستور]] [[امام عسکری]] {{ع}} پس از [[شهادت]] آن حضرت، عهدهدار نیازهای [[خانواده]] آن حضرت شد؛ |
| | # افزون بر آنکه از طرف [[امام عسکری]] {{ع}} به [[نیابت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} [[نصب]] شده بود، توسط خود [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} نیز به این مقام گماشته شد؛ |
| | # نقش مهمّی در رسوایی [[جعفر کذاب]] داشت؛ |
| | # پس از [[وفات]] وی، نامه تسلیتی از طرف [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} صادر شد و در آن، از او تجلیل فراوانی شد. |
| | |
| | وی اندکی پیش از سپری شدن عمرش، به [[دستور]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}، فرزندش، [[محمد بن عثمان]] را [[نایب خاص]] پس از خود [[منصوب]] کرد. البته پیش از این، [[فرزند]] [[عثمان بن سعید]] از سوی [[امام عسکری]] {{ع}} فردی مورد [[اطمینان]] برای فرزندش [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} معرفی و معین شده بود<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۵۶.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۳۰۴ - ۳۰۶.</ref> |
| | |
| | == وفات [[نایب]] اول== |
| | یکی از پژوهشگران معاصر درباره مدت [[نیابت]] [[نایب]] نخست، چنین نوشته است: "با وجود نقش تعیینکننده [[عثمان بن سعید]] در سازماندهی و تحکیم پایگاه [[شیعیان]]، بسیاری از ابعاد شخصیت و زندگانی او در دوران کودکی و [[جوانی]] و چگونگی رشد و نموّ او، از جمله تولد، [[وفات]] و مدت نمایندگی او در بستر [[تاریخ]] مبهم مانده است. |
| | |
| | هیچ نویسنده و مورخی به صورت قطع و [[یقین]]، [[تاریخ]] [[وفات]] او را مشخص نکرده است. بعضیها به طور کلی متعرض این مسأله نشدهاند و بعضی هم با بیان تاریخهای احتمالی، از کنار مسأله رد شدهاند. برخی دیدگاهها دو دیدگاه را مطرح کردهاند و سپس نخستین آن دو را [[انتخاب]] کرده، اینگونه نوشتهاند: "او پیش از سال ۲۶۷ ق درگذشته است<ref>تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۵۶.</ref>؛ اما مشخص نیست کدام سال. بیشتر تاریخنگاران و دانشمندان علم رجال، همین احتمال را [[انتخاب]] کردهاند و این، به واقع نزدیکتر است<ref>ر. ک: علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان {{ع}}، ص ۱۴۲.</ref>. |
| | |
| | [[ابو نصر هبة اللّه بن محمد]] میگوید: "[[قبر]] [[عثمان بن سعید]] در طرف غربی [[بغداد]] در خیابان "میدان" در اوّل محل، که به "درب جبله" معروف است، در داخل [[مسجد]]، درب راست که داخل میشوند و [[قبر]] در خود [[قبله]] [[مسجد]] قرار دارد"<ref>ر. ک: علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان {{ع}}، ص ۱۴۴.</ref>. |
| | |
| | برای [[عثمان بن سعید]] دو [[فرزند]] به نامهای "[[محمد بن عثمان]]" ـ که بعدها دومین [[نایب]] [[امام زمان]] {{ع}} شد ـ و "احمد بن عثمان" ذکر شده است<ref>زندگانی نواب خاص [[امام زمان]] {{ع}}، غفارزاده، ص ۱۰۵.</ref>. |
| | |
| | مرحوم [[علامه مجلسی]] در "بحار" زیارتنامهای را برای [[عثمان بن سعید]] [[نقل]] کرده است که اینگونه شروع میشود: {{عربی|"السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ، النَّاصِحُ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ و..."}}<ref>بحار الانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۹۳.</ref><ref>[[مجتبی تونهای|تونهای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۴۸۱.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۳۰۴ – ۳۰۶؛ [[مجتبی تونهای|تونهای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۴۸۱؛ [[رحیم لطیفی|لطیفی، رحیم]]، [[پرسمان نیابت (کتاب)|پرسمان نیابت]]، ص۲۳۰-۲۳۷.</ref> |
| | |
| | == پرسش مستقیم == |
| | {{پرسمان نایب اول امام مهدی عثمان بن سعید عمری}} |
| | |
| | == منابع == |
| | {{منابع}} |
| | # [[پرونده:13681098.jpg|22px]] [[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|'''امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور''']] |
| | # [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگنامه مهدویت''']] |
| | # [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونهای|مجتبی تونهای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']] |
| | # [[پرونده:1368142.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امامشناسی (کتاب)|'''درسنامه امامشناسی''']] |
| | # [[پرونده:13710003.jpg|22px]] [[رحیم لطیفی|لطیفی، رحیم]]، [[پرسمان نیابت و وکالت امامان معصوم (کتاب)|'''پرسمان نیابت و وکالت امامان معصوم''']] |
| | # [[پرونده:000046.jpg|22px]] [[حبیبالله طاهری|طاهری، حبیبالله]]، [[سیمای آفتاب (کتاب)|'''سیمای آفتاب''']] |
| | {{پایان منابع}} |
| | |
| | == پانویس == |
| | {{پانویس}} |
|
| |
|
| {{امام مهدی}}
| |
| {{یاران امام مهدی}} | | {{یاران امام مهدی}} |
| | |
| [[رده:نواب اربعه امام مهدی]] | | [[رده:نواب اربعه امام مهدی]] |
| [[رده:امام مهدی]]
| |
| [[رده:ملاقاتکنندگان با امام مهدی در غیبت صغری]] | | [[رده:ملاقاتکنندگان با امام مهدی در غیبت صغری]] |
| [[رده:مدخل موعودنامه]] | | [[رده:مدخل موعودنامه]] |
| [[رده:اعلام]] | | [[رده:اعلام]] |