هویت‌بخشی: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۳۳۳ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{پانویس2}} +{{پانویس}}))
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[هویت‌بخشی در معارف مهدویت]] - [[هویت‌بخشی در روان‌شناسی اسلامی]]| پرسش مرتبط  = }}


{{سیره معصوم}}
'''[[هویت]]'''، مرز [[انسان]] با دیگران است و آنچه او را‌ از‌ دیگران متمایز می‌سازد هویت است. عوامل مختلفی در تشکیل هویت نقش دارند که از مهمترین آن، [[دین]] و [[مذهب]] است. به تغییرات و نتایجی که فرد [[مؤمن]] در اثر پذیرش و [[تعهد]] نسبت به [[دین]]، در [[زندگی]] خود [[احساس]] می‌‌کند، [[هویت دینی]] گفته می‌‌شود. آثار مختلف روانشناختی و غیر روانشناختی، برای فرد یا جامعۀ برخوردار از هویت دینی بیان شده است.
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">مدخل‌های وابسته به این بحث:</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[هویت‌بخشی در قرآن]] - [[هویت‌بخشی در حدیث]] - [[هویت‌بخشی در اخلاق اسلامی]] - [[هویت‌بخشی در نهج البلاغه]] - [[هویت‌بخشی در معارف دعا و زیارات]] - [[هویت‌بخشی در معارف مهدویت]] - [[هویت‌بخشی در روان‌شناسی اسلامی]]</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[هویت‌بخشی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


'''[[هویت]]'''، مرز [[انسان]] با دیگران است و آنچه او را‌ از‌ دیگران متمایز می‌سازد [[هویت]] است. عوامل مختلفی در تشکیل [[هویت]] نقش دارند که از مهمترین آن، [[دین]] و [[مذهب]] است. به تغییرات و نتایجی که [[فرد]] [[مؤمن]] در اثر [[پذیرش]] و [[تعهد]] نسبت به [[دین]]، در [[زندگی]] خود [[احساس]] می‌‌کند، [[هویت دینی]] گفته می‌‌شود. آثار مختلف روانشناختی و غیر روانشناختی، برای [[فرد]] یا جامعۀ برخوردار از [[هویت دینی]] بیان شده است.
== معناشناسی ==
[[هویّت]] در لغت فارسی یعنی آنچه موجب [[شناسایی]] شخص باشد<ref>محمد معین، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۷۵ش، چاپ دهم، ج ۴، ص۵۲۲۸.</ref>، هویت [[حقیقت]] شیء یا شخص است که مشتمل بر صفات اصلی اوست و هویت در لغت عربی به معنای [[شخصیت]]، ذات، هستی و وجود است<ref>حسن عمید، فرهنگ عمید، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۸۴، چاپ بیست و هفتم، ص۱۲۶۵.</ref>.  


==چیستی [[هویت]]==
هویت، مرز انسان با دیگران است و آنچه او را‌ از‌ دیگران متمایز می‌سازد هویت است<ref>ر.ک: [[امیر محسن عرفان|عرفان، امیر محسن]] و [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[باورداشت آموزه‌های مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی (مقاله)|باورداشت آموزه‌های مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی]].</ref>. این واژه، بیانگر چه کسی بودن است که از نیاز [[بشر]] به شناسانده شدن به چیزی یا جایی ناشی می‌‌شود. به عبارت دیگر، وقتی از "هویّت شخصی"سخن به میان می‌‌آید، مراد همان ویژگی‌های است که شخص را از دیگری متمایز می‌کند و به دیگران امکان اشاره با ضمیر "او"، (برای تشخّص این فرد از دیگر افراد) را می‌دهد؛ زیرا این شخص به گونه‌ای است که به علل و عواملی از جمله [[رفتار]] یا صفات خاص از دیگران متمایز شده و تشخص یافته است. البته، در تبیین هویت باید در نظر داشته باشیم همیشه معنایی ارزشی به همراه ندارد؛ چه‌بسا فرد یا ملتی ویژگی‌های ناپسندی نیز داشته باشند که‌ بخشی‌ از هویت آنان را می‌سازد<ref>ر.ک: [[امیر محسن عرفان|عرفان، امیر محسن]] و [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[باورداشت آموزه‌های مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی (مقاله)|باورداشت آموزه‌های مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی]].</ref>.
* [[هویّت]] در لغت [[فارسی]] یعنی آنچه موجب شناسایی شخص باشد<ref>محمد معین، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۷۵ش، چاپ دهم، ج ۴، ص ۵۲۲۸.</ref>، [[هویت]] [[حقیقت]] شیء یا شخص است که مشتمل بر صفات اصلی اوست و [[هویت]] در لغت [[عربی]] به معنای [[شخصیت]]، ذات، هستی و وجود است<ref>حسن عمید، فرهنگ عمید، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۸۴، چاپ بیست و هفتم، ص ۱۲۶۵.</ref>.
* [[هویت]]، مرز [[انسان]] با دیگران است و آنچه او را‌ از‌ دیگران متمایز می‌سازد [[هویت]] است<ref>ر.ک: [[امیر محسن عرفان|عرفان، امیر محسن]] و [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[باورداشت آموزه‌های مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی (مقاله)|باورداشت آموزه‌های مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی]].</ref>. این واژه، بیانگر چه کسی بودن است که از نیاز [[بشر]] به شناسانده شدن به چیزی یا جایی ناشی می‌‌شود. به عبارت دیگر، وقتی از "[[هویّت]] شخصی"[[سخن]] به میان می‌‌آید، مراد همان ویژگی‌های است که شخص را از دیگری متمایز می‌کند و به دیگران امکان اشاره با [[ضمیر]] "او"، (برای تشخّص این [[فرد]] از دیگر افراد) را می‌دهد؛ زیرا این شخص به گونه‌ای است که به [[علل]] و عواملی از جمله [[رفتار]] یا صفات خاص از دیگران متمایز شده و [[تشخص]] یافته است. البته، در [[تبیین]] [[هویت]] باید در نظر داشته باشیم همیشه معنایی ارزشی به همراه ندارد؛ چه‌بسا [[فرد]] یا ملتی ویژگی‌های ناپسندی نیز داشته باشند که‌ بخشی‌ از [[هویت]] آنان را می‌سازد<ref>ر.ک: [[امیر محسن عرفان|عرفان، امیر محسن]] و [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[باورداشت آموزه‌های مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی (مقاله)|باورداشت آموزه‌های مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی]].</ref>.


==عناصر تشکیل دهندۀ [[هویت]]==
== عناصر تشکیل دهندۀ [[هویت]] ==
* [[علل]] و عواملی وجود دارد که به عنوان صفات تمیز دهنده، [[فرد]] را از دیگران متمایز ساخته و شخصیت مستقلی به او می‌‌بخشند. [[سرزمین]]، [[تاریخ]]، [[زبان]]، [[ادبیات]]، [[دین]]، ساختار [[سیاسی]]، [[فرهنگ]] و [[هنر]] مشترک، از جمله عناصر تشکیل‌دهندۀ [[هویت]] هستند. البته، در فرآیند دست‌یابی به [[هویت]] کامل [[انسانی]]، [[فرد]] از عوامل دیگری مانند [[مذهب]]، [[خانواده]]، نهادهای [[آموزش و پرورش]]، [[نظام سیاسی]]، [[فرهنگی]] و [[اجتماعی]] [[حاکم]] بر [[جامعه]]، رسانه‌ها، مطبوعات و [[تبلیغات]] [[بیگانگان]] و... متأثر می‌‌شود که در این میان، دو عامل نخست ([[مذهب]] و [[خانواده]])، بیشترین تأثیر را دارند<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۱۳-۱۱۴.</ref>. نکتۀ مهم آن است که برخی افراد در دستیابی به [[هویت]] کامل دچار مشکل می‌‌شوند که نسبت به این مسئله ([[ناتوانی]] [[فرد]] در کسب [[هویت]] [[انسانی]])، تعبیرهای متفاوتی صورت گرفته است. روان‌شناسان از این حالت، بیشتر با عنوان‌هایی چون: [[آشفتگی]] [[هویت]]، [[اختلال هویت]] و [[بحران هویت]] یاد می‌‌کنند و بعضی صاحب‌نظران آن را "[[گم کردن خویش]]" یا "[[از خود بیگانگی]]" می‌‌نامند <ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۱۳-۱۱۴</ref>.
علل و عواملی وجود دارد که به عنوان صفات تمیز دهنده، فرد را از دیگران متمایز ساخته و [[شخصیت]] مستقلی به او می‌‌بخشند. سرزمین، [[تاریخ]]، [[زبان]]، ادبیات، [[دین]]، ساختار سیاسی، [[فرهنگ]] و هنر مشترک، از جمله عناصر تشکیل‌دهندۀ هویت هستند. البته، در فرآیند دست‌یابی به هویت کامل [[انسانی]]، فرد از عوامل دیگری مانند [[مذهب]]، [[خانواده]]، نهادهای [[آموزش و پرورش]]، [[نظام سیاسی]]، [[فرهنگی]] و [[اجتماعی]] [[حاکم]] بر [[جامعه]]، [[رسانه‌ها]]، مطبوعات و [[تبلیغات]] [[بیگانگان]] و... متأثر می‌‌شود که در این میان، دو عامل نخست (مذهب و [[خانواده]])، بیشترین تأثیر را دارند<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۱۳-۱۱۴.</ref>. نکتۀ مهم آن است که برخی افراد در دستیابی به هویت کامل دچار مشکل می‌‌شوند که نسبت به این مسئله ([[ناتوانی]] فرد در کسب هویت انسانی)، تعبیرهای متفاوتی صورت گرفته است. روان‌شناسان از این حالت، بیشتر با عنوان‌هایی چون: آشفتگی هویت، اختلال هویت و بحران هویت یاد می‌‌کنند و بعضی صاحب‌نظران آن را "گم کردن خویش" یا "از خود بیگانگی" می‌‌نامند<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۱۳-۱۱۴.</ref>.
==[[نقش دین]] در [[هویت بخشی]] به افراد==
*همانطور که گفته شد [[دین]] یکی از عوامل تأثیر گذار در تشکیل [[هویت]] است و با [[تأمّل]] در رابطۀ میان این دو، درمی‌‏یابیم میان [[دین]] و [[هویت]]، نسبت وثیقی برقرار است؛ چراکه  [[مذهب]] اساساً منابع شناختی، ایدئولوژیکی، [[جامعه]] شناختی و [[معنوی]] را برای [[هویّت]] به ‏دست می‏‌دهد<ref>[Furrow, J.L., King, P.E. & White, K. (۲۰۰۴) "Religion and Positive Youth Development: Identity, Meaning, and Prosocial Concerns". Applied Developmental Science, No. ۸, P ۱۷–۲۶]</ref>. [[دین]] از گذشته تاکنون عامل به وجود آورندۀ [[هویّت]] مشخص برای معتقدان خود بوده، به نحوی که [[هویّت]] انسان‏‌ها با [[مذهب]] و [[دین]] آنها شناخته می‏‌شد. [[یهودی]]، [[مسیحی]] و [[مسلمان]] بودن، [[هویّت]] [[فرهنگی]] انسان‏‌های مختلف را به نمایش می‏‌گذاشت<ref>ر.ک: ابوالفضل اشرفی، بی‏‌هویتی اجتماعی و گرایش به غرب. بررسی عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر گرایش نوجوانان به الگوهای فرهنگ غربی (رپ و هوی متال) در تهران، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۷، ص۹.</ref>. "[[هویّت]] [[دینی]]"، یکی از مهم‏ترین ابعاد [[هویّت]] است که نقش [[تعیین]] کننده‌‏ای در هویّت‌یابی افراد ایفا می‌‏کند و تقویت این بُعد از [[هویّت]]، می‌‏تواند موجب پایداریِ سایر ابعاد [[هویّت]] شود و چالش در این حوزه، می‏‌تواند زمینه‌‏ساز [[بحران]] در سایر ابعاد [[هویّت]] گردد.
==معنای [[هویت دینی]] و نحوۀ [[هویت بخشی]] [[دین اسلام]]==
* [[فرد]] [[مؤمن]]، با [[پذیرش]] [[دین]] به عنوان اصل [[اعتقادی]] و [[احساس]] [[تعهّد]] و تعلّق به آن در زندگیِ خود تغییرات و نتایج مهمّی را تجربه می‌‌کند که [[هویّت]] [[دینی]]<ref>Religious Identity.</ref> نام دارد<ref>ر.ک: محمد جواد چیت‏ساز قمی، گسست نسلی در ایران: افسانه یا واقعیت، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی، ۱۳۸۳، ص۲۱-۴۳.</ref>. بنابراین [[هویّت]] [[دینی]]، همان داشتن اهتمام [[دینی]] است به نحوی که نگرش، [[گرایش]] و کنش‏های (عمل) [[فرد]] را متأثر سازد<ref>ر.ک: علی رضا شجاعی‏‌زند، مدلی برای سنجش دینداری در ایران، جامعه‏‌شناسی ایران، ۱۳۸۴، دوره ۶، ش ۱، ص۳۶.</ref>. [[دین اسلام]] از طریق پاسخ به پرسش‌های بنیادین [[انسان]]، [[فرد]] [[مؤمن]] را از [[شک]] و [[حیرت]] و گم گشتگیِ ناشی از فقدان [[هویت]] [[حفاظت]] می‌کند<ref>ر.ک: شهریار شهیدی و مصطفی حمدیه، اصول و مبانی بهداشت روانی، تهران، سمت، ۱۳۸۱، چاپ اول، ص۲۲۶-۲۲۷.</ref> و از سوی دیگر بر اساس [[حاکمیت الهی]]، با امر به گسترش [[خوبی‌ها]] و [[فضیلت‌ها]] و [[نهی]] از شکل‌گیری [[بدی‌ها]] و رذیلت‌ها، [[هویّت]] ممتاز و ارزش‌مندی به [[فرد]] و [[جامعه اسلامی]] در [[جهان]] می‌بخشد. بنابراین به [[زندگی]] افراد جهت می‌‌دهد و از این رو، یک [[مسلمان]]، در تمام جنبه‌های [[زندگی]] به خصوص در دو عرصۀ [[اعتقادی]] و [[رفتاری]] از [[هویت]] یکسان برخوردار می‌‌گردد.
==[[انتظار]] و هویت‌بخشی به [[منتظر]]==
* [[اعتقاد به مهدویت]]، نقش بسزایی در [[هویت]] دهی به [[منتظران]] خود دارد؛ زیرا در [[فرهنگ]] و [[مکتب اهل بیت]]، [[امام]] هویت‌بخش است. از این رو اهمیت [[آموزه‌های مهدوی]] در یک [[جامعه]] [[ایمانی]]، هویت‌بخشی آن در [[زندگی]] [[مؤمنان]] است<ref>ر.ک: [[محسن موحدی|موحدی، محسن]]، [[آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت (مقاله)|آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت]]، ص ۶.</ref>. [[مکتب انتظار]]، مجموعه [[معارف]] و محتوای اصیل [[توحیدی]] را در متن خود دارد که [[انسان]] و [[جامعه]] [[منتظِر]]، با [[فهم]] آن به آیندۀ [[جهان]] و [[انسان]]، [[بینش]] مثبت پیدا می‌کند و به تحوّلات سازنده که نوید داده شده است [[امیدوار]] می‌شود. مسائلی نظیر فلسفۀ [[تاریخ]] و نقش بزرگ [[انسان]] در رقم زدن [[سرنوشت]] نهایی [[بشریت]] و همچنین [[مبارزه با ظلم]] فراگیر جهانی و کوشش برای برپایی [[امنیت]] و [[عدالت]] [[جهان شمول]] و ایجاد [[جامعه]] بدون تضاد و [[تبعیض]] طبقاتی، ذیل مفهوم [[انتظار]]، به خوبی قابل [[درک]] است.
*به طور کلی [[اعتقاد به مهدویت]]، از دو منظر می‌‌تواند در [[هویت بخشی]] أثر گذار باشد<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۱۳-۱۱۴.</ref>:
# '''هویت‌بخشی به [[فرد]] [[منتظر]]''': این نوع هویت‌بخشی از این جهت است که [[فرد]] و جامعه‌ای که در [[انتظار]] به سر می‌برد، به آینده‌ای درخشان که متفاوت از وضع موجود است [[باور]] دارد. [[فرد]] [[منتظر]]، الگویی از وضع مطلوب<ref>حضور آن حقیقت متعالی در زندگی و توجه به او و رهایی از نیست‌انگاری، وضعیت مطلوب منتظر حقیقی است.</ref> دارد و همواره [[موقعیت]] و [[منزلت]] خود را با آن می‌‌سنجد که نتیجۀ آن، تلاش برای ایجاد جامعه‌ای [[الهی]] و [[انسانی]] است تا [[آمادگی]] لازم [[انسان‌ها]] برای [[قرب الهی]] نیز فراهم آید و در نهایت، حیاتی با [[معنویت]] و به دور از [[پوچی]] و [[بی‌هویتی]] برای [[فرد]] حاصل شود. بدین ترتیب، هویتِ یک [[شیعه]] با [[امام زمان]] خویش تعریف می‌شود و بدون [[مهدی]]{{ع}} گم‌شده‌ای بیش نیست<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۱۳-۱۱۴.</ref>.
# '''هویت‌بخشی به [[جامعه]]''': این نوع هویت‌بخشی بدان جهت است که [[فرهنگ مهدوی]] مرزهای میان [[انسان‌ها]] را مبتنی بر مرزهای [[عقیدتی]] دانسته و مرزهای جغرافیایی را تنها به [[دلیل]] واقعیت‌های موجود به رسمیت می‌‌شناسد<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۱۳-۱۱۴.</ref>. در پرتو [[معارف]] [[توحیدی]] [[مکتب انتظار]]، [[انسان‌‌ها]] از هر جنس و نژادی که باشند دارای "[[هویت]] واحد" هستند و در پیشگاه [[خداوند]] مانند دندانه‌‌های شانه با هم برابرند<ref> امام صادق{{ع}}: {{متن حدیث|النَّاسُ کَأَسْنَانِ الْمُشْطِ سَوَاءٌ، وَ قَالَ: النَّاسُ سَوَاءٌ کَأَسْنَانِ الْمَشْطِ وَ الْمَرْءُ کَثِیرٌ بِأَخِیهِ وَ لَا خَیْرَ فِی صُحْبَةِ مَنْ لَمْ یَرَ لَکَ مِثْلَ الَّذِی یَرَی لِنَفْسِه}}؛ بحار الأنوار، ج۷۵ ص۲۵۱.</ref>؛ زیرا، همه را [[خداوند]] واحد<ref>{{متن قرآن|هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا}}«اوست که شما را از تنی یگانه آفرید و از (خود) او همسرش را پدید آورد» سوره اعراف، آیه ۱۸۹.</ref> از یک [[پدر]] و [[مادر]] [[آفریده]] است<ref> پیامبر اکرم{{صل}}: {{متن حدیث|إنَّ النّاسَ مِن آدَم و آدَم مِن تُرابٍ}}؛ بحار الانوار، ج ۷۷، حدیث۳، باب ۳، ص ۵۴.</ref>. در نتیجه، همان طور که [[آفریدگار]] واحد و ریشه در [[حقیقت]] واحد دارند،<ref>{{متن حدیث|الامام صادق{{ع}}: "فی جواب مَنْ سَأَلَهُ عن مُساواةٍ النّاس: نَعَم خَلَقَهُم اِلهُ واحد وَ هُم عَبیدُه"، و نیز الامام الرضا{{ع}}: "عن عبدالله بن الصَّلت،...اِنّ الرّبَ ـ تبارک و تعالی ـ واحدٌ، ‌و الأُمَّ واحِدَةٌ، وَ الْأَب واحِدٌ، و الجزاءَ بالأعمال}}؛ محمد رضا حکیمی و دیگران، الحیاة، ج۱، ص ۲۴۹).</ref> "[[هویت]] مشترک" نیز دارند.<ref>{{متن حدیث|الامام صادق{{ع}}: "فی جواب مَنْ سَأَلَهُ عن مُساواةٍ النّاس: نَعَم خَلَقَهُم اِلهُ واحد وَ هُم عَبیدُه}}؛ و نیز {{متن حدیث|الامام الرضا{{ع}}: "عن عبدالله بن الصَّلت،...اِنّ الرّبَ ـ تبارک و تعالی ـ واحدٌ، ‌و الأُمَّ واحِدَةٌ، وَ الْأَب واحِدٌ، و الجزاءَ بالأعمال}}؛ محمد رضا حکیمی و دیگران، الحیاة، ج۱، ص ۲۴۹.</ref>


==پرسش مستقیم==
== نقش دین در [[هویت بخشی]] به افراد ==
همانطور که گفته شد [[دین]] یکی از عوامل تأثیر گذار در تشکیل هویت است و با [[تأمّل]] در رابطۀ میان این دو، درمی‌‏یابیم میان دین و هویت، نسبت وثیقی برقرار است؛ چراکه مذهب اساساً منابع [[شناختی]]، [[ایدئولوژیکی]]، [[جامعه شناختی]] و [[معنوی]] را برای [[هویّت]] به ‏دست می‏‌دهد<ref>[Furrow، J.L.، King، P.E. & White، K. (۲۰۰۴) "Religion and Positive Youth Development: Identity، Meaning، and Prosocial Concerns". Applied Developmental Science، No. ۸، P ۱۷–۲۶]</ref>. [[دین]] از گذشته تاکنون عامل به وجود آورندۀ [[هویّت]] مشخص برای [[معتقدان]] خود بوده، به نحوی که هویّت انسان‏‌ها با [[مذهب]] و [[دین]] آنها شناخته می‏‌شد. [[یهودی]]، [[مسیحی]] و [[مسلمان]] بودن، هویّت [[فرهنگی]] انسان‏‌های مختلف را به نمایش می‏‌گذاشت<ref>ر.ک: ابوالفضل اشرفی، بی‏‌هویتی اجتماعی و گرایش به غرب. بررسی عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر گرایش نوجوانان به الگوهای فرهنگ غربی (رپ و هوی متال) در تهران، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۷، ص۹.</ref>. "هویّت [[دینی]]"، یکی از مهم‏ترین ابعاد هویّت است که نقش تعیین کننده‌‏ای در هویّت‌یابی افراد ایفا می‌‏کند و تقویت این بُعد از هویّت، می‌‏تواند موجب پایداریِ سایر ابعاد هویّت شود و چالش در این حوزه، می‏‌تواند زمینه‌‏ساز [[بحران]] در سایر ابعاد هویّت گردد.
 
== معنای [[هویت دینی]] و نحوۀ [[هویت بخشی]] [[دین اسلام]] ==
فرد [[مؤمن]]، با پذیرش دین به عنوان اصل [[اعتقادی]] و [[احساس]] [[تعهّد]] و تعلّق به آن در زندگیِ خود تغییرات و نتایج مهمّی را [[تجربه]] می‌‌کند که هویّت دینی<ref>Religious Identity.</ref> نام دارد<ref>ر.ک: محمد جواد چیت‏ساز قمی، گسست نسلی در ایران: افسانه یا واقعیت، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی، ۱۳۸۳، ص۲۱-۴۳.</ref>. بنابراین هویّت دینی، همان داشتن اهتمام دینی است به نحوی که نگرش، [[گرایش]] و کنش‏های (عمل) فرد را متأثر سازد<ref>ر.ک: علی رضا شجاعی‏‌زند، مدلی برای سنجش دینداری در ایران، جامعه‏‌شناسی ایران، ۱۳۸۴، دوره ۶، ش ۱، ص۳۶.</ref>. دین اسلام از طریق پاسخ به پرسش‌های بنیادین [[انسان]]، فرد مؤمن را از [[شک]] و [[حیرت]] و گم گشتگیِ ناشی از فقدان هویت حفاظت می‌کند<ref>ر.ک: شهریار شهیدی و مصطفی حمدیه، اصول و مبانی بهداشت روانی، تهران، سمت، ۱۳۸۱، چاپ اول، ص۲۲۶-۲۲۷.</ref> و از سوی دیگر بر اساس [[حاکمیت الهی]]، با امر به گسترش خوبی‌ها و [[فضیلت‌ها]] و [[نهی]] از شکل‌گیری بدی‌ها و رذیلت‌ها، هویّت ممتاز و ارزش‌مندی به فرد و [[جامعه اسلامی]] در [[جهان]] می‌بخشد. بنابراین به [[زندگی]] افراد جهت می‌‌دهد و از این رو، یک [[مسلمان]]، در تمام جنبه‌های [[زندگی]] به خصوص در دو عرصۀ [[اعتقادی]] و [[رفتاری]] از [[هویت]] یکسان برخوردار می‌‌گردد.
 
== [[انتظار]] و هویت‌بخشی به [[منتظر]] ==
اعتقاد به مهدویت، نقش بسزایی در هویت دهی به [[منتظران]] خود دارد؛ زیرا در [[فرهنگ]] و مکتب اهل بیت، [[امام]] هویت‌بخش است. از این رو اهمیت آموزه‌های مهدوی در یک [[جامعه]] [[ایمانی]]، هویت‌بخشی آن در زندگی [[مؤمنان]] است<ref>ر.ک: [[محسن موحدی|موحدی، محسن]]، [[آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت (مقاله)|آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت]]، ص۶.</ref>. مکتب انتظار، مجموعه معارف و محتوای اصیل [[توحیدی]] را در متن خود دارد که [[انسان]] و جامعه [[منتظِر]]، با فهم آن به آیندۀ [[جهان]] و انسان، [[بینش]] مثبت پیدا می‌کند و به تحوّلات سازنده که نوید داده شده است [[امیدوار]] می‌شود. مسائلی نظیر فلسفۀ تاریخ و نقش بزرگ انسان در رقم زدن [[سرنوشت]] نهایی [[بشریت]] و همچنین [[مبارزه با ظلم]] فراگیر جهانی و کوشش برای برپایی [[امنیت]] و [[عدالت]] جهان شمول و ایجاد جامعه بدون تضاد و تبعیض طبقاتی، ذیل مفهوم انتظار، به خوبی قابل [[درک]] است.
 
به طور کلی اعتقاد به مهدویت، از دو منظر می‌‌تواند در [[هویت بخشی]] أثر گذار باشد<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۱۳-۱۱۴.</ref>:
# '''هویت‌بخشی به فرد منتظر''': این نوع هویت‌بخشی از این جهت است که فرد و جامعه‌ای که در انتظار به سر می‌برد، به آینده‌ای درخشان که متفاوت از وضع موجود است [[باور]] دارد. فرد منتظر، الگویی از وضع مطلوب<ref>حضور آن حقیقت متعالی در زندگی و توجه به او و رهایی از نیست‌انگاری، وضعیت مطلوب منتظر حقیقی است.</ref> دارد و همواره موقعیت و [[منزلت]] خود را با آن می‌‌سنجد که نتیجۀ آن، تلاش برای ایجاد جامعه‌ای [[الهی]] و [[انسانی]] است تا آمادگی لازم [[انسان‌ها]] برای [[قرب الهی]] نیز فراهم آید و در نهایت، حیاتی با [[معنویت]] و به دور از پوچی و بی‌هویتی برای فرد حاصل شود. بدین ترتیب، هویتِ یک [[شیعه]] با [[امام زمان]] خویش تعریف می‌شود و بدون [[مهدی]]{{ع}} گم‌شده‌ای بیش نیست<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۱۳-۱۱۴.</ref>.
# '''[[هویت‌بخشی]] به [[جامعه]]''': این نوع هویت‌بخشی بدان جهت است که فرهنگ مهدوی مرزهای میان [[انسان‌ها]] را مبتنی بر مرزهای [[عقیدتی]] دانسته و مرزهای جغرافیایی را تنها به دلیل واقعیت‌های موجود به رسمیت می‌‌شناسد<ref>ر.ک: محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان، ص۱۱۳-۱۱۴.</ref>. در پرتو معارف توحیدی مکتب انتظار، [[انسان‌‌ها]] از هر جنس و نژادی که باشند دارای "[[هویت]] واحد" هستند و در پیشگاه [[خداوند]] مانند دندانه‌‌های شانه با هم برابرند<ref> امام صادق{{ع}}: {{متن حدیث|النَّاسُ کَأَسْنَانِ الْمُشْطِ سَوَاءٌ، وَ قَالَ: النَّاسُ سَوَاءٌ کَأَسْنَانِ الْمَشْطِ وَ الْمَرْءُ کَثِیرٌ بِأَخِیهِ وَ لَا خَیْرَ فِی صُحْبَةِ مَنْ لَمْ یَرَ لَکَ مِثْلَ الَّذِی یَرَی لِنَفْسِه}}؛ بحار الأنوار، ج۷۵ ص۲۵۱.</ref>؛ زیرا، همه را خداوند واحد<ref>{{متن قرآن|هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا}}«اوست که شما را از تنی یگانه آفرید و از (خود) او همسرش را پدید آورد» سوره اعراف، آیه ۱۸۹.</ref> از یک پدر و مادر [[آفریده]] است<ref> پیامبر اکرم{{صل}}: {{متن حدیث|إنَّ النّاسَ مِن آدَم و آدَم مِن تُرابٍ}}؛ بحار الانوار، ج ۷۷، حدیث۳، باب ۳، ص۵۴.</ref>. در نتیجه، همان [[طور]] که [[آفریدگار]] واحد و ریشه در [[حقیقت]] واحد دارند،<ref>{{متن حدیث|الامام صادق{{ع}}: "فی جواب مَنْ سَأَلَهُ عن مُساواةٍ النّاس: نَعَم خَلَقَهُم اِلهُ واحد وَ هُم عَبیدُه"، و نیز الامام الرضا{{ع}}: "عن عبدالله بن الصَّلت،...اِنّ الرّبَ ـ تبارک و تعالی ـ واحدٌ، ‌و الأُمَّ واحِدَةٌ، وَ الْأَب واحِدٌ، و الجزاءَ بالأعمال}}؛ محمد رضا حکیمی و دیگران، الحیاة، ج۱، ص۲۴۹).</ref> "هویت مشترک" نیز دارند<ref>{{متن حدیث|الامام صادق{{ع}}: "فی جواب مَنْ سَأَلَهُ عن مُساواةٍ النّاس: نَعَم خَلَقَهُم اِلهُ واحد وَ هُم عَبیدُه}}؛ و نیز {{متن حدیث|الامام الرضا{{ع}}: "عن عبدالله بن الصَّلت،...اِنّ الرّبَ ـ تبارک و تعالی ـ واحدٌ، ‌و الأُمَّ واحِدَةٌ، وَ الْأَب واحِدٌ، و الجزاءَ بالأعمال}}؛ محمد رضا حکیمی و دیگران، الحیاة، ج۱، ص۲۴۹.</ref>.
 
== پرسش مستقیم ==
* [[هویت‌بخشی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)]]
* [[هویت‌بخشی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)]]


== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان انتظار فرج}}
{{پرسمان انتظار فرج}}


 
== منابع ==
==منابع==
{{منابع}}
# [[پرونده:137963.jpg|22px]] [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|'''مهدویت و آرامش روان''']]
# [[پرونده:137963.jpg|22px]] [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|'''مهدویت و آرامش روان''']]
# [[پرونده:مشرق موعود.jpg|22px]] [[امیر محسن عرفان|عرفان، امیر محسن]] و [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[باورداشت آموزه‌های مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی (مقاله)|'''باورداشت آموزه‌های مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی''' ]]
# [[پرونده:مشرق موعود.jpg|22px]] [[امیر محسن عرفان|عرفان، امیر محسن]] و [[سید علی رضا واسعی|واسعی، سید علی رضا]]، [[باورداشت آموزه‌های مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی (مقاله)|'''باورداشت آموزه‌های مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی''']]
# [[پرونده:137947.jpg|22px]] [[محسن موحدی|موحدی، محسن]]، [[آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت (مقاله)|'''آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت''']]
# [[پرونده:137947.jpg|22px]] [[محسن موحدی|موحدی، محسن]]، [[آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت (مقاله)|'''آثار روان‌شناختی آموزه‌های مهدویت''']]
{{پایان منابع}}


==پانویس==
== پانویس ==
{{یادآوری پانویس}}
{{پانویس}}
{{پانویس}}


{{امام مهدی}}
[[رده:مدخل]]
[[رده:آثار روانشناختی انتظار]]
[[رده:آثار روانشناختی انتظار]]
[[رده:هویت]]
۱۱۷٬۲۲۱

ویرایش