استعاذه: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداری
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
 
(۳۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{ویرایش غیرنهایی}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[استعاذه در قرآن]] - [[استعاذه در معارف دعا و زیارات]] - [[استعاذه در فقه اسلامی]] - [[استعاذه در معارف و سیره سجادی]] | پرسش مرتبط = }}
{{نبوت}}
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[استعاذه در قرآن]] | [[استعاذه در حدیث]] | [[استعاذه در کلام اسلامی]]</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[استعاذه (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
==مقدمه==
*از جمله آیاتی که به [[پیامبر]] [[دستور]] به استعاذه و [[پناه]] بردن از [[شر]] وسوسه‌های [[شیطان]] داده شده است.<ref>العَوذ پناهنده (التجاء) و وابستگی به دیگران است: نلتجی به ونستنصر به، یعنی پناه می‌آوریم و درخواست کمک می‌کنیم). استعاذه پناه بردن به چیزی است. و معاذ الله، به معنای پناه بردن به خداوند و یاری‌طلبیدن از او است: (مفردات راغب، ماده عوذ ص ۳۵۲)</ref> [[هدف]] از این [[دستور]] نوعی هشدار برای [[شناخت]] [[دشمن]] و تلقین اتکای به [[خداوند متعال]] است.
#{{متن قرآن|فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ}}<ref>«پس، چون قرآن بخوانی از شیطان رانده به خداوند پناه جو؛» سوره نحل، آیه ۹۸.</ref>
#{{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يُجَادِلُونَ فِي آيَاتِ اللَّهِ بِغَيْرِ سُلْطَانٍ أَتَاهُمْ إِنْ فِي صُدُورِهِمْ إِلَّا كِبْرٌ مَا هُمْ بِبَالِغِيهِ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ}}<ref>«آنان که در آیات خداوند بی‌آنکه برهانی نزد آنان آمده باشد چالش می‌ورزند؛ در درونشان جز خویش‌بینی نیست که به آن (هم) نمی‌رسند؛ از این روی به خداوند پناه جو که اوست که شنوای بیناست» سوره غافر، آیه ۵۶.</ref> استعاذه از [[انکار]] و مجادله [[مردم]]
#{{متن قرآن|وَإِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}}<ref>«و اگر دمدمه‌ای از شیطان تو را برانگیزد به خداوند پناه جو که اوست که شنوای داناست» سوره فصلت، آیه ۳۶.</ref>
#{{متن قرآن|وَإِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و اگر دمدمه‌ای از شیطان تو را برانگیزد به خداوند پناه جو که او شنوایی داناست» سوره اعراف، آیه ۲۰۰.</ref>
#{{متن قرآن|وَقُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ}}<ref>«و بگو: پروردگارا! از وسوسه‌های شیطان‌ها به تو پناه می‌آورم» سوره مؤمنون، آیه ۹۷.</ref> {{متن قرآن|وَأَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَنْ يَحْضُرُونِ}}<ref>«و به تو پناه می‌آورم- پروردگارا!- از اینکه آنان نزد من باشند» سوره مؤمنون، آیه ۹۸.</ref>
#{{متن قرآن|قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ}}<ref>«بگو: به پروردگار سپیده‌دم پناه می‌برم» سوره فلق، آیه ۱.</ref> {{متن قرآن|مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ}}<ref>«از بدی آنچه آفرید» سوره فلق، آیه ۲.</ref>{{متن قرآن|وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ}}<ref>«و از بدی تاریکی شباهنگامی که فرا رسد» سوره فلق، آیه ۳.</ref> {{متن قرآن|وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ}}<ref>«و از بدی زنان افسونگر دمنده در گره‌ها» سوره فلق، آیه ۴.</ref> {{متن قرآن|وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ}}<ref>«و از بدی رشک‌آورنده هنگامی که به رشک خیزد» سوره فلق، آیه ۵.</ref>
#{{متن قرآن|قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ * مَلِكِ النَّاسِ * إِلَهِ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ * الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ * مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ}}<ref>«بگو: به پروردگار آدمیان پناه می‌برم * فرمانفرمای آدمیان * خدای آدمیان، * از شرّ آن وسوسه‌گر واپسگریز، * که در دل‌های آدمیان وسوسه می‌افکند، * چه آن شیطان از جنس جن باشد و یا از نوع انسان» سوره ناس، آیه ۱-۶.</ref>
#{{متن قرآن|قُلْ إِنِّي لَنْ يُجِيرَنِي مِنَ اللَّهِ أَحَدٌ وَلَنْ أَجِدَ مِنْ دُونِهِ مُلْتَحَدًا}}<ref>«بگو هرگز مرا در برابر خداوند هیچ کس پناه نمی‌دهد و (خود نیز) جز او هرگز پناهگاهی نمی‌یابم» سوره جن، آیه ۲۲.</ref>
#{{متن قرآن|وَاتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ كِتَابِ رَبِّكَ لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِهِ وَلَنْ تَجِدَ مِنْ دُونِهِ مُلْتَحَدًا}}<ref>«و آنچه به تو از کتاب پروردگارت وحی شده است بخوان! برای کلمات او هیچ دگرگون‌کننده‌ای نیست و هرگز جز وی پناهگاهی نخواهی یافت» سوره کهف، آیه ۲۷.</ref>
#{{متن قرآن|وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ}}<ref>«و به راستی نزدیک است کافران هنگامی که این یادکرد  را می‌شنوند با چشمانشان به تو آسیب رسانند و می‌گویند بی‌گمان او دیوانه است» سوره قلم، آیه ۵۱.</ref>
#{{متن قرآن|فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ}}<ref>«پس، چون قرآن بخوانی از شیطان رانده به خداوند پناه جو؛» سوره نحل، آیه ۹۸.</ref><ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر، محمد جعفر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۹۰.</ref>.


==نکات==
'''استعاذه''' به معنای [[پناه]] خواستن و درخواست کمک، [[یاری]] و چنگ انداختن است<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۳۱۵.</ref>. [[انسان]] موجودی [[ضعیف]] است، و به هنگام [[درخواست یاری]]، ناچار است به موجوی [[قوی]] پناه برد. از این روی انسانِ [[مؤمن]] به [[خداوند]] که قوی‌ترین موجود است پناه می‌برد.
در این [[آیات]] [[خداوند]] به [[پیامبر]] که از جانب او [[یاری]] می‌شود، باز دستوراتی در جهت پیشگیری از [[گناه]] و رفتارهای [[وسوسه]] انگیز می‌دهد:
#در مقابل [[شیطان]] و دخالت‌های او به [[خداوند]] [[پناه]] ببرد: {{متن قرآن|وَإِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}}<ref>«و اگر دمدمه‌ای از شیطان تو را برانگیزد  به خداوند پناه جو که اوست که شنوای داناست» سوره فصلت، آیه ۳۶.</ref> * {{متن قرآن|وَقُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ}}<ref>«و بگو: پروردگارا! از وسوسه‌های شیطان‌ها به تو پناه می‌آورم» سوره مؤمنون، آیه ۹۷.</ref>
#به هنگام [[قرائت قرآن]] که مصدر [[هدایت]] و طریق [[تکامل]] است، از وسوسه‌های [[شیطان]] استعاذه کند: {{متن قرآن|فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ}}<ref>«پس، چون قرآن بخوانی از شیطان رانده به خداوند پناه جو؛» سوره نحل، آیه ۹۸.</ref>
#در مقابل [[مخالفان]] که در [[آیات]] [[خدا]] [[جدل]] می‌کنند {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ يُجَادِلُونَ فِي آيَاتِ اللَّهِ بِغَيْرِ سُلْطَانٍ أَتَاهُمْ إِنْ فِي صُدُورِهِمْ إِلَّا كِبْرٌ مَا هُمْ بِبَالِغِيهِ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ}}<ref>«آنان که در آیات خداوند بی‌آنکه برهانی نزد آنان آمده باشد چالش می‌ورزند؛ در درونشان جز خویش‌بینی نیست که به آن (هم) نمی‌رسند؛ از این روی به خداوند پناه جو که اوست که شنوای بیناست» سوره غافر، آیه ۵۶.</ref>
#به هنگام [[وسوسه]] وسوسه‌گران [[جن]] و انس و [[حسادت]] [[حسودان]] به [[خدا]] [[پناه]] ببرد و مبداء هستی و جهت او را فراموش نکند. البته با توجه به [[عصمت پیامبر]] از [[گناه]]، این خطاب‌ها، نوعی [[راهنمایی]]، پیشگیری و هشدار و بیان توقعات [[خدا]] از [[پیامبر]] است: {{متن قرآن|قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ * مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ * وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ * وَمِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ * وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ}}<ref>«بگو: به پروردگار سپیده‌دم پناه می‌برم * از بدی آنچه آفرید * و از بدی تاریکی شباهنگامی که فرا رسد * و از بدی زنان افسونگر دمنده در گره‌ها * و از بدی رشک‌آورنده هنگامی که به رشک خیزد» سوره فلق، آیه ۱-۵.</ref><ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر، محمد جعفر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۹۰.</ref>.


== آموزه استعاذه ==
[[خدای حکیم]] نیز در [[قرآن کریم]] به ما آموخته است که به وجود پاکش [[پناهنده]] شویم. به همین جهت به پیامبرش این‌گونه می‌آموزد: {{متن قرآن|قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ}}<ref>«بگو: به پروردگار سپیده‌دم پناه می‌برم» سوره فلق، آیه ۱.</ref>.


== پرسش‌های وابسته ==
[[امام سجاد]] {{ع}} در [[صحیفه]] تنها پناه‌دهنده را خداوند دانسته، و خودش نیز از جوار [[رحمت]] [[پروردگار]] پناه می‌جوید<ref>نیایش هشتم.</ref>. و عرضه می‌دارد: به تو پناه می‌جویم، پس پناهم ده<ref>نیایش پنجاه و یکم.</ref>.


== جستارهای وابسته ==
[[حضرت]] [[زین‌العابدین]] {{ع}} [[نیایش هشتم]] را به استعاذه به خداوندِ [[مهربان]] از [[شر]] پلیدی‌های [[اخلاقی]] و زشتی‌های [[رفتاری]] اختصاص داده است. او در این [[دعا]] به بیش از سی مورد نازیبایی اخلاقی و رفتاری فردی و [[اجتماعی]] اشاره می‌کند که از جمله آنها این است که انسان [[خیانت]] کسی را در [[دل]] داشته باشد. ایشان از [[اصرار بر گناه]] و [[نافرمانی]] به خداوند پناه برده<ref>نیایش دوازدهم.</ref> و این چنین [[نیایش]] می‌کند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ... وَ أَعِذْنِي مِنْ سُوءِ الرَّغْبَةِ وَ هَلَعِ‏ أَهْلِ‏ الْحِرْصِ‏}}، «خداوندا!... مرا از [[امیال]] نکوهیده و [[آزمندی]] در پناه خود دار»<ref>نیایش چهاردهم.</ref>. [[امام چهارم]] از [[روز قیامت]] و [[آتش جهنم]] - آن بزرگ‌ترین [[حسرت]] و [[مصیبت]] - به پروردگار [[رحیم]] پناه برده<ref>نیایش هشتم.</ref> و خطاب به خداوند می‌گوید: «ای خداوند، به تو پناه می‌برم از کژدم‌های سهمناک آنکه دهان‌ها گشوده‌اند و از مارهای دهشت‌افزای آنکه نیش‌ها آخته‌اند و از آن آب جوشان که احشا و امعای [[دوزخیان]] را شرحه‌شرحه کند و دل‌هایشان را از جای برکند»<ref>نیایش سی و دوم.</ref>.


==منابع==
حضرت در دعای [[روز]] [[عید قربان]] و [[جمعه]] نیز از [[خشم]] و [[سخط]] خداوند به او پناه می‌برد<ref>نیایش‌های سی و ششم و چهل و هشتم.</ref>.
# [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']]


==پانویس==
[[رنج]] و مشقت‌های [[مالی]] در [[زندگی]] [[دنیایی]] یکی دیگر از محورهایی است که علی‌بن‌الحسین {{ع}} از آن به [[خداوند]] [[پناه]] می‌برد، ایشان با اشاره به [[سختی]] [[قرض]] و وام [[مالی]] برای [[مؤمنین]]، خطاب به [[پروردگار]] می‌گوید: «خداوندا، به تو پناه می‌آورم از [[اندوه]] وام‌داری و [[اندیشه]] آن و دل‌مشغولی برای آن و بی‌خوابی کشیدن در [[غم]] آن. خدایا... مرا از وام در پناه خود دار»<ref>نیایش سی‌ام.</ref>.
{{یادآوری پانویس}}
{{پانویس2}}


[[رده:استعاذه]]
[[سیدالساجدین]] {{ع}} از [[دشمنان]] و [[شماتت]] آنان به [[خدا]] پناهجو می‌شود<ref>نیایش چهل و هفتم.</ref> و [[نیایش هفدهم صحیفه]] را به [[استعاذه]] از [[دشمن]] آشکار ۔ یعنی [[شیطان]] - و حیله‌های او؛ اختصاص می‌دهد.
[[رده:مدخل]]
همچنین در نیایش‌های خویش از [[سرنوشت]] [[بدی]] که برای [[انسان]] رقم می‌خورد<ref>نیایش پنجاه و چهارم.</ref> و شکستن [[توبه]] مداوم توسط [[بنده]]<ref>نیایش سی و یکم.</ref>؛ به [[خالق]] یکتای عالم [[پناهنده]] می‌شود<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مصطفوی، بیروت، دارالکتب العلمیه- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، چاپ سوم، ۱۴۳۰ ق؛ الصحیفة السجادیة، امام سجاد {{ع}}، قم، الهادی، چاپ اول، ۱۴۱۸ ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش؛ ترجمه آیتی، تهران، چاپ دوم، ۱۴۱۷ ق.</ref><ref>[[سید مهدی بهشتی|بهشتی، سید مهدی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «استعاذه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۴۵.</ref>
 
== تعویذ از [[شرّ]] [[شیطان]] و بلندگفتن بسم‌الله ==
[[امام صادق]]{{ع}} سیره‌اش این بود که قبل از قرائت، {{متن حدیث|أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ‌}} را می‌خواند؛ سپس {{متن حدیث|بِسْمِ اللَّهِ‌}} را بلند قرائت می‌کرد. [[حنان بن سدیر]] گوید: پشت سر امام صادق{{ع}} نماز مغرب می‌خواندم، بلند تعویذ را خواند؛ سپس بلند {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref> را خواند<ref>ابوالعباس عبدالله بن جعفر حمیری، قرب الإسناد، ص۱۲۴: {{متن حدیث|عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ قَالَ: صَلَّيْتُ خَلْفَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} الْمَغْرِبَ. قَالَ: فَتَعَوَّذَ جِهَاراً: «أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِيعِ الْعَلِيمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ، وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ يَحْضُرُونِ». ثُمَّ جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ‌}}.</ref>. این [[روایت]] در [[تهذیب الأحکام]] شیخ هم آمده است<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۸۹: {{متن حدیث|صَلَّيْتُ خَلْفَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} فَتَعَوَّذَ بِإِجْهَارٍ ثُمَّ جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ‌}}.</ref>.
 
یکی از تفاوت‌های [[شیعه]] و [[اهل سنت]] در این است که شیعه در اول هر [[سوره]] {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} را می‌خواند و بنا بر قول مشهور [[فقها]]، {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} جزو سوره است<ref>سیدمحمد بن علی موسوی عاملی، مدارک الأحکام، ج‌۳، ص۳۴۰.</ref>؛ بر این اساس بلندخواندن {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} در اول هر سوره در [[نماز]] [[مستحب]] است؛ گرچه نمازی باشد که لازم است قرائت را در آن آهسته بخوانند؛ مانند نماز ظهر و عصر. [[صفوان جمال]] گوید: مدتی پشت سر امام صادق{{ع}} نماز می‌خواندم. وقتی که نماز از نمازهایی بود که بلند خوانده نمی‌شد، {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} را در هر دو سوره بلند می‌خواند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۵؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۶۸.</ref>.
 
خواندن {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} در اول هر سوره لازم است. یحیی بن ابی‌عمران گوید: برای [[امام جواد]]{{ع}} نوشتم: فدایت شوم، چه می‌گویید درباره مردی که {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} را در [[سوره حمد]] خواند و بعد رها کرد؟ [[مرد]] عباسی ([[ابراهیم بن هاشم]]) گفت اشکال ندارد. حضرت به خط خود پاسخ داد: {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} را دو بار تکرار کند بر خلاف نظر عباسی؛ یعنی در اول [[سوره]] هم آن را بخواند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۳؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۶۹؛ همو، الإستبصار، ج۱، ص۳۱۱.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص۶۷</ref>
 
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[سید مهدی بهشتی|بهشتی، سید مهدی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «استعاذه»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']]
# [[پرونده:1100518.jpg|22px]] [[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|'''سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه''']]
{{پایان منابع}}
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
 
[[رده:آداب ظاهری تلاوت قرآن]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۴۰

استعاذه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: استعاذه در قرآن - استعاذه در معارف دعا و زیارات - استعاذه در فقه اسلامی - استعاذه در معارف و سیره سجادی - پرسش مرتبط ندارد

استعاذه به معنای پناه خواستن و درخواست کمک، یاری و چنگ انداختن است[۱]. انسان موجودی ضعیف است، و به هنگام درخواست یاری، ناچار است به موجوی قوی پناه برد. از این روی انسانِ مؤمن به خداوند که قوی‌ترین موجود است پناه می‌برد.

آموزه استعاذه

خدای حکیم نیز در قرآن کریم به ما آموخته است که به وجود پاکش پناهنده شویم. به همین جهت به پیامبرش این‌گونه می‌آموزد: ﴿قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ﴾[۲].

امام سجاد (ع) در صحیفه تنها پناه‌دهنده را خداوند دانسته، و خودش نیز از جوار رحمت پروردگار پناه می‌جوید[۳]. و عرضه می‌دارد: به تو پناه می‌جویم، پس پناهم ده[۴].

حضرت زین‌العابدین (ع) نیایش هشتم را به استعاذه به خداوندِ مهربان از شر پلیدی‌های اخلاقی و زشتی‌های رفتاری اختصاص داده است. او در این دعا به بیش از سی مورد نازیبایی اخلاقی و رفتاری فردی و اجتماعی اشاره می‌کند که از جمله آنها این است که انسان خیانت کسی را در دل داشته باشد. ایشان از اصرار بر گناه و نافرمانی به خداوند پناه برده[۵] و این چنین نیایش می‌کند: «اللَّهُمَّ... وَ أَعِذْنِي مِنْ سُوءِ الرَّغْبَةِ وَ هَلَعِ‏ أَهْلِ‏ الْحِرْصِ‏»، «خداوندا!... مرا از امیال نکوهیده و آزمندی در پناه خود دار»[۶]. امام چهارم از روز قیامت و آتش جهنم - آن بزرگ‌ترین حسرت و مصیبت - به پروردگار رحیم پناه برده[۷] و خطاب به خداوند می‌گوید: «ای خداوند، به تو پناه می‌برم از کژدم‌های سهمناک آنکه دهان‌ها گشوده‌اند و از مارهای دهشت‌افزای آنکه نیش‌ها آخته‌اند و از آن آب جوشان که احشا و امعای دوزخیان را شرحه‌شرحه کند و دل‌هایشان را از جای برکند»[۸].

حضرت در دعای روز عید قربان و جمعه نیز از خشم و سخط خداوند به او پناه می‌برد[۹].

رنج و مشقت‌های مالی در زندگی دنیایی یکی دیگر از محورهایی است که علی‌بن‌الحسین (ع) از آن به خداوند پناه می‌برد، ایشان با اشاره به سختی قرض و وام مالی برای مؤمنین، خطاب به پروردگار می‌گوید: «خداوندا، به تو پناه می‌آورم از اندوه وام‌داری و اندیشه آن و دل‌مشغولی برای آن و بی‌خوابی کشیدن در غم آن. خدایا... مرا از وام در پناه خود دار»[۱۰].

سیدالساجدین (ع) از دشمنان و شماتت آنان به خدا پناهجو می‌شود[۱۱] و نیایش هفدهم صحیفه را به استعاذه از دشمن آشکار ۔ یعنی شیطان - و حیله‌های او؛ اختصاص می‌دهد. همچنین در نیایش‌های خویش از سرنوشت بدی که برای انسان رقم می‌خورد[۱۲] و شکستن توبه مداوم توسط بنده[۱۳]؛ به خالق یکتای عالم پناهنده می‌شود[۱۴][۱۵]

تعویذ از شرّ شیطان و بلندگفتن بسم‌الله

امام صادق(ع) سیره‌اش این بود که قبل از قرائت، «أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ‌» را می‌خواند؛ سپس «بِسْمِ اللَّهِ‌» را بلند قرائت می‌کرد. حنان بن سدیر گوید: پشت سر امام صادق(ع) نماز مغرب می‌خواندم، بلند تعویذ را خواند؛ سپس بلند ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾[۱۶] را خواند[۱۷]. این روایت در تهذیب الأحکام شیخ هم آمده است[۱۸].

یکی از تفاوت‌های شیعه و اهل سنت در این است که شیعه در اول هر سوره ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ را می‌خواند و بنا بر قول مشهور فقها، ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ جزو سوره است[۱۹]؛ بر این اساس بلندخواندن ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ در اول هر سوره در نماز مستحب است؛ گرچه نمازی باشد که لازم است قرائت را در آن آهسته بخوانند؛ مانند نماز ظهر و عصر. صفوان جمال گوید: مدتی پشت سر امام صادق(ع) نماز می‌خواندم. وقتی که نماز از نمازهایی بود که بلند خوانده نمی‌شد، ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ را در هر دو سوره بلند می‌خواند[۲۰].

خواندن ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ در اول هر سوره لازم است. یحیی بن ابی‌عمران گوید: برای امام جواد(ع) نوشتم: فدایت شوم، چه می‌گویید درباره مردی که ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ را در سوره حمد خواند و بعد رها کرد؟ مرد عباسی (ابراهیم بن هاشم) گفت اشکال ندارد. حضرت به خط خود پاسخ داد: ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ را دو بار تکرار کند بر خلاف نظر عباسی؛ یعنی در اول سوره هم آن را بخواند[۲۱].[۲۲]

منابع

  1. بهشتی، سید مهدی، مقاله «استعاذه»، دانشنامه صحیفه سجادیه
  2. ذاکری، علی اکبر، سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه

پانویس

  1. ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۳۱۵.
  2. ↑ «بگو: به پروردگار سپیده‌دم پناه می‌برم» سوره فلق، آیه ۱.
  3. ↑ نیایش هشتم.
  4. ↑ نیایش پنجاه و یکم.
  5. ↑ نیایش دوازدهم.
  6. ↑ نیایش چهاردهم.
  7. ↑ نیایش هشتم.
  8. ↑ نیایش سی و دوم.
  9. ↑ نیایش‌های سی و ششم و چهل و هشتم.
  10. ↑ نیایش سی‌ام.
  11. ↑ نیایش چهل و هفتم.
  12. ↑ نیایش پنجاه و چهارم.
  13. ↑ نیایش سی و یکم.
  14. ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مصطفوی، بیروت، دارالکتب العلمیه- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، چاپ سوم، ۱۴۳۰ ق؛ الصحیفة السجادیة، امام سجاد (ع)، قم، الهادی، چاپ اول، ۱۴۱۸ ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش؛ ترجمه آیتی، تهران، چاپ دوم، ۱۴۱۷ ق.
  15. ↑ بهشتی، سید مهدی، مقاله «استعاذه»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۴۵.
  16. ↑ «به نام خداوند بخشنده بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.
  17. ↑ ابوالعباس عبدالله بن جعفر حمیری، قرب الإسناد، ص۱۲۴: «عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ قَالَ: صَلَّيْتُ خَلْفَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) الْمَغْرِبَ. قَالَ: فَتَعَوَّذَ جِهَاراً: «أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِيعِ الْعَلِيمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ، وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ يَحْضُرُونِ». ثُمَّ جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ‌».
  18. ↑ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۸۹: «صَلَّيْتُ خَلْفَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) فَتَعَوَّذَ بِإِجْهَارٍ ثُمَّ جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ‌».
  19. ↑ سیدمحمد بن علی موسوی عاملی، مدارک الأحکام، ج‌۳، ص۳۴۰.
  20. ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۵؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۶۸.
  21. ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۳؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۶۹؛ همو، الإستبصار، ج۱، ص۳۱۱.
  22. ↑ ذاکری، علی اکبر، سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص۶۷
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=استعاذه&oldid=1318657»