قبله در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

قبله در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۳ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۲۵

۶۰ بایت حذف‌شده ، ۱۳ اکتبر

←‏سابقه قبله در ادیان ابراهیمی

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۱٬۹۱۱

ویرایش

@@ خط ۱۸: / خط ۱۸: @@
 [[پیروان]] همه [[ادیان]] به‌ویژه ادیان ابراهیمی، نمازهایی دارند؛ که می‌بایست آن [[عبادت]] را چه به صورت فردی، یا جمع، در زمانی معین و در جهتی مشخص، انجام دهند و به مدلول [[آیه]] ۱۷۷ بقره می‌فرماید: {{متن قرآن|لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ...}}<ref>«نیکی آن نیست که روی را سوی خاور و باختر بگردانید، بلکه نیکی (از آن) کسی است که به خداوند و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران ایمان آورد و دارایی را با دوست داشتنش به نزدیکان و یتیمان و بیچارگان و به راه‌ماندگان و کمک‌خواهان و در راه (آزادی) بردگان ببخشد و نماز برپا دارد و زکات پردازد و (نیکی از آن) آنان (است) که چون پیمان بندند وفا کنند؛ و به ویژه شکیبایان در سختی و رنج و در هنگامه کارزار، آنها راستگویند و آنانند که به راستی پرهیزگارند» سوره بقره، آیه ۱۷۷.</ref>.
-اما از آنجا که اکثر [[عبادات]] جمعی است و [[جمعیت]] هم [[عقیده]] باید هم جهت باشد؛ لذا [[خداوند]] دستور داده است؛ به منظور [[حفظ وحدت]] و هم جهتی و [[هماهنگی]] و جلوگیری از [[بی‌نظمی]] که مخل [[حفظ]] یک [[تشکیلات]] است؛ جهت واحدی را برای [[عبادت]] برگزینند، که این عمل خود موجب [[ابهت]] و [[اقتدار]] و [[اتحاد]] آنها خواهد شد.
+اما از آنجا که اکثر [[عبادات]] جمعی است و جمعیت هم [[عقیده]] باید هم جهت باشد؛ لذا [[خداوند]] دستور داده است؛ به منظور [[حفظ وحدت]] و هم جهتی و هماهنگی و جلوگیری از بی‌نظمی که مخل [[حفظ]] یک [[تشکیلات]] است؛ جهت واحدی را برای [[عبادت]] برگزینند، که این عمل خود موجب ابهت و [[اقتدار]] و [[اتحاد]] آنها خواهد شد.
-به همین دلیل و دلائل دیگر و حکمت‌های نهفته‌ای، که [[راز]] آنها بر ما آشکار نیست در همه [[ادیان الهی]] [[وحدت]] جهت عبادت مورد تأکید پیام‌آوران [[ادیان]] قرار گرفته است.
+به همین دلیل و دلائل دیگر و حکمت‌های نهفته‌ای، که راز آنها بر ما آشکار نیست در همه [[ادیان الهی]] [[وحدت]] جهت عبادت مورد تأکید پیام‌آوران [[ادیان]] قرار گرفته است.
 از این رو [[قبله]] [[یهود]] [[بیت المقدس]] است و رو به آن [[نماز]] می‌گزارند و قبله [[نصاری]]، جهت [[مشرق]] است و همه جا رو به طرف مشرق نماز می‌خوانند.
@@ خط ۲۶: / خط ۲۶: @@
 [[رسول اکرم]]{{صل}} مدت سیزده سال در [[مکه]] و مدتی در [[مدینه]] به طرف بیت المقدس نماز می‌خواند، سپس به طرف [[کعبه]] برگشت.
-تحویل قبله یکی از کارهای بس مهم بوده؛ مخصوصاً که آن [[حضرت]]، اکثر [[زمان]] [[رسالت]] را به قبله اول ـ بیت المقدس ـ نماز خوانده بود. یهود نیز که آن را شکستی برای خود می‌دانستند؛ سر و صدا به راه انداختند؛ تا آیاتی چند از [[قرآن مجید]] نازل شد کعبه را تثبیت کرد و به غوغا پایان داد.
+تحویل قبله یکی از کارهای بس مهم بوده؛ مخصوصاً که آن حضرت، اکثر [[زمان]] [[رسالت]] را به قبله اول ـ بیت المقدس ـ نماز خوانده بود. یهود نیز که آن را شکستی برای خود می‌دانستند؛ سر و صدا به راه انداختند؛ تا آیاتی چند از [[قرآن مجید]] نازل شد کعبه را تثبیت کرد و به غوغا پایان داد.
 در [[المیزان]] راجع به ماست و ماه تحویل قبله فرمود: «اکثر [[روایات]] دلالت دارند، که تحویل قبله در مدینه [[سال دوم هجرت]]، در [[ماه رجب]] که هفدهمین ماه [[هجرت]] بود؛ واقع شده است علی هذا، آن حضرت جمعاً چهارده سال و پنج ماه، به طرف بیت المقدس نماز خوانده است»<ref>قاموس قرآن، قرشی، ج۵، ص۲۲۶.</ref>.<ref>[[محمد حسن عرب|عرب، محمد حسن]]، [[دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید (کتاب)|دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید]]، ص۳۸۱.</ref>
@@ خط ۴۰: / خط ۴۰: @@
 === نکات ===
-# شیوه توصیف مسئله برخلاف [[آیات]] دیگر متفاوت است: {{متن قرآن|قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ}} یا گویی [[خدا]] به دنبال [[رضایت]] [[پیامبر]] خودش می‌باشد: {{متن قرآن|فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا}} و از سوی دیگر [[تکلیف]] او را با [[مخالفان]] خودش روشن می‌کند: {{متن قرآن|وَلَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ بِكُلِّ آيَةٍ مَا تَبِعُوا قِبْلَتَكَ}}؛
+# شیوه توصیف مسئله برخلاف [[آیات]] دیگر متفاوت است: {{متن قرآن|قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ}} یا گویی [[خدا]] به دنبال [[رضایت]] [[پیامبر]] خودش می‌باشد: {{متن قرآن|فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا}} و از سوی دیگر [[تکلیف]] او را با مخالفان خودش روشن می‌کند: {{متن قرآن|وَلَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ بِكُلِّ آيَةٍ مَا تَبِعُوا قِبْلَتَكَ}}؛
-# هرچند برای [[خدا]] مکان [[عبادت]] خاص جایی ندارد: {{متن قرآن|فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ}} و به هر سو [[عبادت]] و [[دعا]] شود، به همان سوی [[خدا]] خواهد بود: {{متن قرآن|قُلْ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ}} و مهم جهت [[معنوی]] داشتن است: {{متن قرآن|وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا}} اما داشتن [[هویت]] و [[تشخص]] برای [[مسلمانان]] از نظر [[پیامبر]] و مرز میان [[دین]] کمالی و غیر آن مهم بوده است: {{متن قرآن|قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا}} به این جهت [[پیامبر]] با این که سال‌ها به [[بیت المقدس]] [[نماز]] می‌خواند. اما می‌خواست که حجّتی برای [[مردم]] در [[تعیین]] مرزها باشد: {{متن قرآن|إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ}} و از این جهت [[فلسفه]] داشتن [[قبله]] معین از نظر [[پیامبر]] روشن بود: {{متن قرآن|لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ}}؛
+# هرچند برای [[خدا]] مکان [[عبادت]] خاص جایی ندارد: {{متن قرآن|فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ}} و به هر سو [[عبادت]] و [[دعا]] شود، به همان سوی [[خدا]] خواهد بود: {{متن قرآن|قُلْ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ}} و مهم جهت [[معنوی]] داشتن است: {{متن قرآن|وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا}} اما داشتن [[هویت]] و تشخص برای [[مسلمانان]] از نظر [[پیامبر]] و مرز میان [[دین]] کمالی و غیر آن مهم بوده است: {{متن قرآن|قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا}} به این جهت [[پیامبر]] با این که سال‌ها به [[بیت المقدس]] [[نماز]] می‌خواند. اما می‌خواست که حجّتی برای [[مردم]] در تعیین مرزها باشد: {{متن قرآن|إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ}} و از این جهت [[فلسفه]] داشتن [[قبله]] معین از نظر [[پیامبر]] روشن بود: {{متن قرآن|لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ}}؛
 # [[تغییر قبله]] [[دستور الهی]] و نه خواسته [[پیامبر]] است: {{متن قرآن|وَإِنَّهُ لَلْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ}} از سوی دیگر این کافی نیست که [[پیامبر]] بداند که از سوی [[خدا]] است، بلکه جهت مقابل آن بیان می‌شود که [[مخالفت]] با آن چه توابعی دارد: {{متن قرآن|وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّكَ إِذًا لَمِنَ الظَّالِمِينَ}}؛
 # بُعد [[اخلاقی]] توجه به [[قبله]] و مسابقه در [[نیکی‌ها]]، یکی از نکات این [[آیات]] است: {{متن قرآن|فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُوا}}<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']]، ص۳۷۷ ـ ۳۷۸.</ref>.
-== [[تغییر قبله]] ==
+== تغییر قبله ==
 {{اصلی|تغییر قبله}}
 از آغاز [[بعثت]] [[رسول خدا]] {{صل}} در [[مکه]] و از پس [[وجوب]] [[نماز]]، حضرت از سوی [[خداوند]] [[فرمان]] یافت تا [[بیت‌المقدس]] را [[قبله]] خویش قرار دهد و به سوی آن [[نماز]] بگذارد. ایشان در مدت حضور سیزده ساله‌شان در [[مکه]] و نیز اوایل ورودشان به [[مدینه]] به سوی این مکان [[مقدس]] [[نماز]] می‌گزارد.
-قرار گرفتن [[بیت‌المقدس]] به عنوان [[قبله]] پس از [[هجرت]]، دستاویزی برای [[یهودیان]] [[مدینه]] شده بود که پیوسته اسباب [[شماتت]] و [[آزار]] [[رسول خدا]] {{صل}} را فراهم می‌آوردند. آنان [[قبله]] بودن [[بیت‌المقدس]] را نشان [[وابستگی]] [[مسلمانان]] به [[یهود]] و [[تبعیت]] [[مسلمانان]] از آنها می‌دانستند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۵۰.</ref>. [[پیامبر خدا]] {{صل}} در حالی که از عیب‌جویی‌های [[یهود]] [[غمگین]] بود، در [[دل]] [[شب]] از منزل خارج شد. ایشان به [[آسمان]] نگاه می‌کرد و [[منتظر]] امر [[خداوند]] تبارک و تعالی در این باره بود<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲۷۴؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۱۳.</ref>.
+قرار گرفتن [[بیت‌المقدس]] به عنوان [[قبله]] پس از [[هجرت]]، دستاویزی برای [[یهودیان]] [[مدینه]] شده بود که پیوسته اسباب [[شماتت]] و [[آزار]] [[رسول خدا]] {{صل}} را فراهم می‌آوردند. آنان [[قبله]] بودن [[بیت‌المقدس]] را نشان [[وابستگی]] [[مسلمانان]] به [[یهود]] و [[تبعیت]] [[مسلمانان]] از آنها می‌دانستند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۵۰.</ref>. [[پیامبر خدا]] {{صل}} در حالی که از عیب‌جویی‌های [[یهود]] [[غمگین]] بود، در [[دل]] شب از منزل خارج شد. ایشان به [[آسمان]] نگاه می‌کرد و [[منتظر]] امر [[خداوند]] تبارک و تعالی در این باره بود<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲۷۴؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۱۳.</ref>.
-فردای آن روز که حضرت برای [[اقامه نماز]] ظهر به [[مسجد]] "بنی‌سالم" رفته بود، پس از به جا آوردن دو رکعت از [[نماز]]، [[جبرئیل]] نازل شد و با گرفتن بازوی حضرت، ایشان را به سوی [[کعبه]] برگرداند. [[مسلمانان]] نیز به [[تبعیت]] از حضرت به سوی [[کعبه]] ایستادند و ادامه [[نماز ظهر]] را خواندند<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۶۳؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۱۳.</ref>.
+فردای آن روز که حضرت برای اقامه نماز ظهر به [[مسجد]] "بنی‌سالم" رفته بود، پس از به جا آوردن دو رکعت از [[نماز]]، [[جبرئیل]] نازل شد و با گرفتن بازوی حضرت، ایشان را به سوی [[کعبه]] برگرداند. [[مسلمانان]] نیز به [[تبعیت]] از حضرت به سوی [[کعبه]] ایستادند و ادامه نماز ظهر را خواندند<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۶۳؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۱۳.</ref>.
 سپس [[آیه]] نازل شد: {{متن قرآن|قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ}}<ref>«گرداندن رؤیت را به آسمان، می‌بینیم پس رؤیت را به قبله‌ای که می‌پسندی خواهیم گرداند؛ اکنون به سوی مسجد الحرام رو کن و (همه) هرجا هستید به سوی آن روی کنید، و اهل کتاب بی‌گمان می‌دانند که آن (حکم) از سوی پروردگارشان، راستین است و خداوند از آنچه انجام می‌دهند غافل نیست» سوره بقره، آیه ۱۴۴.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[تاریخ تغییر قبله (مقاله)|تاریخ تغییر قبله]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۲۴۰ ـ ۲۴۲؛ [[منصور داداش نژاد|داداش نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی (کتاب)|مقاله «محمد رسول الله»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۵۹-۶۰؛ [[محمد حسن عرب|عرب، محمد حسن]]، [[دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید (کتاب)|دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید]]، ص۳۸۲.</ref>
@@ خط ۶۱: / خط ۶۱: @@
 # {{متن قرآن|...مَا تَبِعُوا قِبْلَتَكَ وَمَا أَنْتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ...}}<ref>«و اگر برای اهل کتاب هر نشانه‌ای بیاوری از قبله تو پیروی نخواهند کرد و تو هم پیرو قبله آنان نخواهی بود و آنها نیز پیرو قبله یکدیگر نخواهند بود؛ و اگر تو پس از (وحی و) دانشی که به تو رسیده است، از خواست آنان پیروی کنی، در آن صورت بی‌گمان از ستمکارانی» سوره بقره، آیه ۱۴۵.</ref>.
 # {{متن قرآن|...وَاجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ...}}<ref>«و به موسی و برادرش وحی کردیم که برای قومتان در مصر خانه‌هایی برگزینید و خانه‌هایتان را رویاروی قرار دهید و نماز را بر پا دارید و به مؤمنان نوید دهید» سوره یونس، آیه ۸۷.</ref>.
-واژه [[قبله]] شش بار در [[سوره بقره]] و یک‌بار در [[سوره یونس]]{{ع}} به صورت مستقل، یا ترکیب با [[ضمیر]] مفرد و یا جمع به کار رفته است. این واژه در [[عرف ]][[مسلمانان]]، نام مکان و جهتی است که [[مسلمین]] به سوی آن [[اقامه نماز]] می‌کنند<ref>[[محمد حسن عرب|عرب، محمد حسن]]، [[دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید (کتاب)|دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید]]، ص۳۸۰.</ref>.
+واژه [[قبله]] شش بار در [[سوره بقره]] و یک‌بار در [[سوره یونس]]{{ع}} به صورت مستقل، یا ترکیب با ضمیر مفرد و یا جمع به کار رفته است. این واژه در [[عرف ]][[مسلمانان]]، نام مکان و جهتی است که [[مسلمین]] به سوی آن اقامه نماز می‌کنند<ref>[[محمد حسن عرب|عرب، محمد حسن]]، [[دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید (کتاب)|دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید]]، ص۳۸۰.</ref>.
 == نتیجه‌گیری ==