سعید بن عبدالله حنفی: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۳٬۸۲۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۸ اکتبر ۲۰۲۴
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{ویرایش غیرنهایی}} {{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233)...» ایجاد کرد)
 
(۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۹ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{ویرایش غیرنهایی}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اصحاب امام حسین | عنوان مدخل = سعید بن عبدالله حنفی | مداخل مرتبط = [[سعید بن عبدالله حنفی در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط  = }}
{{امامت}}
{{جعبه اطلاعات اصحاب
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| نام = سعید بن عبدالله حنفی
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| مشهور به =
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| نام تصویر = آرامگاه شهدای کربلا.jpg   
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[سعید بن عبدالله حنفی در حدیث]] | [[سعید بن عبدالله حنفی در کلام اسلامی]] | [[سعید بن عبدالله حنفی در معارف و سیره حسینی]]</div>
| عرض تصویر =  
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| توضیح تصویر = آرامگاه شهدای کربلا
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[سعید بن عبدالله حنفی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| نام کامل = سعید بن عبدالله حنفی  
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| نام‌های دیگر =
'''سعید بن عبدالله حنفی''' از شهدای والاقدر کربلاست، که [[ایمانی]] [[راسخ]] و شجاعتی فراوان داشت و از هواداران سر سخت [[اهل بیت]]{{ع}} بود.
| جنسیت = مرد
==مقدمه==
| کنیه =
[[شب عاشورا]] وقتی [[سید الشهدا]]{{ع}} از افراد خواست که از [[تاریکی]] استفاده کرده متفرق شوند، [[یاران]] برخاستند و هر یک سخنانی گفتند. از جمله [[سعید بن عبد الله]] ایستاد و گفت: نه به [[خدا]] قسم، تو را وانمی گذاریم تا [[خداوند]] بداند که ما در نبود [[رسول خدا]]{{ع}} [[حق]] او و ذریّه‌اش را مراعات کردیم. به [[خدا]] [[سوگند]]، اگر بدانم که کشته می‌شوم، سپس زنده می‌شوم، آنگاه سوزانده می‌شوم و هفتاد بار با من چنین می‌کنند، باز هم از تو جدا نمی‌شوم تا در [[راه]] تو [[فدا]] شوم. چگونه چنین کنم، با آنکه بیش از یک بار کشته شدن نیست و پس از آن [[کرامت]] [[ابدی]] و بی‌پایان است<ref>اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۴۱.</ref>. این نشان‌دهندۀ عمق [[ایمان]] و [[اخلاص]] او در [[راه]] [[یاری]] [[حق]] و [[عترت]] است. او و همراهش [[هانی بن هانی]]، آخرین سفیرانی بودند که [[امام حسین]]{{ع}} نامه‌ای خطاب به [[مردم کوفه]] نوشت و به [[دست]] آنان سپرد. در آخر همین [[نامه]]، جملۀ معروف [[امام]] دربارۀ “وظیفۀ پیشوا” آمده است که: {{متن حدیث|وَ لَعَمْرِي مَا الْإِمَامُ إِلَّا الْعَامِلَ بِالْكِتَابِ...}}<ref>مقتل الحسین مقرم، ص۱۶۵.</ref>.
| لقب =
نیز یکی از فرستادگانی بود که نامه‌های [[کوفیان]] را [[خدمت]] [[امام حسین]]{{ع}} آورده بود.
| اهل =  
| از قبیله = [[بکر بن وائل]]  
| از تیره = [[حنیفة بن لجیم]]  
| پدر = [[عبدالله حنفی]]  
| مادر = 
| همسر = 
| پسر =
| دختر =
| خواهر =
| برادر =
| خویشاوندان = 
| وابستگان =
| تاریخ تولد = 
| محل تولد = 
| محل زندگی = [[کوفه]]
| تاریخ درگذشت = 
| محل درگذشت = 
| تاریخ شهادت = [[۶۱ هجری]]
| محل شهادت = [[کربلا]]  
| طول عمر =
| محل دفن = [[کربلا]]
| دین =
| مذهب =
| از اصحاب = [[امام حسین]]  
| از طبقه =
| در جنگ = [[واقعه عاشورا]]  
| نقش‌ها =
| فعالیت‌ها =
| علت شهرت =   
| علت درگذشت = 
| علت شهادت =
| راوی از =
| روایات مشهور = 
| مشایخ او = 
| راویان از او =
| آخرین راوی از او =
}}


وی از [[انقلابیون]] پرشور [[کوفه]] به حساب می‌آمد. در [[نهضت مسلم بن عقیل]] هم فعّال بود و نامۀ [[مسلم]] را به [[مکّه]] رساند و از [[مکّه]] همراه [[امام]] به [[کوفه]] آمد تا در روز حماسۀ بزرگ [[عاشورا]]، [[جان]] را فدای رهبرش سازد. هنگام [[ظهر]] [[عاشورا]] در مقابل [[امام حسین]]{{ع}} ایستاد تا آن [[حضرت]] نمازش را بخواند. او آن [[قدر]] تیر خورد که بر [[زمین]] افتاد و [[جان]] باخت. در پیکر او غیر از زخم شمشیرها و نیزه‌ها، سیزده تیر یافتند<ref>بحار الانوار، ج۴۵، ص۲۱.</ref>. نامش در [[زیارت]] ناحیۀ مقدسه، همراه با جملاتی که [[شب عاشورا]] در برابر [[امام حسین]]{{ع}} گفت و ثنا و دعایی که [[حضرت]] [[حجّت]] در این [[زیارت]] برای او دارد، آمده است<ref>بحار الانوار، ج۴۵، ص۷۰.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۴۳.</ref>.
'''سعید بن عبدالله حنفی''' از بزرگان [[شیعه]] و شخصیت‌های صاحب نام و مردی [[شجاع]] و اهل عبادت و از یاران با وفای [[امام حسین]] {{ع}} به شمار می‌‌آید. او نامه‌رسان [[کوفیان]] به [[امام]] {{ع}} در [[مکه]] بود و بعد از ورود [[مسلم بن عقیل]] به [[کوفه]] حمایت کامل خویش از ایشان را ابراز داشت و سپس [[نامه]] مسلم را برای امام برد و همواره در خدمت امام بود تا در [[کربلا]] به [[شهادت]] رسید.


== جستارهای وابسته ==
== مقدمه ==
«سعید» یا «سعد»<ref>برخی نام وی را سعد گفته‌اند (لهوف، ص۱۵۳؛ اقبال، ج۳، ص۷۷).</ref> فرزند [[عبدالله حنفی]]، منسوب به [[حنیفة بن لجیم]]، تیره‌ای از [[بکر بن وائل]] قبیله‌ای از عدنان شمالی و از بزرگان [[شیعه]] و شخصیت‌های صاحب نام و مردی [[شجاع]] و [[اهل عبادت]] از [[یاران با وفای امام حسین]] {{ع}} به شمار می‌‌آید<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۴۵۳.</ref>.


==منابع==
== سعید نامه‌رسان [[کوفیان]] به [[امام]] {{ع}} در [[مکه]] ==
* [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']]
هنگامی که خبر [[مرگ معاویه]] به [[مردم کوفه]] رسید، [[شیعیان کوفه]] گرد هم جمع آمدند و نامه‌ای به [[امام حسین]] {{ع}} نوشتند و حضرت را برای [[امامت]] و [[رهبری]] خود [[دعوت]] نمودند. در مرحله اول، نامه توسط «[[عبدالله بن وال]]» و «[[عبدالله بن مسمع همدانی]]» و نوبت دوم توسط «[[قیس بن مسهر صیداوی]]» و «[[عبدالرحمن بن عبدالله ارحبی|عبدالرحمن بن عبدالله الکُدَرِ أرحبی]]» و «[[عمارة بن عبد سلولی]]» و بار سوم توسط «سعید بن عبدالله حنفی» و «[[هانی بن هانی سبیعی]]» ارسال کردند.


==پانویس==
امام پس از دریافت نامه سوم، در پاسخ آنها نامه‌ای را توسط «سعید بن عبدالله» و «هانی بن هانی» از مکه به [[کوفه]] ارسال فرمودند<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۳۵۳؛ کامل ابن اثیر، ج۲، ص۵۳۳؛ ارشاد مفید، ج۲، ص۳۸ و ۳۲۹ و ابصارالعین، ص۱۸۸.</ref> و سپس [[مسلم بن عقیل]] را به سوی [[شیعیان]] [[کوفه]]، گسیل داشت<ref>ارشاد مفید، ج۲، ص۳۹ و ابصارالعین، ص۱۸۸.</ref>.
{{یادآوری پانویس}}
 
با ورود [[مسلم بن عقیل]] {{ع}} ـ [[سفیر]] و [[نماینده]] تام الاختیار [[امام حسین]] {{ع}} ـ به [[کوفه]]، [[سعید بن عبدالله]] در کنار مسلم صادقانه [[ایستادگی]] کرد. در جلسه‌ای که اهالی کوفه، در [[خانه]] مختار [[اجتماع]] کرده بودند و مسلم [[نمایندگی]] خود را از امام حسین {{ع}} اعلام کرد، [[عابس]] و [[حبیب]] به [[حمایت]] از مسلم [[سخن]] گفتند و پس از ایشان، [[سعید]] نیز حمایت کامل و بی‌دریغ خود را از مسلم ابراز داشت<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۳۵۵؛ ابصارالعین، ص۲۱۷ ومقتل مقرم، ص۱۴۷.</ref>.
 
به نوشته «سماوی»، سعید در مأموریتی از سوی مسلم، نامه‌ای را به محضر [[امام حسین]] {{ع}} آورد و از آن پس، پیوسته در [[خدمت]] [[امام]] {{ع}} بود و به [[کربلا]] آمد و تا لحظه [[شهادت]] از حضرت جدا نشد<ref>ابصارالعین، ص۱۸۸.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۴۵۳-۴۵۴؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۵۵۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۴۳.</ref>
 
== سخنان حماسی سعید در [[شب عاشورا]] ==
شب [[عاشورا]]، هنگامی که امام حسین {{ع}} به همراهانش اجازه بازگشت داد، سعید پس از سخنان [[زهیر بن قین]] و [[حبیب بن مظاهر]] و... با گفتاری حماسی و شورانگیز، [[وفاداری]] خود را ابراز داشت که در [[زیارت]] ناحیه وفاداری او را این‌گونه بیان داشته است: [[سلام]] بر [[سعد]] ([[سعید]]) بن [[عبدالله]] [[حنفی]]، آن کسی که وقتی [[امام حسین]] {{ع}} به او [[اذن]] انصراف و بازگشت به [[وطن]] داد، گفت: به [[خدا]] [[سوگند]] تو را رها نخواهیم کرد، تا خدا بداند که در غیاب پیامبرش، [[حق]] و [[حرمت]] او را درباره تو پاس داشته‌ایم! سوگند به خدا، اگر بدانم که کشته می‌‌شوم، سپس زنده می‌‌شوم و آنگاه سوزانده شده و خاکسترم بر باد می‌‌رود؛ و هفتاد بار با من چنین می‌‌شود، از تو جدا نگردم تا پیش روی تو به [[ملاقات]] [[مرگ]] بروم و چگونه چنین نکنم؟ با این که این یک مرگ یا یک کشته شدن است و در پی آن کرامتی که هرگز پایان نپذیرد<ref>اشاره کردیم که در زیارت ناحیه، نام او «سعد» آمده است، ولی اکثر مورخان نام او را «سعید» دانسته‌اند.</ref>.<ref>{{متن حدیث|اَلسَّلاَمُ عَلَى سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْحَنَفِيِّ اَلْقَائِلِ لِلْحُسَيْنِ وَ قَدْ أَذِنَ لَهُ فِي اَلاِنْصِرَافِ قَالَ: لاَ وَاللهِ لا نُخَلِّيكَ حَتَّى يَعْلَمَ اَللَّهُ أَنَّا قَدْ حَفِظْنَا غَيْبَةَ رَسُولِ اَللَّهِ {{صل}} فِيكَ وَ اَللَّهِ لَوْ أَعْلَمُ أَنِّي أُقْتَلُ ثُمَّ أُحْيَا ثُمَّ أُحْرَقُ ثُمَّ أُذْرَى وَ يُفْعَلُ ذَلِكَ بِي سَبْعِينَ مَرَّةً مَا فَارَقْتُكَ حَتَّى أَلْقَى حِمَامِي دُونَكَ وَ كَيْفَ لاَ أَفْعَلُ ذَلِكَ وَ إِنَّمَا هِيَ مَوْتَةٌ أَوْ قَتْلَةٌ وَاحِدَةٌ ثُمَّ هِيَ اَلْكَرَامَةُ اَلَّتِي لاَ اِنْقِضَاءَ لَهَا أَبَداً}}؛ بحار الانوار، ج۴۵، ص۷۰ و نیز، ج۱۰۱، ص۲۷۳.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۴۵۴-۴۵۵؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۵۵۰.</ref>
 
== سعید سپر تیرهای [[دشمن]] ==
در [[ظهر عاشورا]] هنگامی که امام حسین {{ع}} قصد [[اقامه نماز]] داشت، سعید و [[زهیر بن قین]] در برابر تیرهای دشمن که به سوی [[امام]] {{ع}} می‌‌آمد، پیکر خویش را سپر قرار دادند تا اینکه امام {{ع}} توانست [[نماز]] گزارد و در این میان سعید بن عبدالله حنفی در اثر تیرهای دشمن به روی [[زمین]] افتاد<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۴۱؛ مقتل خوارزمی، ج۲، ص۲۱؛ نفس المهموم، ص۲۶۶؛ تنقیح المقال، ج۲، ص۶۲۸ ابصارالعین، ص۲۱۷ و ۲۱۸ وقاموس الرجال، ج۵، ص۱۰۸.</ref> و با خود این‌گونه زمزمه می‌‌کرد: «پروردگارا این گروه ([[سپاه]] دشمن) را [[لعنت]] کن! همانند [[لعن]] [[قوم عاد]] و [[ثمود]] و سلام مرا به پیامبرت برسان. پروردگارا! آنچه که من از درد و سوزش زخم‌ها کشیدم، به او [[ابلاغ]] نما که همانا من از این دردها قصد [[یاری]] [[فرزندان]] پیامبرت دارم»<ref>{{عربی|اللَّهُمَّ الْعَنْهُمْ لَعْنَ عَادٍ وَ ثَمُودَ اللَّهُمَّ‏ أَبْلِغْ‏ نَبِيَّكَ‏ عَنِّي‏ السَّلَامَ‏ وَ أَبْلِغْهُ مَا لَقِيتُ مِنْ أَلَمِ الْجِرَاحِ فَإِنِّي أَرَدْتُ بِذلِکَ نَصْرَةَ ذُرِّيَّةِ نَبِيِّكَ}}؛</ref> این را گفت و آنگاه [[روح]] بلندش به [[ملکوت]] اعلا پیوست<ref>مقتل مقرم، ص۲۴۸ و ابصارالعین، ص۱۸۹.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۴۵۵-۴۵۷؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۵۵۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۴۳.</ref>
 
به گفته برخی منابع، سعید پیش از [[شهادت]] رو به [[امام حسین]] {{ع}} کرد و پرسید: «ای فرزند [[رسول خدا]] آیا (به پیمانم) [[وفا]] کردم؟» [[امام]] فرمود: «آری، تو پیشاپیش من در [[بهشت]] خواهی بود!»<ref>{{متن حدیث|نَعَمْ أَنْتَ‏ أَمَامِي‏ فِي‏ الْجَنَّةِ}}؛ تنقیح المقال، ج۲، ص۲۸؛ ابصارالعین، ص۱۸۹ و مقتل مقرم، ص۲۴۶.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۴۵۵-۴۵۷.</ref>
 
==[[شهادت]] سعید بن عبدالله حنفی==
سعید بن عبدالله حنفی از شخصیت‌های بارز [[کوفه]] و مردی [[شجاع]] بود وقتی خبر [[مرگ معاویه]] به کوفه رسید هواداران [[اهل بیت]] در [[خانه]] او جمع شدند و برای [[امام نامه]] نوشتند. سعید از افرادی است که با [[مسلم بن عقیل]] [[همکاری]] نزدیک داشت و در جمع [[شیعیان]] [[سخنرانی]] پر [[شوری]] کرد و گفت: «من جانم را در راه [[یاری حسین]] [[فدا]] خواهم کرد» [[نامه]] مسلم را ایشان در [[مکه]] به امام حسین{{ع}} رسانید و در خدمت [[امام]] بود تا از مکه به [[کربلا]] آمد.
سعید بن عبدالله حنفی در [[شب عاشورا]] در [[مقام]] اظهار [[اخلاص]] به [[مقام ولایت]] و [[فداکاری]] نسبت به مولایش حسین{{ع}} عرض کرد: {{متن حدیث|لَا وَ اللَّهِ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ لَا نُخَلِّيكَ أَبَداً حَتَّى يَعْلَمَ اللَّهُ أَنَّا قَدْ حَفِظْنَا فِيكَ وَصِيَّةَ رَسُولِهِ مُحَمَّدٍ{{صل}} وَ لَوْ عَلِمْتُ أَنِّي أُقْتَلُ فِيكَ ثُمَّ أُحْيَا ثُمَّ أُخْرَجُ حَيّاً ثُمَّ أُذْرَى يُفْعَلُ ذَلِكَ بِي سَبْعِينَ مَرَّةً مَا فَارَقْتُكَ حَتَّى أَلْقَى حِمَامِي دُونَكَ وَ كَيْفَ لَا أَفْعَلُ ذَلِكَ وَ إِنَّمَا هِيَ قَتْلَةٌ وَاحِدَةٌ ثُمَّ أَنَالُ الْكَرَامَةَ الَّتِي لَا انْقِضَاءَ لَهَا أَبَداً}}<ref>اللهوف، ص۹۲.</ref>.
 
نه به خدا ای پسر [[پیغمبر]]! هرگز ما تو را رها نکنیم تا [[خداوند]] بداند که ما سفارش پیغمبر را درباره تو نگه داشته‌ایم و اگر من می‌دانستم که در راه تو کشته می‌شوم و سپس زنده می‌شوم و سپس ذرات وجودم را به باد می‌دهند و هفتاد بار با من چنین می‌شد من از تو جدا نمی‌گشتم تا آنکه در رکاب تو کشته شوم و اکنون چرا چنین نکنم با اینکه یک کشته شدن بیش نیست و به دنبالش عزتی که هرگز [[ذلت]] نخواهد داشت.
 
[[ظهر]] [[روز عاشورا]] که [[امام]] [[اقامه نماز]] کرد، [[زهیر بن قین]] و سعید بن عبدالله در جلو آن [[بزرگوار]] ماندند تا آن حضرت با نصفی از [[اصحاب]] خود [[نماز خوف]] خواندند. [[روایت]] شده: سعید بن عبدالله حنفی در جلو [[امام حسین]]{{ع}} قرار گرفت و برای [[حمایت]] از او سفارش می‌کرد، و با اینکه بدنش در اثر اصابت ضربات فراوان مجروح و خونین بود، دست برنمی‌داشت و در حالی که [[اباعبدالله]] در همان میدان [[جنگ]] مشغول انجام [[نماز ظهر]] بود، سعید بدن خود را [[هدف]] تیرها قرار داد نمی‌گذاشت تیرها به [[بدن سید الشهدا]]{{ع}} اصابت کند تا اینکه در حضور حضرت به [[زمین]] افتاد و وقتی امام بالای سرش آمد از امام پرسید: {{عربی|أ وفيت يابن رسول الله؟}} آیا من [[رسالت]] خود را ادا کردم؟ و به عهدی که با تو بسته بودم [[وفا]] کردم؟ تا با [[خشنودی خدا]]، خوشحال بمیرم؟ یا در [[انجام وظیفه]] کوتاهی کرده‌ام تا با [[نومیدی]] و [[خسران]] [[چشم]] فروبندم؟
امام{{ع}} به او [[اطمینان]] داد که با رسیدن به [[فیض]] [[شهادت]]، [[سعادتمند]] شده است {{متن حدیث|نَعَمْ أَنْتَ أَمَامِي فِي الْجَنَّةِ}}؛ تو پیشاپیش من در [[بهشت]] خواهی بود.
 
در لحظات آخر [[دعا]] می‌کرد: پروردگارا! [[سلام]] مرا به [[رسول]] خود برسان و آن حضرت را از [[درد]] این همه زخم و جراحاتی که بر من وارد شده [[آگاه]] کن؛ زیرا منظور من از این عمل [[نصرت]] [[ذریه]] [[پیامبر]] تو می‌باشد. وی پس از این جریان [[شهید]] شد، پس از شهادت وی تعداد ۱۳ تیر در جسد مبارکش یافتند، غیر از زخم [[شمشیر]] و نیزه‌هایی که در بدنش بود<ref>بحار، ج۴۵، ص۲۱؛ مقتل مقرم، ص۲۴۶.</ref>.<ref>[[علی راجی|راجی، علی]]، [[مظلومیت سیدالشهداء ج۲ (کتاب)|مظلومیت سیدالشهداء]]، ج۲، ص ۶۹.</ref>.
 
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:13681353.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امام حسین''']]
# [[پرونده:1100374.jpg|22px]] [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|'''اصحاب امام حسین''']]
# [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']]
# [[پرونده:IM010744.jpg|22px]] [[علی راجی|راجی، علی]]، [[مظلومیت سیدالشهداء ج۲ (کتاب)|'''مظلومیت سیدالشهداء ج۲''']]
{{پایان منابع}}
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:مدخل]]
[[رده:اصحاب امام حسین]]
[[رده:سعید بن عبدالله حنفی]]
[[رده:مدخل فرهنگ عاشورا]]
[[رده:مدخل فرهنگ عاشورا]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:شهدای واقعه کربلا]]
[[رده:شهدای واقعه کربلا]]
[[رده:یاران امام حسین]]
[[رده:بکر بن وائل]]
۷۶٬۰۲۵

ویرایش