قبله: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۰۴

قِبله، جهتی است که مسلمانان هنگام نماز و عبادت رو به کعبه در مسجد الحرام می‌ایستند.

مقدمه

قبله عبارت است از مواجهه و ایستادن در برابر خانه کعبه است با تمام اعضاء و اندام با نظم و احترام و با حضور ذهن و قلب. به مرور به خانه کعبه هم قبله اطلاق شده است و هر کس در هر نقطه از زمین است در اقامه نماز باید رو به سوی کعبه کند^[۱].

کعبه مقدس در مسجد الحرام و در مکه قرار دارد و قبله مسلمانان است. ایستادن رو به کعبه، یادآور توحید و آیین یکتاپرستی حضرت ابراهیم است که این خانه مقدس را برپا کرد و رمز یکپارچگی و اتحاد صفوف مسلمانان در سرتاسر جهان است‌‌.

پیامبر اسلام و مسلمین، ابتدا به طرف بیت المقدس که قبله همه پیامبران بود، نماز می‌خواندند. تا هفده ماه پس از هجرت به مدینه نیز این حالت بود. به دنبال طعنه‌ها و زخم زبان‌های یهود، به دستور خداوند، از آن پس مسلمانان به سوی مسجد الحرام و کعبه ایستادند. این ماجرا که به "تغییر قبله" معروف است، در قرآن نیز آمده است: ﴿سَيَقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُواْ عَلَيْهَا قُل لِّلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَن يَشَاء إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنتَ عَلَيْهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن يَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِن كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلاَّ عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاء فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ﴾^[۲].

مسجدی که این آیات در آن نازل شد، هم‌اکنون نیز در مدینه باقی است و به "مسجد ذوقبلتین" مشهور است، یعنی مسجدی که در آن به سوی دو قبله نماز خوانده شده است. غیر از نماز، کارهای دیگری همچون دفن مرده و سر بریدن حیوانات باید رو به قبله باشد^[۳].

در اهمیت و جایگاه قبله، همین بس که نشانه کیان دین و امت است و لذا مسلمانان را «اهل قبله» می‌نامند، چنان که «به اهل قرآن» نیز معروفند. از این رو خدای سبحان، قبله را آزمونی بزرگ دانسته ﴿وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً﴾^[۴] و در سوره بقره آیه ۱۴۲ تا ۱۴۵ پنج بار درباره قبله سخن گفته که این شیوه بیان نادری است. از آنجا که پذیرش قبله، به منزله پذیرش اصل دین است، خدای سبحان به رسول اکرم می‌فرمود: ﴿وَلَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ بِكُلِّ آيَةٍ مَا تَبِعُوا قِبْلَتَكَ وَمَا أَنْتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ﴾^[۵] هر معجزه‌ای ارائه کنی، اهل کتاب قبله تو را نخواهند پذیرفت، همان‌گونه که تو به قبله آنان که امری منسوخ است رو نخواهی کرد^[۶].

تغییر قبله

از آغاز بعثت رسول خدا (ص) در مکه و از پس وجوب نماز، حضرت از سوی خداوند فرمان یافت تا بیت‌المقدس را قبله خویش قرار دهد و به سوی آن نماز بگذارد. ایشان در مدت حضور سیزده ساله‌شان در مکه و نیز اوایل ورودشان به مدینه به سوی این مکان مقدس نماز می‌گزارد.

قرار گرفتن بیت‌المقدس به عنوان قبله پس از هجرت، دستاویزی برای یهودیان مدینه شده بود که پیوسته اسباب شماتت و آزار رسول خدا (ص) را فراهم می‌آوردند. آنان قبله بودن بیت‌المقدس را نشان وابستگی مسلمانان به یهود و تبعیت مسلمانان از آنها می‌دانستند^[۷]. پیامبر خدا (ص) در حالی که از عیب‌جویی‌های یهود غمگین بود، در دل شب از منزل خارج شد. ایشان به آسمان نگاه می‌کرد و منتظر امر خداوند تبارک و تعالی در این باره بود^[۸].

فردای آن روز که حضرت برای اقامه نماز ظهر به مسجد "بنی‌سالم" رفته بود، پس از به جا آوردن دو رکعت از نماز، جبرئیل نازل شد و با گرفتن بازوی حضرت، ایشان را به سوی کعبه برگرداند. مسلمانان نیز به تبعیت از حضرت به سوی کعبه ایستادند و ادامه نماز ظهر را خواندند^[۹].

سپس آیه نازل شد: ﴿قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ﴾^[۱۰].^[۱۱]

قبله در فقه اسلامی

قبل از شروع نماز باید نمازگزار جهت قبله را بداند و نمازش را به سمت آن بخواند؛ ازاین‌رو قبله‌شناسی لازم است؛ علاوه بر این ذبح حیوان باید به سمت قبله انجام شود^[۱۲]. کسی که از دنیا رفته، لازم است به سمت قبله دفن شود. اولین کسی که به طرف قبله دفن شد، براء بن معرور بود. وی از کسانی است که در بیعت عقبه اول با پیامبر(ص) بیعت کرد و یکی از نقبا بود^[۱۳]. براء بن معرور تمیمی انصاری قبل از هجرت رسول خدا(ص) در شهر مدینه درگذشت. وقتی زمان مرگ وی فرارسید، با اینکه در آن زمان مسلمانان به طرف بیت‌المقدس نماز می‌خواندند، به دلیل علاقه زیادش به پیامبر وصیت کرد او را به طرف پیامبر(ص) در مکه دفن نمایند؛ پس دفن به سوی قبله سنت جاری شد. براء درباره یک‌سوم مالش وصیت کرد که قرآن برابر آن نازل شد و سنت جاری گردید^[۱۴].^[۱۵]

منابع

پانویس

↑ تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه، ص ۷۵۶.
↑ به زودی کم‌خردان از مردم خواهند گفت: چه چیز آنان را از قبله‌ای که بر آن بودند بازگردانید؟ بگو: خاور و باختر از آن خداوند است، هر که را بخواهد به راهی راست رهنمون خواهد شد. و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی می‌کند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده. گرداندن رویت را به آسمان، می‌بینیم پس رویت را به قبله‌ای که می‌پسندی خواهیم گرداند؛ اکنون به سوی مسجد الحرام رو کن و (همه) هرجا هستید به سوی آن روی کنید، و اهل کتاب بی‌گمان می‌دانند که آن (حکم) از سوی پروردگارشان، راستین است و خداوند از آنچه انجام می‌دهند غافل نیست؛ سوره بقره، آیه۱۴۲- ۱۴۴.
↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی.
↑ «و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود» سوره بقره، آیه ۱۴۳.
↑ «و اگر برای اهل کتاب هر نشانه‌ای بیاوری از قبله تو پیروی نخواهند کرد و تو هم پیرو قبله آنان نخواهی بود» سوره بقره، آیه ۱۴۵.
↑ تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه، ص ۷۵۶.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۵۰.
↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲۷۴؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۱۳.
↑ علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۶۳؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۱۳.
↑ «گرداندن رؤیت را به آسمان، می‌بینیم پس رؤیت را به قبله‌ای که می‌پسندی خواهیم گرداند؛ اکنون به سوی مسجد الحرام رو کن و (همه) هرجا هستید به سوی آن روی کنید، و اهل کتاب بی‌گمان می‌دانند که آن (حکم) از سوی پروردگارشان، راستین است و خداوند از آنچه انجام می‌دهند غافل نیست» سوره بقره، آیه ۱۴۴.
↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، تاریخ تغییر قبله، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۲۴۰ ـ ۲۴۲؛ داداش نژاد، منصور، مقاله «محمد رسول الله»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص۵۹-۶۰.
↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج‌۶، ص۲۲۹.
↑ محمد باقر مجلسی، مرآة العقول، ج‌۱۴، ص۲۴۹؛ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ج۱، ص۱۵۱.
↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۲۵۴ و ج۷، ص۱۰؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ص۳۰۱؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۹، ص۱۹۲: «فَأَوْصَى الْبَرَاءُ إِذَا دُفِنَ أَنْ يُجْعَلَ وَجْهُهُ إِلى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ إِلَى الْقِبْلَةِ، فَجَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ، وَ أَنَّهُ أَوْصى بِثُلُثِ مَالِهِ، فَنَزَلَ بِهِ الْكِتَابُ، وَ جَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ».
↑ ذاکری، علی اکبر، سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۵۱.

[1] تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه، ص ۷۵۶.

[2] به زودی کم‌خردان از مردم خواهند گفت: چه چیز آنان را از قبله‌ای که بر آن بودند بازگردانید؟ بگو: خاور و باختر از آن خداوند است، هر که را بخواهد به راهی راست رهنمون خواهد شد. و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی می‌کند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده. گرداندن رویت را به آسمان، می‌بینیم پس رویت را به قبله‌ای که می‌پسندی خواهیم گرداند؛ اکنون به سوی مسجد الحرام رو کن و (همه) هرجا هستید به سوی آن روی کنید، و اهل کتاب بی‌گمان می‌دانند که آن (حکم) از سوی پروردگارشان، راستین است و خداوند از آنچه انجام می‌دهند غافل نیست؛ سوره بقره، آیه۱۴۲- ۱۴۴.

[3] محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی.

[4] «و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود» سوره بقره، آیه ۱۴۳.

[5] «و اگر برای اهل کتاب هر نشانه‌ای بیاوری از قبله تو پیروی نخواهند کرد و تو هم پیرو قبله آنان نخواهی بود» سوره بقره، آیه ۱۴۵.

[6] تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه، ص ۷۵۶.

[7] ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۵۰.

[8] شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲۷۴؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۱۳.

[9] علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۶۳؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۱۳.

[10] «گرداندن رؤیت را به آسمان، می‌بینیم پس رؤیت را به قبله‌ای که می‌پسندی خواهیم گرداند؛ اکنون به سوی مسجد الحرام رو کن و (همه) هرجا هستید به سوی آن روی کنید، و اهل کتاب بی‌گمان می‌دانند که آن (حکم) از سوی پروردگارشان، راستین است و خداوند از آنچه انجام می‌دهند غافل نیست» سوره بقره، آیه ۱۴۴.

[11] حسینی ایمنی، سید علی اکبر، تاریخ تغییر قبله، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۲۴۰ ـ ۲۴۲؛ داداش نژاد، منصور، مقاله «محمد رسول الله»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص۵۹-۶۰.

[12] محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج‌۶، ص۲۲۹.

[13] محمد باقر مجلسی، مرآة العقول، ج‌۱۴، ص۲۴۹؛ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ج۱، ص۱۵۱.

[14] محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۲۵۴ و ج۷، ص۱۰؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ص۳۰۱؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۹، ص۱۹۲: «فَأَوْصَى الْبَرَاءُ إِذَا دُفِنَ أَنْ يُجْعَلَ وَجْهُهُ إِلى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ إِلَى الْقِبْلَةِ، فَجَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ، وَ أَنَّهُ أَوْصى بِثُلُثِ مَالِهِ، فَنَزَلَ بِهِ الْكِتَابُ، وَ جَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ».

[15] ذاکری، علی اکبر، سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۵۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

@@ خط ۱۱: / خط ۱۱: @@
 == مقدمه ==
-قِبله یعنی سَمتی که به طرف آن رو می‌‌کنند. مسلمانان هنگام نماز و عبادت رو به کعبه می‌ایستند. کعبه [[مقدس]] در مسجد الحرام و در مکه قرار دارد و قبله مسلمانان است. ایستادن رو به کعبه، یادآور [[توحید]] و آیین [[یکتاپرستی]] حضرت ابراهیم است که این خانه مقدس را برپا کرد و رمز یکپارچگی و [[اتحاد]] صفوف مسلمانان در سرتاسر [[جهان]] است‌‌.
+قبله عبارت است از مواجهه و ایستادن در برابر [[خانه کعبه]] است با تمام اعضاء و اندام با [[نظم]] و [[احترام]] و با حضور ذهن و [[قلب]]. به مرور به خانه کعبه هم قبله اطلاق شده است و هر کس در هر نقطه از [[زمین]] است در اقامه نماز باید رو به سوی [[کعبه]] کند<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۷۵۶.</ref>.
+کعبه [[مقدس]] در مسجد الحرام و در مکه قرار دارد و قبله مسلمانان است. ایستادن رو به کعبه، یادآور [[توحید]] و آیین [[یکتاپرستی]] حضرت ابراهیم است که این خانه مقدس را برپا کرد و رمز یکپارچگی و [[اتحاد]] صفوف مسلمانان در سرتاسر [[جهان]] است‌‌.
 [[پیامبر اسلام]] و مسلمین، ابتدا به طرف [[بیت المقدس]] که قبله همه [[پیامبران]] بود، نماز می‌خواندند. تا هفده ماه پس از [[هجرت]] به [[مدینه]] نیز این حالت بود. به دنبال طعنه‌ها و زخم زبان‌های [[یهود]]، به [[دستور خداوند]]، از آن پس مسلمانان به سوی [[مسجد الحرام]] و [[کعبه]] ایستادند. این ماجرا که به "تغییر قبله" معروف است، در [[قرآن]] نیز آمده است: {{متن قرآن|سَيَقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُواْ عَلَيْهَا قُل لِّلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَن يَشَاء إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنتَ عَلَيْهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن يَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِن كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلاَّ عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاء فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ}}<ref>به زودی کم‌خردان از مردم خواهند گفت: چه چیز آنان را از قبله‌ای که بر آن بودند بازگردانید؟ بگو: خاور و باختر از آن خداوند است، هر که را بخواهد به راهی راست رهنمون خواهد شد. و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی می‌کند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده. گرداندن رویت را به آسمان، می‌بینیم پس رویت را به قبله‌ای که می‌پسندی خواهیم گرداند؛ اکنون به سوی مسجد الحرام رو کن و (همه) هرجا هستید به سوی آن روی کنید، و اهل کتاب بی‌گمان می‌دانند که آن (حکم) از سوی پروردگارشان، راستین است و خداوند از آنچه انجام می‌دهند غافل نیست؛ سوره بقره، آیه۱۴۲- ۱۴۴.</ref>.
 مسجدی که این [[آیات]] در آن نازل شد، هم‌اکنون نیز در مدینه باقی است و به "مسجد ذوقبلتین" مشهور است، یعنی مسجدی که در آن به سوی دو قبله [[نماز]] خوانده شده است. غیر از [[نماز]]، کارهای دیگری همچون [[دفن]] مرده و سر بریدن حیوانات باید رو به قبله باشد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]].</ref>.
+در اهمیت و جایگاه قبله، همین بس که نشانه کیان [[دین]] و [[امت]] است و لذا [[مسلمانان]] را «اهل قبله» می‌نامند، چنان که «به اهل قرآن» نیز معروفند. از این رو [[خدای سبحان]]، قبله را آزمونی بزرگ دانسته {{متن قرآن|وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً}}<ref>«و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود» سوره بقره، آیه ۱۴۳.</ref> و در [[سوره بقره]] [[آیه]] ۱۴۲ تا ۱۴۵ پنج بار درباره قبله سخن گفته که این شیوه بیان نادری است. از آنجا که پذیرش قبله، به منزله پذیرش اصل دین است، خدای سبحان به [[رسول اکرم]] می‌فرمود: {{متن قرآن|وَلَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ بِكُلِّ آيَةٍ مَا تَبِعُوا قِبْلَتَكَ وَمَا أَنْتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ}}<ref>«و اگر برای اهل کتاب هر نشانه‌ای بیاوری از قبله تو پیروی نخواهند کرد و تو هم پیرو قبله آنان نخواهی بود» سوره بقره، آیه ۱۴۵.</ref> هر معجزه‌ای ارائه کنی، [[اهل کتاب]] قبله تو را نخواهند پذیرفت، همان‌گونه که تو به قبله آنان که امری [[منسوخ]] است رو نخواهی کرد<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۷۵۶.</ref>.
 == تغییر قبله ==
@@ خط ۲۷: / خط ۳۱: @@
 سپس [[آیه]] نازل شد: {{متن قرآن|قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ}}<ref>«گرداندن رؤیت را به آسمان، می‌بینیم پس رؤیت را به قبله‌ای که می‌پسندی خواهیم گرداند؛ اکنون به سوی مسجد الحرام رو کن و (همه) هرجا هستید به سوی آن روی کنید، و اهل کتاب بی‌گمان می‌دانند که آن (حکم) از سوی پروردگارشان، راستین است و خداوند از آنچه انجام می‌دهند غافل نیست» سوره بقره، آیه ۱۴۴.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[تاریخ تغییر قبله (مقاله)|تاریخ تغییر قبله]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۲۴۰ ـ ۲۴۲؛ [[منصور داداش نژاد|داداش نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی (کتاب)|مقاله «محمد رسول الله»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۵۹-۶۰.</ref>
-==[[قبله]]==
+== قبله در فقه اسلامی ==
-مواجهه و ایستادن در برابر [[خانه کعبه]] است با تمام اعضاء و اندام با [[نظم]] و [[احترام]] و با حضور [[ذهن]] و [[قلب]].
+قبل از شروع [[نماز]] باید [[نمازگزار]] جهت قبله را بداند و نمازش را به سمت آن بخواند؛ ازاین‌رو قبله‌شناسی لازم است؛ علاوه بر این [[ذبح]] حیوان باید به سمت قبله انجام شود<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج‌۶، ص۲۲۹.</ref>. کسی که از [[دنیا]] رفته، لازم است به سمت قبله [[دفن]] شود. اولین کسی که به طرف قبله دفن شد، [[براء بن معرور]] بود. وی از کسانی است که در [[بیعت عقبه اول]] با [[پیامبر]]{{صل}} [[بیعت]] کرد و یکی از [[نقبا]] بود<ref>محمد باقر مجلسی، مرآة العقول، ج‌۱۴، ص۲۴۹؛ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ج۱، ص۱۵۱.</ref>. براء بن معرور تمیمی [[انصاری]] قبل از [[هجرت رسول خدا]]{{صل}} در [[شهر مدینه]] درگذشت. وقتی زمان مرگ وی فرارسید، با اینکه در آن [[زمان]] [[مسلمانان]] به طرف [[بیت‌المقدس]] نماز می‌خواندند، به دلیل علاقه زیادش به پیامبر [[وصیت]] کرد او را به طرف پیامبر{{صل}} در [[مکه]] دفن نمایند؛ پس دفن به سوی قبله [[سنت]] جاری شد. [[براء]] درباره یک‌سوم مالش وصیت کرد که [[قرآن]] برابر آن نازل شد و سنت جاری گردید<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۲۵۴ و ج۷، ص۱۰؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ص۳۰۱؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۹، ص۱۹۲: {{متن حدیث|فَأَوْصَى الْبَرَاءُ إِذَا دُفِنَ أَنْ يُجْعَلَ وَجْهُهُ إِلى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ إِلَى الْقِبْلَةِ، فَجَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ، وَ أَنَّهُ أَوْصى بِثُلُثِ مَالِهِ، فَنَزَلَ بِهِ الْكِتَابُ، وَ جَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ}}.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۵۱.</ref>
-به مرور به خانه کعبه هم قبله اطلاق شده است و هر کس در هر نقطه از [[زمین]] است در [[اقامه نماز]] باید رو به سوی [[کعبه]] کند.
-البته [[فقها]] درباره قبله نظریاتی دارند:
-# کعبه، قبله است.
-# کعبه و [[مسجد الحرام]] قبله است.
-# کعبه، قبله برای مسجد الحرام است. مسجد الحرام، قبله برای [[اهل مکه]] است و همه [[شهر مکه]]، قبله [[اهل]] [[حرم]] و سراسر حرم، قبله اهل دنیاست.
-در اهمیت و جایگاه قبله، همین بس که نشانه کیان [[دین]] و [[امت]] است و لذا [[مسلمانان]] را «اهل قبله» می‌نامند، چنان که «به [[اهل قرآن]]» نیز معروفند. از این رو [[خدای سبحان]]، قبله را آزمونی بزرگ دانسته {{متن قرآن|وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً}}<ref>«و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود» سوره بقره، آیه ۱۴۳.</ref> و در [[سوره بقره]] [[آیه]] ۱۴۲ تا ۱۴۵ پنج بار درباره قبله سخن گفته که این شیوه بیان نادری است.
-از آنجا که پذیرش قبله، به منزله پذیرش [[اصل دین]] است، خدای سبحان به [[رسول اکرم]] می‌فرمود: {{متن قرآن|وَلَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ بِكُلِّ آيَةٍ مَا تَبِعُوا قِبْلَتَكَ وَمَا أَنْتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ}}<ref>«و اگر برای اهل کتاب هر نشانه‌ای بیاوری از قبله تو پیروی نخواهند کرد و تو هم پیرو قبله آنان نخواهی بود» سوره بقره، آیه ۱۴۵.</ref> هر معجزه‌ای ارائه کنی، [[اهل کتاب]] قبله تو را نخواهند پذیرفت، همان‌گونه که تو به قبله آنان که امری [[منسوخ]] است رو نخواهی کرد.
-[[اعتراض]] نابجا؛ خدای سبحان در پاسخ اعتراض [[یهودیان]] که گفتند: اگر قبله اول شما درست بود و نمازی که به سوی آن خواندید صحیح بود، پس این نمازی که به سوی کعبه می‌خوانید [[باطل]] است و اگر این قبله و این [[نماز]] صحیح است پس نمازهایی که به سوی [[مسجد الاقصی]] خواندید باطل است؟ فرمود: {{متن قرآن|لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ}}<ref>«خاور و باختر از آن خداوند است» سوره بقره، آیه ۱۱۵.</ref> یعنی همه جهات از آن خداست و در این که [[ملک]] [[حق]] است یکسان بوده، هیچ مزیتی بر یکدیگر ندارد. اگر [[خدای سبحان]] در سمت و جهت خاصی قرار داشت از سمت‌های دیگر [[غائب]] و [[غافل]] بود، در حالی که {{متن قرآن|أَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ}}<ref>«هر سو رو کنید رو به خداوند است» سوره بقره، آیه ۱۱۵.</ref> زیرا {{متن قرآن|لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ}} مدعا این است که به هر سمت، رو کنید، رو به سوی [[خدا]] کرده‌اید. دلیل آن مدعا این است که {{متن قرآن|لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ}}؛ زیرا [[مشرق]] و [[مغرب]] در قبال شمال و جنوب یا بالا و پایین نیست، از این رو دیگر نفرمود: همه جهات از آن خداست؛ زیرا همه جهات را شرق و غرب، در واقع طلوع و [[غروب]] [[آفتاب]] می‌سازد.
-توضیح این که اولاً مشرق و مغرب دو جهت است، نه دو موجود عینی و خارجی نظیر [[خورشید و ماه]].
-ثانیاً جهت بودن مشرق و مغرب، متوقف است به وجود کوکبی نیّر و نیز حرکتی که از آن، طلوع و غروب و در نتیجه مشرق و مغرب پدید آید. پس اگر کوکبی نباشد و حرکتی نکند، شرق و [[غربی]] حاصل نمی‌شود<ref>صهبای حج، آیت‌الله جوادی آملی، ص۲۴۴.</ref>.
-شاید این سؤال برای بسیاری پیش آمده، که چرا ما به سوی [[کعبه]] [[نماز]] می‌گزاریم، مگر [[خداوند]] مکان خاصی دارد، که آن مکان کعبه باشد؟ مگر خداوند در [[قرآن]] نمی‌فرماید: {{متن قرآن|أَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ}} پس چرا ما فقط به سمت کعبه نماز می‌خوانیم؟
-[[آیت الله]] [[جعفر سبحانی]] در پاسخ این سؤال می‌فرماید:
-برخلاف آنچه «ابن ابی العوجای مادی» هم عصر [[امام]] [[جعفر صادق]]{{ع}} می‌اندیشید؛ [[هدف]] از توجه به کعبه در [[حال]] نماز، [[پرستش]] کعبه و یا سنگ و گل نیست. همه [[نمازگزاران]] خدا را می‌پرستند و همگی با وجود توجه به کعبه، به نام [[خداوند یکتا]] می‌گویند: {{متن قرآن|إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ}}<ref>«تنها تو را می‌پرستیم و تنها از تو یاری می‌جوییم» سوره فاتحه، آیه ۵.</ref> علت این که در [[نماز]] به [[کعبه]] توجه می‌کنیم، این است که کعبه [[خانه]] [[توحید]] است، به دست [[پیامبران بزرگ الهی]] برای [[اهل]] توحید ساخته شده است، هیچ معبدی از نظر سابقه به پای آن نمی‌رسد، چنان چه [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمِينَ}}<ref>«بی‌گمان نخستین خانه‌ای که برای (عبادت) مردم (بنا) نهاده شد همان است که در مکّه است، خجسته و رهنمون برای جهانیان» سوره آل عمران، آیه ۹۶.</ref> نخستین خانه‌ای که برای [[مردم]] (و [[نیایش]] [[خداوند]]) قرار داده شده، در [[سرزمین مکه]] است که [[پربرکت]] و مایه [[هدایت]] جهانیان است.
-[[آیین مقدس اسلام]] برای ایجاد [[وحدت]] میان [[نمازگزاران]] و هماهنگ ساختن صفوف نیایشگران [[واجب]] کرده است که همگی نماز را به یک زبان بخوانند، و همگی در حالت نماز به قدیمی‌ترین [[معبد]] متوجه شوند، تا از این طریق وحدت آنان را در [[حال]] [[عبادت]] و [[پرستش]] نیز [[حفظ]] کرده باشد، یعنی در یک [[زمان]] میلیون‌ها [[انسان]] یک سخن بگویند و به یک نقطه متوجه گردند، و وحدت و [[یگانگی]] و [[همبستگی]] خود را آشکار سازند. بنابراین توجه به این معبد برای پرستش معبد نیست، بلکه رمز وحدت و مایه یگانگی در حال پرستش است.
-[[قرآن کریم]]، همان [[طور]] که کعبه را اولین و با سابقه‌ترین خانه [[عبودیت]] و پرستش می‌داند، آن را برای همه جهانیان، محور [[بندگی]] نیز می‌شناسد.
-بهترین [[گواه]] و [[شاهد]] بر این [[حقیقت]] [[آیات]] ۹۶ [[آل عمران]] و ۲۶ و ۷۷ [[حج]] و ۱۲۵ [[سوره بقره]] است. افزون بر آن، خداوند کعبه را از [[حرمت]] خاصی برخوردار ساخت و عامل [[قیام]] همگانی و مردمی قرار داد. {{متن قرآن|جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَامًا لِلنَّاسِ}}<ref>«خداوند، خانه محترم کعبه را (وسیله) برپایی (امور) مردم کرده است» سوره مائده، آیه ۹۷.</ref>.
-خلاصه کعبه محور و حرمت همه [[انسان‌ها]] است و لذا [[کعبه]] از هر جهت نقش محوری دارد.
-'''[[قبله]] اول''': اولین قبله‌ای که [[مسلمین]] به سوی آن [[نماز]] می‌خواندند، [[بیت المقدس]] بوده است، اما به کعبه هم اطلاق می‌شود چون قبله [[حقیقی]] است.
-'''قبله دوم''': در اصطلاح به [[مدینه]] ([[مزار]] [[رسول اکرم]] و [[ائمه بقیع]]{{عم}}) می‌گویند. البته از باب اقبال و توجه به این بزرگان نه از باب نماز. همچنان که [[نجف]] را قبله سوم، [[کربلا]] را قبله چهارم، [[کاظمین]] را قبله پنجم و [[سامرا]] را قبله ششم گفته‌اند<ref>فرهنگ اصطلاحات حج، حریری، ص۱۳۰.</ref>.
-'''قبله مدینه''': قبله مدینه در [[مسجد النبی]] تنها [[معجزه فعلی]] باقی مانده از [[رسول خدا]]{{صل}} است؛ چراکه [[معجزات فعلی]] (برخلاف [[معجزات]] قولی) موقت و محدود به [[زمان]] و مکان و زودگذرند و بعد از وقوع فقط عنوان [[تاریخی]] و جنبه خبری دارند.
-رسول خدا{{صل}} بدون آلات نجومی، آن را در نهایت دقت تعیین کرد و به سوی کعبه ایستاد و فرمود: {{متن حدیث|محرابي على الميزاب}}.
-قبله مدینه آن چنان که [[پیامبر]] به سوی آن نماز خوانده است تا امروز به [[حال]] خود باقی است و [[دانشمندان]] ریاضی، قبله مدینه را چنان یافتند که رسول خدا بدون آنها یافت و این ممکن نیست مگر به [[وحی]] و [[الهام]] [[ملکوتی]]<ref>فرهنگ اصطلاحات حج، حریری، ج۲، ص۴۴.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۷۵۶.</ref>.
-==[[قبله]]==
-قبل از شروع [[نماز]] باید [[نمازگزار]] جهت قبله را بداند و نمازش را به سمت آن بخواند؛ ازاین‌رو قبله‌شناسی لازم است؛ علاوه بر این [[ذبح]] [[حیوان]] باید به سمت قبله انجام شود<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج‌۶، ص۲۲۹.</ref>. کسی که از [[دنیا]] رفته، لازم است به سمت قبله [[دفن]] شود. اولین کسی که به طرف قبله دفن شد، [[براء بن معرور]] بود. وی از کسانی است که در [[بیعت عقبه اول]] با [[پیامبر]]{{صل}} [[بیعت]] کرد و یکی از [[نقبا]] بود<ref>محمد باقر مجلسی، مرآة العقول، ج‌۱۴، ص۲۴۹؛ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ج۱، ص۱۵۱.</ref>. براء بن معرور تمیمی [[انصاری]] قبل از [[هجرت رسول خدا]]{{صل}} در [[شهر مدینه]] درگذشت. وقتی [[زمان مرگ]] وی فرارسید، با اینکه در آن [[زمان]] [[مسلمانان]] به طرف [[بیت‌المقدس]] نماز می‌خواندند، به دلیل علاقه زیادش به پیامبر [[وصیت]] کرد او را به طرف پیامبر{{صل}} در [[مکه]] دفن نمایند؛ پس دفن به سوی قبله [[سنت]] جاری شد. [[براء]] درباره یک‌سوم مالش وصیت کرد که [[قرآن]] برابر آن نازل شد و سنت جاری گردید<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۲۵۴ و ج۷، ص۱۰؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ص۳۰۱؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۹، ص۱۹۲: {{متن حدیث|فَأَوْصَى الْبَرَاءُ إِذَا دُفِنَ أَنْ يُجْعَلَ وَجْهُهُ إِلى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ إِلَى الْقِبْلَةِ، فَجَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ، وَ أَنَّهُ أَوْصى بِثُلُثِ مَالِهِ، فَنَزَلَ بِهِ الْكِتَابُ، وَ جَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ}}.</ref>. [[قبله مسلمانان]] در آغاز بیت‌المقدس بود؛ سپس به [[کعبه]] [[تغییر]] یافت.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۵۱</ref>.
-==جریان [[تغییر قبله]] از بیت‌المقدس به کعبه==
-پیامبر{{صل}} تا زمانی که در مکه بود، به طرف بیت‌المقدس نماز می‌خواند. [[شیخ صدوق]] تصریح می‌کند که تمام سیزده سال مکه و نوزده ماه در [[مدینه]]، قبله به سمت بیت‌المقدس بوده است<ref>شیخ صدوق، من ‎لایحضره ‎الفقیه، ج‌۱، ص۲۷۴.</ref>. در خبری آمده پیامبر{{صل}} هفده ماه به سوی بیت‌المقدس نماز می‌خواند، سپس در هنگام [[نماز عصر]] به سوی کعبه تغییر قبله داد<ref>عبدالله بن جعفر حمیری، قرب الإسناد، ص۱۴۸: {{متن حدیث|عَنِ الصَّادِقِ{{ع}} عَنْ أَبِيهِ{{ع}} قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} اسْتَقْبَلَ بَيْتَ الْمَقْدِسِ سَبْعَةَ عَشَرَ شَهْراً ثُمَّ صُرِفَ إِلَى الْكَعْبَةِ وَ هُوَ فِي صَلَاةِ الْعَصْرِ}}.</ref>. [[خداوند]] نخواسته [[کفار]] [[مکه]] تصور کنند [[پیامبر]]{{صل}} به بت‌های آنان که به [[کعبه]] آویخته بوده [[احترام]] می‌گذارد؛ اما در [[مدینه]] بحث [[استقلال]] [[قبله]] در برابر [[یهود]] مطرح شد و پیامبر{{صل}} از خداوند درخواست [[تغییر قبله]] کرد.
-[[حلبی]] در روایتی صحیح از [[امام صادق]]{{ع}} می‌پرسد: آیا پیامبر{{صل}} به جانب [[بیت‌المقدس]] [[نماز]] خواند؟ فرمود: آری. پرسید: آیا کعبه را پشت سرش قرار می‌داد؟ فرمود: وقتی در مکه بود نه، اما زمانی که به مدینه آمد بله؛ تا اینکه قبله به جانب کعبه [[تغییر]] کرد<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۲۸۶.</ref>.
-در [[تهذیب الأحکام]] آمده [[ابو‌بصیر]] از یکی از [[صادقین]]{{ع}} می‌پرسد: آیا خداوند به پیامبر{{صل}} دستور داده به سوی بیت‌المقدس نماز بخواند؟ فرمود: آری؛ آیا نمی‌بینی که خداوند می‌فرماید:
-{{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ}}<ref>«و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی می‌کند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده» سوره بقره، آیه ۱۴۳.</ref>.
-این خبر در [[حال]] نماز به بنی‌‌‌‌‌‌‌عبدالاشهل رسید. وقتی که دو رکعت نماز را به بیت‌المقدس خواندند، به آنان گفته شد که قبله پیامبر{{صل}} شما به کعبه تغییر کرده است؛ پس [[زنان]] در جای مردان و مردان در جای زنان قرار گرفتند و دو رکعت باقیمانده را به جانب [[کعبه]] خواندند؛ پس یک [[نماز]] را به دو [[قبله]] خواندند و به همین جهت [[مسجد]] آنان مسجد «قبلتین» دو قبله نامیده شده است<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۴۳.</ref>.
-[[شیخ صدوق]] جریان را این‌گونه نقل می‌کند که [[یهود]] [[مدینه]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} را مورد [[سرزنش]] قرار دادند و به حضرت گفتند: تو تابع قبله مایی و رو به قبله ما [[عبادت]] می‌کنی ([[استقلال]] نداری). [[رسول خدا]]{{صل}} از سخن آنان بسیار [[اندوهگین]] شد. چون پاره ای از شب گذشت، از [[خانه]] بیرون آمده و به جانب [[آسمان]] می‌نگریست (و [[دعا]] می‌کرد). چون صبح شد، [[نماز صبح]] را به جا آورد. وقتی ظهر فرا رسید و آن حضرت دو رکعت از [[نماز ظهر]] را خواند، [[جبرئیل]]{{ع}} نزد حضرت آمد و این [[آیه]] را آورد:
-{{متن قرآن|قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ}}<ref>«گرداندن رؤیت را به آسمان، می‌بینیم پس رؤیت را به قبله‌ای که می‌پسندی خواهیم گرداند؛ اکنون به سوی مسجد الحرام رو کن و (همه) هرجا هستید به سوی آن روی کنید، و اهل کتاب بی‌گمان می‌دانند که آن (حکم) از سوی پروردگارشان، راستین است و خداوند از آنچه انجام می‌دهند غافل نیست» سوره بقره، آیه ۱۴۴.</ref>.
-آن‌گاه جبرئیل دست آن حضرت را گرفت و روی آن حضرت را به جانب کعبه گردانید (به سمت ناودان کعبه) و آنان که پشت سر حضرت نماز می‌گزاردند، روی‌های خویش را به جانب کعبه گردانیدند؛ به‌گونه ای که مردان در جای [[زنان]] قرار گرفتند و زنان در جای مردان. [[پیامبر]] در ابتدایِ نماز رو به بیت‌المقدّس داشت و آخر نماز رو به کعبه. این خبر به مسجدی در مدینه (گویا مسجد [[بنی‌عبدالاشهل]]) رسید. مردمی که در آن مسجد بودند، دو رکعت از [[نماز عصر]] را خوانده بودند؛ ایشان نیز رو به سوی [[کعبه]] کردند و ابتدایِ [[نماز]] ایشان به سوی بیت‌المقدّس و آخر نمازشان به سوی کعبه بود؛ پس آن [[مسجد]] را مسجد قبلتین (مسجد دوقبله) نامیدند. [[مسلمانان]] گفتند: ای [[رسول خدا]]{{صل}}، آیا نمازهای ما که به سوی بیت‌المقدّس خوانده‌ایم، ضایع خواهد بود؟ [[خداوند عزّوجلّ]] این [[آیه]] را نازل فرمود: {{متن قرآن|وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ}}<ref>«و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی می‌کند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده» سوره بقره، آیه ۱۴۳.</ref>. منظور از [[ایمان]] این است که نمازتان را که به سوی بیت‌المقدّس خوانده اید، تباه نخواهد کرد. [[شیخ صدوق]] ادامه می‌دهد: و من این [[حدیث]] را به همان صورت که وارد شده است، در کتاب [[نبوّت]] ذکر کرده ام<ref>شیخ صدوق، من ‎لایحضره ‎الفقیه، ج۱، ص۲۷۴؛ همو، ترجمۀ من ‎لایحضره ‎الفقیه، ج۱، ص۴۱۶.</ref>. در این نقل و نقل [[شیخ طوسی]] چند نکته قابل توجه وجود دارد:
-#از هر دو استفاده می‌شود که [[پیامبر]]{{صل}} در مسجد قبلتین مشهور نبوده است؛ بلکه خود بنی‌‌‌‌‌‌‌عبدالاشهل وقتی خبر [[تغییر قبله]] به آنها رسید، نمازشان را به سمت کعبه [[تغییر]] دادند و دو رکعت باقیمانده را به سوی کعبه خواندند و مسجد آنان مسجد قبلتین نامیده شده است. این [[روایت]]، مسجد قبلتین را مربوط به دیگران می‌داند؛ ولی تصریح دارد پیامبر{{صل}} در هنگام نماز توسط [[جبرئیل]] به سمت کعبه تغییر جهت داد. این در حالی است که [[مورخان]] ذکر کرده‌اند که پیامبر{{صل}} در مسجد قبلتین که مسجد بنی‌‌‌‌‌‌‌سلمه بود، تغییر قبله داد<ref>علی بن حسین مسعودی، التنبیه و الإشراف، ص۲۰۳-۲۰۴؛ احمد بن ابی‌یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۲؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۹، ص۱۹۳.</ref>. [[نمازگزاران]] هم این کار را انجام دادند و در یکی از [[مساجد]] دیگر نیز این عمل تکرار شد.
-# [[آیه]] {{متن قرآن|مَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ...}} جزو [[آیات]] مربوط به [[تغییر قبله]] است که ممکن است بعد از تغییر قبله نازل شده باشند. در روایتی دیگر به این نکته اشاره شده است که علت [[نزول]] این بخش از آیه تغییر قبله بوده است. [[کلینی]] و [[قاضی]] نعمان در روایتی نقل کرده‌اند که [[امام صادق]]{{ع}} در باب اهمیت [[ایمان]] فرموده وقتی [[خداوند]] [[قبله]] [[پیامبر]]{{صل}} را از [[بیت‌المقدس]] به [[کعبه]] [[تغییر]] داد، این آیه نازل شد؛ در این آیه، [[نماز]] ایمان نامیده شده است؛ پس هر کس خداوند را [[ملاقات]] کند، درحالی‌که [[حافظ]] جوارحش باشد و هر قطعه‌ای از بدن او به آنچه خداوند [[واجب]] کرده، عمل کرده باشد، خداوند را با [[ایمان کامل]] ملاقات می‌کند و از [[ساکنان بهشت]] خواهد بود و هر کس در بخشی از آن [[خیانت]] کند یا از آنچه خداوند فرموده [[تجاوز]] نماید، خداوند را با ایمان ناقص ملاقات می‌کند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۳۷؛ قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۱، ص۸.</ref>.
-#برخی [[زمان]] تغییر قبله را نیمه [[رجب]]<ref>شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ج۲، ص۸۰۵.</ref> [[روز]] [[دوشنبه]] هفده ماه بعد از [[هجرت]] دانسته‌اند<ref>محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۹، ص۱۹۳؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۶؛ محمد بن یوسف صالحی شامی، سبل الهدی، ج۳، ص۳۷۰.</ref>؛ برخی هم آن را روز سه‌شنبه [[نیمه شعبان]] [[سال دوم هجرت]] می‌دانند. در [[ماه رمضان]] همین سال [[روزه]] واجب شد<ref>علی بن حسین مسعودی، التنبیه و الإشراف، ص۲۰۲؛ احمد بن ابی‌یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۲؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۹، ص۱۹۳.</ref>. به [[نقلی]] این تغییر قبله در هنگام [[نماز ظهر]] بوده است، وقتی که ام‌بشر دختر [[براء بن معرور]] از [[قبیله]] بنی‌‌‌‌‌‌‌سَلِمه از پیامبر{{صل}} [[دعوت]] و [[پذیرایی]] کرده بود. هنگام نماز ظهر وقتی حضرت دو رکعت [[نماز]] خواند، به حضرت دستور داده شد به طرف [[کعبه]] نماز بخواند و این در [[رکوع]] رکعت دوم نماز بود. افراد صفوف پشت حضرت هم [[تغییر]] جهت دادند؛ سپس حضرت نماز را تمام کرد؛ ازاین‌روی آن [[مسجد]]، مسجد قبلتین نامیده شد<ref>علی بن محمد کاشف الغطاء، کتاب الصلاة، ص۱۴؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۶ و ج۳، ص۴۶۶.</ref>. وقتی [[قبله]] تغییر کرد، ام‌بشر گفت: ای [[رسول خدا]]{{صل}}، این [[قبر]] [[براء]] است که به سمت کعبه است. [[پیامبر]]{{صل}} [[تکبیر]] گفت و بر قبر او نماز خواند. براء در ماه صفر قبل از ورود پیامبر{{صل}} از [[دنیا]] رفته بود<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۶۵.</ref> و [[بشر]] پسر این خانم در [[خیبر]] همراه پیامبر{{صل}} [[مسموم]] شد و از دنیا رفت<ref>احمد بن یحیی بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ج۲، ص۲۲۰؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۸۲؛ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۲، ص۶۷۹.</ref>.
-#به جهت اینکه [[بیت‌المقدس]] قبله اول [[مسلمانان]] بوده، مورد [[احترام]] [[مسلمین]] است. پیامبر{{صل}} در [[شب معراج]] به آنجا رفت و از آنجا به [[آسمان]] [[عروج]] کرد. روایاتی دراین‌باره در [[کتب اربعه]] نقل شده که جریان [[سفر]] پیامبر{{صل}} و حوادث مربوط به بیت‌المقدس را نقل می‌کند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، صص۲۶۲ و ۳۶۴.</ref> و در [[روایات]] متعدد [[فضیلت نماز]] در بیت‌المقدس ذکر شده است. [[امام صادق]]{{ع}} از [[امیر مؤمنان]]{{ع}} نقل می‌کند که فرمود: «یک نماز در بیت‌المقدس برابر با هزار نماز است و نمازی در [[مسجد اعظم]] [[شهر]] برابر با صد نماز و در [[قبیله]] برابر با ۲۵ نماز و در مسجد [[بازار]] به مقدار [[دوازده]] نماز و نماز مرد در خانه‌اش یک نماز است»<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۳، ص۲۵۳؛ شیخ صدوق، من ‎لایحضره ‎الفقیه، ج۱، ص۲۳۳: {{متن حدیث|صَلَاةٌ فِي بَيْتِ الْمَقْدِسِ أَلْفُ صَلَاةٍ وَ صَلَاةٌ فِي الْمَسْجِدِ الْأَعْظَمِ مِائَةُ صَلَاةٍ وَ صَلَاةٌ فِي مَسْجِدِ الْقَبِيلَةِ خَمْسٌ وَ عِشْرُونَ صَلَاةً وَ صَلَاةٌ فِي مَسْجِدِ السُّوقِ اثْنَتَا عَشْرَةَ صَلَاةً وَ صَلَاةُ الرَّجُلِ فِي بَيْتِهِ وَحْدَهُ صَلَاةٌ وَاحِدَةٌ}}.</ref>.
-[[امام باقر]]{{ع}} به [[ابوحمزه ثمالی]] می‌فرماید: «[[مسجدها]] (ی مهم) چهار است: [[مسجدالحرام]]، [[مسجدالنبی]] و [[مسجد]] [[بیت‌المقدس]] و [[مسجد کوفه]]. ای ابو‌حمزه، [[نماز واجب]] در مسجد کوفه برابر با یک [[حج]] و [[نماز نافله]] در آن برابر با یک [[عمره]] است»<ref>شیخ صدوق، من ‎لایحضره ‎الفقیه، ج۱، ص۲۲۹: {{متن حدیث|الْمَسَاجِدُ الْأَرْبَعَةُ الْمَسْجِدُ الْحَرَامُ- وَ مَسْجِدُ الرَّسُولِ{{صل}}- وَ مَسْجِدُ بَيْتِ الْمَقْدِسِ- وَ مَسْجِدُ الْكُوفَةِ يَا أَبَا حَمْزَةَ الْفَرِيضَةُ فِيهَا تَعْدِلُ حَجَّةً وَ النَّافِلَةُ تَعْدِلُ عُمْرَةً}}.</ref>. در باب اهمیت مسجد کوفه [[اصبغ بن نباته]] از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} نقل می‌کند: [[خواندن نماز]] [[نافله]] در مسجد کوفه، معادل انجام عمره همراه با [[پیامبر]] است و [[نماز]] [[فریضه]] معادل یک حج همراه با پیامبر{{صل}} است. در این مسجد هزار پیامبر و هزار وصیِ پیامبر نماز خوانده‌اند<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۳۲: {{متن حدیث|النَّافِلَةُ فِي هَذَا الْمَسْجِدِ تَعْدِلُ عُمْرَةً مَعَ النَّبِيِّ{{صل}} وَ الْفَرِيضَةُ فِيهِ تَعْدِلُ حِجَّةً مَعَ النَّبِيِّ{{صل}} وَ قَدْ صَلَّى فِيهِ أَلْفُ نَبِيٍّ وَ أَلْفُ وَصِيٍّ}}.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۵۲</ref>.
 == منابع ==