بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
واژه "ایمان" مصدر باب [[افعال]] از ماده "ا، م، ن" است. اَمن در برابر [[ترس]] و [[امانت]] در برابر [[خیانت]] و "ایمان" در مقابل [[کفر]] آمده است<ref>ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱، ص۲۲۳.</ref>، همچنین، ایمان به معنای تصدیق، [[امنیت]] و [[آرامش]] و نیز رفع [[خوف]] و [[وحشت]] استعمال شده است<ref>مصطفوی، سید حسن، التحقیق، ج۱، ص۱۶۳ و ۱۶۴؛ فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۸، ص۳۸۹.</ref>. | واژه "ایمان" مصدر باب [[افعال]] از ماده "ا، م، ن" است. اَمن در برابر [[ترس]] و [[امانت]] در برابر [[خیانت]] و "ایمان" در مقابل [[کفر]] آمده است<ref>ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱، ص۲۲۳.</ref>، همچنین، ایمان به معنای تصدیق، [[امنیت]] و [[آرامش]] و نیز رفع [[خوف]] و [[وحشت]] استعمال شده است<ref>مصطفوی، سید حسن، التحقیق، ج۱، ص۱۶۳ و ۱۶۴؛ فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۸، ص۳۸۹.</ref>. | ||
در اصطلاح [[قرآنی]] ایمان یعنی [[باور قلبی]] و تصدیق به تمام فرموده‌های [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و [[امامان معصوم]] {{ع}}. ایمان تصدیق تنها یا همراه با [[التزام عملی]] به اموری [[غیبی]]، مانند [[خدا]] و [[آخرت]] است. [[ایمان به خدا]] عبارت است از: [[باور]] داشتن و [[دل سپردن]] به [[خدا]]، همراه با [[اعتماد]] و [[توکل]] به او و [[نیک]] دانستن و [[دوست داشتن]] او (ایمان و [[امید]]). [[ایمان دینی]] هم، عبارت است از [[جستجوی حقیقت]] و دنبال کردن آن<ref>[[علی رضا عصیانی|عصیانی، علی رضا]]، [[ایمان - عصیانی (مقاله)|مقاله «ایمان»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]؛ [[ابوالفضل روحی| روحی، ابوالفضل]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] | در اصطلاح [[قرآنی]] ایمان یعنی [[باور قلبی]] و تصدیق به تمام فرموده‌های [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و [[امامان معصوم]] {{ع}}. ایمان تصدیق تنها یا همراه با [[التزام عملی]] به اموری [[غیبی]]، مانند [[خدا]] و [[آخرت]] است. [[ایمان به خدا]] عبارت است از: [[باور]] داشتن و [[دل سپردن]] به [[خدا]]، همراه با [[اعتماد]] و [[توکل]] به او و [[نیک]] دانستن و [[دوست داشتن]] او (ایمان و [[امید]]). [[ایمان دینی]] هم، عبارت است از [[جستجوی حقیقت]] و دنبال کردن آن<ref>[[علی رضا عصیانی|عصیانی، علی رضا]]، [[ایمان - عصیانی (مقاله)|مقاله «ایمان»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]؛ [[ابوالفضل روحی| روحی، ابوالفضل]]، [[ایمان - روحی (مقاله)|ایمان]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵]]، ص۱۸۹. [[سید محمد عالمی|عالمی، سید محمد]]، [[ایمان - عالمی (مقاله)|مقاله «ایمان»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص۵۶۹-۵۸۵.</ref>. | ||
=== روابط معنایی ایمان === | === روابط معنایی ایمان === | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
=== ایمان به خداوند === | === ایمان به خداوند === | ||
{{اصلی|ایمان به خداوند}} | {{اصلی|ایمان به خداوند}} | ||
ایمان به خداوند متعال مهم‌ترین متعلَّق [[ایمان در قرآن کریم]] است. در برخی از [[آیات]] صراحتاً از [[مؤمنان]] خواسته شده است به [[خدا]] [[ایمان]] بیاورند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ آمِنُواْ بِاللَّهِ}}<ref> ای مؤمنان! به خداوندایمان بیاورید؛ سوره نساء، آیه ۱۳۶.</ref>. برخی [[مفسران]] معتقدند این آیه به تصدیق آنچه مؤمنان به آن [[اقرار]] کرده‌اند [[دستور]] می‌دهد<ref>قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ج۱، ص۱۸۴؛ بحرانی، سیدهاشم، البرهان، ج۲، ص۱۸۶.</ref>؛ همچنین نقل شده است [[خداوند]] با این [[فرمان]] از مؤمنان می‌خواهد به ایمانشان تداوم داده و در [[آینده]] نیز [[مؤمن]] باشند<ref>طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۳، ص۳۵۷؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان، ج۳، ص۱۹۰.</ref>. گروهی دیگر معتقدند مراد از ایمان نخست، [[ایمان ظاهری]] و [[ایمان دوم]]، ایمان [[باطنی]] و [[حقیقی]] است<ref>طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۳، ص۳۵۷؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان، ج۳، ص۱۹۰.</ref>. دسته‌ای نیز بر این باورند که مقصود آیه، [[اهل کتاب]] است، بنابراین خداوند از آنان می‌خواهد، همچنان که به [[پیامبران پیشین]] ایمان دارند به [[پیامبر اسلام]] نیز ایمان آورند و خدایی که او معرفی می‌کند بپذیرند<ref>طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، مج۴، ج۵، ص۴۳۸.</ref>.<ref>[[ابوالفضل روحی| روحی، ابوالفضل]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] | ایمان به خداوند متعال مهم‌ترین متعلَّق [[ایمان در قرآن کریم]] است. در برخی از [[آیات]] صراحتاً از [[مؤمنان]] خواسته شده است به [[خدا]] [[ایمان]] بیاورند: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ آمِنُواْ بِاللَّهِ}}<ref> ای مؤمنان! به خداوندایمان بیاورید؛ سوره نساء، آیه ۱۳۶.</ref>. برخی [[مفسران]] معتقدند این آیه به تصدیق آنچه مؤمنان به آن [[اقرار]] کرده‌اند [[دستور]] می‌دهد<ref>قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ج۱، ص۱۸۴؛ بحرانی، سیدهاشم، البرهان، ج۲، ص۱۸۶.</ref>؛ همچنین نقل شده است [[خداوند]] با این [[فرمان]] از مؤمنان می‌خواهد به ایمانشان تداوم داده و در [[آینده]] نیز [[مؤمن]] باشند<ref>طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۳، ص۳۵۷؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان، ج۳، ص۱۹۰.</ref>. گروهی دیگر معتقدند مراد از ایمان نخست، [[ایمان ظاهری]] و [[ایمان دوم]]، ایمان [[باطنی]] و [[حقیقی]] است<ref>طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۳، ص۳۵۷؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان، ج۳، ص۱۹۰.</ref>. دسته‌ای نیز بر این باورند که مقصود آیه، [[اهل کتاب]] است، بنابراین خداوند از آنان می‌خواهد، همچنان که به [[پیامبران پیشین]] ایمان دارند به [[پیامبر اسلام]] نیز ایمان آورند و خدایی که او معرفی می‌کند بپذیرند<ref>طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، مج۴، ج۵، ص۴۳۸.</ref>.<ref>[[ابوالفضل روحی| روحی، ابوالفضل]]، [[ایمان - روحی (مقاله)|ایمان]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵]]، ص۱۹۶.</ref> | ||
=== ایمان به پیامبران و کتاب‌های آسمانی === | === ایمان به پیامبران و کتاب‌های آسمانی === | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۱۰۶: | ||
به هر آنچه از حواس بشری پنهان است و [[پیامبران]] از آن خبر داده‌اند، [[غیب]] گفته می‌شود<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ص۶۱۶ـ۶۱۷.</ref> و ایمان به غیب شامل ایمان به خدا، فرشتگان، پیامبران، [[قیامت]]، [[بهشت و جهنم]] و... می‌شود<ref>طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، ج۱، ص۱۴۹ـ۱۵۰؛ طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۱، ص۵۵؛ قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، ج۱، ص۱۶۳.</ref>. صرف نظر از این بحث که آیا [[ایمان]] دارای مراتبی است و در این صورت، متعلق هر مرتبه چه خواهد بود، در [[آیات قرآن]] به مواردی اشاره شده که ایمان به آنها لازم و ضروری است و جامع همه آنها، ایمان به غیب است: {{متن قرآن|الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ}}<ref>همان کسانی که «غیب» را باور و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم می‌بخشند؛ سوره بقره، آیه ۳</ref>. | به هر آنچه از حواس بشری پنهان است و [[پیامبران]] از آن خبر داده‌اند، [[غیب]] گفته می‌شود<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ص۶۱۶ـ۶۱۷.</ref> و ایمان به غیب شامل ایمان به خدا، فرشتگان، پیامبران، [[قیامت]]، [[بهشت و جهنم]] و... می‌شود<ref>طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، ج۱، ص۱۴۹ـ۱۵۰؛ طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۱، ص۵۵؛ قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، ج۱، ص۱۶۳.</ref>. صرف نظر از این بحث که آیا [[ایمان]] دارای مراتبی است و در این صورت، متعلق هر مرتبه چه خواهد بود، در [[آیات قرآن]] به مواردی اشاره شده که ایمان به آنها لازم و ضروری است و جامع همه آنها، ایمان به غیب است: {{متن قرآن|الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ}}<ref>همان کسانی که «غیب» را باور و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم می‌بخشند؛ سوره بقره، آیه ۳</ref>. | ||
گاهی غیب به موارد خاصی چون [[خداوند]]<ref> قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، ج۱، ص۱۱۵.</ref>، قرآن<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ص۶۱۷؛ طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۱، ص۵۵.</ref>، [[قیام حضرت مهدی]] {{ع}} <ref>طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۱، ص۵۵؛ بحرانی، سیدهاشم، البرهان، ج۱، ص۱۲۴.</ref> و... [[تأویل]] برده شده که اشاره به برخی مصادیق غیب دارد<ref>طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱، ص۴۶.</ref>.<ref>[[ابوالفضل روحی| روحی، ابوالفضل]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] | گاهی غیب به موارد خاصی چون [[خداوند]]<ref> قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، ج۱، ص۱۱۵.</ref>، قرآن<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ص۶۱۷؛ طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۱، ص۵۵.</ref>، [[قیام حضرت مهدی]] {{ع}} <ref>طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۱، ص۵۵؛ بحرانی، سیدهاشم، البرهان، ج۱، ص۱۲۴.</ref> و... [[تأویل]] برده شده که اشاره به برخی مصادیق غیب دارد<ref>طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱، ص۴۶.</ref>.<ref>[[ابوالفضل روحی| روحی، ابوالفضل]]، [[ایمان - روحی (مقاله)|ایمان]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵]]، ص۱۹۶</ref> | ||
=== ایمان به معاد === | === ایمان به معاد === | ||
| خط ۱۲۶: | خط ۱۲۶: | ||
=== رابطه متعلق ایمان و [[مراتب ایمان]] === | === رابطه متعلق ایمان و [[مراتب ایمان]] === | ||
برخی از معاصران بر این عقیده‌اند که متعلَّق ایمان بیشتر به مراتب آن بستگی دارد و با توجه به اینکه ایمان دارای مراتب گوناگونی است به طور کلی و یکسان نمی‌توان به بیان متعلق آن پرداخته، محدوده آن را [[تعیین]] کرد، بلکه در برابر هر مرتبه از ایمان، متعلقی برای آن قابل [[شناسایی]] است<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج۱۸، ص۲۵۹ـ۲۶۲.</ref>. این نظر با مبانی [[شیعه]] و [[معتزله]] که ایمان را دارای مراتب و قابل زیادت و نقصان می‌شمرند، [[هماهنگی]] دارد<ref>مجلسی، محمدباقر، حق الیقین، ج۲، ص۲۳۱؛ طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۸، ص۲۵۹ـ۲۶۰؛ قاضی عبدالجبار، شرح الاصول‌الخمسه، ص۴۷۸ـ۴۸۰.</ref>. آیاتی نیز بر کاهش و [[افزایش ایمان]] دلالت دارد از جمله: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَنزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَّعَ إِيمَانِهِمْ وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا}}<ref> اوست که آرامش را در دل مؤمنان فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند و سپاهیان آسمان‌ها و زمین از آن خداوند است و خداوند دانایی فرزانه است؛ سوره فتح، آیه ۴.</ref> که می‌تواند در [[تأیید]] این سخن مورد استفاده قرار گیرد<ref>طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۳، ص۲۰۴.</ref>.<ref>[[ابوالفضل روحی| روحی، ابوالفضل]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] | برخی از معاصران بر این عقیده‌اند که متعلَّق ایمان بیشتر به مراتب آن بستگی دارد و با توجه به اینکه ایمان دارای مراتب گوناگونی است به طور کلی و یکسان نمی‌توان به بیان متعلق آن پرداخته، محدوده آن را [[تعیین]] کرد، بلکه در برابر هر مرتبه از ایمان، متعلقی برای آن قابل [[شناسایی]] است<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج۱۸، ص۲۵۹ـ۲۶۲.</ref>. این نظر با مبانی [[شیعه]] و [[معتزله]] که ایمان را دارای مراتب و قابل زیادت و نقصان می‌شمرند، [[هماهنگی]] دارد<ref>مجلسی، محمدباقر، حق الیقین، ج۲، ص۲۳۱؛ طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۸، ص۲۵۹ـ۲۶۰؛ قاضی عبدالجبار، شرح الاصول‌الخمسه، ص۴۷۸ـ۴۸۰.</ref>. آیاتی نیز بر کاهش و [[افزایش ایمان]] دلالت دارد از جمله: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَنزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَّعَ إِيمَانِهِمْ وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا}}<ref> اوست که آرامش را در دل مؤمنان فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند و سپاهیان آسمان‌ها و زمین از آن خداوند است و خداوند دانایی فرزانه است؛ سوره فتح، آیه ۴.</ref> که می‌تواند در [[تأیید]] این سخن مورد استفاده قرار گیرد<ref>طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۳، ص۲۰۴.</ref>.<ref>[[ابوالفضل روحی| روحی، ابوالفضل]]، [[ایمان - روحی (مقاله)|ایمان]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵]]، ص۱۹۵.</ref>. | ||
== کم و زیاد شدن ایمان == | == کم و زیاد شدن ایمان == | ||