امام حسن عسکری علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

جز (جایگزینی متن - '== جستارهای وابسته ==↵{{:فرهنگنامه مهدویت (نمایه)}}' به '')
 
(۳۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = اهل بیت پیامبر خاتم
| موضوع مرتبط = اهل بیت پیامبر خاتم
| عنوان مدخل  = امام عسکری
| عنوان مدخل  =  
| مداخل مرتبط = [[امام عسکری در حدیث]] - [[امام عسکری در کلام اسلامی]] - [[امام عسکری در تاریخ اسلامی]] - [[امام عسکری در معارف مهدویت]] - [[امام عسکری در معارف و سیره رضوی]]
| مداخل مرتبط = [[امام عسکری در کلام اسلامی]] - [[امام عسکری در تاریخ اسلامی]] - [[امام عسکری در معارف مهدویت]] - [[امام عسکری در معارف و سیره رضوی]] - [[امام عسکری از دیدگاه اهل سنت]]
| پرسش مرتبط  = امام عسکری (پرسش)
| پرسش مرتبط  =  
}}
}}
{{ جعبه اطلاعات امام معصوم
{{ جعبه اطلاعات امام معصوم
خط ۲۰: خط ۲۰:
| محل زندگی = [[سامرا]]
| محل زندگی = [[سامرا]]
| القاب = ابن الرضا • زکی • فاضل • امین • نقی • عسکری
| القاب = ابن الرضا • زکی • فاضل • امین • نقی • عسکری
| پدر = [[امام امام هادی علیه السلام]]
| پدر = [[امام هادی علیه السلام]]
| مادر = [[حدیثه (مادر امام عسکری علیه السلام)|حدیثه]]
| مادر = [[حضرت سلیل]]
| همسران =[[نرجس]]
| همسران =[[نرجس]]
| فرزندان = [[امام مهدی (علیه السلام)]]  
| فرزندان = [[امام مهدی (علیه السلام)]]  
| طول عمر = ۲۸ سال
| طول عمر = ۲۸ سال
}}
}}
'''ابو محمد حسن بن علی''' معروف به '''امام حسن عسکری {{ع}}'''، پیشوای یازدهم [[مسلمانان]] است که در ربیع الثانی سال ۲۳۲ق در [[مدینه]] [[چشم]] به [[جهان]] گشود. پدر آن حضرت، [[حضرت هادی]] {{ع}} و مادرش [[حدیثه]] نام داشت. معروف‌ترین [[لقب]] ایشان [[عسکری]] است، به [[دلیل]] اقامت طولانی مدت در محله [[عسکر]] [[سامرا]].
 
'''ابو محمد حسن بن علی''' معروف به '''امام حسن عسکری {{ع}}'''، پیشوای یازدهم [[مسلمانان]] است که در ربیع الثانی سال ۲۳۲ق در [[مدینه]] چشم به جهان گشود. پدر آن حضرت، [[حضرت هادی]] {{ع}} و مادرش [[حدیثه]] نام داشت. معروف‌ترین [[لقب]] ایشان [[عسکری]]، به دلیل اقامت طولانی مدت در محله [[عسکر]] [[سامرا]] است.


آن حضرت ۱۳ سال در مدینه بود، ده سال هم در سامرا کنار پدر [[زندگی]] کرد. شش سال نیز پس از [[شهادت]] پدر، [[امامت]] [[شیعه]] را بر عهده داشت که در این دوران با شش این دوران با شش خلیفه عباسی معاصر بوده است. [[امام]] در دوران امامت فعالیت‌های مختلفی از جمله: کوشش علمی در [[دفاع]] از [[اسلام]] و ردّ [[شبهات]]؛ گسترش حلقۀ ارتباطی با [[شیعیان]] از طریق نمایندگان‏؛ معرفی حضرت مهدی {{ع}} به عنوان [[جانشین]] و آماده‌‏سازی شیعیان برای دوران غیبت [[امام دوازدهم]] {{ع}} داشتند.
آن حضرت ۱۳ سال در مدینه بود، ده سال هم در سامرا کنار پدر [[زندگی]] کرد. شش سال نیز پس از [[شهادت]] پدر، [[امامت]] [[شیعه]] را بر عهده داشت که در این دوران با شش این دوران با شش خلیفه عباسی معاصر بوده است. [[امام]] در دوران امامت فعالیت‌های مختلفی از جمله: کوشش علمی در [[دفاع]] از [[اسلام]] و ردّ [[شبهات]]؛ گسترش حلقۀ ارتباطی با [[شیعیان]] از طریق نمایندگان‏؛ معرفی حضرت مهدی {{ع}} به عنوان [[جانشین]] و آماده‌‏سازی شیعیان برای دوران غیبت [[امام دوازدهم]] {{ع}} داشتند.


سرانجام امام در [[تاریخ]] اول "ربیع الاول" [[سال]] ۲۶۰ ق به [[دستور]] معتمد عباسی، مسموم و در [[روز]] هشتم همان تاریخ به شهادت رسید و در خانۀ خود در سامرا و کنار مرقد پدرش به خاک سپرده شد.
سرانجام امام در [[تاریخ]] اول "ربیع الاول" سال ۲۶۰ ق به [[دستور]] معتمد عباسی، مسموم و در [[روز]] هشتم همان تاریخ به شهادت رسید و در خانۀ خود در سامرا و کنار مرقد پدرش به خاک سپرده شد.


== ولادت و نسب ==
== ولادت و نیاکان ==
[[ابو محمد]] [[حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب]]، پیشوای یازدهم [[مسلمانان]]<ref>طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳.</ref> و پدر بزرگوار [[حضرت مهدی]] {{ع}} و سیزدهمین [[امام]] از [[چهارده معصوم]] {{ع}} است. دربارۀ [[تاریخ]] ولادت، محل ولادت و [[تاریخ]] [[شهادت امام حسن عسکری]] {{ع}} میان مورخان [[اختلاف]] است، اما مشهور این است که در ماه [[ربیع الآخر]] سال ۲۳۲ق چشم به [[جهان]] گشود<ref>ر. ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۲۴؛ [[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ص ۴۲۶.</ref>.
[[ابو محمد]] [[حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب]]، پیشوای یازدهم [[مسلمانان]]<ref>طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳.</ref> و پدر بزرگوار [[حضرت مهدی]] {{ع}} و سیزدهمین [[امام]] از [[چهارده معصوم]] {{ع}} است. دربارۀ [[تاریخ]] ولادت، محل ولادت و [[تاریخ]] [[شهادت امام حسن عسکری]] {{ع}} میان مورخان [[اختلاف]] است، اما مشهور این است که در ماه ربیع الآخر سال ۲۳۲ق چشم به [[جهان]] گشود<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۲۴؛ [[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)| دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص ۴۲۶.</ref>.


=== پدر و مادر ===
=== پدر و مادر ===
پدر آن حضرت [[امام دهم]]، [[حضرت هادی]] {{ع}} و مادرش ام ولد و بانویی پارسا و [[شایسته]] بود. نام‌های متعددی برای مادر [[امام]] ذکر شده که حُدَیث، [[حدیثه]]، [[سوسن]]، عسفان، سلیل، [[حربیه]]، غزاله مغربیه از شمار آنهاست<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۳؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۳؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۰۹؛ فرق الشیعة، ص۹۶؛ الهدایة الکبری، ص۳۲۷؛ إثبات الوصیة، ص۲۴۴؛ عیون المعجزات، ص۱۳۴.</ref>. منابع، مادر امام را به [[عارفه]] و صالحه بودن توصیف کرده‌اند<ref>عیون المعجزات، ص۱۳۴.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۲۴؛ [[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>
{{همچنین ببینید|امام هادی|حضرت سلیل}}
پدر آن حضرت [[امام دهم]]، [[حضرت هادی]] {{ع}} و مادرش ام ولد و بانویی پارسا و شایسته بود. نام‌های متعددی برای مادر [[امام]] ذکر شده که حُدَیث، [[حدیثه]]، [[سوسن]]، عسفان، سلیل، حربیه، غزاله مغربیه از شمار آنهاست<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۳؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۳؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۰۹؛ فرق الشیعة، ص۹۶؛ الهدایة الکبری، ص۳۲۷؛ إثبات الوصیة، ص۲۴۴؛ عیون المعجزات، ص۱۳۴.</ref>. منابع، مادر امام را به عارفه و صالحه بودن توصیف کرده‌اند<ref>عیون المعجزات، ص۱۳۴.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۲۴؛ [[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]]، ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>


== کنیه و القاب ==
== کنیه‌ها و القاب ==
نام و [[کنیه]] [[امام عسکری]] {{ع}} مانند [[امام دوم]]، [[حسن]] و [[ابا محمد]] و نام پدرش نیز [[علی]] بوده است<ref>کشف الغمة، ج۲، ص۴۰۲.</ref>، لذا برخی منابع از او به عنوان "الحسن الأخیر" یاد کرده‌اند<ref>عیون المعجزات، ص۱۳۴؛ الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۴۱.</ref>.  
نام و کنیه امام عسکری {{ع}} مانند [[امام دوم]]، [[حسن]] و ابا محمد و نام پدرش نیز [[علی]] بوده است<ref>کشف الغمة، ج۲، ص۴۰۲.</ref>، لذا برخی منابع از او به عنوان "الحسن الأخیر" یاد کرده‌اند<ref>عیون المعجزات، ص۱۳۴؛ الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۴۱.</ref>.  


[[القاب]] متعددی نیز به حضرت نسبت داده شده که از شمار آنها می‌توان به [[عسکری]]، [[خالص]]، سراج، [[شاهد]]، [[هادی]]، [[صامت]]، [[رفیق]]، [[زکی]]، [[نقی]]، [[تقی]]، مَرضی، [[مهتدی]]، موفی، سخی، مستودع، ماضی، [[طیب]] و شافی اشاره کرد<ref>الهدایة الکبری، ص۳۲۷؛ إعلام الوری، ج۲، ص۱۳۱؛ المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۲۱.</ref>.  
[[القاب]] متعددی نیز به حضرت نسبت داده شده که از شمار آنها می‌توان به [[عسکری]]، [[خالص]]، سراج، [[شاهد]]، [[هادی]]، صامت، رفیق، زکی، [[نقی]]، تقی، مَرضی، مهتدی، موفی، سخی، مستودع، ماضی، [[طیب]] و شافی اشاره کرد<ref>الهدایة الکبری، ص۳۲۷؛ إعلام الوری، ج۲، ص۱۳۱؛ المناقب، ابن‌شهرآشوب، ج۴، ص۴۲۱.</ref>.  


[[شهرت]] امام یازدهم به عسکری به جهت اقامت طولانی مدت در محله [[عسکر]] [[سامرا]] بوده است و این [[لقب]] برای پدرش نیز به کار رفته است<ref>علل الشرایع، ج۱، ص۲۴۱.</ref>. [[امام حسن عسکری]] {{ع}} نیز مانند [[پدر]] و جدّ بزرگوارش به جهت انتساب به [[امام رضا]] {{ع}} به «[[ابن الرضا]]» شهرت داشته است<ref>إعلام الوری، ج۲، ص۱۳۱؛ المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۲۱.</ref><ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹؛ [[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ص ۴۲۶.</ref>
[[شهرت]] امام یازدهم به عسکری به جهت اقامت طولانی مدت در محله [[عسکر]] [[سامرا]] بوده است و این [[لقب]] برای پدرش نیز به کار رفته است<ref>علل الشرایع، ج۱، ص۲۴۱.</ref>. [[امام حسن عسکری]] {{ع}} نیز مانند پدر و جدّ بزرگوارش به جهت انتساب به [[امام رضا]] {{ع}} به «[[ابن الرضا]]» شهرت داشته است<ref>إعلام الوری، ج۲، ص۱۳۱؛ المناقب، ابن‌شهرآشوب، ج۴، ص۴۲۱.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]]، ص ۵۱۹-۵۲۹؛ [[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)| دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص ۴۲۶.</ref>


== معاجز و کرامات ==
== معاجز و کرامات ==
{{اصلی|کرامات امام حسن عسکری}}
{{اصلی|کرامات امام حسن عسکری}}
برای [[امام عسکری]] {{ع}} [[امور خارق العاده]] و کراماتی [[نقل]] شده<ref>ر. ک: کافی، ج۱، ص۵۰۳ و بحار الأنوار، باب ۳، معجزاته و معالی أموره صلوات الله علیه، ج۵۰، ص۲۴۷؛ اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، ج۵، ص۱۰.</ref> که هر یک می‌تواند حاکی از مقام و [[منزلت]] ویژه آن حضرت نزد [[خداوند تعالی]] باشد؛ مانند:  
برای [[امام عسکری]] {{ع}} [[امور خارق العاده]] و کراماتی [[نقل]] شده<ref>ر.ک: کافی، ج۱، ص۵۰۳ و بحار الأنوار، باب ۳، معجزاته و معالی أموره صلوات الله علیه، ج۵۰، ص۲۴۷؛ اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، ج۵، ص۱۰.</ref> که هر یک می‌تواند حاکی از مقام و [[منزلت]] ویژه آن حضرت نزد [[خداوند تعالی]] باشد؛ مانند:  
# نصیرِ، خادم امام می‌گوید: بارها می‌شنیدم که [[امام حسن عسکری]] {{ع}} با غلامان ترک و رومی و صقالبی خود به زبان خودشان سخن می‌گفت. من تعجب کردم و با خود می‌گفتم: اینکه در [[مدینه]] متولد شد و تا پدرش [[ابوالحسن]] {{ع}} [[وفات]] کرد، پیش کسی نرفت و کسی او را ندید که درس بخواند یا با اهل این لغات مکالمه کند من این موضوع را پیش خود [[فکر]] می‌کردم که حضرت به من متوجه شد و فرمود: "همانا خدای تبارک و تعالی حجت خود را با سایر مردم در همه چیز امتیاز بخشیده و معرفت و لغات و انساب و مرگ‌ها و پیش آمدها را به او عطا فرموده و اگر چنین نبود، میان حجت و محجوج امام و مأموم فرقی نبود<ref>{{متن حدیث|سَمِعْتُ أَبَا مُحَمَّدٍ غَيْرَ مَرَّةٍ يُكَلِّمُ غِلْمَانَهُ بِلُغَاتِهِمْ تُرْكٍ وَ رُومٍ وَ صَقَالِبَةٍ فَتَعَجَّبْتُ مِنْ ذَلِكَ وَ قُلْتُ هَذَا وُلِدَ بِالْمَدِينَةِ وَ لَمْ يَظْهَرْ لِأَحَدٍ حَتَّى مَضَى أَبُو الْحَسَنِ ع وَ لَا رَآهُ أَحَدٌ فَكَيْفَ هَذَا أُحَدِّثُ نَفْسِي بِذَلِكَ فَأَقْبَلَ عَلَيَّ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بَيَّنَ حُجَّتَهُ مِنْ سَائِرِ خَلْقِهِ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ يُعْطِيهِ اللُّغَاتِ وَ مَعْرِفَةَ الْأَنْسَابِ وَ الْآجَالِ وَ الْحَوَادِثِ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَمْ يَكُنْ بَيْنَ الْحُجَّةِ وَ الْمَحْجُوجِ فَرْقٌ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۰۹.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج۲، ص۹۶.</ref>
# نصیرِ، خادم امام می‌گوید: بارها می‌شنیدم که [[امام حسن عسکری]] {{ع}} با غلامان ترک و رومی و صقالبی خود به زبان خودشان سخن می‌گفت. من تعجب کردم و با خود می‌گفتم: اینکه در [[مدینه]] متولد شد و تا پدرش ابوالحسن {{ع}} [[وفات]] کرد، پیش کسی نرفت و کسی او را ندید که درس بخواند یا با اهل این لغات مکالمه کند من این موضوع را پیش خود [[فکر]] می‌کردم که حضرت به من متوجه شد و فرمود: "همانا خدای تبارک و تعالی حجت خود را با سایر مردم در همه چیز امتیاز بخشیده و معرفت و لغات و انساب و مرگ‌ها و پیش آمدها را به او عطا فرموده و اگر چنین نبود، میان حجت و محجوج امام و مأموم فرقی نبود<ref>{{متن حدیث|سَمِعْتُ أَبَا مُحَمَّدٍ غَيْرَ مَرَّةٍ يُكَلِّمُ غِلْمَانَهُ بِلُغَاتِهِمْ تُرْكٍ وَ رُومٍ وَ صَقَالِبَةٍ فَتَعَجَّبْتُ مِنْ ذَلِكَ وَ قُلْتُ هَذَا وُلِدَ بِالْمَدِينَةِ وَ لَمْ يَظْهَرْ لِأَحَدٍ حَتَّى مَضَى أَبُو الْحَسَنِ ع وَ لَا رَآهُ أَحَدٌ فَكَيْفَ هَذَا أُحَدِّثُ نَفْسِي بِذَلِكَ فَأَقْبَلَ عَلَيَّ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بَيَّنَ حُجَّتَهُ مِنْ سَائِرِ خَلْقِهِ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ يُعْطِيهِ اللُّغَاتِ وَ مَعْرِفَةَ الْأَنْسَابِ وَ الْآجَالِ وَ الْحَوَادِثِ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَمْ يَكُنْ بَيْنَ الْحُجَّةِ وَ الْمَحْجُوجِ فَرْقٌ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۰۹.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج۲، ص۹۶.</ref>
# [[حسن بن ظریف]] می‌گوید: دو مسئله همواره مرا به خود مشغول می‌داشت و [[تصمیم]] گرفتم آنها را به [[امام]] [[ابو محمّد]] [[عسکری]] {{ع}} بنویسم. پس نوشتم: [[قائم آل محمد]] هنگامی که [[قیام]] می‌کند، چگونه [[داوری]] می‌کند و مجلس [[داوری]] او میان [[مردم]] کجاست؟ و [[پرسش]] دومم آن بود که می‌خواستم بپرسم راهی برای علاج تب نوبه معرفی کند، اما در [[نامه]] فراموش کردم درباره تب چیزی بنویسم. جواب آمد: درباره [[قائم]] {{ع}} پرسیدی، او هنگامی که [[قیام]] کند میان [[مردم]] با [[علم]] خود داوری می‌کند و فراموش کردی در ورقه‌ای بنویس: {{متن قرآن|يَا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا عَلَى إِبْرَاهِيمَ}}<ref>«گفتیم: ای آتش! بر ابراهیم سرد و بی‌گزند باش» سوره انبیاء، آیه۶۹.</ref> و بر شخص [[مبتلا]] به تب بیاویز. [[راوی]] گوید: این [[کار]] را کردم شخص [[مبتلا]] به تب بهبود یافت<ref>[ارشاد، ص۶۶۶؛ الکافی، ج۲، ص :۴۴۱.</ref><ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص۱۰۶-۱۰۷.</ref>.
# حسن بن ظریف می‌گوید: دو مسئله همواره مرا به خود مشغول می‌داشت و تصمیم گرفتم آنها را به [[امام]] ابو محمّد [[عسکری]] {{ع}} بنویسم. پس نوشتم: [[قائم آل محمد]] هنگامی که [[قیام]] می‌کند، چگونه [[داوری]] می‌کند و مجلس [[داوری]] او میان [[مردم]] کجاست؟ و [[پرسش]] دومم آن بود که می‌خواستم بپرسم راهی برای علاج تب نوبه معرفی کند، اما در نامه فراموش کردم درباره تب چیزی بنویسم. جواب آمد: درباره [[قائم]] {{ع}} پرسیدی، او هنگامی که [[قیام]] کند میان [[مردم]] با [[علم]] خود داوری می‌کند و فراموش کردی در ورقه‌ای بنویس: {{متن قرآن|يَا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا عَلَى إِبْرَاهِيمَ}}<ref>«گفتیم: ای آتش! بر ابراهیم سرد و بی‌گزند باش» سوره انبیاء، آیه۶۹.</ref> و بر شخص [[مبتلا]] به تب بیاویز. راوی گوید: این [[کار]] را کردم شخص [[مبتلا]] به تب بهبود یافت<ref>[ارشاد، ص۶۶۶؛ الکافی، ج۲، ص۴۴۱.</ref>.<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی ۵]]، ص۱۰۶-۱۰۷.</ref>


== شمایل و صفات ظاهری ==
== شمایل و صفات ظاهری ==
دربارۀ ویژگی‌‏های آن حضرت آورده‌‏اند: رنگش گندمگون، چشمانش درشت و سیاه، رویش [[زیبا]]، قامتش [[معتدل]] و اندامش متناسب بود با آنکه [[جوان]] بود اما بزرگان [[قریش]] و [[دانشمندان]] زمان خود را تحت تأثیر و [[نفوذ]] قرار می‏داد و [[دوست]] و [[دشمن]] به [[برتری]] او در [[دانش]] که از [[الهام الهی]] سرچشمه می‌گرفت اعتراف داشتند<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، مقدمه.</ref><ref>ر. ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰.</ref>  
دربارۀ ویژگی‌‏های آن حضرت آورده‌‏اند: رنگش گندمگون، چشمانش درشت و سیاه، رویش [[زیبا]]، قامتش [[معتدل]] و اندامش متناسب بود با آنکه [[جوان]] بود اما بزرگان [[قریش]] و دانشمندان زمان خود را تحت تأثیر و نفوذ قرار می‏داد و [[دوست]] و [[دشمن]] به [[برتری]] او در [[دانش]] که از [[الهام الهی]] سرچشمه می‌گرفت اعتراف داشتند<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، مقدمه.</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰.</ref>  


== سرگذشت تاریخی ==
== سرگذشت تاریخی ==
{{اصلی|امام عسکری در کلام اسلامی|امام عسکری در معارف و سیره رضوی}}
{{اصلی|امام عسکری در کلام اسلامی|امام عسکری در معارف و سیره رضوی}}
[[امام عسکری]] {{ع}} ۱۳ سال اول [[عمر]] خود را در [[مدینه]] گذراند، ده سال هم در [[سامرا]] کنار پدر زندگی کرد. شش سال نیز پس از [[شهادت]] پدر، [[امامت]] [[شیعه]] را بر عهده داشت<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۸.</ref>.


[[امام عسکری]] {{ع}} ۱۳ سال اول [[عمر]] خود را در [[مدینه]] گذراند، ده سال هم در [[سامرا]] کنار پدر زندگی کرد. شش سال نیز پس از [[شهادت]] پدر، [[امامت]] [[شیعه]] را بر عهده داشت<ref>ر. ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۸.</ref>.
دوران [[امامت امام عسکری]] {{ع}} حدود شش‌سال به طول انجامید و در این مدت، ایشان به همان صورت که پدرش تحت [[مراقبت]] [[خلفای عباسی]] بود، در محاصره پنهان [[عباسیان]] به سر می‌برد. [[خلافت عباسی]] در این دوره به هیچ‌روی [[ثبات]] عصر نخستین را نداشت و هر از مدتی یکی از [[خلفا]] کشته یا خلع می‌شد و دیگری جای وی را می‌گرفت. در همین مدت شش‌ساله امامت [[حضرت عسکری]] {{ع}} نیز [[سه خلیفه]] بر تخت [[خلافت]] نشست. البته این [[بی‌ثباتی]] به هیچ‌روی به بازشدن فضای عمل امام منتهی نشد و ایشان در همه این شش‌سال به نحو محترمانه‌ای در محدوده [[منزل]] خود [[زندانی]] بود و به هیچ روی مجال آن را نداشت که با شیعیان به نحو آزادانه‌ای گفت‌وگو کند. امام ناگزیر به این بود که تمام روزهای دوشنبه و پنج‌شنبه به [[دار الخلافه]] برود و به نحوی حضور خود را در [[سامرا]] نشان دهد<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۲۱۵؛ دلائل الإمامة، ص۴۲۹.</ref>. در مقاطعی نیز ایشان را بدون قرار پیشین به [[دارالخلافه]] می‌خوانده‌اند و در [[حق]] آن حضرت رفتارهای نامناسبی را انجام می‌داده‌اند که موجبات تکدر خاطرش را فراهم می‌آورده است<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۲۱۶؛ الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۷۸۳.</ref>. البته طبق برخی گزارش‌ها در اغلب موارد، [[امام]] با شکوه و احتشام خاصی به [[دارالخلافه]] وارد می‌شد و جمعیت کثیری در محل عبور وی به آن حضرت ادای [[احترام]] می‌کرده‌اند<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۲۱۶؛ المناقب، ابن‌شهرآشوب، ج۴، ص۴۳۴.</ref>. با این همه ایشان که از توطئه‌های گسترده [[بنی‌عباس]] در [[حق]] خود و [[شیعیان]] مطلع بود، می‌کوشید که شیوه [[تقیه]] را که توسط پدرانش نیز مراعات می‌شد، مورد توجه قرار دهد و همه امور مربوط به خود و [[پیروان]] را در کمال [[پنهان‌کاری]] به انجام برساند. ایشان حتی به [[یاران]] خود توصیه می‌کرد که در معابر اگر مرا دیدید نه [[سلام]] کنید و نه دست تکان دهید که به این وسیله به خطر [[مبتلا]] می‌گردید<ref>الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۳۹.</ref>. امکان دسترسی مستقیم به امام در [[سامرا]] بسیار دشوار بود و گزارش‌های متعددی از اینکه [[دوستداران]] و [[نیازمندان]] به ایشان در حال عبور و حرکت یا در معدود سفرهای همراه با [[خلیفه]]، دست یافته‌اند، در منابع دیده می‌شود<ref>إثبات الوصیة، ص۲۵۴؛ الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۴۴-۴۴۶؛ کشف الغمة، ج۲، ص۴۱۳، ۴۲۵.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]]، ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>


دوران [[امامت امام عسکری]] {{ع}} حدود شش‌سال به طول انجامید و در این مدت، ایشان به همان صورت که پدرش تحت [[مراقبت]] [[خلفای عباسی]] بود، در محاصره پنهان [[عباسیان]] به سر می‌برد. [[خلافت عباسی]] در این دوره به هیچ‌روی [[ثبات]] عصر نخستین را نداشت و هر از مدتی یکی از [[خلفا]] کشته یا [[خلع]] می‌شد و دیگری جای وی را می‌گرفت. در همین مدت شش‌ساله امامت [[حضرت عسکری]] {{ع}} نیز [[سه خلیفه]] بر تخت [[خلافت]] نشست. البته این [[بی‌ثباتی]] به هیچ‌روی به بازشدن فضای عمل امام منتهی نشد و ایشان در همه این شش‌سال به نحو محترمانه‌ای در محدوده [[منزل]] خود [[زندانی]] بود و به هیچ روی مجال آن را نداشت که با شیعیان به نحو آزادانه‌ای [[گفت‌وگو]] کند. امام ناگزیر به این بود که تمام روزهای [[دوشنبه]] و [[پنج‌شنبه]] به [[دار الخلافه]] برود و به نحوی حضور خود را در [[سامرا]] نشان دهد<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۲۱۵؛ دلائل الإمامة، ص۴۲۹.</ref>. در مقاطعی نیز ایشان را بدون قرار پیشین به [[دارالخلافه]] می‌خوانده‌اند و در [[حق]] آن حضرت رفتارهای نامناسبی را انجام می‌داده‌اند که موجبات تکدر خاطرش را فراهم می‌آورده است<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۲۱۶؛ الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۷۸۳.</ref>. البته طبق برخی گزارش‌ها در اغلب موارد، [[امام]] با شکوه و احتشام خاصی به [[دارالخلافه]] وارد می‌شد و [[جمعیت]] کثیری در محل عبور وی به آن حضرت ادای [[احترام]] می‌کرده‌اند<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۲۱۶؛ المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۳۴.</ref>. با این همه ایشان که از توطئه‌های گسترده [[بنی‌عباس]] در [[حق]] خود و [[شیعیان]] مطلع بود، می‌کوشید که شیوه [[تقیه]] را که توسط پدرانش نیز مراعات می‌شد، مورد توجه قرار دهد و همه امور مربوط به خود و [[پیروان]] را در کمال [[پنهان‌کاری]] به انجام برساند. ایشان حتی به [[یاران]] خود توصیه می‌کرد که در معابر اگر مرا دیدید نه [[سلام]] کنید و نه دست تکان دهید که به این وسیله به خطر [[مبتلا]] می‌گردید<ref>الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۳۹.</ref>. امکان دسترسی مستقیم به امام در [[سامرا]] بسیار دشوار بود و گزارش‌های متعددی از اینکه [[دوستداران]] و [[نیازمندان]] به ایشان در حال عبور و حرکت یا در معدود سفرهای همراه با [[خلیفه]]، دست یافته‌اند، در منابع دیده می‌شود<ref>إثبات الوصیة، ص۲۵۴؛ الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۴۴-۴۴۶؛ کشف الغمة، ج۲، ص۴۱۳، ۴۲۵.</ref><ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>
=== برنامه‌های امام عسکری {{ع}} در دوران امامت ===
 
{{اصلی|سیره سیاسی امام حسن عسکری|سیره فرهنگی امام حسن عسکری}}
=== برنامه‌های [[امام عسکری]] {{ع}} در دوران [[امامت]] ===
روزگار [[امامت]] امام حسن عسکری {{ع}} با سخت‌گیری و [[آزار]] بی حد و [[حصر]] [[حاکمان عباسی]] از جمله: [[معتز]]، مهتدی و معتمد<ref>مناقب آل ابی‌طالب‌، ج۴، ص۴۵۵.</ref> همراه بود. [[امام عسکری]] {{ع}} در این وضعیت سخت دو برنامه در پیش گرفت: یکی ادامۀ فعالیت‌های پدر ارجمندش که [[حفظ]] و تقویت پایگاه‌های [[شیعی]] بود؛ دوم، زمینه‌سازی لازم در [[جامعۀ اسلامی]] برای پذیرش [[امامت]] و [[غیبت]] آخرین خلیفۀ [[پیامبر]] {{صل}}. [[امام حسن عسکری]] {{ع}} برای اجرای این برنامه، [[رفتاری]] بسیار محتاطانه در پیش گرفت و با پنهان‌کاری می‌کوشید بهانه‌ای به دست [[حکومت]] ندهد و [[عباسیان]] را به خشونت بیش‌تر واندارد، با این حال هیچگاه حکومتِ آنان را [[تأیید]] نکرد و دست از [[مبارزه]] علیه [[ستم‌کاری]] و خودکامگی [[عباسیان]] نکشید. برخی از فعالیت‌های [[امام]] {{ع}} در این چارچوب عبارت‌اند از:
روزگار [[امامت]] [[امام حسن عسکری]] {{ع}} با سخت‌گیری و [[آزار]] بی حد و [[حصر]] [[حاکمان عباسی]] از جمله: [[معتز]]، [[مهتدی]] و [[معتمد]]<ref>مناقب آل ابی‌طالب‌، ج۴، ص۴۵۵.</ref> همراه بود. [[امام عسکری]] {{ع}} در این وضعیت سخت دو برنامه در پیش گرفت: یکی ادامۀ فعالیت‌های [[پدر]] ارجمندش که [[حفظ]] و تقویت پایگاه‌های [[شیعی]] بود؛ دوم، [[زمینه‌سازی]] لازم در [[جامعۀ اسلامی]] برای [[پذیرش]] [[امامت]] و [[غیبت]] آخرین خلیفۀ [[پیامبر]] {{صل}}. [[امام حسن عسکری]] {{ع}} برای اجرای این برنامه، [[رفتاری]] بسیار محتاطانه در پیش گرفت و با پنهان‌کاری می‌کوشید بهانه‌ای به دست [[حکومت]] ندهد و [[عباسیان]] را به خشونت بیش‌تر واندارد، با این حال هیچگاه حکومتِ آنان را [[تأیید]] نکرد و دست از [[مبارزه]] علیه [[ستم‌کاری]] و خودکامگی [[عباسیان]] نکشید. برخی از فعالیت‌های [[امام]] {{ع}} در این چارچوب عبارت‌اند از:
# '''کوشش [[علمی]] در [[دفاع]] از [[اسلام]] و ردّ [[شبهات]]:''' [[امام عسکری]] {{ع}} به [[دلیل]] شرایط نامساعد و تنگناهای شدید [[حکومت عباسی]] در گسترش [[دانش]] بی‏کران خود در همۀ [[جامعه]] [[پیروزی]] چندانی به دست نیاورد؛ اما شاگردانی [[تربیت]] کرد که هرکدام در گسترش معارف [[اسلام]] و رفع [[شبهات]] [[دشمنان]]، نقش مؤثر و ارزنده‏ای داشتند. [[شیخ طوسی]]، شمار شاگردان آن حضرت را افزون بر یکصد نفر [[ثبت]] کرده است<ref>شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص ۴۲۷ به بعد.</ref>. میان آنان چهره‌‏ها و شخصیت‏های برجسته و وارسته‏ای مانند [[احمد بن اسحاق اشعری قمی]]، ابو هاشم داوود بن قاسم جعفری، [[ابو عمرو عثمان بن سعید عمری]]، [[علی بن جعفر]] و [[محمد بن حسن صفّار]] به چشم‏ می‌‏خورند.
# '''کوشش [[علمی]] در [[دفاع]] از [[اسلام]] و ردّ [[شبهات]]:''' [[امام عسکری]] {{ع}} به [[دلیل]] شرایط نامساعد و تنگناهای شدید [[حکومت عباسی]] در گسترش [[دانش]] بی‏کران خود در همۀ [[جامعه]] [[پیروزی]] چندانی به دست نیاورد؛ اما شاگردانی [[تربیت]] کرد که هرکدام در گسترش [[معارف]] [[اسلام]] و رفع [[شبهات]] [[دشمنان]]، نقش مؤثر و ارزنده‏ای داشتند. [[شیخ طوسی]]، شمار [[شاگردان]] آن حضرت را افزون بر یکصد نفر [[ثبت]] کرده است<ref>شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص ۴۲۷ به بعد.</ref>. میان آنان چهره‌‏ها و شخصیت‏های برجسته و وارسته‏ای مانند [[احمد بن اسحاق اشعری قمی]]، [[ابو هاشم داود بن قاسم جعفری]]، [[ابو عمرو عثمان بن سعید عمری]]، [[علی بن جعفر]] و [[محمد بن حسن صفّار]] به چشم‏ می‌‏خورند.
# '''گسترش حلقۀ ارتباطی با [[شیعیان]] از طریق نمایندگان‏:''' [[امام عسکری]] {{ع}} از طریق [[نصب]] نمایندگانی از میان شخصیت‏های برجستۀ [[شیعه]] در مناطق فراوان و از طریق فرستادن پیک و نامه نگاری بین [[شیعیان]] با همدیگر و با حوزۀ [[امامت]] ارتباط برقرار می‌‌کرد و آنان را از نظر [[دینی]] و [[سیاسی]]، [[رهبری]] و سازماندهی می‌‌کرد و [[مشکلات]] آنان را برطرف می‏کرد. در رأس وکلای [[امام]]، "[[محمد بن عثمان عمری]]" قرار داشت و [[اموال]] و وجوهات جمع‌آوری شده به وسیلۀ وکیل‏‌های دیگر را به [[امام]] {{ع}} می‌‏رساند.
# '''گسترش حلقۀ ارتباطی با [[شیعیان]] از طریق نمایندگان‏:''' [[امام عسکری]] {{ع}} از طریق [[نصب]] نمایندگانی از میان شخصیت‏های برجستۀ [[شیعه]] در مناطق فراوان و از طریق فرستادن پیک و [[نامه]] نگاری بین [[شیعیان]] با همدیگر و با حوزۀ [[امامت]] [[ارتباط]] برقرار می‌‌کرد و آنان را از نظر [[دینی]] و [[سیاسی]]، [[رهبری]] و [[سازماندهی]] می‌‌کرد و [[مشکلات]] آنان را برطرف می‏کرد. در رأس وکلای [[امام]]، "[[محمد بن عثمان عمری]]" قرار داشت و [[اموال]] و [[وجوهات]] جمع‌آوری شده به وسیلۀ وکیل‏‌های دیگر را به [[امام]] {{ع}} می‌‏رساند.
# '''فعالیت‏‌های [[سیاسی]] سرّی‏:''' [[امام عسکری]] {{ع}} با وجود همۀ محدودیت‏ها و کنترل‌‏های دستگاه [[خلافت]] یک زنجیره فعالیت‏‌های [[سیاسی]] سرّی را [[رهبری]] می‏کرد که با [[گزینش]] شیوه‌‏های پنهان‏کاری از چشم جاسوسان دربار به دور می‌‏ماند. برای نمونه، [[عثمان بن سعید عمری]] در [[پوشش]] روغن‌‏فروشی فعالیت می‏کرد و [[شیعیان]] و [[پیروان]] آن حضرت، [[اموال]] و وجوه خود را به او می‏رساندند و او آنها را در ظرف‏های روغن قرار داده به حضور امام {{ع}} می‌رساند<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۱۴.</ref>.
# '''فعالیت‏‌های [[سیاسی]] سرّی‏:''' [[امام عسکری]] {{ع}} با وجود همۀ محدودیت‏ها و کنترل‌‏های دستگاه [[خلافت]] یک زنجیره فعالیت‏‌های [[سیاسی]] سرّی را [[رهبری]] می‏کرد که با [[گزینش]] شیوه‌‏های پنهان‏کاری از چشم جاسوسان دربار به دور می‌‏ماند. برای نمونه، [[عثمان بن سعید عمری]] در [[پوشش]] روغن‌‏فروشی فعالیت می‏کرد و [[شیعیان]] و [[پیروان]] آن حضرت، [[اموال]] و وجوه خود را به او می‏رساندند و او آنها را در ظرف‏های روغن قرار داده به [[حضور امام]] {{ع}} می‌رساند<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۱۴.</ref>.
# '''پشتیبانی [[مالی]] از شیعیان‏:''' یکی دیگر از موضع‌‏گیری‏های [[امام عسکری]] {{ع}}، حمایت [[مالی]] از [[شیعیان]] به ویژه از یاران خاص و نزدیک آن حضرت بود، این کار سبب شد آنان زیر فشار مالی، جذب دستگاه [[حکومت عباسی]] نشوند<ref>شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۴۳؛ ابن شهر اشوب، مناقب آل أبی طالب، ج ۴، ص ۴۳۹؛ مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۴۲؛ امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ص ۴۰؛ طبرسی، اعلام الوری، ص ۳۷۲؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۸.</ref>.
# '''[[پشتیبانی]] [[مالی]] از شیعیان‏:''' یکی دیگر از موضع‌‏گیری‏های [[امام عسکری]] {{ع}}، [[حمایت]] [[مالی]] از [[شیعیان]] به ویژه از [[یاران خاص]] و نزدیک آن حضرت بود، این کار سبب شد آنان زیر فشار مالی، جذب دستگاه [[حکومت عباسی]] نشوند<ref>شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۴۳؛ ابن شهر اشوب، مناقب آل أبی طالب، ج ۴، ص ۴۳۹؛ مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۴۲؛ امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ص ۴۰؛ طبرسی، اعلام الوری، ص ۳۷۲؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۸.</ref>.
# '''معرفی حضرت مهدی {{ع}} به عنوان [[جانشین]]:‏''' یکی از مسؤولیت‏‌های بزرگ [[امام عسکری]] {{ع}}، معرّفی [[حضرت مهدی]] {{ع}} به [[جانشینی]] خود بود این امر زمانی سخت‏‌تر می‏شد که آن حضرت می‌بایست بنا به دلایلی [[فرزند]] خود را در پردۀ "پنهان‌‏زیستی" نگه دارد تا از گزند بدخواهان در [[امان]] بماند با این حال در موارد فراوانی به معرفی [[جانشین]] خود به افراد مورد [[اطمینان]] پرداخته است. از جمله تعابیری که [[امام یازدهم]] برای معرفی حضرت مهدی {{ع}} به کار برده است: {{متن حدیث|هَذَا صَاحِبُکُمْ‏ بَعْدِی‏}}<ref>«این، بعد از من صاحب شما است»؛ شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۴۸.</ref>؛ {{متن حدیث|إِنَ‏ ابْنِی‏ هُوَ الْقَائِمُ‏ مِنْ‏ بَعْدِی}}<ref>«همانا فرزندم، قائم بعد از من است»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۲۴، ح ۴.</ref>؛ {{متن حدیث|هَذَا إِمَامُکُمْ‏ مِنْ‏ بَعْدِی‏ وَ خَلِیفَتِی‏ عَلَیْکُم}}<ref> «این پیشوای شما پس از من و جانشین من بر شما است»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۳۵، ح ۲.</ref>؛ {{متن حدیث|ابنی محمد هو الامام الحجة بعدی}}<ref>«فرزندم محمد، همان امام و حجت پس از من است»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۰۹، ح ۹.</ref>.
# '''[[معرفی حضرت مهدی]] {{ع}} به عنوان [[جانشین]]:‏''' یکی از مسؤولیت‏‌های بزرگ [[امام عسکری]] {{ع}}، معرّفی [[حضرت مهدی]] {{ع}} به [[جانشینی]] خود بود این امر زمانی سخت‏‌تر می‏شد که آن حضرت می‌بایست بنا به دلایلی [[فرزند]] خود را در پردۀ "[[پنهان‌‏زیستی]]" نگه دارد تا از گزند بدخواهان در [[امان]] بماند با این حال در موارد فراوانی به معرفی [[جانشین]] خود به افراد مورد [[اطمینان]] پرداخته است. از جمله تعابیری که [[امام یازدهم]] برای [[معرفی حضرت مهدی]] {{ع}} به کار برده است: {{متن حدیث|هَذَا صَاحِبُکُمْ‏ بَعْدِی‏}}<ref>«این، بعد از من صاحب شما است»؛ شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۴۸.</ref>؛ {{متن حدیث|إِنَ‏ ابْنِی‏ هُوَ الْقَائِمُ‏ مِنْ‏ بَعْدِی}}<ref>«همانا فرزندم، قائم بعد از من است»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۲۴، ح ۴.</ref>؛ {{متن حدیث|هَذَا إِمَامُکُمْ‏ مِنْ‏ بَعْدِی‏ وَ خَلِیفَتِی‏ عَلَیْکُم}}<ref> «این پیشوای شما پس از من و جانشین من بر شما است»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۳۵، ح ۲.</ref>؛ {{متن حدیث|ابنی [[محمد]] هو الامام [[الحجة]] بعدی}}<ref>«فرزندم محمد، همان امام و حجت پس از من است»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۰۹، ح ۹.</ref>.
# '''آماده‌‏سازی [[شیعیان]] برای دوران غیبت [[امام دوازدهم]] {{ع}}:''' پنهان شدن [[پیشوا]] و [[رهبر]] هر جمعیت یک حادثۀ غیر طبیعی و نامأنوس است و [[باور]] کردن آن و نیز [[تحمل مشکلات]] ناشی از آن برای [[مردم]] دشوار است، [[پیامبر اسلام]] {{صل}} و [[امامان]] پیشین {{ع}} به تدریج [[مردم]] را با این موضوع آشنا ساخته، [[افکار]] را برای پذیرش آن آماده می‌‏کردند؛ این تلاش در زمان [[امام عسکری]] {{ع}} جلوۀ بیشتری یافت؛ زیرا با وجود تأکید بر [[تولد حضرت مهدی]] {{ع}} او را فقط به [[شیعیان]] خاص و بسیار نزدیک نشان می‏داد. از سوی دیگر، تماس مستقیم [[شیعیان]] با خود آن حضرت نیز روز به ‏روز محدودتر و کمتر می‏شد به گونه‏ای که حتی در [[شهر]] [[سامرا]] از طریق نامه یا به وسیلۀ نمایندگان خویش به [[مردم]] پاسخ می‌داد بدین‏ ترتیب آنان را برای پذیرش اوضاع و شرایط عصر غیبت و ارتباط غیر مستقیم با [[امام]] آماده می‌‏ساخت. این همان روشی است که [[امام دوازدهم]] {{ع}} در زمان غیبت صغری در پیش گرفت و به تدریج [[شیعیان]] را برای [[دوران غیبت کبری]] آماده ساخت<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰؛ [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۱]]، ص۱۵۴ ـ ۱۵۶؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)| امام‌شناسی ۵]]، ص۱۵۰-۱۵۱.</ref>.
# '''آماده‌‏سازی [[شیعیان]] برای [[دوران غیبت]] [[امام دوازدهم]] {{ع}}:''' پنهان شدن [[پیشوا]] و [[رهبر]] هر جمعیت یک حادثۀ [[غیر طبیعی]] و نامأنوس است و [[باور]] کردن آن و نیز [[تحمل مشکلات]] ناشی از آن برای [[مردم]] دشوار است، [[پیامبر اسلام]] {{صل}} و [[امامان]] پیشین {{ع}} به تدریج [[مردم]] را با این موضوع آشنا ساخته، [[افکار]] را برای [[پذیرش]] آن آماده می‌‏کردند؛ این تلاش در زمان [[امام عسکری]] {{ع}} جلوۀ بیشتری یافت؛ زیرا با وجود تأکید بر [[تولد حضرت مهدی]] {{ع}} او را فقط به [[شیعیان]] خاص و بسیار نزدیک نشان می‏داد. از سوی دیگر، تماس مستقیم [[شیعیان]] با خود آن حضرت نیز روز به ‏روز محدودتر و کمتر می‏شد به گونه‏ای که حتی در [[شهر]] [[سامرا]] از طریق [[نامه]] یا به وسیلۀ [[نمایندگان]] خویش به [[مردم]] پاسخ می‌داد بدین‏ ترتیب آنان را برای [[پذیرش]] اوضاع و شرایط [[عصر غیبت]] و [[ارتباط]] غیر مستقیم با [[امام]] آماده می‌‏ساخت. این همان روشی است که [[امام دوازدهم]] {{ع}} در [[زمان غیبت صغری]] در پیش گرفت و به تدریج [[شیعیان]] را برای [[دوران غیبت کبری]] آماده ساخت<ref>ر. ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰؛ [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۴ ـ ۱۵۶؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص:۱۵۰-۱۵۱.</ref>.


=== [[امام]] و مقابله با انحرافات ===
=== [[امام]] و مقابله با انحرافات ===
امام عسکری {{ع}} در عصر [[امامت]] خود با [[انحرافات]] بسیاری روبرو شد و کوشید با نشان‌دادن موضع [[حق]]، مجال [[رشد]] و [[پویایی]] [[باطل]] را از میان ببرد. امام با [[غلات]]، [[واقفیه]] و ثنویه و [[افکار]] [[گمراه‌کننده]] شان [[مبارزه]] می‌کرد و به [[قول و فعل]] نشان می‌داد که این جماعات در [[گمراهی]] به سر می‌برند و به هیچ‌روی نباید از آنان [[پیروی]] کرد. گزارشی نیز درباره موضع امام در مورد بحث [[علم]] [[باری‌تعالی]] در منابع دیده می‌شود. در این [[روایت]] آماده است برخی افراد به نقل از [[هشام بن حکم]] قائل بودند [[خداوند]]، [[علمی]] به اشیا، پیش از ایجادشان ندارد و امام این سخن را نادرست دانست و علم [[حق]] [[متعال]] را علاوه بر موضع ایجاد و پس از آن، به پیش از آن نیز مربوط دانست و فرمود خداوند عالم بود پیش از آنکه معلومی در میان باشد و [[خالق]] بود وقتی که مخلوق نبود و [[رب]] بود وقتی که مربوب نبود و [[قادر]] بود قبل از مقدور<ref>الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۶۸۷-۶۸۸؛ کشف الغمة، ج۲، ص۴۱۹.</ref>. هرچند حضرت عسکری {{ع}} در بحث [[حدوث و قدم]] [[قرآن]] مانند دیگر [[معصومان]] {{عم}} به جهت [[فتنه‌انگیز]] بودن بحث در عصر [[عباسی]] ورود و موضع‌گیری مستقل نداشت، اما چنان‌که از برخی گزارش‌ها دانسته می‌شود، ایشان هر چیزی جز خداوند را مخلوق او می‌دانسته و به تبع [[قرآن کریم]] را نیز حادث به شمار می‌آورده است<ref>الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۶۸۶.</ref><ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>
{{اصلی|مرجعیت علمی امام حسن عسکری}}
امام عسکری {{ع}} در عصر [[امامت]] خود با [[انحرافات]] بسیاری روبرو شد و کوشید با نشان‌دادن موضع [[حق]]، مجال [[رشد]] و پویایی [[باطل]] را از میان ببرد. امام با [[غلات]]، [[واقفیه]] و ثنویه و [[افکار]] [[گمراه‌کننده]] شان [[مبارزه]] می‌کرد و به قول و فعل نشان می‌داد که این جماعات در [[گمراهی]] به سر می‌برند و به هیچ‌روی نباید از آنان [[پیروی]] کرد. گزارشی نیز درباره موضع امام در مورد بحث [[علم]] [[باری‌تعالی]] در منابع دیده می‌شود. در این [[روایت]] آماده است برخی افراد به نقل از [[هشام بن حکم]] قائل بودند [[خداوند]]، [[علمی]] به اشیا، پیش از ایجادشان ندارد و امام این سخن را نادرست دانست و علم [[حق]] متعال را علاوه بر موضع ایجاد و پس از آن، به پیش از آن نیز مربوط دانست و فرمود خداوند عالم بود پیش از آنکه معلومی در میان باشد و [[خالق]] بود وقتی که مخلوق نبود و [[رب]] بود وقتی که مربوب نبود و قادر بود قبل از مقدور<ref>الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۶۸۷-۶۸۸؛ کشف الغمة، ج۲، ص۴۱۹.</ref>. هرچند حضرت عسکری {{ع}} در بحث [[حدوث و قدم]] [[قرآن]] مانند دیگر [[معصومان]] {{عم}} به جهت [[فتنه‌انگیز]] بودن بحث در عصر عباسی ورود و موضع‌گیری مستقل نداشت، اما چنان‌که از برخی گزارش‌ها دانسته می‌شود، ایشان هر چیزی جز خداوند را مخلوق او می‌دانسته و به تبع [[قرآن کریم]] را نیز حادث به شمار می‌آورده است<ref>الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۶۸۶.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]]، ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>


== امامت و ولایت ==
== امامت و ولایت ==
{{اصلی|امامت امام حسن عسکری}}
{{اصلی|امامت امام حسن عسکری}}
[[دلایل]] اقامه شده بر [[امامت]] [[امام عسکری]] {{ع}} از این قرار است:  
[[دلایل]] اقامه شده بر [[امامت]] [[امام عسکری]] {{ع}} از این قرار است:  
# به دلیل آنکه بعد از [[امام هادی]] {{ع}}، تمامی [[فضایل]] و مکارم از قبیل [[علم]]، [[عصمت]]، [[زهد]]، کمال در [[عقلانیت]]، [[تدبر]]، [[شجاعت]] و... در [[امام عسکری]] جمع گردیده بود، او [[شایسته‌ترین]] فرد زمان خویش برای [[تصدی]] [[مقام امامت]] بود<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۲، اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۱؛ حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، ص۵۳۹.</ref>. [[فضایل]] [[امام]] به اندازه‌ای بود که [[دشمنان اهل بیت]] نیز به [[عظمت]] و بزرگی او اعتراف می‌کردند: "[[دوست]] و [[دشمن]]، از او به [[نیکی]] و [[شایستگی]] یاد و او را [[ستایش]] می‌کنند"<ref>{{عربی|لَمْ أَرَ لَهُ وَلِيّاً وَ لَا عَدُوّاً إِلَّا وَ هُوَ يُحْسِنُ الْقَوْلَ فِيهِ وَ الثَّنَاءَ عَلَيْهِ}}؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۳-۹۱۶.</ref>.
# به دلیل آنکه بعد از [[امام هادی]] {{ع}}، تمامی [[فضایل]] و مکارم از قبیل [[علم]]، [[عصمت]]، [[زهد]]، کمال در عقلانیت، [[تدبر]]، [[شجاعت]] و... در [[امام عسکری]] جمع گردیده بود، او شایسته‌ترین فرد زمان خویش برای تصدی [[مقام امامت]] بود<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۲، اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۱؛ حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، ص۵۳۹.</ref>. [[فضایل]] [[امام]] به اندازه‌ای بود که دشمنان اهل بیت نیز به عظمت و بزرگی او اعتراف می‌کردند: "[[دوست]] و [[دشمن]]، از او به [[نیکی]] و شایستگی یاد و او را [[ستایش]] می‌کنند"<ref>{{عربی|لَمْ أَرَ لَهُ وَلِيّاً وَ لَا عَدُوّاً إِلَّا وَ هُوَ يُحْسِنُ الْقَوْلَ فِيهِ وَ الثَّنَاءَ عَلَيْهِ}}؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۳-۹۱۶.</ref>.
# [[ظهور]] [[معجزات الهی]] و خوارق عادت از ایشان که دیگران از انجام آن [[ناتوان]] بودند نیز [[دلیل]] دیگری بر [[امامت]] حضرت است<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداة، ج۳، ص۴۰۰؛ بحرانی، سید هاشم، مدینة المعاجز، ج۳، ص۳۲۵.</ref> از جمله [[معجزات]] [[امام]]، [[پیشگویی‌ها]] و خبرهایی است که از [[آینده]] به [[اصحاب]] خود می‌داد: مانند خبر کشته شدن [[معتز]] [[عباسی]]، بیست روز قبل از قتلش و...<ref>اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۶.</ref><ref>[[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]و [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۲۶ ـ ۴۲۷.</ref>
# [[ظهور]] [[معجزات الهی]] و خوارق عادت از ایشان که دیگران از انجام آن [[ناتوان]] بودند نیز [[دلیل]] دیگری بر [[امامت]] حضرت است<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداة، ج۳، ص۴۰۰؛ بحرانی، سید هاشم، مدینة المعاجز، ج۳، ص۳۲۵.</ref> از جمله [[معجزات]] [[امام]]، [[پیشگویی‌ها]] و خبرهایی است که از [[آینده]] به [[اصحاب]] خود می‌داد: مانند خبر کشته شدن [[معتز]] عباسی، بیست روز قبل از قتلش و...<ref>اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۶.</ref>.<ref>[[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]و [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص ۴۲۶ ـ ۴۲۷.</ref>
# [[روایات]] دال بر [[امامت امام عسکری]] {{ع}}: برای [[اثبات امامت حضرت]] [[عسکری]] {{ع}} [[نصوص عامه]] مانند [[روایات ائمه اثنی عشر]] و هم بعضی از نصوصی که [[امام دوازدهم]] را معرفی می‌کند کافی است<ref>ر. ک: کافی، ج ۱، ص ۳۲۵ و کفایة الاثر، ص ۲۸۶ و کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۷۹ و اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، ج ۵، ص ۳.</ref>، مانند:  
# [[روایات]] دال بر [[امامت امام عسکری]] {{ع}}: برای [[اثبات امامت حضرت]] [[عسکری]] {{ع}} نصوص عامه مانند [[روایات ائمه اثنی عشر]] و هم بعضی از نصوصی که [[امام دوازدهم]] را معرفی می‌کند کافی است<ref>ر.ک: کافی، ج ۱، ص ۳۲۵ و کفایة الاثر، ص ۲۸۶ و کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۷۹ و اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، ج ۵، ص ۳.</ref>، مانند:  
# [[صقر بن أبی دلف]] گفت: از [[حضرت جواد]] {{ع}} شنیدم که می‌فرمود: امام بعد از من پسرم علی است دستور او دستور من و سخنش سخن من است و فرمانبرداری از او فرمانبرداری از من است و امامت پس از او در فرزندش حسن خواهد بود. سپس فرمود بعد از حسن فرزندش قیام کننده به حق و امام منتظر است<ref>{{متن حدیث|إن الإمام بعدی ابنی علی أمره أمری و قوله قولی و طاعته طاعتی و الإمام بعده ابنه الحسن أمره أمر أبیه و قوله قول أبیه و طاعته طاعة أبیه ثم قال إن من بعد الحسن ابنه القائم بالحق المنتظر}}؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۷۸، کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإثنی عشر، ص ۲۸۳.</ref>.
# [[صقر بن أبی دلف]] گفت: از [[حضرت جواد]] {{ع}} شنیدم که می‌فرمود: امام بعد از من پسرم علی است دستور او دستور من و سخنش سخن من است و فرمانبرداری از او فرمانبرداری از من است و امامت پس از او در فرزندش حسن خواهد بود. سپس فرمود بعد از حسن فرزندش قیام کننده به حق و امام منتظر است<ref>{{متن حدیث|إن الإمام بعدی ابنی علی أمره أمری و قوله قولی و طاعته طاعتی و الإمام بعده ابنه الحسن أمره أمر أبیه و قوله قول أبیه و طاعته طاعة أبیه ثم قال إن من بعد الحسن ابنه القائم بالحق المنتظر}}؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۷۸، کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإثنی عشر، ص ۲۸۳.</ref>.
# [[علی بن مهزیار]] گوید: به حضرت ابی الحسن {{ع}} عرض کردم: اگر پیش [[آمدی]] کند ـ و [[پناه]] می‌بریم به خدا ـ [[مرجع]] کیست؟ فرمود: {{متن حدیث|عَهْدِي إِلَى اَلْأَكْبَرِ مِنْ وَلَدَيَّ}}، [[عهد]] [[امامت]] من متعلق به پسر بزرگترم است<ref> کافی، ج ۱، ص ۳۲۶.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، جلد ۲ ص ۹۳-۹۵.</ref>
# [[علی بن مهزیار]] گوید: به حضرت ابی الحسن {{ع}} عرض کردم: اگر پیش [[آمدی]] کند ـ و پناه می‌بریم به خدا ـ [[مرجع]] کیست؟ فرمود: {{متن حدیث|عَهْدِي إِلَى اَلْأَكْبَرِ مِنْ وَلَدَيَّ}}، [[عهد]] [[امامت]] من متعلق به پسر بزرگترم است<ref> کافی، ج ۱، ص ۳۲۶.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج ۲ ص ۹۳-۹۵.</ref>


== فضایل و مناقب ==
== افضلیت امام حسن عسکری ==
{{اصلی|افضلیت امام حسن عسکری}}
{{اصلی|افضلیت امام حسن عسکری}}
[[امام هادی]] {{ع}} خطاب به یکی از اصحابش می‌نویسد: "پسرم ابومحمد، از نظر غریزه خیرخواه‌ترین افراد [[آل محمد]] و از نظر [[حجت]] و [[برهان]] معتبرترین ایشان است، او پسر بزرگتر و [[جانشین]] من است رشته‌ها و [[احکام]] [[امامت]] به او می‌رسد، پس هر چه می‌خواهی از من بپرسی از او بپرس که تمام احتیاجات شما نزد اوست"<ref>{{متن حدیث|أبو محمد ابنی أنصح آل محمد غریزة و أوثقهم حجة و هو الأکبر من ولدی و هو الخلف و إلیه ینتهی عری ـ العری بضم العین و فتح الراء جمع العروة بالضم و السکون معروف و الإضافة لامیة أو بیانیة ـ الإمامة و أحکامها فما کنت سائلی فسله عنه فعنده ما یحتاج إلیه}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۳۲۷.</ref>.


[[امام هادی]] {{ع}} خطاب به یکی از اصحابش می‌نویسد: "پسرم ابومحمد، از نظر [[غریزه]] [[خیرخواه‌ترین]] افراد [[آل محمد]] و از نظر [[حجت]] و [[برهان]] معتبرترین ایشان است، او پسر بزرگتر و [[جانشین]] من است رشته‌ها و [[احکام]] [[امامت]] به او می‌رسد، پس هر چه می‌خواهی از من بپرسی از او بپرس که تمام احتیاجات شما نزد اوست"<ref>{{متن حدیث|أبو محمد ابنی أنصح آل محمد غریزة و أوثقهم حجة و هو الأکبر من ولدی و هو الخلف و إلیه ینتهی عری ـ العری بضم العین و فتح الراء جمع العروة بالضم و السکون معروف و الإضافة لامیة أو بیانیة ـ الإمامة و أحکامها فما کنت سائلی فسله عنه فعنده ما یحتاج إلیه}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۳۲۷.</ref>.
[[حارث بن سعید بن قیس]] از [[امیرالمؤمنین]] [[علی]] {{ع}} و [[جابر بن عبدالله انصاری]] هر دو از [[نبی اکرم]] {{صل}} [[نقل]] کرده‌اند که فرمود: "من جلوتر از شما وارد حوض می‌شوم و تو یا علی ساقی هستی و [[حسن]] مدافع و [[حسین]] امر کننده و [[علی بن الحسین]] پیشرو و [[محمد بن علی]] ناشر و [[جعفر بن محمد]] [[رهبر]] و [[موسی بن جعفر]] شماره بردار [[دوستان]] و [[دشمنان]] و از بین برنده [[منافقین]] و [[علی بن موسی]] [[زینت]]‌بخش [[مؤمنین]] و محمد بن علی جای دهنده مؤمنین است در [[درجه]] خود در [[بهشت]]، علی بن محمد سخنگوی [[شیعیان]] و به [[ازدواج]] درآورنده حور العین، [[حسن بن علی]] چراغ [[بهشتیان]] که از [[نور]] ایشان استفاده می‌کنند و [[هادی]] [[مهدی]]، [[شفیع]] آنهاست [[روز قیامت]]، موقعی که اجازه داده نمی‌شود مگر برای کسی که [[خدا]] بخواهد<ref>{{متن حدیث|أنا واردکم علی الحوض و أنت یا علی الساقی و الحسن الرائد و الحسین الآمرو علی بن الحسین الفارط و محمد بن علی الناشر و جعفر بن محمد السائق و موسی بن جعفر محصی المحبین و المبغضین و قامع المنافقین و علی بن موسی مزین المؤمنین و محمد بن علی منزل أهل الجنة فی درجاتهم و علی بن محمد خطیب شیعتهم و مزوجهم الحور و الحسن بن علی سراج أهل الجنة یستضیئون به و الهادی المهدی شفیعهم یوم القیامة حیث لا یأذن إلا لمن یشاء و یرضی}}؛ مناقب آل أبی طالب {{عم}}، ج ۱، ص۲۹۲.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج۲ ص ۹۳-۹۵.</ref>


[[حارث بن سعید بن قیس]] از [[امیرالمؤمنین]] [[علی]] {{ع}} و [[جابر بن عبدالله انصاری]] هر دو از [[نبی اکرم]] {{صل}} [[نقل]] کرده‌اند که فرمود: "من جلوتر از شما وارد [[حوض]] می‌شوم و تو [[یا علی]] ساقی هستی و [[حسن]] مدافع و [[حسین]] امر کننده و [[علی بن الحسین]] پیشرو و [[محمد بن علی]] ناشر و [[جعفر بن محمد]] [[رهبر]] و [[موسی بن جعفر]] شماره بردار [[دوستان]] و [[دشمنان]] و از بین برنده [[منافقین]] و [[علی بن موسی]] [[زینت]]‌بخش [[مؤمنین]] و محمد بن علی جای دهنده مؤمنین است در [[درجه]] خود در [[بهشت]]، [[علی بن محمد]] سخنگوی [[شیعیان]] و به [[ازدواج]] درآورنده [[حور العین]]، [[حسن بن علی]] چراغ [[بهشتیان]] که از [[نور]] ایشان استفاده می‌کنند و [[هادی]] [[مهدی]]، [[شفیع]] آنهاست [[روز قیامت]]، موقعی که اجازه داده نمی‌شود مگر برای کسی که [[خدا]] بخواهد<ref>{{متن حدیث|أنا واردکم علی الحوض و أنت یا علی الساقی و الحسن الرائد و الحسین الآمرو علی بن الحسین الفارط و محمد بن علی الناشر و جعفر بن محمد السائق و موسی بن جعفر محصی المحبین و المبغضین و قامع المنافقین و علی بن موسی مزین المؤمنین و محمد بن علی منزل أهل الجنة فی درجاتهم و علی بن محمد خطیب شیعتهم و مزوجهم الحور و الحسن بن علی سراج أهل الجنة یستضیئون به و الهادی المهدی شفیعهم یوم القیامة حیث لا یأذن إلا لمن یشاء و یرضی}}؛ مناقب آل أبی طالب {{عم}}، ج ۱، ص۲۹۲.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، جلد ۲ ص ۹۳-۹۵.</ref>
== اصحاب ==
{{اصلی|اصحاب امام حسن عسکری}}
[[شیخ طوسی]] حدود ۱۰۳ تن از [[اصحاب]] و راویان [[امام عسکری]]{{ع}} را نام برده است<ref>طوسی، رجال، ص۳۹۷ - ۴۰۳.</ref>، بدیهی است همه این اصحاب در یک رتبه نبوده‌اند. برخی از آنان صاحب تألیف و دارای کتاب‌های بسیار ارزشمندی هستند. برخی محققان معاصر با استفاده از منابع دیگر و با معرفی هر کسی که کمترین ارتباطی با [[امام عسکری]]{{ع}} داشته است، حتی اگر آن حضرت را ندیده باشد، تعداد آنان را ۲۱۳ تن دانسته‌اند<ref>طبسی، حیاة الامام العسکری{{ع}}، ص۳۴۵ - ۴۱۳.</ref>. برخی از مهم‌ترین شاگردان آن حضرت که کتاب نیز داشته‌اند عبارت‌اند از:
# [[ابوسهل اسماعیل بن علی نوبختی]] (۲۳۷ - ۳۱۱ق)؛ وی از [[متکلمان]] [[بغداد]] و بزرگ [[نوبختیان]] بود. کتاب‌های بسیاری تصنیف کرد که کتاب التنبیه فی الامامه و کتاب الانوار فی [[تاریخ]] الائمه{{عم}} از آن جمله‌اند<ref>طوسی، الفهرست، ص۴۹.</ref>.
# [[حسین بن اشکیب سمرقندی مروزی]]؛ از او به عنوان «خادم القبر» یاد کرده‌اند<ref>نجاشی، رجال، ص۴۴.</ref>. [[نجاشی]] به سه کتاب او به نام‌های «الرّد علی من زعم أن النبی{{صل}} کان علی دین قومه»؛ «الرّد علی الزیدیه» و کتاب «النوادر» اشاره کرده است<ref>نجاشی، رجال، ص۴۴.</ref>.
# [[عبدالله بن جعفر حمیری]]؛ از اصحاب و مورد اعتماد امام عسکری{{ع}}<ref>طوسی، الفهرست، ص۱۶۷ و همو، رجال، ص۴۰۰.</ref> و از بزرگان علمای [[قم]] و چهره برجسته آنان، نجاشی از ۱۸ کتاب او نام برده است که کتاب مشهور [[قرب الاسناد]] از آن جمله‌اند<ref>نجاشی، رجال، ص۲۱۹.</ref>.
# [[ابو محمد فضل بن شاذان نیشابوری]]، (م ۲۶۰ق)؛ از مشایخ و ثقات و معتمدان و محدثان میانه قرن سوم هجری است. شیخ طوسی به بیش از ۳۰ کتاب از او اشاره کرده است که معروف‌ترین آنها الایضاح فی الرد علی سائر الفرق، از جمله آثار اوست<ref>طوسی، الفهرست، ص۱۹۸.</ref>.
# [[محمد بن خالد برقی]]، [[ابوعبدالله]]؛ وی از اصحاب برجسته امام عسکری{{ع}} بود و [[نجاشی]] از هشت کتاب برای او نام برده است<ref>نجاشی، رجال، ص۳۳۵.</ref>. مشهورترین کتاب او کتاب النوادر است<ref>نجاشی، رجال، ص۲۲۶.</ref>. فرزند وی، احمد (م ۲۷۴ یا ۲۸۰ق)، صاحب [[کتاب المحاسن]] شهرتی بیش از پدر دارد<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]]، ص ۲۵۳.</ref>.


== شهادت و محل دفن ==
== شهادت و زیارتگاه ==
امام در [[تاریخ]] اول "ربیع الاول" [[سال]] ۲۶۰ ق به [[دستور]] [[معتمد]] [[عباسی]]، [[مسموم]] و در روز هشتم همان [[تاریخ]] به [[شهادت]] رسید و پس از اینکه فرزندش [[امام زمان]] {{ع}} در حالی که پنج سال بیشتر نداشت بر او [[نماز]] خواند، در خانۀ خود در [[سامرا]] و کنار [[مرقد]] پدرش به [[خاک]] سپرده شد و [[جمعیت]] انبوهی در [[مراسم]] [[تشییع پیکر]] آن حضرت شرکت کردند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۵۰۲؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۴۰.</ref><ref>[[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ص ۴۲۶.</ref>
{{اصلی|شهادت امام حسن عسکری}}
امام در [[تاریخ]] اول "ربیع الاول" سال ۲۶۰ ق به [[دستور]] [[معتمد عباسی]]، [[مسموم]] و در روز هشتم همان [[تاریخ]] به [[شهادت]] رسید و پس از اینکه فرزندش [[امام زمان]] {{ع}} در حالی که پنج سال بیشتر نداشت بر او [[نماز]] خواند، در خانۀ خود در [[سامرا]] و کنار مرقد پدرش به خاک سپرده شد و جمعیت انبوهی در مراسم [[تشییع پیکر]] آن حضرت شرکت کردند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۵۰۲؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۴۰.</ref>.<ref>[[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)| دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص ۴۲۶.</ref>


از امام عسکری {{ع}} به جز روایت‌های متعدد، دو اثر به نام‌های [[تفسیر]] امام عسکری<ref>الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۲۸۵.</ref> و المقنعه<ref>المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۲۴.</ref> (المنقبه) در [[دانش]] [[حلال و حرام]] باقی مانده است. تفسیر مذکور مشتمل بر [[سوره حمد]] و [[سوره بقره]] تا [[آیه]] ۲۸۲ است و نزدیک به چهارصد [[حدیث]] در آن ذکر شده است<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>.
از امام عسکری {{ع}} به جز روایت‌های متعدد، دو اثر به نام‌های [[تفسیر]] امام عسکری<ref>الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۲۸۵.</ref> و المقنعه<ref>المناقب، ابن‌شهرآشوب، ج۴، ص۴۲۴.</ref> (المنقبه) در [[دانش]] [[حلال و حرام]] باقی مانده است. تفسیر مذکور مشتمل بر [[سوره حمد]] و [[سوره بقره]] تا [[آیه]] ۲۸۲ است و نزدیک به چهارصد [[حدیث]] در آن ذکر شده است<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]]، ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>.


== پرسش مستقیم ==
== پرسش مستقیم ==
* [[امام عسکری‏ برای تثبیت امامت فرزندش چه تدابیری اندیشید؟ (پرسش)]]
* [[امام عسکری‏ برای تثبیت امامت فرزندش چه تدابیری اندیشید؟ (پرسش)]]


== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان امامت امام مهدی}}
{{پرسمان امامت امام مهدی}}
== [[:رده:آثار امام عسکری|منبع‌شناسی جامع امام عسکری]] ==
{{منبع جامع}}
* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های امام عسکری|کتاب‌شناسی امام عسکری]]
* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های امام عسکری|مقاله‌شناسی امام عسکری]]
* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های امام عسکری|پایان‌نامه‌شناسی امام عسکری]]
{{پایان مدخل وابسته}}


== منابع ==
== منابع ==
خط ۱۱۴: خط ۱۱۷:
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]
# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
# [[پرونده:136861.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت''']]
# [[پرونده:136861.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۱''']]
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
# [[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی''']]
# [[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی''']]
# [[پرونده: 1100515.jpg|22px]] [[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۲''']]
# [[پرونده: 1100515.jpg|22px]] [[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۲''']]
# [[پرونده:IM010507.jpg|22px]] پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|'''تاریخ اسلام بخش دوم ج۲''']]
# [[پرونده:4670311.jpg|22px]] [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|'''امام‌شناسی ۵''']]
# [[پرونده:4670311.jpg|22px]] [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|'''امام‌شناسی ۵''']]
# [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵''']]
# [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵''']]
۱۱۷٬۱۰۸

ویرایش