←برنامه‌های سیاسی]] امیرمؤمنان{{ع}}
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = امام علی | | موضوع مرتبط = سیاست‌های امام علی | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = سیاست‌های حکومتی امام علی | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = | ||
| پرسش مرتبط = امام علی (پرسش) | | پرسش مرتبط = امام علی (پرسش) | ||
}} | }} | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
'''[[استقلال]] فرهنگی''': [[امام صادق]] {{ع}}: [[امیرمؤمنان]]، همیشه می‌فرمود: "این [[امت]]، همیشه در [[نیک‌بختی]] به سر برَند تا وقتی که [[لباس]] [[بیگانگان]] را نپوشند و غذای [[بیگانگان]] را نخورند؛ اما وقتی چنین کردند، [[خداوند]]، آنان را به [[خواری]] اندازد"<ref>{{متن حدیث|الإمام الصادق {{ع}}: کانَ أمیرُ المُؤمِنینَ {{ع}} یقولُ: لا تَزالُ هذِهِ الامةُ بِخَیرٍ ما لَم یلبَسوا لِباسَ العَجَمِ، ویطعَموا أطعِمَةَ العَجَمِ، فَإذا فَعَلوا ذلِک ضَرَبَهُم اللهُ بِالذل}} (المحاسن، ج ۲، ص ۱۷۸، ح ۱۵۰۴).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۳۱۴-۳۱۹.</ref> | '''[[استقلال]] فرهنگی''': [[امام صادق]] {{ع}}: [[امیرمؤمنان]]، همیشه می‌فرمود: "این [[امت]]، همیشه در [[نیک‌بختی]] به سر برَند تا وقتی که [[لباس]] [[بیگانگان]] را نپوشند و غذای [[بیگانگان]] را نخورند؛ اما وقتی چنین کردند، [[خداوند]]، آنان را به [[خواری]] اندازد"<ref>{{متن حدیث|الإمام الصادق {{ع}}: کانَ أمیرُ المُؤمِنینَ {{ع}} یقولُ: لا تَزالُ هذِهِ الامةُ بِخَیرٍ ما لَم یلبَسوا لِباسَ العَجَمِ، ویطعَموا أطعِمَةَ العَجَمِ، فَإذا فَعَلوا ذلِک ضَرَبَهُم اللهُ بِالذل}} (المحاسن، ج ۲، ص ۱۷۸، ح ۱۵۰۴).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۳۱۴-۳۱۹.</ref> | ||
==برنامه‌های سیاسی [[امیرمؤمنان]]{{ع}}== | |||
[[حضرت امیر]]{{ع}} پس از به دست گرفتن [[مقام خلافت]]، [[حکام]] [[ستم‌گر]] [[منصوب]] از طرف [[عثمان]] را [[عزل]] نمود و فقط [[ابوموسی اشعری]] را به صلاحدید [[مالک اشتر]] در [[حکومت کوفه]] ابقا نمود<ref>ر.ک: احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۷۹.</ref>. برای دیگر ولایات نیز حاکمانی [[نصب]] فرمود<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۴، ص۴۴۲؛ دینوری، ابو حنیفه، الاخبار الطوال، ص۱۴۱.</ref>. در همان [[اوان]]، [[مغیرة بن شعبه]] ثقفی که از زیرکان برجسته [[عرب]] به شمار می‌آمد<ref>ذهبی، شمس الدین محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۱۰۸.</ref>، نزد آن حضرت آمد و از ابقای [[معاویه]] و برخی دیگر از [[کارگزاران]] عثمان طرفداری نمود<ref>ر.ک: طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۴، ص۴۳۹.</ref> و پیشنهاد کرد طلحه و زبیر را [[والی بصره]] و [[کوفه]] نماید<ref>نویری، شهاب الدین احمد، نهایة الارب، ج۲۰، ص۱۶ - ۱۷؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ص۲۰۹.</ref>. علی{{ع}} پیشنهاد وی را نپذیرفت. گفت‌وگوهای حضرت امیر{{ع}} و [[مغیره]] در زمینه عزل و نصب‌ها و اظهار نظرهای [[ابن عباس]] و مواردی [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} در این باره، در بیش‌تر متون [[تاریخی]] آمده است. مؤلفان کتاب [[بیعة]] [[علی بن ابی‌طالب]]، از اساس، منکر [[نصیحت]] مغیره به حضرت امیر{{ع}} هستند و آن را روایتی [[ضعیف]] و موضوعه می‌دانند که از طریق [[سیف بن عمر]] نقل شده است و [[سیف]] را نیز [[کذاب]] و [[وضاع]] می‌دانند<ref>خالدی، ام المالک و مالکی، حسن بن فرحان، بیعة علی بن ابی‌طالب، ص۱۸۳.</ref>. | |||
کارنامه [[زندگی]] مغیره تا هنگام [[مرگ]]، سیاه و سرشار از [[فساد]] و [[نیرنگ]] است. [[ابن ابی‌الحدید]] می‌نویسد: بیش‌تر [[عمر]] او چیزی جز نابکاری‌ها و برآوردن [[خواسته‌های نفسانی]] و شکم و [[یاری دادن]] [[تبه‌کاران]] و گذران وقت در [[نافرمانی خدا]] نبوده است<ref>ر.ک: ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۱۰؛ طائی، نجاح، نظریات الخلیفتین، ج۲، ص۲۱۲؛ ابن هلال ثقفی، الغارات، ص۳۵۴؛ ابن منظور، مختصر تاریخ دمشق، ج۱۸، ص۲۶۴؛ شیخ مفید، الجمل، ص۱۱۷.</ref>. | |||
گذشته از [[درستی]] یا نادرستی این [[روایت]]، این پیشنهاد [[مغیره]]، [[حاکمیت معاویه]] و [[طلحه]] و [[زبیر]] بر [[شام]] و [[عراق]]، به معنای [[محاصره]] [[امیرمؤمنان]]{{ع}} در [[حجاز]] بود. برخی این [[ملاقات]] و پیشنهادهای مغیره را [[مأموریت]] برای توطئه‌های [[سیاسی]] و نظامی [[بنی‌امیه]]، از جمله راه انداختن بلوای [[ناکثین]] می‌دانند<ref>طائی، نجاح، نظریات الخلیفتین، ج۲، ص۲۱۳؛ پاینده، ابوالقاسم، علی ابرمرد تاریخ، ص۶۶.</ref>. | |||
[[حضرت امیر]]{{ع}} واگذاری نقش سیاسی ممتاز به طلحه و زبیر را به [[مصلحت]] نمی‌دانستند. در بیش‌تر متون [[تاریخی]] نقل شده است که آن دو، خواهان دست‌یابی به [[حکومت بصره]] و [[کوفه]] بودند. بعضی روایت کرده‌اند که علی{{ع}} [[فرمانداری یمن]] را به طلحه، و یمامه و [[بحرین]] را به زبیر داد و به خاطر بروز [[حرص]] و آزِ [[ریاست]] از آن دو، [[حکم]] [[فرمانداری]] را از آنها بازپس گرفت. آن دو نیز از این کار برآشفتند<ref>احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۸۰. </ref>. | |||
بررسی سوابق سیاسی طلحه و زبیر از [[زمان]] [[خلفای نخستین]]، نشان‌گر [[حب جاه]] و [[ریاست‌طلبی]] و عدم [[اعتماد]] به آن دو است. نگاهی گذرا به روابط طلحه و زبیر و [[عثمان]]، این [[حقیقت]] را روشن می‌سازد. طلحه و زبیر، از رهگذر [[روابط حسنه]] با عثمان، به [[مال و منال]] فراوانی دست یافته بودند. طلحه در [[شورای شش نفره]] [[خلافت]]، به عثمان [[رأی]] داد<ref>دینوری، ابن قتیبه، الامامة والسیاسه، ج۱، ص٣٠.</ref>. زبیر نیز بنا به نقل برخی متون تاریخی، جایگاه خاصی نزد عثمان داشت<ref>مادلونگ، ویلفرد، جانشینی حضرت محمد{{صل}}، ترجمه احمد نمایی و دیگران، ص۱۲۶، به نقل از: بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ص۱۳؛ ابن شبه تاریخ المدینة المنوره، ص۱۰۵۵؛ ذهبی، شمس الدین محمد، تاریخ الاسلام، ج۷، ص۴۲.</ref>؛ حتی در برهه‌ای از زمان، عثمان وی را به [[وصایت]] خود [[منصوب]] نموده بود<ref>مادلونگ، ویلفرد، جانشینی حضرت محمد{{صل}}، ص۱۲۶، به نقل از زبیری، نسب قریش، ص۱۰۶؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۵، ص۱۰۳.</ref>. | |||
با این همه، آن دو، برای رسیدن به [[خلافت]] و [[قدرت]]، در سلک مخالفان درجه اول [[عثمان]] درآمدند و در [[قتل]] وی کوشیدند. در این باره از علی{{ع}} [[روایت]] شده است که می‌فرماید: {{متن حدیث|... وَ إِنَّهُمْ لَيَطْلُبُونَ حَقّاً هُمْ تَرَكُوهُ وَ دَماً هُمْ سَفَكُوهُ...}}؛ «آنها حقی را [[طلب]] می‌کنند که خود ترک کرده‌اند و خونی را می‌خواهند که خود ریخته‌اند.»..<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۳.</ref>. | |||
عثمان، طلای زیادی به [[طلحه]] داده بود و چون او با [[ناسپاسی]] در قتل وی کوشا بود، نفرینش کرد<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۵.</ref>. افرادی با این ویژگی‌ها و سابقه‌ها که هدفی جز برآوردن [[امیال نفسانی]] خود نداشتند و در این راه، از دست زدن به هیچ کاری [[پرهیز]] نداشتند، نمی‌توانستند مورد [[اعتماد]] [[حضرت امیر]]{{ع}} قرار گیرند. آن حضرت در گفت‌وگویی با [[محمد بن طلحه]]، [[نگرانی]] خود را از [[انتصاب]] طلحه و [[زبیر]] به [[مناصب]] بالای [[حکومتی]] ابراز کرده، با اعلام پاسخ منفی می‌فرماید: نه، به [[خدا]] [[سوگند]] که در آن صورت، [[فساد]]، همانند [[کرم]] در همه جا رخنه می‌کند و از همه جانب، عرصه [[گیتی]] بر من تنگ می‌شود<ref>بهبودی، محمدباقر، سیره علوی، ص۹۷ به نقل از: ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۶. </ref>. | |||
در این نکته نیز باید دقت کرد که [[کوفه]] و [[بصره]] دارای موقعیت ویژه‌ای بودند. در این باره، در یک تحلیل [[تاریخی]] آمده است:... طلحه و زبیر تقاضا داشتند [[حکومت بصره]] و کوفه به آنان واگذار شود و بعضی [[مشاوران]] [[امام]] این کار را برای [[راضی]] نگه داشتن آنان، لازم می‌دانستند. کوفه و بصره در آن [[روز]]، دو اردوگاه بزرگ [[اسلام]] و [[مرکز حکومت]] همه قلمرو شرقی خلافت یعنی [[ارمنستان]] و [[ایران]] تا دربند قفقاز و حدود [[آسیای مرکزی]] و مرزهای [[هندوستان]] بود. [[معاویه]] نیمِ [[غربی]] قلمرو خلافت را در دست داشت و این مناطق، عملاً زیر [[نفوذ]] [[مدینه]] نبود. در این وضع آشفته، در [[اختیار]] سپردن نیمِ شرقی [[خلافت]] به کسانی چون [[طلحه]] و [[زبیر]] که [[تمایلات]] و تقاضایشان، از پیش آشکار بود، پیش درآمد [[خوشی]] نبود<ref>ر.ک: پاینده، ابوالقاسم، علی ابرمرد تاریخ، ص۶۷. </ref>. | |||
فجایعی که بعدها در [[جنگ جمل]] رخ نمود، نشان داد که مواضع [[حضرت امیر]]{{ع}} در عدم [[انتصاب]] آن دو، چقدر دوراندیشانه و سنجیده بوده است. این‌گونه سیاست‌های اصولی و کارآمد آن حضرت، توانست قلمرو [[غربی]] و شرقی [[جهان اسلام]] را به جز [[شام]]، به سرعت ضمیمه [[حکومت اسلامی]] به [[رهبری]] حضرتش نماید. شام نیز در آستانه [[سقوط]] بود که متأسفانه [[انحرافات]] به وجود آمده در مسیر [[خلافت اسلامی]] و عمق [[توطئه‌ها]]، تقدیر دیگری را برای خلافت اسلامی رقم زد و [[جهان]] را از [[انوار]] پر [[فیض]] [[علوی]] [[محروم]] ساخت.<ref>[[علی ملکی میانجی|ملکی میانجی، علی]]، [[ناکثین (مقاله)| مقاله «ناکثین»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۹]] ص ۵۶.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۳۹: | خط ۵۳: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']] | # [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']] | ||
# [[پرونده:1368107.jpg|22px]] [[علی ملکی میانجی|ملکی میانجی، علی]]، [[ناکثین (مقاله)| مقاله «ناکثین»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|'''دانشنامه امام علی ج۹''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||