←برنامه‌های سیاسی]] امیرمؤمنان{{ع}}
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== * +==منابع== {{منابع}} * )) |
|||
| (۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = سیاست‌های امام علی | |||
| عنوان مدخل = سیاست‌های حکومتی امام علی | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = امام علی (پرسش) | |||
}} | |||
==اسباب ماندگاری [[دولت‌ها]]== | == اسباب ماندگاری [[دولت‌ها]] == | ||
'''برپا داشتن عدالت''': [[امام علی]] {{ع}}: آنکه به عدالتْ [[رفتار]] کند، [[خداوند]]، از دولتش [[پاسداری]] کند<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}: مَن عَمِلَ بِالعَدلِ حَصنَ اللهُ مُلکهُ}} (غرر الحکم، ح ۸۷۲۲).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: [[پایداری]] مملکت، در [[عدالت]] است<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: ثَباتُ المُلک فِی العَدلِ}} (المواعظ العددیة، ص ۵۴).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: خداوندِ سبحان، [[عدالت]] را [[استواری]] [[مردم]]، [[پاکی]] از [[ستم‌ها]] و [[گناهان]]، و سبب تحقق و اجرای [[اسلام]]، قرار داد<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: جَعَلَ اللهُ- سُبحانَهُ- العَدلَ قِواماً لِلأَنامِ، وتَنزیهاً مِنَ المَظالِمِ وَالآثامِ، وتَسنِیةً لِلإِسلامِ}} (غرر الحکم، ح ۴۷۸۹).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: هرگاه [[شهروندان]]، [[حقوق]] [[زمامدار]] را به جا آورند و [[زمامدار]]، [[حقوق]] [[شهروندان]] را به جا آورد، [[حق]] در میان آنان، [[عزیز]] گردد، و [[آیین]] [[دینداری]] بر پا شود، و [[نشانه‌های عدالت]]، [[استوار]] گردد، و سنت‌ها بر روش درست، جاری شوند، و در پرتو آن، زمانه به [[صلاح]] گراید، و بقای [[دولت]]، جای [[امیدواری]] باشد، و آرزوهای [[دشمنان]]، به [[ناامیدی]] گراید<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: إذا أدتِ الرعِیةُ إلَی الوالی حَقهُ، وأدی الوالی إلَیها حَقها عَز الحَق بَینَهُم، وقامَت مَناهِجُ الدینِ، وَاعتَدَلَت مَعالِمُ العَدلِ، وجَرَت عَلی أذلالِهَا السنَنُ، فَصَلَحَ بِذلِک الزمانُ، وطُمِعَ فی بَقاءِ الدولَةِ، ویئِسَت مَطامِعُ الأَعداءِ}} (نهج البلاغة، خطبه ۲۱۶).</ref>. | |||
'''[[تدبیر]] [[نیکو]]''': [[امام علی]] {{ع}}: آنکه سیاستی [[نیکو]] پیشه سازد، آقایی‌اش دوام یابد<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}: مَن حَسُنَت سِیاسَتُهُ دامَت رِیاسَتُهُ}} (غرر الحکم، ح ۸۴۳۸).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: در پرتوِ [[سیاست]] [[نیکو]]، تربیتِ درست انجام گیرد<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: بِحُسنِ السیاسَةِ یکونُ الأَدَبُ الصالِحُ}} (الکافی، ج ۱، ص ۲۸، ح ۳۴).</ref>. | |||
'''[[رفتار نیکو]]''' [[امام علی]] {{ع}}: [[رفتار نیکو]]، [[زیبایی]] [[قدرت]] و [[پناهگاه]] [[حکومت]] است<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: حُسنُ السیرَةِ جَمالُ القُدرَةِ، وحِصنُ الإِمرَةِ}} (غرر الحکم، ح ۴۸۴۷).</ref>. | |||
'''[[بیداری]] و [[مراقبت]] از [[کارها]]''': [[امام علی]] {{ع}}: از نشانه‌های [پایداری] [[دولت]]، [[بیداری]] برای [[مراقبت]] کارهاست<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: مِن أماراتِ الدولَةِ الیقَظَةُ لِحِراسَةِ الامورِ}} (غرر الحکم، ح ۹۳۶۰).</ref>. | |||
== اسباب زوال [[دولت‌ها]] == | |||
'''[[ستمگری]]''': [[امام علی]] {{ع}}: بدترینِ [[حکمرانان]]، کسانی‌اند که بر [[شهروندان]] خود، [[ستم]] روا دارند<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: شَر الامَراءِ مَن ظَلَمَ رَعِیتَهُ}} (غرر الحکم، ح ۵۷۱۷).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: آنکه بر [[شهروندان]] خویش [[ستم]] ورزد، [[مخالفان]] خود را [[یاری]] رسانده است<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: مَن ظَلَمَ رَعِیتَهُ نَصَرَ أضدادَهُ}} (غرر الحکم، ح ۷۸۱۵).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}- به [[زیاد بن ابیه]]-: عدالتْ پیشه ساز و از [[بیداد]] و [[ستم]] بپرهیز؛ چرا که [[بیداد]]، به آوارگی وا دارد و [[ستم]]، [[شمشیر]] به میان آرد<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}- لِزِیادِ بنِ أبیهِ-: استَعمِلِ العَدلَ، وَاحذَرِ العَسفَ وَالحَیفَ؛ فَإِن العَسفَ یعودُ بِالجَلاءِ، وَالحَیفَ یدعو إلَی السیفِ}} (نهج البلاغة، حکمت ۴۷۶).</ref>. | |||
'''[[تدبیر]] نادرست''': [[امام علی]] {{ع}}: [[تدبیر]] [[نادرست]]، سبب [[هلاکت]] گردد<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}: سوءُ التدبیرِ سَبَبُ التدمیرِ}} (غرر الحکم، ح ۵۵۷۱).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: با چهار چیز، بر پشت کردن [حکومت]، [[استدلال]] شود: [[تدبیر]] [[نادرست]]، [[زشتی]] [[اسراف]]، کمی [[عبرت]] گرفتن، و عذرخواهی فراوان<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: یستَدَل عَلَی الإِدبارِ بِأَربَعٍ: سوءِ التدبیرِ، وقُبحِ التبذیرِ، وقِلةِ الِاعتِبارِ، وکثرَةِ الِاعتِذارِ}} (غرر الحکم، ح ۱۰۹۵۸).</ref>. | |||
'''[[خودکامگی]]''': [[امام علی]] {{ع}}- از حکمت‌های منسوب به ایشان-: خودکامگی، [[حسادت]] را برانگیزد، و حسادتْ [[دشمنی]] آورد، و [[دشمنی]]، سبب [[اختلاف]] گردد، و [[اختلاف]]، باعث جدایی شود، و جدایی، [[سستی]] آورد، و [[سستی]]، سبب [[خواری]] گردد، و [[خواری]]، [[دولت]] را نابود سازد و [[نعمت‌ها]] را از میان بِبَرد<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}- فِی الحِکمِ المَنسوبَةِ إلَیهِ-: الِاستِئثارُ یوجِبُ الحَسَدَ، وَالحَسَدُ یوجِبُ البِغضَةَ، وَالبِغضَةُ توجِبُ الِاختِلافَ، وَالِاختِلافُ یوجِبُ الفُرقَةَ، وَالفُرقَةُ توجِبُ الضعفَ، وَالضعفُ یوجِبُ الذل، وَالذل یوجِبُ زَوالَ الدولَةِ وذَهابَ النعمَةِ}} (شرح نهج البلاغة، ج ۲۰، ص ۳۴۵، ح ۹۶۱).</ref>. | |||
'''ضایع کردن اصول و مبانی''': [[امام علی]] {{ع}}: [[استدلال]] شود بر پشت کردن [[حکومت‌ها]] به چهار چیز: ضایع کردن اصول [و مبانی]، چنگ زدن به [[فروع]]، به کار گماردن [[فرومایگان]]، و کنار گذاردن [[نخبگان]]<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: یستَدَل عَلی إدبارِ الدوَلِ بِأَربَعٍ: تَضییعِ الاصولِ، وَالتمَسک بِالفُروعِ، وتَقدیمِ الأَراذِلِ، وتَأخیرِ الأَفاضِلِ}} (غرر الحکم، ح ۱۰۹۶۵).</ref>. | |||
== توصیه‌هایی در روابط اجتماعی - سیاسی== | |||
'''دیگران را با خود سنجیدن''': [[امام علی]] {{ع}}- از سفارش وی به فرزندش [[محمد بن حنفیه]]-: فرزندم! به تمام [[مردم]] نیکی کن، چنان که [[دوست]] داری به تو [[نیکی]] شود، و برای آنان، خوش بخواه آنچه برای خویش خوش می‌داری، و [[زشت]] شمار از خود، آنچه را از دیگران [[زشت]] می‌شماری، و با تمام [[مردم]]، خُلق و خویت را [[نیک]] گردان، تا وقتی از آنان دور شدی، به سویت پَر کشند و هنگامی که مُردی، بر تو بگریند و بگویند: "ما از خداییم و به سوی او باز می‌گردیم" و از کسانی مباش که هنگام مرگشان گفته می‌شود: "سپاسْ خدای را که پرورنده جهانیان است!"<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}- فی وَصِیتِهِ لِابنِهِ مُحَمدِ بنِ الحَنَفِیةِ-: یا بُنَی!... أحسِن إلی جَمیعِ الناسِ کما تُحِب أن یحسَنَ إلَیک، وَارضَ لَهُم ما تَرضاهُ لِنَفسِک، وَاستَقبِح مِن نَفَسِک ما تَستَقبِحُهُ مِن غَیرِک، وحَسن مَعَ جَمیعِ الناسِ خُلُقَک، حَتی إذا غِبتَ عَنهُم حَنوا إلَیک، وإذا مِت بَکوا عَلَیک. وقالوا: إنا للهِ وإنا إلَیهِ راجِعونَ، ولا تَکن مِنَ الذین یقالُ عِندَ مَوتِهِ: الحَمدُ للهِ رَب العالَمینَ}} (کتاب من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۳۸۷، ح ۵۸۳۴).</ref>. | |||
'''پرهیز از دشمنی''': [[امام علی]] {{ع}}: بپرهیزید... از [[کینه]] هم را در [[دل]] داشتن و تخم [[نفاق]] در سینه کاشتن، و از هم بریدن و دست از [[یاری]] یکدیگر کشیدن<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: اجتَنِبوا... مِن تَضاغُنِ القُلوبِ، وتَشاحُنِ الصدورِ، وتَدابُرِ النفوسِ، وتَخاذُلِ الأَیدی}} (نهج البلاغة، خطبه ۱۹۲).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: اوج [[نادانی]]، [[دشمنی]] با [[مردم]] است<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: رَأسُ الجَهلِ مُعاداةُ الناسِ}} (غرر الحکم، ح ۵۲۴۷).</ref>. | |||
'''وفا به پیمان''': [[امام علی]] {{ع}}: ای [[مردم]]! به [[درستی]] که [[وفا]]، همزاد [[راستی]] است، و هیچ سپری بازدارنده‌تر از آن نمی‌شناسم. آنکه از چگونگی رستاخیزْ [[آگاه]] شود، دغلکاری نکند. در زمانه‌ای به سر می‌بریم که بسیاری از [[مردمان]]، دغلکاری را [[زیرکی]] دانسته‌اند و نادانان، آنها را چاره‌اندیشی خوانند<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: أیهَا الناسُ! وإن الوَفاءَ تَوأَمُ الصدقِ، ولا أعلَمُ جُنةً أوقی مِنهُ، وما یغدِرُ مَن عَلِمَ کیفَ المَرجِعُ، ولَقَد أصبَحنا فی زَمانٍ قَدِ اتخَذَ أکثَرُ أهلِهِ الغَدرَ کیساً، ونَسَبَهم أهلُ الجَهلِ فیهِ إلی حُسنِ الحیلَةِ}} (نهج البلاغة، خطبه ۴۱).</ref>. | |||
'''[[استقلال]] فرهنگی''': [[امام صادق]] {{ع}}: [[امیرمؤمنان]]، همیشه می‌فرمود: "این [[امت]]، همیشه در [[نیک‌بختی]] به سر برَند تا وقتی که [[لباس]] [[بیگانگان]] را نپوشند و غذای [[بیگانگان]] را نخورند؛ اما وقتی چنین کردند، [[خداوند]]، آنان را به [[خواری]] اندازد"<ref>{{متن حدیث|الإمام الصادق {{ع}}: کانَ أمیرُ المُؤمِنینَ {{ع}} یقولُ: لا تَزالُ هذِهِ الامةُ بِخَیرٍ ما لَم یلبَسوا لِباسَ العَجَمِ، ویطعَموا أطعِمَةَ العَجَمِ، فَإذا فَعَلوا ذلِک ضَرَبَهُم اللهُ بِالذل}} (المحاسن، ج ۲، ص ۱۷۸، ح ۱۵۰۴).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۳۱۴-۳۱۹.</ref> | |||
==برنامه‌های سیاسی [[امیرمؤمنان]]{{ع}}== | |||
[[حضرت امیر]]{{ع}} پس از به دست گرفتن [[مقام خلافت]]، [[حکام]] [[ستم‌گر]] [[منصوب]] از طرف [[عثمان]] را [[عزل]] نمود و فقط [[ابوموسی اشعری]] را به صلاحدید [[مالک اشتر]] در [[حکومت کوفه]] ابقا نمود<ref>ر.ک: احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۷۹.</ref>. برای دیگر ولایات نیز حاکمانی [[نصب]] فرمود<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۴، ص۴۴۲؛ دینوری، ابو حنیفه، الاخبار الطوال، ص۱۴۱.</ref>. در همان [[اوان]]، [[مغیرة بن شعبه]] ثقفی که از زیرکان برجسته [[عرب]] به شمار می‌آمد<ref>ذهبی، شمس الدین محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۱۰۸.</ref>، نزد آن حضرت آمد و از ابقای [[معاویه]] و برخی دیگر از [[کارگزاران]] عثمان طرفداری نمود<ref>ر.ک: طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۴، ص۴۳۹.</ref> و پیشنهاد کرد طلحه و زبیر را [[والی بصره]] و [[کوفه]] نماید<ref>نویری، شهاب الدین احمد، نهایة الارب، ج۲۰، ص۱۶ - ۱۷؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ص۲۰۹.</ref>. علی{{ع}} پیشنهاد وی را نپذیرفت. گفت‌وگوهای حضرت امیر{{ع}} و [[مغیره]] در زمینه عزل و نصب‌ها و اظهار نظرهای [[ابن عباس]] و مواردی [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} در این باره، در بیش‌تر متون [[تاریخی]] آمده است. مؤلفان کتاب [[بیعة]] [[علی بن ابی‌طالب]]، از اساس، منکر [[نصیحت]] مغیره به حضرت امیر{{ع}} هستند و آن را روایتی [[ضعیف]] و موضوعه می‌دانند که از طریق [[سیف بن عمر]] نقل شده است و [[سیف]] را نیز [[کذاب]] و [[وضاع]] می‌دانند<ref>خالدی، ام المالک و مالکی، حسن بن فرحان، بیعة علی بن ابی‌طالب، ص۱۸۳.</ref>. | |||
کارنامه [[زندگی]] مغیره تا هنگام [[مرگ]]، سیاه و سرشار از [[فساد]] و [[نیرنگ]] است. [[ابن ابی‌الحدید]] می‌نویسد: بیش‌تر [[عمر]] او چیزی جز نابکاری‌ها و برآوردن [[خواسته‌های نفسانی]] و شکم و [[یاری دادن]] [[تبه‌کاران]] و گذران وقت در [[نافرمانی خدا]] نبوده است<ref>ر.ک: ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۱۰؛ طائی، نجاح، نظریات الخلیفتین، ج۲، ص۲۱۲؛ ابن هلال ثقفی، الغارات، ص۳۵۴؛ ابن منظور، مختصر تاریخ دمشق، ج۱۸، ص۲۶۴؛ شیخ مفید، الجمل، ص۱۱۷.</ref>. | |||
گذشته از [[درستی]] یا نادرستی این [[روایت]]، این پیشنهاد [[مغیره]]، [[حاکمیت معاویه]] و [[طلحه]] و [[زبیر]] بر [[شام]] و [[عراق]]، به معنای [[محاصره]] [[امیرمؤمنان]]{{ع}} در [[حجاز]] بود. برخی این [[ملاقات]] و پیشنهادهای مغیره را [[مأموریت]] برای توطئه‌های [[سیاسی]] و نظامی [[بنی‌امیه]]، از جمله راه انداختن بلوای [[ناکثین]] می‌دانند<ref>طائی، نجاح، نظریات الخلیفتین، ج۲، ص۲۱۳؛ پاینده، ابوالقاسم، علی ابرمرد تاریخ، ص۶۶.</ref>. | |||
[[حضرت امیر]]{{ع}} واگذاری نقش سیاسی ممتاز به طلحه و زبیر را به [[مصلحت]] نمی‌دانستند. در بیش‌تر متون [[تاریخی]] نقل شده است که آن دو، خواهان دست‌یابی به [[حکومت بصره]] و [[کوفه]] بودند. بعضی روایت کرده‌اند که علی{{ع}} [[فرمانداری یمن]] را به طلحه، و یمامه و [[بحرین]] را به زبیر داد و به خاطر بروز [[حرص]] و آزِ [[ریاست]] از آن دو، [[حکم]] [[فرمانداری]] را از آنها بازپس گرفت. آن دو نیز از این کار برآشفتند<ref>احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۸۰. </ref>. | |||
بررسی سوابق سیاسی طلحه و زبیر از [[زمان]] [[خلفای نخستین]]، نشان‌گر [[حب جاه]] و [[ریاست‌طلبی]] و عدم [[اعتماد]] به آن دو است. نگاهی گذرا به روابط طلحه و زبیر و [[عثمان]]، این [[حقیقت]] را روشن می‌سازد. طلحه و زبیر، از رهگذر [[روابط حسنه]] با عثمان، به [[مال و منال]] فراوانی دست یافته بودند. طلحه در [[شورای شش نفره]] [[خلافت]]، به عثمان [[رأی]] داد<ref>دینوری، ابن قتیبه، الامامة والسیاسه، ج۱، ص٣٠.</ref>. زبیر نیز بنا به نقل برخی متون تاریخی، جایگاه خاصی نزد عثمان داشت<ref>مادلونگ، ویلفرد، جانشینی حضرت محمد{{صل}}، ترجمه احمد نمایی و دیگران، ص۱۲۶، به نقل از: بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ص۱۳؛ ابن شبه تاریخ المدینة المنوره، ص۱۰۵۵؛ ذهبی، شمس الدین محمد، تاریخ الاسلام، ج۷، ص۴۲.</ref>؛ حتی در برهه‌ای از زمان، عثمان وی را به [[وصایت]] خود [[منصوب]] نموده بود<ref>مادلونگ، ویلفرد، جانشینی حضرت محمد{{صل}}، ص۱۲۶، به نقل از زبیری، نسب قریش، ص۱۰۶؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۵، ص۱۰۳.</ref>. | |||
با این همه، آن دو، برای رسیدن به [[خلافت]] و [[قدرت]]، در سلک مخالفان درجه اول [[عثمان]] درآمدند و در [[قتل]] وی کوشیدند. در این باره از علی{{ع}} [[روایت]] شده است که می‌فرماید: {{متن حدیث|... وَ إِنَّهُمْ لَيَطْلُبُونَ حَقّاً هُمْ تَرَكُوهُ وَ دَماً هُمْ سَفَكُوهُ...}}؛ «آنها حقی را [[طلب]] می‌کنند که خود ترک کرده‌اند و خونی را می‌خواهند که خود ریخته‌اند.»..<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۳.</ref>. | |||
عثمان، طلای زیادی به [[طلحه]] داده بود و چون او با [[ناسپاسی]] در قتل وی کوشا بود، نفرینش کرد<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۵.</ref>. افرادی با این ویژگی‌ها و سابقه‌ها که هدفی جز برآوردن [[امیال نفسانی]] خود نداشتند و در این راه، از دست زدن به هیچ کاری [[پرهیز]] نداشتند، نمی‌توانستند مورد [[اعتماد]] [[حضرت امیر]]{{ع}} قرار گیرند. آن حضرت در گفت‌وگویی با [[محمد بن طلحه]]، [[نگرانی]] خود را از [[انتصاب]] طلحه و [[زبیر]] به [[مناصب]] بالای [[حکومتی]] ابراز کرده، با اعلام پاسخ منفی می‌فرماید: نه، به [[خدا]] [[سوگند]] که در آن صورت، [[فساد]]، همانند [[کرم]] در همه جا رخنه می‌کند و از همه جانب، عرصه [[گیتی]] بر من تنگ می‌شود<ref>بهبودی، محمدباقر، سیره علوی، ص۹۷ به نقل از: ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۶. </ref>. | |||
در این نکته نیز باید دقت کرد که [[کوفه]] و [[بصره]] دارای موقعیت ویژه‌ای بودند. در این باره، در یک تحلیل [[تاریخی]] آمده است:... طلحه و زبیر تقاضا داشتند [[حکومت بصره]] و کوفه به آنان واگذار شود و بعضی [[مشاوران]] [[امام]] این کار را برای [[راضی]] نگه داشتن آنان، لازم می‌دانستند. کوفه و بصره در آن [[روز]]، دو اردوگاه بزرگ [[اسلام]] و [[مرکز حکومت]] همه قلمرو شرقی خلافت یعنی [[ارمنستان]] و [[ایران]] تا دربند قفقاز و حدود [[آسیای مرکزی]] و مرزهای [[هندوستان]] بود. [[معاویه]] نیمِ [[غربی]] قلمرو خلافت را در دست داشت و این مناطق، عملاً زیر [[نفوذ]] [[مدینه]] نبود. در این وضع آشفته، در [[اختیار]] سپردن نیمِ شرقی [[خلافت]] به کسانی چون [[طلحه]] و [[زبیر]] که [[تمایلات]] و تقاضایشان، از پیش آشکار بود، پیش درآمد [[خوشی]] نبود<ref>ر.ک: پاینده، ابوالقاسم، علی ابرمرد تاریخ، ص۶۷. </ref>. | |||
فجایعی که بعدها در [[جنگ جمل]] رخ نمود، نشان داد که مواضع [[حضرت امیر]]{{ع}} در عدم [[انتصاب]] آن دو، چقدر دوراندیشانه و سنجیده بوده است. این‌گونه سیاست‌های اصولی و کارآمد آن حضرت، توانست قلمرو [[غربی]] و شرقی [[جهان اسلام]] را به جز [[شام]]، به سرعت ضمیمه [[حکومت اسلامی]] به [[رهبری]] حضرتش نماید. شام نیز در آستانه [[سقوط]] بود که متأسفانه [[انحرافات]] به وجود آمده در مسیر [[خلافت اسلامی]] و عمق [[توطئه‌ها]]، تقدیر دیگری را برای خلافت اسلامی رقم زد و [[جهان]] را از [[انوار]] پر [[فیض]] [[علوی]] [[محروم]] ساخت.<ref>[[علی ملکی میانجی|ملکی میانجی، علی]]، [[ناکثین (مقاله)| مقاله «ناکثین»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۹]] ص ۵۶.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | |||
{{مدخل امام علی}} | {{مدخل امام علی}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']] | |||
# [[پرونده:1368107.jpg|22px]] [[علی ملکی میانجی|ملکی میانجی، علی]]، [[ناکثین (مقاله)| مقاله «ناکثین»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|'''دانشنامه امام علی ج۹''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
{{امام علی}} | {{امام علی}} | ||
[[رده:سیاست‌های امام علی]] | |||
[[رده:سیاست‌های | |||
[[رده:مدخل گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]] | [[رده:مدخل گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]] | ||