بحث:اقتصاد: تفاوت میان نسخه‌ها

۵۰٬۵۷۳ بایت اضافه‌شده ،  ۱۹ ژانویه
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: برگردانده‌شده پیوندهای ابهام‌زدایی
(۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
==نقش [[اقتصاد]] در [[زندگی]] [[بشر]]==
همان‌گونه که می‌دانیم مسأله «اقتصاد» از اصول اساسی و مسائل مهم زندگی انسان‌هاست که در تمام ادوار و در همه اجتماعات نقش مهمی دارد و چرخ زندگی بشر به دور آن می‌چرخد.
[[اسلام]] به مسائل [[اقتصادی]] اهمیت فراوانی داده است و وجود ابواب متعدد مربوط به مبادلات [[مالی]] در [[فقه]] و [[قوانین اسلامی]]، حکایت از این دارد که اقتصاد در اسلام [[ارزش]] فراوان دارد.
اهمیت مسائل اقتصادی تنها از این نظر نیست که تأمین [[آزادی]] و [[استقلال]] و [[حیات مادی]] [[مردم]] بدون آن امکان ندارد، بلکه از این نظر نیز هست که پیوند نزدیکی با مسائل زیربنایی [[جامعه]] حتی با مسائل «[[اخلاقی]]» دارد. جریان یک [[اقتصاد سالم]] در پیکر [[اجتماع]] همچون جریان [[خون]] سالم در کالبد یک [[انسان]] است. ممکن است در حال عادی توجه به نقش گردش خون در [[حیات]] یک انسان نداشته باشیم، اما به هنگامی که مجرای شاهرگ‌های کسی به خاطر [[اختلاف]] در [[سیستم]] ضد انعقاد با لخته‌ای خون بسته می‌شود بلافاصله عکس العمل شدید آن ظاهر می‌گردد عضوی که مجرای خونش بسته شده فوراً فلج می‌شود و اگر این عضو از اعضای فعالی همانند [[قلب]] یا دستگاه تنفس باشد [[مرگ ناگهانی]] را حتماً با خود همراه خواهد داشت. از طرف دیگر [[فقر اقتصادی]] عوارضی در پیکر اجتماع درست همانند «کم خونی» و «[[فقر]] الدم» همراه دارد. در [[بیماری]] فقر الدم چشم درست نمی‌بیند، [[گوش]] [[قدرت]] [[شنوایی]] را از دست می‌دهد، زبان به لکنت می‌افتد، دست و پاها می‌لرزد و [[مغز]] هم قدرت [[اندیشیدن]] را ندارد. یک اجتماع که با فقر اقتصادی، یا یک سیستم مالی ناسالم دست به گریبان است، [[توانایی]] و [[مهارت]] را از دست می‌دهد و گرفتار نارسایی‌های مرگباری در همه زمینه‌ها می‌شود. یک [[سیاستمدار]] انقلابی، یک [[فرمانده]] [[شجاع]]، یک [[فیلسوف]] بزرگ، یک دانشمند ماهر و یک [[شاعر]] نکته‌پرداز و یک تکنسین ورزیده هرگز [[قادر]] به انجام [[رسالت]] خود در جامعه نیست مگر این که حداقل یک [[زندگی]] [[اقتصادی]] مناسب داشته باشد.<ref>[[نورالله علیدوست خراسانی|علیدوست خراسانی، نورالله]]، [[منابع مالی اهل بیت (کتاب)|منابع مالی اهل بیت]] ص ۲۲</ref>
===نقش مسائل اقتصادی در شکل [[اخلاقی]] [[جامعه]]===
چنان که اشاره شد حتی [[مسائل اخلاقی]] نیز به مقدار قابل ملاحظه‌ای تحت تأثیر عوامل اقتصادی قرار دارند. ممکن است این سخن برای بعضی از [[علمای اخلاق]]، گران آید که این گونه مسائل [[معنوی]] چه ارتباطی می‌تواند با مسائل اقتصادی داشته باشد، ولی با توجه به این نکته [[تجربی]] و [[حسی]] «که نگهداری [[ارزش‌های اخلاقی]] همچون [[شهامت]]، صراحت، [[مناعت طبع]]، [[راستگویی]]، [[امانت]]، و [[استقلال]] [[شخصیت]]، برای یک [[انسان]] گرسنه کار بسیار [[دشواری]] است» جای هیچ‌گونه شکی باقی نمی‌ماند. آن کس که گرسنه است الزاماً گرفتار [[دروغ]] و [[تزویر]] و [[تقلب]] نمی‌شود و [[ایمان]] خود را از دست نمی‌دهد، اما زمینه ابتلای به این [[انحرافات اخلاقی]] در انسان‌های گرسنه بسیار آماده‌تر است و این یک امر حسی و تجربی است. همچنین جای [[شک]] نیست که [[نیازهای مادی]] و [[فقر اقتصادی]]، انسان را به کارهای [[زشتی]] همچون [[چاپلوسی]]، [[تملّق]]، ثناخوانی افرادی که شایسته سرزنش‌اند و [[عیب‌جویی]] از آنها که لایق [[ستایش]] نیستند، [[تشویق]] می‌کند.<ref>[[نورالله علیدوست خراسانی|علیدوست خراسانی، نورالله]]، [[منابع مالی اهل بیت (کتاب)|منابع مالی اهل بیت]] ص ۲۳</ref>
===فقر اقتصادی، انگیزه [[گناه]]===
[[اسلام]] فقر اقتصادی را انگیزه گناه و [[بی‌نیازی]] مادی را مایه کمک به [[تقوا]] و [[معنویت]] شمرده است. [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} می‌فرماید: «بی‌نیازی کمک خوبی برای تقوا و [[پرهیزکاری]] است»<ref>{{متن حدیث|‌نِعْمَ الْعَوْنُ عَلَى تَقْوَى اللَّهِ الْغِنَى‌}}؛ الحر العاملی محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، بیروت، منشورات دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۱هـ. ق، ط ۴، ج١٢، ص١۶، باب ۶، باب استحباب الاستعانه بالدنیا علی الاخره، حدیث ۱؛ الشیخ الصدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تهران، منشورات دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۹۰ هـ. ق، ط ۵، ج۳، ص٩۴، باب ۵٨، حدیث ۵؛ الکلینی، أبی جعفر، محمد بن یعقوب، الفروع من الکافی، تهران، منشورات دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۹۱ هـ. ق، ج۵، ص۷۱؛ کتاب المعیشه، باب الاستعانه بالدنیا علی الآخره، حدیث ۱، ص۷۲، حدیث ۸ و ۹ و ص٧٣، حدیث ١۴ و ١۵ به همین مضمون آمده است.</ref>.
و در سخنی از [[امام صادق]]{{ع}} می‌خوانیم:
[[بی نیازی]] که تو را از [[ستم]] باز دارد بهتر است از فقری که تو را به [[گناه]] وا دارد<ref>{{متن حدیث|غِنًى يَحْجُزُكَ عَنِ الظُّلْمِ خَيْرٌ مِنْ فَقْرٍ يَحْمِلُكَ عَلَى الْإِثْمِ}}؛ وسائل الشیعه، ج١٢، ص۱۷، حدیث ۷؛ من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۱۰۱، حدیث ۴٩؛ فروع کافی، ج۵، ص۷۲، حدیث ۱۱.</ref>.
[[امیرمؤمنان]]{{ع}} به فرزندش [[حسن مجتبی]]{{ع}} فرمود:
«[[انسانی]] را که به دنبال تأمین غذای خود می‌رود [[سرزنش]] مکن، چون کسی که غذایش فراهم نباشد خطاهایش زیاد خواهد شد»<ref>{{متن حدیث|لَا تَلُمْ إِنْسَاناً يَطْلُبُ قُوتَهُ فَمَنْ عَدِمَ قُوتَهُ كَثُرَ خَطَايَاهُ‌}}؛ بحار الانوار، ج۶٩، ص۴٧.</ref>.<ref>[[نورالله علیدوست خراسانی|علیدوست خراسانی، نورالله]]، [[منابع مالی اهل بیت (کتاب)|منابع مالی اهل بیت]] ص ۲۴</ref>
===نقش نان در [[عبادت]]===
[[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمود: نان را که فرآورده [[کشاورزی]] است عزیز دارید چه آنکه عوامل آسمانی و زمینی و بسیاری از آفریده‌های [[الهی]] در ایجاد آن مؤثر بوده‌اند<ref>{{متن حدیث|أَكْرِمُوا الْخُبْزَ فَإِنَّهُ قَدْ عَمِلَ فِيهِ مَا بَيْنَ الْعَرْشِ إِلَى الْأَرْضِ وَ الْأَرْضُ وَ مَا فِيهَا مِنْ كَثِيرِ خَلْقِهِ}}؛ بحار الانوار، ج۶٣، ص۲۷۲؛ قمی، شیخ عباس، سفینه البحار، تهران، انتشارات فراهانی، بی‌تا، ج۱، ص۳۷۵؛ برقی، ابی جعفر احمد بن محمد، المحاسن، تعلیق سید جلال الدین حسینی، ص۵۸۵.</ref>.
در [[حدیث]] دیگری می‌خوانیم: [[امام رضا]]{{ع}} از جدش نقل فرمود که [[سلمان]] [[ابوذر]] را به منزلش [[دعوت]] کرد و دو قرص نان نزد او آورد. ابوذر آنها را زیر و رو می‌کرد، سلمان گفت: برای چه آنها را زیر و رو می‌کنی؟ گفت می‌ترسم پخته نباشند<ref>سخن سلمان در مقام قدر‌شناسی نعمت است، البته اسلام توصیه کرده است که هر کس مسؤول و متصدی هر کاری است باید آن را با دقت و بخوبی انجام دهد، بنابراین وظیفه نانوا نیز پختن نان مرغوب و قابل مصرف است.</ref>. سلمان سخت در [[خشم]] شد و گفت: چه قدر [[جرأت]] داری که این نان‌ها را زیر و رو می‌کنی؟ به [[خدا]] [[سوگند]] آبی در آن کار کرده که [[فرشتگان]] از زیر [[عرش]] آوردند و آن را به باد سپردند و باد به [[ابر]] ریخته و ابر بر [[زمین]] باریده و به کمک رعد و [[فرشتگان]] به جای خود رسیده و زمین و چوب و آهن و بهائم و [[آتش]] و هیزم و نمک و آنچه نتوان برشمرد در آن کار کرده، تو از کجا [[حق]] [[شکر]] آن را می‌توانی بجا بیاوری؟ [[ابوذر]] گفت به سوی [[خدا]] [[توبه]] می‌کنم و [[آمرزش]] می‌طلبم از کاری که کردم و از تو به خاطر انجام کاری که آن را [[دوست]] نداشتی عذر خواهم<ref>{{متن حدیث|جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ{{ع}} قَالَ: دَعَا سَلْمَانُ أَبَا ذَرٍّ إِلَى مَنْزِلِهِ فَقَدَّمَ عَلَيْهِ رَغِيفَيْنِ فَأَخَذَ أَبُو ذَرٍّ الرَّغِيفَيْنِ يُقَلِّبُهُمَا فَقَالَ لَهُ سَلْمَانُ يَا أَبَا ذَرٍّ لِأَيِّ شَيْ‌ءٍ تُقَلِّبُ هَذَيْنِ الرَّغِيفَيْنِ قَالَ خِفْتُ أَنْ لَا يَكُونَا نَضِيجَيْنِ فَغَضِبَ سَلْمَانُ مِنْ ذَلِكَ غَضَباً شَدِيداً ثُمَّ قَالَ مَا أَجْرَأَكَ حَيْثُ تُقَلِّبُ هَذَيْنِ الرَّغِيفَيْنِ فَوَ اللَّهِ لَقَدْ عَمِلَ فِي هَذَا الْخُبْزِ الْمَاءُ الَّذِي تَحْتَ الْعَرْشِ وَ عَمِلَتْ فِيهِ الْمَلَائِكَةُ حَتَّى أَلْقَوْهُ إِلَى الرِّيحِ وَ عَمِلَتْ فِيهِ الرِّيحُ حَتَّى أَلْقَتْهُ إِلَى السَّحَابِ وَ عَمِلَ فِيهِ السَّحَابُ حَتَّى أَمْطَرَهُ إِلَى الْأَرْضِ وَ عَمِلَ فِيهِ الرَّعْدُ وَ الْمَلَائِكَةُ حَتَّى وَضَعُوهُ مَوَاضِعَهُ وَ عَمِلَتْ فِيهِ الْأَرْضُ وَ الْخَشَبُ وَ الْحَدِيدُ وَ الْبَهَائِمُ وَ النَّارُ وَ الْحَطَبُ وَ الْمِلْحُ وَ مَا لَا أُحْصِيهِ أَكْثَرُ فَكَيْفَ لَكَ أَنْ تَقُومَ بِهَذَا الشُّكْرِ فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ إِلَى اللَّهِ أَتُوبُ وَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِمَّا أَحْدَثْتُ وَ إِلَيْكَ أَعْتَذِرُ مِمَّا كَرِهْتَ}}؛ بابوبه قمی، ابی جعفر، محمد بن علی بن حسین، امالی، الصدوق، بیروت، منشورات مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ١۴٠٠ هـ. ق، ط ۵، ص۳۵۹، مجلس ۶٨.</ref>.
[[پیامبر اکرم]]{{صل}} دید [[عایشه]] تکه نانی که به زمین افتاده بود می‌خواهد زیر پا بگذارد. [[پیامبر]] آن را برداشت و خورد<ref>این عمل پیامبر اسلام منافاتی با بهداشت ندارد؛ زیرا ممکن است نان به محل پاکیزه‌ای افتاده بوده است.</ref>؛ و فرمود: ای عایشه با [[نعمت‌های خدا]] خوب [[همسایه]] باش چون آنها وقتی از مردمی [[فرار]] کنند کم بر می‌گردند<ref>{{متن حدیث|يَا حُمَيْرَى [حُمَيْرَاءُ] أَكْرِمِي جِوَارَ نِعَمِ اللَّهِ عَلَيْكِ فَإِنَّهَا لَمْ تَنْفِرْ مِنْ قَوْمٍ فَكَادَتْ تَعُودُ إِلَيْهِمْ...}}؛ سفینه البحار، ج۱، ص۳۷۵.</ref>.<ref>[[نورالله علیدوست خراسانی|علیدوست خراسانی، نورالله]]، [[منابع مالی اهل بیت (کتاب)|منابع مالی اهل بیت]] ص ۲۵</ref>
===[[حدیثی]] جالب===
[[رسول مکرم اسلام]] به اندازه‌ای مسأله [[اقتصاد]] را (که یکی از آنها نان است) پر [[ارزش]] و مهم معرفی کرده که شاید این [[روایت]] به نظر بعضی‌ها عجیب بیاید. او در حال [[نیایش]] با [[خدا]] می‌گوید:
بار خدایا نان را برای ما [[مبارک]] گردان و آن را زیاد کن. میان ما و نان جدایی نینداز؛ زیرا اگر نان نباشد نه [[نماز]] می‌گزاریم، نه [[روزه]] می‌گیریم و نه سایر [[واجبات]] را انجام می‌دهیم<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي الْخُبْزِ وَ لَا تُفَرِّقْ بَيْنَنَا وَ بَيْنَهُ فَلَوْ لَا الْخُبْزُ مَا صَلَّيْنَا وَ لَا صُمْنَا وَ لَا أَدَّيْنَا فَرَائِضَ رَبِّنَا}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۱۷؛ کتاب التجاره، باب ۶، حدیث ۶؛ فروع کافی، ج۵، ص٧٣؛ کتاب المعیشه، حدیث ۱۳، ص۷۲، ج۶؛ کتاب الاطعمه، ص۲۸۷، حدیث ۶؛ بحار الانوار، ج۶٣، ص۲۷۰؛ سفینه البحار، ج۱، ص٣٧۴.</ref>.
در [[حدیث]] دیگری فرمود:
نان را بو نکنید تا خوب آن را [[امتحان]] و [[اختیار]] کنید آن‌گونه که [[حیوانات]] درنده آن را بو می‌کنند؛ زیرا نان مبارک است. [[خدای عزوجل]] به خاطر نان ([[باران]]) [[آسمان]] را پی در پی بر شما فرستاد و به خاطر نان (علف) چراگاه را رویانید. با بودن نان نماز می‌خوانید. روزه می‌گیرید. [[حج]] و [[زیارت]] [[خانه خدا]] را انجام می‌دهید<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} إِيَّاكُمْ أَنْ تَشَمُّوا الْخُبْزَ كَمَا تَشَمُّهُ السِّبَاعُ فَإِنَّ الْخُبْزَ مُبَارَكٌ أَرْسَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ السَّمَاءَ مِدْرَاراً وَ لَهُ أَنْبَتَ اللَّهُ الْمَرْعَى وَ بِهِ صَلَّيْتُمْ وَ بِهِ صُمْتُمْ وَ بِهِ حَجَجْتُمْ بَيْتَ رَبِّكُمْ}}؛ فروع کافی، ج۶، ص۳۰۳، حدیث ۶. در این باره به همان مدرک، ص٣٠۴-۳۰١، باب فضل الخبز رجوع شود.</ref>.
در [[غزوه خندق]] [[مسلمانان]] گرفتار قحطی و [[گرسنگی]] شدید بودند و [[خانواده‌ها]] هر چه می‌توانستند برای آنها می‌فرستادند... و [[پیامبر]] و [[اصحاب]] آن حضرت سیزده چهارده [[روز]] عملاً در محاصره بودند به طوری که تقریباً همگی [[درمانده]] و عاجز شدند. پیامبر عرض کرد: پروردگارا تو را به [[عهد]] و پیمانت [[سوگند]] می‌دهم آیا می‌خواهی [[عبادت]] نشوی<ref>واقدی، محمد بن عمر بن واقد، المغازی، تحقیق الدکتور مارسدن جونس، دفتر تبلیغات اسلامی، رمضان ١۴١۴ هـ. ق، ج۱، ص۴٧٧-۴٧۶.</ref>؟
مقصود این است که اگر از نظر مواد غذایی هما [[انسان]] در مضیقه باشد آن‌گونه که باید [[خدا]] را عبادت نخواهد کرد.<ref>[[نورالله علیدوست خراسانی|علیدوست خراسانی، نورالله]]، [[منابع مالی اهل بیت (کتاب)|منابع مالی اهل بیت]] ص ۲۶</ref>
===نان قوام بدن===
[[امام صادق]]{{ع}} فرمود:
قوام و [[استواری]] بدن بر نان پایه‌ریزی شده است<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا بُنِيَ الْجَسَدُ عَلَى الْخُبْزِ}}؛ فروع کافی، ج۶، ص٢٨۶؛ کتاب الأطعمه، حدیث ۳، ص۲۸۷، حدیث ۷؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، منشورات مؤسسه الوفاء، ١۴٠٣ هـ. ق، ط ۲، ج۳، ص۲۷۰؛ برقی، ابی جعفر احمد بن محمد، المحاسن، تعلیق سید جلال الدین حسینی، ص۵۸۵.</ref>.
در [[حدیث]] دیگری از آن حضرت آمده است:
[[روح انسان]] زمانی قرار و آرام دارد که قوت و خرجی خود را تأمین کرده باشد<ref>{{متن حدیث|إِنَّ النَّفْسَ إِذَا أَحْرَزَتْ قُوتَهَا اسْتَقَرَّتْ‌}}؛ من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۱۰۲، حدیث ۵۴؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۳۲۰، حدیث ۲؛ فروع کافی، ج۵، ص۸۹، کتاب المعیشه، باب احراز القوت، حدیث ٢.</ref>.
خلاصه این که [[نیازهای مادی]] و معیشتی از مسائلی نیست که انسان آنها را نادیده انگارد و بی‌توجه بگذرد. کسی که عبادت می‌کند باید از نیروی [[بدنی]] برخوردار باشد و از نظر [[معیشت]] تأمین شود تا عبادت کند.
تأمین نیازهای مادی و معیشتی از ابتدایی‌ترین نیازهای هر جامعه‌ای است.<ref>[[نورالله علیدوست خراسانی|علیدوست خراسانی، نورالله]]، [[منابع مالی اهل بیت (کتاب)|منابع مالی اهل بیت]] ص ۲۷</ref>
===سه چیز از نیازهای عمومی است===
[[امام صادق]]{{ع}} فرمود:
سه چیز است که همه [[مردم]] به آن نیازمندند:
[[امنیت]]؛ [[عدالت]]؛ [[رفاه]] و فراوانی<ref>{{متن حدیث|عَنِ الصَّادِقُ{{ع}}: ثَلَاثَةُ أَشْيَاءَ يَحْتَاجُ النَّاسُ طُرّاً إِلَيْهَا الْأَمْنُ وَ الْعَدْلُ وَ الْخِصْبُ}}؛ الحرانی، ابومحمد الحسن بن علی بن الحسن بن شعبه، تحف العقول عن آل الرسول{{صل}}، قم، منشورات مکتبه بصیرتی، ط ۵ با مقدمه سید محمد صادق بحرالعلوم، شوال ١٣٩۴، ص٢٣۶.</ref>.
در [[روایت]] دیگری آمده است که به [[مفضل]] فرمود:... بدان که اساس [[معیشت]] [[انسان]] در [[زندگی]] او نان است و آب<ref>{{متن حدیث|... وَ اعْلَمْ يَا مُفَضَّلُ أَنَ رَأْسَ مَعَاشِ الْإِنْسَانِ وَ حَيَاتِهِ الْخُبْزُ وَ الْمَاءُ...}}؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، منشورات مؤسسه الوفاء، ط ٢، ١۴٠٣ ه ۱۹۸۳م، ج۳، ص۸۷.</ref>.
[[امام هشتم]]{{ع}} فرمود: انسان وقتی [[خوراک]] سال خود را تأمین کند پشتش از بار زندگی سبک می‌گردد و آسوده‌خاطر می‌شود. سپس فرمود: [[حضرت باقر]] و [[حضرت صادق]]{{عم}} تا زمانی که قوت سال خود را تأمین نمی‌کردند، [[خانه]] یا [[ملک]] نمی‌خریدند<ref>{{متن حدیث|إِنَّ الْإِنْسَانَ إِذَا أَدْخَلَ طَعَامَ سَنَتِهِ خَفَ ظَهْرُهُ وَ اسْتَرَاحَ وَ كَانَ أَبُو جَعْفَرٍ وَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} لَا يَشْتَرِيَانِ عُقْدَةً حَتَّى يُحْرَزَ إِطْعَامُ سَنَتِهِمَا}}؛ [[وسائل الشیعه]]، ج۱۲، ص۳۲۰، [[حدیث]] ۳؛ [[فروع کافی]]، ج۵، ص۸۹، کتاب المعیشه، باب احراز القوت، حدیث ۱.
ناگفته نماند که این حدیث و احادیثی شبیه آن مربوط به زمانی است که دیگران نیز می‌توانستند برای خود غذایی ذخیره کنند نه در روزگاری که امام صادق{{ع}} در موقعیتی باشد که بتواند قوت سال خود را تهیه کند با این که می‌دانست دیگران از نظر گذران زندگی و تهیه آذوقه در مضیقه‌اند. از این رو نمونه‌هایی در زندگی حضرت دیده می‌شود که ماده معیشت [[خانواده]] خود را که حتی به مقدار یک سال نبوده است در [[اختیار]] [[اجتماع]] می‌گذاشت و علت آن را [[محاسبه]] در معیشت بیان می‌داشت که این علت به خوبی روشن می‌سازد که اجتماع از دیدگاه [[اسلام]] در موارد ضروری معیشت مقدم بر اختصاصات فردی است که یک نمونه از نظرتان می‌گذرد. نرخ گندم و نان، [[روز]] به روز در [[مدینه]] بالا می‌رفت. [[نگرانی]] و [[وحشت]] بر همه [[مردم]] مستولی شده بود. آن کس که آذوقه سال را تهیه نکرده بود در تلاش بود که تهیه کند و آن کس که تهیه کرده بود مواظب بود آن را [[حفظ]] کند. در این میان مردمی هم بودند که به واسطه [[تنگدستی]] مجبور بودند روز به روز آذوقه خود را از [[بازار]] بخرند. [[امام صادق]]{{ع}} از «معتب» [[وکیل]] [[خرج]] [[خانه]] خود پرسید: «ما امسال در خانه گندم داریم؟» او پاسخ داد: بلی یابن [[رسول الله]]! به قدری که چندین ماه را کفایت کند گندم ذخیره داریم». [[امام]] فرمود: «آنها را به بازار ببر و در [[اختیار]] مردم بگذار و بفروش». او عرض کرد یابن رسول الله: گندم در مدینه نایاب است اگر اینها را بفروشیم دیگر خریدن گندم برای ما میسر نخواهد شد حضرت فرمود همین است که گفتم همه را در اختیار مردم بگذار و بفروش. معتب [[دستور امام]] را [[اطاعت]] کرد؛ گندم‌ها را فروخت و نتیجه را گزارش داد. امام به او دستور داد: «بعد از این، نان خانه مرا روز به روز از بازار بخر. نان خانه من نباید با نانی که در حال حاضر [[توده]] مردم [[مصرف]] می‌کنند تفاوت داشته باشد. نان خانه من باید بعد از این نیمی گندم باشد و نیمی جو. من بحمد [[الله]] [[توانایی]] دارم که تا آخر سال خانه خود را با نان گندم به بهترین وجهی اداره ولی این کار را نمی‌کنم تا در پیشگاه [[الهی]] مسأله اندازه‌گیری [[معیشت]] را رعایت کرده باشم». [[فروع کافی]] ج۵، ص١۶۶؛ [[بحار الانوار]] ج۴٧، ص۵٩.</ref>.
در [[حدیث]] دیگری آمده است: [[معمر بن خلاد]] از [[حضرت رضا]]{{ع}} سؤال کرد: اندوختن گندم سالیانه چطور است؟ فرمود: من خود این کار را می‌کنم، یعنی قوت سالیانه مورد نیازم را یکجا تهیه می‌نمایم<ref>{{متن حدیث|سَأَلَ مُعَمَّرُ بْنُ خَلَّادٍ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا{{ع}} عَنْ حَبْسِ الطَّعَامِ سَنَةً فَقَالَ أَنَا أَفْعَلُهُ. يعني بذلك إحراز القوت}}؛ من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۱۰۲، حدیث ۵۵.</ref>.
همچنین در ذیل این [[آیه شریفه]] که [[قرآن]] از قول [[حضرت موسی]]{{ع}} نقل می‌کند که گفت: «پروردگارا! هر چه خیر و [[نیکی]] بر من فرستی به آن نیازمندم<ref>{{متن قرآن|رَبِّ إِنِّي لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ}} «پروردگارا به هر خیری که به من برسانی نیازمندم» سوره قصص، آیه ۲۴.</ref>. از [[امام صادق]]{{ع}} سؤال شد: حضرت موسی از [[خدا]] چه خواست؟ فرمود: طعام<ref>بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، منشورات دار الکتب العلمیه، ۱۳۹۳ ه.. ق، ط ۳، ج۳، ص٢٢۴؛ تفسیر نور الثقلین، ج۴، ص۱۲۱؛ فروع کافی، ج۶، ص۲۸۷، حدیث ۵؛ محاسن برقی، ص۵۸۵.</ref>.<ref>[[نورالله علیدوست خراسانی|علیدوست خراسانی، نورالله]]، [[منابع مالی اهل بیت (کتاب)|منابع مالی اهل بیت]] ص ۲۸</ref>
===خلاصه بحث===
نتیجه این که [[اسلام]] [[معتقد]] است رسالتش تنها در [[مسائل اخلاقی]] و تکمیل جهات [[معنوی]] [[انسان‌ها]] منحصر نمی‌شود، بلکه به جنبه‌های [[اقتصادی]] و [[لذایذ]] طبیعی آنها [[عنایت]] و توجه دارد؛ چراکه تکمیل [[حیات معنوی]] و انجام [[عبادات]] بدون معاش و نیروی جسمی و [[سلامت بدن]] امکان پذیر نیست؛ و نیاز [[بدن انسان]] به مواد غذایی یک امر ضروری و طبیعی است که هر کس ناگزیر از خوردن طعام و غذا و نان و... است. از این رو چنان که گذشت در [[روایات]] متعددی درباره مواد غذایی به خصوص نان و [[احترام]] این [[موهبت الهی]] تأکید زیادی شده است.<ref>[[نورالله علیدوست خراسانی|علیدوست خراسانی، نورالله]]، [[منابع مالی اهل بیت (کتاب)|منابع مالی اهل بیت]] ص ۲۹</ref>
===[[تذکر]] لازم===
[[اقتصاد]] در اسلام اصل است نه زیربنا.
شکی در این نیست که [[انسان]] مرکب است از [[جسم]] و [[جان]]، و از دیدگاه اسلام اقتصاد تنها نیمی از [[سعادت انسان]] را تأمین می‌کند، نه تمام [[زندگی]] او را، و فرق اساسی میان [[نظام اقتصادی اسلام]] با نظام‌های [[کمونیستی]] و [[سرمایه‌داری]] این است که هرگز اسلام به اصالت اقتصاد معتقد نیست، بلکه آن را یکی از ارکان مهم زندگی انسان می‌داند که با عوامل دیگر، سعادت انسان را تأمین می‌کند البته برخلاف کمونیست‌ها که اقتصاد را زیر بنا می‌دانند. بهترین دلیل بر این که [[اقتصاد]] در [[اسلام]] به صورت یک اصل - نه زیر بنا - مطرح است این است که اکثر کتاب‌های [[فقهی]] درباره مسائل و [[قوانین]] [[اقتصادی]] دور می‌زنند. باب‌های [[فقه]] مانند [[مکاسب]]، شفعه، اقاله، [[صلح]]، [[مضاربه]]، مزارعه، مساقات، [[اجاره]]، [[جعاله]]، عاریه، [[دین]]، [[رهن]]، [[حجر]]، [[ضمان]]، [[حواله]]، هبه، [[وقف]]، [[صدقه]]، [[ارث]]، [[زکات]] و [[خمس]] و... همه پیرامون موضوعات و مباحث اقتصادی و [[مالی]] است و این، حکایت از این دارد که اسلام برای اقتصاد اهمیت خاصی قایل است و در [[قرآن مجید]]، آمدن لفظ [[زکاة]] بعد از لفظ [[صلوة]] دلیل این مسأله است که میان معاش و [[معاد]] پیوند محکم و ناگسستنی وجود دارد.
به بیان دیگر از آنچه گذشت می‌توان نتیجه گرفت که در [[نظام اسلامی]] [[انسان]] «[[حیوان]] اقتصادی» نیست و بلکه انسان [[مقام]] رفیع و بلندی دارد و تنها به خاطر شکم [[آفریده]] نشده است تا کاری که [[حیوانات]] انجام می‌دهند انجام دهد<ref>همان‌گونه که امیرمؤمنان{{ع}} نقد در نامه‌ای که به عثمان بن حنیف انصاری نوشت می‌فرماید: {{متن حدیث|... فَمَا خُلِقْتُ لِيَشْغَلَنِي أَكْلُ الطَّيِّبَاتِ كَالْبَهِيمَةِ الْمَرْبُوطَةِ هَمُّهَا عَلَفُهَا أَوِ الْمُرْسَلَةِ شُغُلُهَا تَقَمُّمُهَا تَكْتَرِشُ مِنْ أَعْلَافِهَا وَ تَلْهُو عَمَّا يُرَادُ بِهَا أَوْ أُتْرَكَ سُدًى أَوْ أُهْمَلَ عَابِثاً أَوْ أَجُرَّ حَبْلَ الضَّلَالَةِ أَوْ أَعْتَسِفَ طَرِيقَ الْمَتَاهَةِ}}. الدکتور صبحی الصالح، نهج البلاغه، قم، منشورات دارالهجره، ۱۳۹۵ ه. ق، نامه ۴۵، ص۴١۶.... من آفریده نشدم که خوردن خوراکی‌های پاکیزه مرا به خود مشغول دارد، همچون حیوان پروری که تمام همش علف است و یا همچون حیوان رها شده‌ای که شغلش چریدن و خوردن و پر کردن شکم می‌باشد و از سرنوشتی که در انتظار اوست بی‌خبر است. آیا بیهوده یا مهمل و عبث آفریده شده‌ام؟ آیا باید سر رشته دار ریسمان گمراهی باشم و یا در طریق سرگردانی قدم گذارم؟</ref>. بلکه او موجودی است گرامی که تمام [[جهان]] به خاطر او [[خلق]] شده است<ref>دلیل این مطلب آیاتی است مانند {{متن قرآن|سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي الْأَرْضِ}} «خداوند آنچه را در زمین است، برای شما رام کرده است» سوره حج، آیه ۶۵؛ و دیگر آیاتی مانند (سوره ابراهیم آیه ۳۲، سوره نحل، آیه ١۴ و ١٢، سوره جاثیه، آیه ۱۳ و ۱۲) و....</ref>. ولی با این همه نباید مسأله [[اقتصاد]] را به طور کلی نادیده انگاشت. بلکه باید اقتصاد و وسائل [[زندگی]] از قبیل غذا، [[مسکن]] و مانند اینها را به عنوان مقدمه [[تکامل انسان]] به [[حساب]] آوریم و در تحصیل آن بکوشیم از این بعد که وسیله است نه [[هدف]].
[[پیامبران]] و [[ائمه معصومین]]{{عم}} هم در این جهت با سایر [[مردم]] مساوی هستند، از این رو آنان نیز برای تأمین معاش خویش در تکاپو و تلاش بودند.<ref>[[نورالله علیدوست خراسانی|علیدوست خراسانی، نورالله]]، [[منابع مالی اهل بیت (کتاب)|منابع مالی اهل بیت]] ص ۳۰</ref>
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:IM010709.jpg|22px]] [[نورالله علیدوست خراسانی|علیدوست خراسانی، نورالله]]، [[منابع مالی اهل بیت (کتاب)|'''منابع مالی اهل بیت''']]
{{پایان منابع}}
==معجم المصطلحات الاقتصادیة فی لغة الفقهاء==
==معجم المصطلحات الاقتصادیة فی لغة الفقهاء==
{{فهرست اثر}}
{{فهرست اثر}}
خط ۷۳۲: خط ۷۹۷:
{{فهرست اثر}}
{{فهرست اثر}}
{{ستون-شروع|3}}
{{ستون-شروع|3}}
===کتاب اول===
# [[کتاب اول: فصل اول]]
# [[الکتاب الاول: الباب الاول]]
# [[اقتصاد اسلامی و پایه‌های آن]]
# [[الفصل الاول]]
# [[ماهیت اقتصاد اسلامی # آیات قرآنی]]
# [[الاقتصاد الاسلامی و دعائمه]]
# [[علم اقتصاد سیاسی]]
# [[ماهیة الاقتصاد الاسلامی - آیات قرآنیة]]
# [[چرا علم اقتصاد سیاسی با واژه «سیاسی» توصیف می‌شود]]
# [[علم الاقتصاد السیاسی]]
# [[معنای علمی و رابطه علّی]]
# [[لماذا ینعت علم الاقتصاد السیاسی بکلمة «السیاسی»]]
# [[روش‌های تحقیق اقتصادی]]
# [[المعنی العلمی و العلاقة السببیة]]
# [[روش استنباطی و روش استقرایی]]
# [[طرائق البحث الاقتصادی]]
# [[قرآن کریم و مطالعات اقتصادی]]
# [[الطریقة الاستنباطیة و الطریقة الاستقرائیة]]
# [[حکم قرآن کریم درباره این مطالعات]]
# [[القرآن الکریم و الدراسات الاقتصادیة]]
# [[نیازها و انگیزه‌ها]]
# [[حکم القرآن الکریم علی هذه الدراسات]]
# [[فصل دوم]]
# [[الحاجات و الدوافع]]
# [[مسئله اقتصادی در اقتصاد سنتی]]
# [[الفصل الثانی]]
# [[آیا مسئله اقتصادی در اساس مسئله کمبود است؟]]
# [[المشکلة الاقتصادیة فی الاقتصاد التقلیدی]]
# [[نظر استیگلر]]
# [[هل المشکلة الاقتصادیة هی مشکلة ندرة اساسا؟]]
# [[مسئله اقتصادی در اسلام]]
# [[رای ستیجلر]]
# [[ماهیت مسئله اقتصادی در اسلام]]
# [[المشکلة الاقتصادیة فی الاسلام]]
# [[مسئله فقر و حقیقت آن]]
# [[ماهیة المشکلة الاقتصادیة فی الاسلام]]
# [[توجه اسلام به عامل مادی و عامل معنوی در مسئله اقتصادی]]
# [[مشکلة الفقر و حقیقتها]]
# [[اسلام به عامل مادی اهمیت زیاد می‌دهد و آن را در مرکز توجه قرار می‌دهد]]
# [[اهتمام الاسلام بالعامل المادی و العامل المعنوی بشان المشکلة الاقتصادیة]]
# [[آیا اسلام فقر را مترادف با کفر می‌داند؟]]
# [[الاسلام یولی العامل المادی اهمیة کبیرة و یضعه فی مرکز الصدارة]]
# [[دیدگاه اسلام درباره مسئله اقتصادی در مقایسه با دیدگاه سرمایه‌داری و مارکسیسم]]
# [[هل یعتبر الاسلام الفقر مناظرا للکفر]]
# [[موضع اسلام در قبال مسئله اقتصادی چیست؟]]
# [[وجهة نظر الاسلام للمشکلة الاقتصادیة مقارنا بوجهتی نظر الراسمالیة و المارکسیة]]
# [[آیا اسلام بر اتقان کار و افزایش تولید تأکید می‌کند؟]]
# [[ما هو موقف الاسلام من المشکلة الاقتصادیة]]
# [[راه حل اسلام برای فقر]]
# [[الاسلام یحض علی اتقان العمل و زیادة الانتاج؟]]
# [[ابوذر غفاری (درگذشته ۳۲ هجری)]]
# [[علاج الاسلام للفقر]]
# [[احمد بن علی دلجی ۷۹۰ # ۷۹۹ هجری]]
# [[ابو ذر الغفاری (المتوفی سنة ٣٢ هـ ـ سنة ۶۵۴ م)]]
# [[و مارکسیسم # و جهان ماکسیم رادینسون]]
# [[احمد بن علی الدلجی ۷۹۰ - ۷۹۹ هـ - ١۴١٢ - ١۴٢١ م]]
# [[ابن حزم ظاهری ۹۴۳ # ۱۰۶۴ میلادی]]
# [[والمارکسیة – و العالم مکسیم رودینسون]]
# [[ابن تیمیه ۶۶۱ # ۷۲۸ هجری]]
# [[ابن حزم الظاهری ٩۴٣ - ١٠۶۴ م]]
# [[روش اسلام در درمان فقر چیست؟]]
# [[ابن تیمیة ۶۶١ - ٧٢٨ هـ – ١٢۶٢ – ١٣٢٨م]]
# [[منابع درآمدی که اسلام برای این کار مشخص کرده و راه‌های هزینه‌کرد آن برای درمان فقر]]
# [[ما هو اسلوب الاسلام فی معالجة مشکلة الفقر؟]]
# [[راه حل یهودیت برای فقر]]
# [[ما هی ابواب الایراد التی حددها لذلک و وجوه الصرف فی معالجة الاسلام لمشکلة الفقر]]
# [[راه حل مسیحیت برای فقر]]
# [[علاج الفقر فی الدیانة الیهودیة]]
# [[راه حل هندوئیسم برای فقر]]
# [[علاج الفقر فی الدیانة المسیحیة]]
# [[راه حل کشورهای کمونیست برای فقر]]
# [[علاج الفقر فی الهندوکیة]]
# [[راه حل کشورهای سرمایه‌دار برای فقر]]
# [[علاج الفقر فی البلاد الشیوعیة]]
# [[فصل سوم]]
# [[علاج الفقر فی البلاد الراسمالیة]]
# [[مکاتب اقتصادی]]
# [[الفصل الثالث]]
# [[مکاتب سکولار # مکاتب مذهبی]]
# [[المذاهب الاقتصادیة]]
# [[مکاتب سکولار # مادی لیبرال و مادی مارکسیست]]
# [[مذاهب وضعیة - مذاهب دینیة]]
# [[نقش دولت در سایه لیبرالیسم اقتصادی]]
# [[المذاهب الوضعیة - المادیة اللیبرالیة و المادیة المارکسیة]]
# [[زیرساخت‌ها و روساخت‌ها]]
# [[دور الدولة فی ظلال اللیبرالیة الاقتصادیة]]
# [[مکاتب مذهبی: اسلام و مسیحیت # آرنولد توینبی]]
# [[البناء التحتی و البناء الفوقی]]
# [[ژاک اوستروی]]
# [[المذاهب الدینیة: الاسلام و المسیحیة – ارنولد تویبنی]]
# [[مکتب اسلامی و توسعه اقتصادی # تفاوت شریعت اسلامی و فقه اسلامی]]
# [[جاک اوستروی]]
# [[اسلام و خط رشد]]
# [[المذهب الاسلامی و التنمیة الاقتصادیة - الفرق بین الشریعة الاسلامیة و الفقه الاسلامی]]
# [[آیات قرآنی]]
# [[الاسلام و خط النماء]]
# [[فصل چهارم]]
# [[آیات قرآنیة]]
# [[تولید پایه فعالیت اقتصادی و توسعه]]
# [[الفصل الرابع]]
# [[نظریه تولید نزد ابن خلدون و قوانین موثر بر تولید]]
# [[الانتاج اساس النشاط الاقتصادی و التنمیة]]
# [[طبیعت و کار و تاثیر آنها بر توزیع]]
# [[نظریة الانتاج عند ابن خلدون و القوانین المؤثرة فی الانتاج]]
# [[کار]]
# [[الطبیعة و العمل و اثرهما علی التوزیع]]
# [[عوامل تولید:]]
# [[العمل]]
# [[الف) قانون کمترین تلاش]]
# [[عوامل الانتاج:]]
# [[ب) قانون عرضه و تقاضا]]
# [[) قانون اقل مجهود]]
# [[ج) اهمیت پیشرفت علمی]]
# [[(ب) قانون الطلب و الاثمان. (ج) اهمیة التطور العلمی]]
# [[د) امنیت و عدالت و ثبات]]
# [[(د) الامن و العدل و الاستقرار]]
# [[شیوه‌های فعالیت اقتصادی:]]
# [[اوجه النشاط الاقتصادی:]]
# [[الف) تولید ابتدایی در نظر ابن خلدون # نظر
# [[) الانتاج البدائی فی رای ابن خلدون – رای لیست]]
 
===کتاب دوم===
# [[تولید ابتدایی در نظر ابن خلدون # نظر لیست]]
# [[(ب) الانتاج الصناعی]]
# [[ب) تولید صنعتی]]
# [[(ج) التجارة]]
# [[ج) تجارت]]
# [[یستهدف الانتاج خیر المجتمع الاسلامی]]
# [[تولید به دنبال منفعت جامعه اسلامی است]]
# [[ارتباط الانتاج بالتوزیع]]
# [[ارتباط تولید و توزیع]]
# [[الانتاج و اشباع الحاجات]]
# [[تولید و ارضای نیازها]]
# [[تحدید عناصر الانتاج فی الاقتصاد الاسلامی]]
# [[تعیین عناصر تولید در اقتصاد اسلامی]]
# [[عناصر الانتاج فی الاقتصاد السیاسی (التقلیدی)]]
# [[عناصر تولید در اقتصاد سیاسی (سنتی)]]
# [[الطبیعة]]
# [[طبیعت]]
# [[راس المال]]
# [[سرمایه]]
# [[العمل]]
# [[کار]]
# [[التنظیم]]
# [[سازماندهی]]
# [[تحدید المهام الرئیسیة التی یضطلع بها المنظم]]
# [[تعیین وظایف اصلی سازماندهنده]]
# [[عناصر الانتاج فی الاقتصاد الاسلامی]]
# [[عناصر تولید در اقتصاد اسلامی]]
# [[راس المال و لماذا یعتبر من عناصر الانتاج]]
# [[سرمایه و دلیل اینکه یکی از عناصر تولید محسوب می‌شود]]
# [[هل یدمج التنظیم فی العمل]]
# [[آیا سازماندهی در کار ادغام می‌شود؟]]
# [[رب العمل او المنظم]]
# [[کارفرما یا سازماندهنده]]
# [[التعریف بعناصر الانتاج فی الاقتصاد الاسلامی]]
# [[تعریف عناصر تولید در اقتصاد اسلامی]]
# [[الطبیعة]]
# [[طبیعت]]
# [[العمل المنظم]]
# [[کار سازمان‌یافته]]
# [[حسن توزیع العمل]]
# [[تقسیم بهینه کار]]
# [[حسن تقسیم العمل]]
# [[تقسیم کار]]
# [[العمل فی الاسلام]]
# [[کار در اسلام]]
# [[هدف الاسلام فی العمل]]
# [[هدف اسلام از کار]]
# [[العمل فی الاسلام تکریم و شرف لصاحبه]]
# [[کار در اسلام تکریم و شرف برای صاحب آن است]]
# [[هل رفع الاسلام قدر العمل فجعله عبادة و استغفارا؟]]
# [[آیا اسلام جایگاه کار را بالا برده و آن را عبادت و استغفار می‌داند؟]]
# [[هل العمل فرض واجب علی کل قادر علیه فی نظر الاسلام؟]]
# [[آیا کار در نگاه اسلام برای هر کسی که توانایی آن را دارد واجب است؟]]
# [[هل یعتبر العمل بمثابة الجهاد فی سبیل الله؟]]
# [[آیا کار هم‌تراز جهاد در راه خداست؟]]
# [[هل یحض الاسلام علی توفیر فرص العمل کما یحث علی اتقانه وجودته]]
# [[آیا اسلام بر فراهم کردن فرصت‌های شغلی و همچنین اتقان کار تأکید می‌کند؟]]
# [[کیف تناولت مجالات العمل کل انواع النشاط الاقتصادی]]
# [[چگونه حوزه‌های کاری همه انواع فعالیت اقتصادی را پوشش می‌دهد]]
# [[ما هو مجال العمل فی الزراعة؟]]
# [[حوزه کاری در کشاورزی چیست؟]]
# [[ما هو مجال العمل فی الصناعة؟]]
# [[حوزه کاری در صنعت چیست؟]]
# [[ما هو مجال العمل فی الصناعات القائمة علی الانتاج الزراعی او الحیوانی و غیرها؟]]
# [[حوزه کاری در صنایع مبتنی بر تولیدات کشاورزی، دامی و غیره چیست؟]]
# [[هل حض الاسلام علی العمل فی مجال التجارة؟]]
# [[آیا اسلام بر کار در حوزه تجارت تأکید دارد؟]]
# [[البیع المبرور هو الذی یکون بمنجاة من التطفیف ای الغش فی الکیل و المیزان]]
# [[خرید و فروش مجاز آن است که از تطفیف یا همان تقلب در وزنه و میزان در امان باشد]]
# [[ما هو بیع الغرر و بیع النجس و بیع السوم..]]
# [[خرید و فروش غرر، نجس و سوم چیست؟]]
# [[راس المال فی الاقتصاد التقلیدی (تعریفه)]]
# [[سرمایه در اقتصاد سنتی (تعریف آن)]]
# [[راس المال المنتج و راس المال الکاسب]]
# [[سرمایه تولیدی و سرمایه سودآور]]
# [[الفرق بین راس المال و الثروة]]
# [[تفاوت سرمایه و ثروت]]
# [[انواع راس المال: راس المال الثابت و راس المال المتداول ]]
# [[انواع سرمایه: سرمایه ثابت و سرمایه در گردش]]
# [[راس المال الزراعی و الصناعی و التجاری]]
# [[سرمایه کشاورزی، صنعتی و تجاری]]
# [[راس المال القیمی و راس المال العینی]]
# [[سرمایه ارزشی و سرمایه عینی]]
# [[کیف یتکون راس المال؟]]
# [[چگونه سرمایه تشکیل می‌شود؟]]
# [[ما هی شروط تکوین رؤوس الاموال الجدیدة المستخدمة فی الانتاج؟]]
# [[شرایط لازم برای تشکیل سرمایه‌های جدید مورد استفاده در تولید چیست؟]]
# [[ما هی المشروعات الهامة التی یتوقف علیها تکوین رؤوس الاموال المستخدمة فی الانتاج؟]]
# [[مهم‌ترین پروژه‌هایی که تشکیل سرمایه‌های مصرفی در تولید به آنها بستگی دارد كدامند؟]]
# [[ما هی العوامل التی تساعد علی الادخار و زیادة راس المال؟]]
# [[عواملی که به پس‌انداز و افزایش سرمایه کمک می‌کنند چیست؟]]
# [[التمییز بین راس المال بالمعنی الاقتصادی و راس المال بالمعنی القانونی]]
# [[تمایز سرمایه در معنای اقتصادی و سرمایه در معنای حقوقی]]
# [[راس المال التجاری]]
# [[سرمایه تجاری]]
# [[راس المال الانتاجی]]
# [[سرمایه تولیدی]]
# [[التکنولوجیا المتطورة]]
# [[فناوری پیشرفته]]
# [[التوزیع فی الاقتصاد الاسلامی]]
# [[توزیع در اقتصاد اسلامی]]
# [[الفصل الخامس]]
# [[فصل پنجم]]
# [[تنمیة القدرات الانتاجیة]]
# [[توسعه ظرفیت‌های تولیدی]]
# [[بعض التشریعات الاسلامیة التی تدعو الی تنمیة الانتاج]]
# [[برخی مقررات اسلامی که به توسعه تولید دعوت می‌کنند]]
# [[ربط الاسلام الحق فی حیازة الارض بعملیة الاحیاء و الانتاج]]
# [[اسلام حق مالکیت زمین را به احیا و تولید آن گره زده است]]
# [[لا یسمح الاسلام بتجمید عملیة المصادر الطبیعیة]]
 
# [[تحریم الکسب بدون عمل]]
# [[اسلام اجازه انجماد منابع طبیعی را نمی‌دهد]]
# [[حرم الاسلام الاقراض بفوائد ربویة]]
# [[حرام دانستن کسب درآمد بدون کار]]
# [[من التشریعات الاسلامیة التی تدعو الی تنمیة الانتاج]]
# [[حرام دانستن وام‌دهی با بهره ربوی]]
# [[هل یدعو الاسلام الی اعمال الموازنة و العدالة و الملاءمة بین مصلحة الفرد و مصلحة المجتمع؟]]
# [[از مقررات اسلامی که به توسعه تولید دعوت می‌کنند]]
# [[هل یضحی الاسلام بالمصالح الفردیة فی سبیل تحقیق المصلحة العامة للمجتمع؟]]
# [[آیا اسلام به انجام توازن و عدالت و سازگاری میان منافع فرد و جامعه دعوت می‌کند؟]]
# [[هل تغنی الزکاة عن الضرائب؟]]
# [[آیا اسلام حاضر است به خاطر منافع عمومی جامعه از منافع فردی بگذرد؟]]
# [[ینهی الاسلام عن الغش فی المعاملات]]
# [[آیا زکات می‌تواند جای مالیات را بگیرد؟]]
# [[الفصل السادس]]
# [[اسلام از تقلب در معاملات بازمی‌دارد]]
# [[الاحتکار]]
# [[فصل ششم]]
# [[الاحتکار فی نظر الاقتصاد الاسلامی]]
# [[انحصار]]
# [[الفصل السابع]]
# [[انحصار از نگاه اقتصاد اسلامی]]
# [[هل یمکن تحقیق التکامل الاقتصادی للامة الاسلامیة؟]]
# [[فصل هفتم]]
# [[التنمیة الاقتصادیة یجب ان تکون ذات نمط اسلامی غیر مستورد لها فلسفة اسلامیة منبثقة من ضمیرنا نابعة]]
# [[آیا یکپارچگی اقتصادی امت اسلامی امکان‌پذیر است؟]]
# [[من صمیم واقعنا]]
# [[توسعه اقتصادی باید با الگویی اسلامی و غیروارداتی باشد و فلسفه‌ای اسلامی داشته باشد که از وجدان ما سرچشمه گرفته و از صمیم واقعیت ما برخاسته باشد]]
# [[الباب الثانی: الفصل الاول]]
# [[کتاب دوم: فصل اول]]
# [[نظام الملکیة فی الاسلام]]
# [[نظام مالکیت در اسلام]]
# [[التعالیم الخلقیة فی ملکیة المال]]
# [[آموزه‌های اخلاقی در مالکیت مال]]
# [[آیات قرآنیة عن الاستخلاف]]
# [[آیات قرآن درباره استخلاف]]
# [[کتاب الامام الاکبر الشیخ شلتوت: (الاسلام عقیدة و شریعة)]]
# [[کتاب امام اکبر شیخ شلتوت: اسلام عقیده و شریعت]]
# [[من اقوال العلامة الشیخ محمد ابو زهرة]]
# [[از گفتارهای علامه شیخ محمد ابوزهره]]
# [[کلمة الخلیفة عمر بن الخطاب بشان المجاعة فی سنة الرفادة]]
# [[سخن خلیفه عمر بن خطاب درباره قحطی در سال رفاده]]
# [[تفسیر نسبة المال الی الله او الی الجماعة تارة و نسبته الی البشر تارة اخری]]
# [[تفسیر نسبت دادن مال به خدا یا جمع گاهی و به انسان گاهی دیگر]]
# [[ملکیة الارض فی الاسلام]]
# [[مالکیت زمین در اسلام]]
# [[ملکیة الارض الزراعیة]]
# [[مالکیت زمین‌های کشاورزی]]
# [[ماذا فعل المسلمون عند فتحهم بلاد الاندلس عنوة؟]]
# [[مسلمانان هنگام فتح اندلس به زور چه کردند؟]]
# [[ملکیة الارض الموات]]
# [[مالکیت زمین‌های بایر]]
# [[ملکیة ارض القطائع والصوافی]]
# [[مالکیت زمین‌های قطاع و صوافی]]
# [[الفصل الثانی]]
# [[فصل دوم]]
# [[الملکیة العامة فی الاسلام]]
# [[مالکیت عمومی در اسلام]]
# [[مفهوم الملکیة فی الاسلام و غیره فی المجتمع الراسمالی]]
# [[مفهوم مالکیت در اسلام و غیر آن در جامعه سرمایه‌داری]]
# [[الملکیة فی المجتمع الاشتراکی]]
# [[مالکیت در جامعه سوسیالیستی]]
# [[الملکیة فی الاسلام]]
# [[مالکیت در اسلام]]
# [[الفصل الثالث]]
# [[فصل سوم]]
# [[التوجهات الاقتصادیة و الاجتماعیة الاسلامیة]]
# [[گرایش‌های اقتصادی و اجتماعی اسلامی]]
# [[الاحتجار]]
# [[احتکار]]
# [[کلمة عن الاحتکار فی الاسلام]]
# [[سخنی درباره انحصار در اسلام]]
# [[رای ابن عابدین فی تحریم الاحتکار]]
# [[نظر ابن عابدین در تحریم انحصار]]
# [[الفصل الرابع]]
# [[فصل چهارم]]
# [[المال فی نظر الاسلام]]
# [[مال از نگاه اسلام]]
# [[فرض الضرائب لمقابلة الکوارث]]
# [[وضع مالیات برای مقابله با بلایا]]
# [[ما هو قانون التعویض فی الاسلام و ما هو الاسم المناظر له فی قانون الضرائب]]
# [[قانون جبران خسارت در اسلام و معادل آن در قانون مالیاتی چیست؟]]
# [[الباب الثالث - الفصل الاول]]
# [[کتاب سوم # فصل اول]]
# [[تشریعات الزکاة و الغنائم و الرکاز و العشور (الجمارک الداخلیة) و الخراج و الجزیة و العشر و الضوائع]]
# [[مقررات زکات، غنائم، رکاز، عشور (تعرفه‌های داخلی)، خراج، جزیه، عشر، اموال مجهول‌المالک و ارث بلاوارث، بیت‌المال، نظام حسبه و مالیات]]
# [[و ترکة من لا وارث له و بیت المال و نظام الحسبة و الضرائب]]
# [[زکات (آیا متون مربوط به زکات از نظر پایه آن جزء امور تعبدی یا تعلیلی به حساب می‌آیند؟)]]
# [[الزکاة (هل النصوص الواردة فی الزکاة من حیث وعائها تعتبر من الامور المعللة او التعبدیة)؟]]
# [[آیا پول را باید مال رو به رشد دانست؟]]
# [[هل تعتبر النقود مالا نامیا؟]]
# [[تقسیم‌بندی فقها از اموال از نظر رشد و تحصیل آنها]]
# [[ما تقسیم الفقهاء للاموال من حیث نمائها و اقتنائها]]
# [[انواع زکات مال شناخته شده در صدر اسلام]]
# [[انواع زکاة المال المعروفة فی صدر الاسلام]]
# [[سهام و ذخایر و ساختمان‌های چندطبقه]]
# [[الاسهم و الاحتیاطیات و العمارات ذات الطوابق المتعددة]]
# [[اهمیت زکات]]
# [[اهمیة الزکاة]]
# [[نشست مطالعات اجتماعی برگزارشده در دمشق توسط اتحادیه عرب درباره گزارش ارائه‌شده به نشست توسط]]
# [[حلقة الدراسات الاجتماعیة التی عقدت بدمشق عن الجامعة العربیة و ما اشتمل علیه التقریر المقدم للحلقة عن طریق علماء مصر المشایخ محمد ابو زهرة و عبدالرحمن خلاف وعبدالرحمن حسن]]
 
# [[التعبیر «الانفاق فی سبیل الله»]]
# [[نشست مطالعات اجتماعی برگزارشده در دمشق توسط اتحادیه عرب درباره گزارش ارائه‌شده به نشست توسط دانشمندان مصری شیخ‌های محمد ابوزهره و عبدالرحمن خلاف و عبدالرحمن حسن]]
# [[اتباع نظام ضریبی عادل]]
# [[عبارت «انفاق در راه خدا»]]
# [[رای القرطبی و الغزالی و الشاطبی بشان الضرائب]]
# [[پیروی از نظام مالیاتی عادلانه]]
# [[مصارف الزکاة الآیة ٩ / ۶٠ (انواع الزکاة)]]
# [[نظر قرطبی، غزالی و شاطبی درباره مالیات]]
# [[زکاة الفطر]]
# [[مصارف زکات (آیه ۹/۶۰ # انواع زکات)]]
# [[ما هی اسباب و مقاصد الزکاة؟]]
# [[زکات فطر]]
# [[الفصل الثانی]]
# [[علل و اهداف زکات چیست؟]]
# [[الغنائم]]
# [[فصل دوم]]
# [[الفصل الثالث]]
# [[غنایم]]
# [[الفیء]]
# [[فصل سوم]]
# [[ما یشترط فی عامل الفیء]]
# [[فیء]]
# [[«الغنیمة» تعتبر اکثر اقساما و احکاما لانها اصل تفرع]]
# [[شرایط لازم برای عامل فیء]]
# [[عنه الفیء]]
# [[غنیمت دارای بیشترین اقسام و احکام است چون اصلی است که فیء از آن منشعب شده است]]
# [[الفصل الرابع]]
# [[فصل چهارم]]
# [[السبی]]
# [[اسیران]]
# [[الفصل الخامس]]
# [[فصل پنجم]]
# [[الارضون]]
# [[اراضی]]
# [[الاموال المنقولة فهی الغنائم المالوفة]]
# [[اموال منقول همان غنایم رایج است]]
# [[الفصل السادس]]
# [[فصل ششم]]
# [[الجزیة – تاریخها عند الیونان]]
# [[جزیه # تاریخ آن نزد یونانیان]]
# [[الجزیة عند الرومان - البیزنطیین]]
# [[جزیه نزد رومی‌ها # بیزانسی‌ها]]
# [[الجزیة عند الفرس - الجزیة فی الاسلام]]
# [[جزیه نزد ایرانیان # جزیه در اسلام]]
# [[الجزیة فی عهد ابی بکر]]
# [[جزیه در زمان ابوبکر]]
# [[ما وضع الجزیة التی فرضت علی المصریین؟]]
 
# [[من این لک هذا؟ المقاسمة - المصادرة فی صدر الاسلام]]
# [[میزان جزیه‌ای که بر مصریان تحمیل شده بود چه بود؟]]
# [[کیف فتحت الاسکندریة و کیف وضع الخراج علی ارضها و کیف فرضت الجزیة علی اهلها؟]]
# [[از کجا به دست آورده‌ای؟ تقسیم غنایم # مصادره در صدر اسلام]]  
# [[هل فرضت الجزیة علی بنی تغلب؟]]
# [[اسکندریه چگونه فتح شد و خراج بر زمین‌هایش چگونه تعیین گردید و جزیه بر اهالی آن چگونه تحمیل گشت؟]]
# [[هل ضاعف عمر بن الخطاب الجزیة؟ و ما الدافع له الی هذه المضاعفة؟ و هل یعتبر ذلک فی العرف صدقة ام جزیة؟]]
# [[آیا جزیه بر بنی تغلب تحمیل شد؟]]
# [[هل الضیافة واجبة علی المغلوبین؟]]
# [[آیا عمر بن خطاب جزیه را دو برابر کرد؟ انگیزه او برای این دوبرابرکردن چه بود؟ و آیا این کار از نظر عرفی صدقه محسوب می‌شد یا جزیه؟]]
# [[تعبید الطرق و انشاء الجسور، هل تضمنتها عهود الصلح]]
# [[آیا مهمان‌نوازی بر شکست‌خوردگان واجب است؟]]
# [[ما اسباب تطور الجزیة؟]]
# [[آیا ساختن جاده‌ها و پل‌ها در عهدنامه‌های صلح گنجانده شده بود؟]]
# [[ما هی الطوائف التی تدفع الجزیة؟]]
# [[علل تکامل جزیه چه بود؟]]
# [[عودة الی حجم الجزیة تفصیلا]]
# [[چه گروه‌هایی جزیه پرداخت می‌کردند؟]]
# [[ضرب الجزیة علی غیر المسلمین]]
# [[بازگشت به میزان دقیق جزیه]]
# [[المعاهدات التی ابرمت بشان الجزیة]]
# [[اعمال جزیه بر غیرمسلمانان]]
# [[هل کانت الجزیة المنبع الاساسی للایرادات؟]]
# [[معاهده‌هایی که درباره جزیه منعقد شد]]
# [[اقسام الجزیة]]
# [[آیا جزیه منبع اصلی درآمد بود؟]]
# [[الفصل السابع]]
# [[انواع جزیه]]
# [[الخراج]]
# [[فصل هفتم]]
# [[الخراج من اهم موارد بیت المال]]
# [[خراج]]
# [[من این لک هذا؟]]
# [[خراج از مهم‌ترین منابع درآمد دولت]]
# [[تضمین الخراج]]
# [[از کجا به دست آورده‌ای؟]]
# [[ما موقف الصحابة من تضمین الخراج؟]]
# [[ضمانت خراج]]
# [[الخراج فی رای بعض الفقهاء]]
# [[موضع صحابه درباره ضمانت خراج چه بود؟]]
# [[تقدیر خراج مصر فی عهد خلافة عمر بن الخطاب]]
# [[خراج در نظر برخی فقها]]
# [[خطاب من عمر بن الخطاب الی عمرو بن العاص]]
# [[تعیین میزان خراج مصر در زمان خلافت عمر بن خطاب]]
# [[فی الخراج بناء علی روایة البلاذری]]
# [[نامه عمر بن خطاب به عمرو بن عاص]]
# [[الفرق بین اموال الفیء و الصدقات]]
# [[درباره خراج بر اساس روایت بلاذری]]
# [[کیف فرق عمر بن الخطاب الارض التی اخذت عنوة و الارض التی اخذت صلحا و هل یسقط الخراج فی الاولی او تحدث تعدیل فی الثانیة؟]]
# [[تفاوت اموال فیء و صدقات]]
# [[کیف فرق عمر بن الخطاب بین الجزیة و الخراج]]
# [[عمر بن خطاب چگونه بین زمین‌هایی که به زور گرفته می‌شد و زمین‌هایی که با صلح گرفته می‌شد، تفاوت قائل شد؟ و آیا خراج در حالت اول ساقط می‌شد یا در حالت دوم تعدیل می‌شد؟]]  
# [[العشور فی عهد الیونان و الفرس و الرومان و مصر الفرعونیة فی عهد الاسلام]]
# [[عمر بن خطاب چگونه بین جزیه و خراج تفاوت قائل شد؟]]
# [[هل فرض الاسلام الضرائب غیر المباشرة فضلا عن الضرائب المباشرة؟]]
# [[مالیات‌های ده درصدی در زمان یونان و ایران و روم و مصر باستان در مقایسه با دوران اسلامی]]
# [[احصاء الخراج فی عهد الخلفاء]]
# [[آیا اسلام علاوه بر مالیات‌های مستقیم، مالیات‌های غیرمستقیم هم وضع کرد؟]]
# [[وزارة الخزانة و هل تناظر بیت المال فی الاسلام]]
# [[آمارگیری خراج در زمان خلفا]]
# [[هل نشا بیت المال قبل الهجرة او بعدها؟]]
# [[وزارت خزانه و آیا شبیه بیت‌المال در اسلام است یا خیر؟]]
# [[لماذا عارض الاسلام الفداء فی الاسری فی مستهل الامر؟ و لماذا اباحه بعد ذلک؟]]
# [[آیا بیت‌المال قبل از هجرت به وجود آمد یا بعد از آن؟]]
# [[کیف تطور الامر بشان الاسلاب و الغنائم؟ متی انشئت الدواوین؟ متی و کیف استکمل بیت المال وجوده؟]]
# [[چرا اسلام در ابتدا فدیه دادن اسرا را ممنوع کرد؟ و چرا بعداً آن را مجاز دانست؟]]
# [[بدء انشاء الدیوان و بیت المال]]
# [[موضوع غنایم و اسلاب چگونه تکامل یافت؟ کی دیوان‌ها به وجود آمدند؟ چه زمانی و چگونه بیت‌المال به وجود آمد؟]]
# [[الضوائع وترکة من لا وارث له]]
# [[آغاز ایجاد دیوان و بیت‌المال]]
# [[الفصل التاسع]]
# [[اموال بلاصاحب و ترکه کسانی که وارث ندارند]]
# [[الضرائب و انواعها و خواصها عند ابن خلدون]]
# [[فصل نهم]]
# [[راجعیة الضرائب]]
# [[مالیات‌ها و انواع آن‌ها از نظر ابن خلدون]]
# [[الدواوین]]
# [[برگشت‌پذیری مالیات‌ها]]
# [[تعریفها]]
# [[دیوان‌ها]]
# [[لغة دیوان الاموال]]
# [[تعاریف]]
# [[دیوان مصر الاغریقیة]]
# [[مفهوم دیوان درآمدها]]
# [[دیوان الجند ایام عمر بن الخطاب]]
# [[دیوان مصر باستان]]
# [[لماذا اقدم عمر بن الخطاب علی تسلیم دواوین الدولة الی قوم من الاعاجم]]
# [[دیوان نظامیان در زمان عمر بن خطاب]]
# [[متی کتبت الدواوین باللغة العربیة؟]]
 
# [[هل ادخر عمر بن الخطاب بعض المال کاحتیاطی فی بیت المال؟]]
# [[چرا عمر بن خطاب دیوان‌های دولتی را به دست گروهی از اعاجم سپرد؟]]
# [[ماذا قال ابن خلدون عن انشاء عمر الدیوان؟]]
# [[کی دیوان‌ها به زبان عربی نوشته شد؟]]
# [[ماذا اورد ابو الحسن الماوردی فی الاحکام السلطانیة؟]]
# [[آیا عمر بن خطاب مقداری پول را به عنوان ذخیره در بیت‌المال نگه می‌داشت؟]]
# [[ماذا قال البلاذری فی فتوح البلدان بشان الدیوان؟]]
# [[ابن خلدون درباره ایجاد دیوان توسط عمر چه نظری داشت؟]]
# [[دیوان الاستیفاء و جبایة الاموال، و متی و کیف حررت بالعربیة؟]]
# [[ابوالحسن ماوردی در کتاب الاحکام السلطانیه چه نوشته است؟]]
# [[متی کتب دیوان العراق بالعربیة و کیف تم ذلک؟]]
# [[بلاذری در کتاب فتوح البلدان درباره دیوان چه گفته است؟]]
# [[ما هی الابواب الرئیسیة لدیوان السلطنة؟]]
# [[دیوان دریافت و جمع‌آوری درآمدها، چه زمانی و چگونه به عربی نوشته شد؟]]
# [[القطائع او الاقطاع]]
# [[دیوان عراق چه زمانی و چگونه به عربی نوشته شد؟]]
# [[فیما یشبه الاقطاع فی الاسلام]]
# [[مهم‌ترین بخش‌های دیوان حکومت کدام است؟]]
# [[القطائع او الصوافی]]
# [[قطایع یا اقطاع]]
# [[ماذا قال ابو یوسف عن القطائع]]
# [[آنچه در اسلام شبیه اقطاع بود]]
# [[حقیقة الاقطاع فی الاسلام – و دحض افتراءات الرجعیین و المغرضین]]
# [[قطایع یا صوافی]]
# [[مثال عصر الخلفاء الراشدین]]
# [[ابو یوسف درباره قطایع چه نظری داشت؟]]
# [[ماذا قال جورجی زیدان فی کتاب «التمدن الاسلامی» فی احوال الخلفاء الراشدین؟]]
# [[حقیقت اقطاع در اسلام – و رد افتراءهای مرتجعان و مغرضان]]
# [[الضرائب غیر المباشرة فی الاسلام]]
# [[مثال دوران خلفای راشدین]]
# [[کیف عرف الاسلام مبادئ العدالة و الیقین و الملاءمة و الاقتصاد منذ ۱۲ قرنا والتی نسبت لآدم سمیث]]
# [[چه کسی در کتاب تمدن اسلامی درباره احوال خلفای راشدین نوشته است؟]]
# [[سابقة لوجوده]]
# [[مالیات‌های غیرمستقیم در اسلام]]
# [[قاعدة العدالة]]
# [[چگونه اسلام از ۱۲ قرن پیش اصول عدالت، یقین، ملاءمت و اقتصاد را شناخت که به آدام اسمیت نسبت داده می‌شود؟]]
# [[لاتثنی فی الصدقة (منع تعدد الضرائب)]]
# [[پیشینه وجود آن]]
# [[قاعدة الیقین او وضوح الضریبة]]
# [[قاعده عدالت]]
# [[اختیار جباة الضریبة منعا من تعسفهم فی التقدیر]]
# [[عدم تکرار در صدقه (منع تعدد مالیات)]]
# [[قاعدة ملاءمة الضریبة]]
# [[قاعده یقین یا وضوح مالیات]]
# [[قاعدة اقتصاد الضریبة]]
# [[انتخاب مأموران مالیات برای جلوگیری از تعسف در تقدیر]]
# [[النظریة التقلیدیة للضریبة – و النظریة الاسلامیة التی تستهدف استخدام الضریبة کاداة توجیه اجتماعی و سیاسی و اقتصادی]]
# [[قاعده ملاءمت مالیات]]
# [[الضریبة و التکافل الاجتماعی]]
# [[قاعده اقتصاد مالیات]]
# [[موارد نفقات التکامل]]
# [[نظریه سنتی مالیات – و نظریه اسلامی که هدف آن استفاده از مالیات به عنوان ابزاری برای هدایت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است]]
# [[فرض الضرائب فی الاسلام لمقابلة الشدائد و النوازل]]
# [[مالیات و همیاری اجتماعی]]
# [[جواز فرض الضرائب فی الاسلام]]
# [[منابع هزینه‌های همیاری]]
# [[الامام الغزالی یؤید فرض الضرائب « فی باب الشکر»]]
# [[وضع مالیات در اسلام برای مقابله با سختی‌ها و حوادث غیرمترقبه]]
# [[رای الامام الشیخ محمود شلتوت والشیخ محمد السایس فی کتاب مقارنة المذاهب بشان الضرائب]]
# [[جواز وضع مالیات در اسلام]]
# [[تعتبر الضرائب اداة توجیه اقتصادی فی الاسلام]]
# [[امام غزالی وضع مالیات را «در باب شکر» جایز می‌داند]]
# [[هل وضع الاسلام ضمانات لمنع التهرب من الضریبة؟]]
# [[نظر شیخ محمود شلتوت و شیخ محمد سایس در کتاب مقارنة المذاهب درباره مالیات]]
# [[ما رای فقهاء المسلمین فی التهرب من الضرائب؟]]
# [[مالیات به عنوان ابزار هدایت اقتصادی در اسلام]]
# [[احتساب مصروفات تاخیر عن المماطلة فی دفع دین الضریبة]]
# [[آیا اسلام ضمانت‌هایی برای جلوگیری از فرار مالیاتی وضع کرده است؟]]
# [[حق امتیاز دین الضریبة فی الاسلام]]
# [[نظر فقهای مسلمان درباره فرار مالیاتی]]
# [[الفصل العاشر]]
# [[محاسبه هزینه‌های تأخیر ناشی از کاهلی در پرداخت بدهی مالیاتی]]
# [[نظام الحسبة]]
# [[اولویت داشتن طلب مالیات در اسلام]]
# [[الباب الرابع الفصل الاول]]
# [[فصل دهم]]
# [[التامین المعاصر و ترشیده من نوازع المادیة الی آفاق الرحمة الالهیة]]
# [[نظام حسبه]]
# [[التامین المعاصر یستهدف الاثراء لصالح الاغنیاء دون تامین حق الفقراء]]
# [[فصل اول باب چهارم تأمین مدرن و هدایت آن از انگیزه‌های مادی به آرمان‌های الهی رحمت]]
# [[التطور التاریخی للتامین و تقسیماته و النظرة الاسلامیة الانسانیة]]
# [[تأمین مدرن با هدف سودآوری برای ثروتمندان بدون تأمین حق فقرا]]
# [[التامین التعاونی]]
# [[تکامل تاریخی تأمین و تقسیم‌بندی آن و نگاه انسانی اسلام]]
# [[التامین التبادلی - الباب المفتوح - دیمقراطیة الادارة العائد]]
# [[تأمین تعاونی]]
# [[التامین التجاری]]
 
# [[تقسیم التامین]]
با عرض پوزش از تأخیر، ادامه ترجمه به شرح زیر است:
# [[انواع الهیئات التی تقوم باعمال التامین]]
# [[تأمین تعاونی]]
# [[انواع الاخطار التی یقابلها التامین]]
# [[تأمین متقابل # در باز # دموکراسی مدیریت سود]]
# [[شرکات اعادة التامین]]
# [[تأمین تجاری]]
# [[رای بعض الفقهاء فی التامین المعاصر و ترشیده]]
# [[تقسیم‌بندی تأمین]]
# [[تقسیم بعض الکتاب التامین الی قسمین]]
# [[انواع نهادهای فعال در تأمین]]
# [[تلخیص حکمة تحریم التامین المعاصر]]
# [[انواع خطرات پوشش داده شده توسط تأمین]]
# [[خصائص عقد التامین]]
# [[شرکت‌های بیمه مجدد]]
# [[الغرر والجهالة]]
# [[نظر برخی فقها درباره تأمین مدرن و اصلاح آن]]
# [[نظام التامین من وجهة نظر الاسلام مع بیان حجج المعارضین]]
# [[تقسیم‌بندی تأمین توسط برخی نویسندگان به دو بخش]]
# [[محمد بن عابدین اول من بحث موضوع التامین]]
# [[خلاصه حکمت تحریم تأمین مدرن]]
# [[قرارات مؤتمر مجمع البحوث الاسلامیة فی مایو سنة ١٩۶۵]]
# [[ویژگی‌های قرارداد تأمین]]
# [[اعتراضات جانبیة بشان التامین]]
# [[غرر و جهل]]
# [[عیوب خلافیة بشان التامین]]
# [[نظام تأمین از دیدگاه اسلام با ذکر دلایل مخالفان]]
# [[(۱). عقد غرر وجهالة]]
# [[محمد بن عابدین نخستین کسی که موضوع تأمین را مورد بررسی قرار داد]]
# [[(۱). عقد التامین عقد مقامرة و مراهنة]]
# [[تصمیمات همایش تحقیقات اسلامی در ماه مه سال 1965]]
# [[(۳). ربا البیوع]]
# [[اعتراضات فرعی درباره تأمین]]
# [[رای الشیخ علی الخفیف بشان التامین المعاصر]]
# [[ایرادات فقهی درباره تأمین]]
# [[رای الدکتور محمد البهی]]
# [[1# قرارداد غرر و ابهام]]
# [[عقد التامین عقد ینطوی علی الغبن و تحدی للقدر الالهی]]
# [[2# قرارداد تأمین قمار و شرط‌بندی است]]
# [[التامین التعاونی (التامین فی نظر بعض فقهاء المسلمین)]]
# [[3# ربای بیوع]]
# [[التامین القانونی]]
# [[نظر شیخ علی خفیف درباره تأمین مدرن]]
# [[التامین التعاقدی]]
# [[نظر دکتر محمد بهی در این باره]]
# [[اعادة التامین فی الندوة الاسلامیة للتامین التعاونی تحت اشراف کلیة الشریعة و الدراسات الاسلامیة بمکة]]
# [[قرارداد تأمین حاوی غبن و مقابله با قدر الهی است]]
# [[و الاتحاد الدولی للبنوک الاسلامیة (۱۱-۱۳ جمادی الاولی ۱۳۹۹) ۷ - ۹ ابریل ۱۹۷۹]]
# [[تأمین تعاونی (تأمین از نگاه برخی فقهای مسلمان)]
# [[اول شرکة تامین تعاونیة فی السودان تعمل فی اطار احکام الشریعة الاسلامیة]]
# [[تأمین قانونی]]
# [[البدیل الاسلامی لعملیات التامین علی الحیاة]]
# [[تأمین قراردادی]]
# [[الباب الخامس]]
# [[بیمه مجدد در همایش اسلامی تأمین تعاونی تحت نظارت دانشکده شریعت و مطالعات اسلامی مکه]]
# [[الربا]]
# [[و اتحادیه بین‌المللی بانک‌های اسلامی (11#13 جمادی‌الاولی 1399) 7#9 آوریل 1979]]
# [[الربا من کتاب الاخلاق و المعاملات فی الاسلام للمؤلف]]
# [[اولین شرکت بیمه تعاونی در سودان که در چارچوب احکام شریعت اسلامی فعالیت می‌کند]]
# [[الربا فی المجتمعات السابقة]]
# [[جایگزین اسلامی برای عملیات بیمه عمر]]
# [[فی عهد مصر الفرعونیة]]
# [[باب پنجم]]
# [[فی عهد البابلیین]]
# [[ربا]]
# [[فی عهد الاغریق]]
# [[ربا از کتاب اخلاق و معاملات در اسلام نوشته نگارنده]]
# [[فی عهد الرومان]]
# [[ربا در جوامع پیشین]]
# [[فی الیهودیة]]
# [[در عصر مصر باستان]]
# [[فی المسیحیة]]
# [[در عصر بابلیان]]
# [[استباحة الفائدة فی المجتمع المسیحی]]
# [[در عصر یونانیان]]
# [[رای الدکتور عبدالرازق السنهوری]]
# [[در عصر رومیان]]
# [[الثورة الفرنسیة بشان الفوائد]]
# [[در یهودیت]]
# [[فی التشریع الایطالی بشان الفوائد]]
# [[در مسیحیت]]
# [[الربا فی الجاهلیة]]
# [[تجویز ربا در جامعه مسیحی]]
# [[تعیین الاموال التی یدخل فیها الربا و بعبارة اخری تعیین الاموال الربویة]]
# [[نظر دکتر عبدالرزاق سنهوری]]
# [[الحدیث کمصدر لتعیین الاموال الربویة]]
# [[انقلاب فرانسه درباره ربا]]
# [[مدی اتساع دائرة الربا فی ضوء الحدیث]]
# [[در قانون ایتالیا درباره ربا]]
# [[الاختلاف فی علة اتساع دائرة الربا و اثره]]
# [[ربا در جاهلیت]]
# [[تحدید ربا الفضل]]
# [[تعیین اموالی که ربا در آن‌ها راه دارد]]
# [[تحدید ربا النسیئة]]
# [[حدیث به عنوان منبع تعیین اموال ربوی]]
# [[تحدید القرض بفائدة]]
# [[گستره ربا در پرتو حدیث]]
# [[الربا «الفوائد الربویة» (سبب الازمات الاقتصادیة)]]
# [[اختلاف در علت گسترش ربا و اثر آن]]
# [[رای بعض علماء الاقتصاد من غیر المسلمین بشان سعر الفائدة Sir Roy Harrod - Reynes - G. Haberler]]
# [[تعیین ربای فضل]]
# [[انشاء بنک اسلامی بلا فوائد بولایة اندیانا بالولایات المتحدة الامریکیة]]
# [[تعیین ربای نسیه]]
# [[محاولات لانشاء بنوک اسلامیة]]
# [[تعیین قرض بهره‌دار]]
# [[البنوک الاسلامیة التی هی فی سبیل الاعداد]]
# [[ربا (سود ربوی) عامل بحران‌های اقتصادی]]
# [[الربا فی نظر الشریعة الاسلامیة:]]
# [[نظر برخی اقتصاددانان غیرمسلمان درباره نرخ بهره]]
# [[) مجموعة موسعة لمنطقة الربا]]
# [[تأسیس بانک بدون ربا در ایالت ایندیانای آمریکا]]
# [[الربا و القرآن الکریم]]
# [[تلاش‌ها برای تأسیس بانک‌های اسلامی]]
# [[(ب) مجموعة مضیقة لمنطقة الربا]]
# [[بانک‌های اسلامی در حال تأسیس]]
# [[الربا الجلی و هو ربا النسیئة - الربا القطعی و هو حرام لذاته ثم ربا الفضل و هو ربا خفی او ربا غیر قطعی و هو حرام ایضا لذاته لانه ذریعة الی ربا النسیئة فتحریمه هو اذن من باب الذرائع]]
# [[ربا از نگاه شریعت اسلامی]]
# [[الربا الخفی و الربا الجلی]]
# [[الف) مجموعه گسترده ربا]]
# [[شرح رای ابن القیم و ابن رشد بشان الربا]]
# [[ربا و قرآن کریم]]
# [[۱ - ربا الجاهلیة (الربا الجلی)]]
 
# [[۲ - النسیئة (ربا خفی لانه ذریعة الی الجلی)]]
# [[ب) مجموعه مضیق ربا]]
# [[٣ - ربا الفضل]]
# [[ربای جاهلی (ربای آشکار)]]
# [[استخلاص المبادئ الهامة بشان الربا و انواعه]]
# [[ربای نسیه (ربای پنهانی که ذریعه به آشکار می‌شود)]]
# [[الاتجاهات و الآراء المتاثرة بالظروف الاقتصادیة المعاصرة]]
# [[ربای فضل]]
# [[اتجاهات الامام الاکبر الشیخ محمد عبده فی الربا]]
# [[استخراج اصول مهم درباره انواع ربا]]
# [[اقتداء السید / محمد رشید رضا بالامام مالک فی الربا]]
# [[گرایش‌ها و آرا تحت تأثیر شرایط اقتصادی معاصر]]
# [[رای الشیخ جاویش فی الربا]]
# [[دیدگاه‌های امام اکبر شیخ محمد عبده درباره ربا]]
# [[رای العلامة الشیخ عبدالوهاب خلاف فی الربا]]
# [[پیروی سید محمد رشید رضا از امام مالک در ربا]]
# [[هل تجیز نظریة الحاجة العامة الشاملة الفوائد البسیطة علی القروض؟. نظریة الدکتور عبد الرازق باشا]]
# [[نظر شیخ جوادی آملی در این باره]]
# [[السنهوری بشان تضییق منطقة الربا]]
# [[نظر علامه شیخ عبدالوهاب خلاف در ربا]]
# [[فائدة راس المال]]
# [[آیا نظریه نیاز عمومی فراگیر، بهره‌های ساده بر وام‌ها را تجویز می‌کند؟]]
# [[شهادات الاستثمار]]
# [[نظریه دکتر عبدالرزاق باشا سنهوری در تضییق ربا]]
# [[رای الاستاذ محد باقر الصدر]]
# [[بهره سرمایه]]
# [[رای الشیخ یس سویلم طه]]
# [[گواهی‌های سرمایه‌گذاری]]
# [[رای الشیخ علی الخفیف]]
# [[نظر آیت‌الله سید محمدباقر صدر]]
# [[النتیجة بشان مشروعیة شهادات الاستثمار]]
# [[نظر شیخ یوسف سویلم طه]]
# [[البدیل الاسلامی]]
# [[نظر شیخ علی خفیف]]
# [[طریقة الاستثمار الشرعیة]]
# [[نتیجه‌گیری درباره مشروعیت گواهی‌های سرمایه‌گذاری]]
# [[التوظیف و الاستخدامات الشرعیة لاموال البنک الاسلامی]]
# [[جایگزین اسلامی]]
# [[القروض و جواز عقدها]]
# [[روش سرمایه‌گذاری شرعی]]
# [[المشارکة او المضاربة او القراض (المقارضة)]]
# [[استخدام و کاربردهای شرعی سرمایه بانک اسلامی]]
# [[المضاربة اما مطلقة او مقیدة]]
# [[وام‌ها و جواز عقد آنها]]
# [[هل کان عقد المشارکة او المضاربة معروفا فی زمن الجاهلیة؟]]
# [[مشارکت یا مضاربه یا قراض (مقارضه)]]
# [[بعض قرارات مجمع البحوث الاسلامیة بالقاهرة فی مؤتمره الثانی سنة ١٣٨۵ هـ ١٩۶۵ م]]
# [[مضاربه مطلق یا مقید]]
# [[حکم المؤتمر الثالث المنعقد بالقاهرة سنة ١٣٨۶ هـ ١٩۶۵ بشان الکمبیالات]]
# [[آیا قرارداد مشارکت یا مضاربه در زمان جاهلیت معروف بوده است؟]]
# [[حکم المؤتمر السادس المنعقد بالقاهرة سنة ١٣٩١ هـ ١٩٧١م بشان انشاء مصرف]]
# [[برخی تصمیمات مجمع البحوث الإسلامیة قاهره در کنفرانس دوم سال 1965]]
# [[هل یعتبر النقد سلعة و یجوز الاسترباح من ورائه]]
# [[حکم کنفرانس سوم در قاهره سال 1965 درباره برات]]
# [[اثر البنوک فی الحالة الاقتصادیة]]
# [[حکم کنفرانس ششم در قاهره سال 1971 درباره تأسیس بانک]]
# [[البنود الواجب تضمینها عقد التاسیس]]
# [[آیا پول کالا محسوب می‌شود و سودجویی از آن جایز است؟]]
# [[المواد التی یشتمل علیها النظام الاساسی للبنک]]
# [[تأثیر بانک‌ها در وضعیت اقتصادی]]
# [[اولا: التاسیس - المقر – الغرض – المدة]]
# [[مفادی که باید در قرارداد تأسیس گنجانده شود]]
# [[ثانیا: راس المال - الاسهم – الودائع – الهبات – التبرعات]]
# [[مواد مندرج در اساسنامه بانک]]
# [[ثالثا: توظیف الودائع و استخدام الموارد]]
# [[الف# تأسیس، مقر، هدف، مدت]]
# [[رابعا: مجلس الادارة]]
# [[ب# سرمایه، سهام، سپرده‌ها، هبه‌ها، کمک‌ها]]
# [[خامسا: هیئة الرقابة الشرعیة]]
# [[ج# به کارگیری سپرده‌ها و استفاده از منابع]]
# [[سادسا: الجمعیة العمومیة]]
# [[د# هیئت مدیره]]
# [[سابعا: السنة المالیة و توزیع الارباح]]
# [[ه# هیئت نظارت شرعی]]
# [[ثامنا: مراقبا الحسابات]]
# [[و# مجمع عمومی]]
# [[تاسعا: احکام ختامیة]]
# [[ز# سال مالی و تقسیم سود]]
# [[اغراض البنک الاسلامی الواجب تضمینها قانونه النظامی]]
# [[ح# حسابرسان]]
# [[الاتحاد الدولی للبنوک الاسلامیة]]
# [[ط# احکام ختامی]]
# [[اهم اهداف انشاء الاتحاد الدولی للبنوک الاسلامیة]]
# [[اهداف بانک اسلامی که باید در قانون اساسی آن گنجانده شود]]
# [[الوسائل الکفیلة بتحقیق اهداف الاتحاد. ]]
# [[اتحادیه بین‌المللی بانک‌های اسلامی]]
# [[العضویة فی الاتحاد الدولی للبنوک الاسلامیة]]
# [[مهم‌ترین اهداف تأسیس اتحادیه بین‌المللی بانک‌های اسلامی]]
# [[اهم الانشطة التی قام بها الاتحاد الدولی للبنوک الاسلامیة، خلال سنته الاولی]]
# [[راه‌های تحقق اهداف اتحادیه]]
# [[البنک الاسلامی للتنمیة]]
# [[عضویت در اتحادیه بین‌المللی بانک‌های اسلامی]]
# [[اهداف البنک الاسلامی للتنمیة و وظائفه]]
# [[مهم‌ترین فعالیت‌های انجام شده توسط اتحادیه در سال اول]]
# [[دور البنک الاسلامی للتنمیة فی معاونة البنوک الاسلامیة فی اداء رسالتها]]
# [[بانک توسعه اسلامی]]
# [[صکوک المضاربة و القروض الاسلامیة]]
# [[اهداف و وظایف بانک توسعه اسلامی]]
# [[شرکات المضاربة الاسلامیة]]
# [[نقش بانک توسعه اسلامی در کمک به بانک‌های اسلامی]]
# [[شروط صک المضاربة]]
# [[صکوک مضاربه و قرض‌الحسنه اسلامی]]
# [[شروط صک القرض]]
# [[شرکت‌های مضاربه اسلامی]]
# [[الباب السادس - الفصل الاول]]
# [[شرایط صک مضاربه]]
# [[نظریة النقود عند ابن خلدون]]
# [[شرایط صک قرض]]
# [[١ - خاصیة النقود]]
 
# [[٢ - العلاقة بین النقود و بین القدرة الانتاجیة للدولة]]
# [[باب ششم # فصل اول]]
# [[۳- العلاقة بین الرخاء و بین سرعة تداول النقود عند ابن خلدون]]
# [[نظریه پول از دیدگاه ابن خلدون]]
# [[الفصل الثانی]]
# [[1# ویژگی پول]]
# [[النقود فی الاقتصاد المعاصر]]
# [[2# رابطه پول و توان تولید دولت]]
# [[وظائف النقود]]
# [[3# رابطه رونق و سرعت گردش پول نزد ابن خلدون]]
# [[تطور النقود التاریخی]]
# [[فصل دوم]]
# [[النقود المعدنیة]]
# [[پول در اقتصاد مدرن]]
# [[النقود الورقیة و وسائل تسویة الدیون بدون نقود]]
# [[کارکردهای پول]]
# [[النقود المعدنیة - مزایا النقود المعدنیة الذهبیة و الفضیة]]
# [[تحول تاریخی پول]]
# [[ضرب النقود و المصطلحات الخاصة بها - الادوار التی مر بها ضرب النقود]]
# [[پول فلزی]]
# [[عیار النقود]]
# [[پول کاغذی و روش‌های تسویه بدهی بدون پول]]
# [[قیمة النقود الحقیقیة او المعدنیة وقیمتها الاسمیة او القانونیة]]
# [[پول فلزی # مزایای پول‌های طلا و نقره]]
# [[النقود الرئیسیة او القانونیة و النقود المساعدة او الخیاریة]]
# [[ضرب سکه و اصطلاحات خاص آن]]
# [[الفصل الثالث]]
# [[مراحلی که ضرب سکه از آن گذشته است]]
# [[قانون جریشام]]
# [[عیار پول]]
# [[(النقود الردیئة تطرد النقود الجیدة)]]
# [[ارزش واقعی یا فلزی و ارزش اسمی یا قانونی پول]]
# [[الوجوه التی تختفی فیها النقود الجیدة]]
# [[پول اصلی یا قانونی و پول فرعی یا اختیاری]]
# [[اهم الحالات التی ینطبق فیها قانون جریشام]]
# [[فصل سوم]]
# [[التوازن الاقتصادی]]
# [[قانون گرشم]]
# [[العلاقة بین تداول الاموال و بین فکرة الاحتجان]]
# [[پول بد پول خوب را از گردش خارج می‌کند]]
# [[فی النظریات الاقتصادیة عند ابن خلدون]]
# [[حالت‌هایی که پول خوب از گردش خارج می‌شود]]
# [[نظریة النقود عند ابن خلدون]]
# [[مهم‌ترین موارد اعمال قانون گرشم]]
# [[العلاقة بین النقود و بین القدرة الانتاجیة للدولة]]
# [[تعادل اقتصادی]]
# [[العلاقة بین الرخاء و بین سرعة تداول النقود]]
# [[رابطه گردش پول و مفهوم کم‌یابی]]
# [[الفصل الرابع]]
# [[در نظریه‌های اقتصادی ابن خلدون]]
# [[نظریة القیمة و مستوی الاثمان عند ابن خلدون]]
# [[نظریه پول ابن خلدون]]
# [[الاثمان عند ابن خلدون]]
# [[رابطه پول و توان تولیدی دولت]]
# [[الفصل الخامس]]
# [[رابطه رونق و سرعت گردش پول]]
# [[القیمة فی الاقتصاد التقلیدی]]
# [[فصل چهارم]]
# [[اختلاف الاقتصادیین فی تعیین اسباب القیمة]]
# [[نظریه ارزش و سطح قیمت‌ها نزد ابن خلدون]]
# [[النظریات التی تنسب تحدید القیمة الی العمل]]
# [[قیمت‌ها نزد ابن خلدون]]
# [[نظریة کارل مارکس فی القیمة و القیمة الفائضة]]
# [[فصل پنجم]]
# [[الانتقادات التی تثیرها هذه النظریات]]
# [[ارزش در اقتصاد سنتی]]
# [[النظریات التی تنسب تحدید القیمة الی المنفعة]]
# [[اختلاف اقتصاددانان در تعیین علل ارزش]]
# [[الاعتراضات التی تقوم علی هذه النظریات]]
# [[نظریه‌هایی که ارزش را به کار نسبت می‌دهند]]
# [[النظریات التی تنسب تحدید القیمة الی الندرة]]
# [[نظریه کارل مارکس در ارزش و ارزش اضافی]]
# [[الملاحظات التی تثیرها هذه النظریات]]
# [[انتقادهای وارد بر این نظریه‌ها]]
# [[النظریة التی تنسب تحدید القیمة الی المنفعة النهائیة]]
# [[نظریه‌هایی که ارزش را به مطلوبیت نسبت می‌دهند]]
# [[بعض الملاحظات علی هذه النظریة]]
# [[اعتراض‌های وارد بر این نظریه‌ها]]
# [[النظریات التی تنسب تحدید القیمة الی اکثر من سبب]]
# [[نظریه‌هایی که ارزش را به کمیابی نسبت می‌دهند]]
# [[الفصل السادس]]
# [[نکاتی درباره این نظریه‌ها]]
# [[المنفعة الاقتصادیة فی الاقتصاد المعاصر]]
# [[نظریه‌ای که ارزش را به مطلوبیت نهایی نسبت می‌دهد]]
# [[صفات المنفعة الاقتصادیة]]
# [[نکاتی درباره این نظریه]]
# [[الفصل السابع]]
# [[نظریه‌هایی که ارزش را به بیش از یک عامل نسبت می‌دهند]]
# [[قانون تناقص المنفعة]]
# [[فصل ششم]]
# [[المنفعة النهائیة]]
# [[مطلوبیت اقتصادی در اقتصاد مدرن]]
# [[المنفعة الکلیة]]
# [[ویژگی‌های مطلوبیت اقتصادی]]
# [[الفصل الثامن]]
# [[فصل هفتم]]
# [[القیمة]]
# [[قانون کاهش مطلوبیت]]
# [[قیمة المنفعة و قیمة الاستبدال]]
# [[مطلوبیت نهایی]]
# [[قیمة منفعة الشیء منعزلا عن غیره (نظریة المنفعة النهائیة)]]
# [[مطلوبیت کل]]
# [[قیمة الاستبدال]]
# [[فصل هشتم]]
# [[الفصل التاسع]]
# [[ارزش]]
# [[الثمن]]
# [[ارزش مطلوبیت و ارزش جایگزینی]]
# [[معلومات عامة عن الثمن و اهمیته]]
# [[ارزش مطلوبیت یک کالا به طور منفرد]]
# [[الفصل العاشر]]
# [[ارزش جایگزینی]]
# [[السوق]]
# [[فصل نهم]]
# [[درجة اتساع السوق]]
# [[قیمت]]
# [[الطلب]]
# [[اطلاعات کلی درباره قیمت و اهمیت آن]]
# [[قانون الطلب]]
# [[فصل دهم]]
# [[خط الطلب البیانی]]
# [[بازار]]
# [[مرونة الطلب]]
# [[درجه گستردگی بازار]]
# [[العرض]]
# [[تقاضا]]
# [[خط العرض البیانی]]
# [[قانون تقاضا]]
# [[مرونة العرض]]
# [[منحنی تقاضا]]
# [[ثمن السوق فی حالة المنافسة الحرة]]
# [[کشش تقاضا]]
# [[شروط المنافسة الحرة]]
# [[عرضه]]
# [[قانون العرض و الطلب]]
# [[منحنی عرضه]]
# [[الفصل الحادی عشر]]
# [[کشش عرضه]]
# [[نفقة الانتاج]]
# [[قیمت بازار در شرایط رقابت کامل]]
# [[عناصر نفقة الانتاج الرئیسیة]]
# [[شرایط رقابت کامل]]
# [[قانون الغلة المتناقضة]]
# [[قانون عرضه و تقاضا]]
# [[قانون الغلة المتناقضة قانون عام انطباقه علی استغلال المناجم و وسائل النقل]]
# [[فصل یازدهم]]
# [[انطباق قانون الغلة المتناقصة علی الصناعة بالمعنی المتداول]]
 
# [[نظریة الغلة الغیر نسبیة]]
# [[هزینه تولید]]
# [[نقد نظریة الغلة غیر النسبیة]]
# [[اجزای اصلی هزینه تولید]]
# [[الانتاج الکبیر - قانون الغلة المتزایدة - ممیزات الانتاج الکبیر]]
# [[قانون بازده نزولی]]
# [[هل یعمل الاسلام علی تحقیق الرفاهیة المتوازنة للمجتمع فی مجالیها المادی و الروحی؟]]
# [[قانون بازده نزولی به عنوان قانون کلی در استخراج معادن و حمل و نقل]]
# [[الفصل الثانی عشر]]
# [[اعمال قانون بازده نزولی در صنعت به مفهوم رایج]]
# [[مشکلة السکان عند ابن خلدون]]
# [[نظریه بازدهی غیرمتناسب]]
# [[اثر زیادة العمران فی زیادة السکان عند ابن خلدون]]
# [[نقد نظریه بازدهی غیرمتناسب]]
# [[العلاقة بین زیادة السکان و مستوی المعیشة عند ابن خلدون]]
# [[تولید انبوه # قانون بازده فزاینده # ویژگی‌های تولید انبوه]]
# [[موانع زیادة السکان فی نظر ابن خلدون]]
# [[آیا اسلام به دنبال تأمین رفاه متوازن مادی و معنوی جامعه است؟]]
# [[بین آراء ابن خلدون و آراء غیره فی مسائل السکان]]
# [[فصل دوازدهم]]
# [[نظریة مالثس فی موضوع السکان]]
# [[مسئله جمعیت از نظر ابن خلدون]]
# [[موانع زیادة السکان]]
# [[تأثیر افزایش عمران بر افزایش جمعیت از نظر ابن خلدون]]
# [[نقد نظریة مالثس]]
# [[رابطه افزایش جمعیت و سطح معیشت از نظر ابن خلدون]]
# [[ما فی نظریة مالشس من صحة]]
# [[موانع افزایش جمعیت از دیدگاه ابن خلدون]]
# [[الکتاب الثانی]]
# [[مقایسه دیدگاه ابن خلدون با دیگران در مسائل جمعیت]]
# [[علم المالیة العامة]]
# [[نظریه مالتوس در موضوع جمعیت]]
# [[الفصل الاول]]
# [[موانع افزایش جمعیت]]
# [[الحاجات العامة]]
# [[نقد نظریه مالتوس]]
# [[تعریف علم المالیة]]
# [[آنچه در نظریه مالتوس درست است]]
# [[تقسیم دراسة المالیة العامة]]
# [[کتاب دوم]]
# [[۱- النفقات العامة]]
# [[علم مالیه عمومی]]
# [[٢ - الموازنة العامة]]
# [[فصل اول]]
# [[٣ - الایرادات العامة]]
# [[نیازهای عمومی]]
# [[الفصل الثانی]]
# [[تعریف علم مالیه]]
# [[تعریف النفقة العامة]]
# [[تقسیم‌بندی مطالعات مالیه عمومی]]
# [[النفقة العامة (۱) مبلغ نقدی (۲) و یقوم بها شخص عام (۳) و یقصد بها تحقیق نفع عام]]
# [[1# هزینه‌های عمومی]]
# [[تقسیمات النفقات العامة]]
# [[2# بودجه عمومی]]
# [[تقسیم النفقات العامة تبعا لاغراضها]]
# [[3# درآمدهای عمومی]]
# [[النفقات الحقیقیة و النفقات التحویلیة]]
# [[فصل دوم]]
# [[انواع النفقات التحویلیة]]
# [[تعریف هزینه عمومی]]
# [[طبیعة بعض النفقات التحویلیة التی تثیر الشک]]
# [[هزینه عمومی: 1# مبلغ نقدی 2# انجام شده توسط نهاد عمومی 3# با هدف تأمین منفعت عمومی]]
# [[اهمیة النفقات التحویلیة]]
# [[تقسیم‌بندی هزینه‌های عمومی]]
# [[النفقات العادیة و النفقات غیر العادیة]]
# [[تقسیم هزینه‌های عمومی بر اساس اهداف]]
# [[التقسمات الوضعیة للنفقات العامة]]
# [[هزینه‌های واقعی و هزینه‌های انتقالی]]
# [[تقسیم النفقات العامة فی المیزانیة الانجلیزیة]]
# [[انواع هزینه‌های انتقالی]]
# [[تقسیم النفقات العامة فی المیزانیة الفرنسیة]]
# [[ماهیت برخی از هزینه‌های انتقالی مورد تردید]]
# [[تقسیم النفقات العامة فی میزانیة الولایات المتحدة الامریکیة]]
# [[اهمیت هزینه‌های انتقالی]]
# [[تقسیم النفقات العامة فی المیزانیة السوفیتیة]]
# [[هزینه‌های عادی و غیرعادی]]
# [[تقسیم النفقات العامة فی میزانیة جمهوریة مصر العربیة]]
# [[تقسیم‌بندی‌های موقعیتی هزینه‌های عمومی]]
# [[الباب الاول: الاجور]]
# [[تقسیم‌بندی هزینه‌های عمومی در بودجه انگلیس]]
# [[الباب الثانی: المصروفات الجاریة]]
# [[تقسیم‌بندی هزینه‌های عمومی در بودجه فرانسه]]
# [[الباب الثالث: الاستخدامات الاستثماریة]]
# [[تقسیم‌بندی هزینه‌های عمومی در بودجه آمریکا]]
# [[الباب الرابع: التحویلات الراسمالیة]]
# [[تقسیم‌بندی هزینه‌های عمومی در بودجه شوروی]]
# [[الفصل الثالث]]
# [[تقسیم‌بندی هزینه‌های عمومی در بودجه مصر]]
# [[المالیة العامة عند ابن خلدون]]
# [[بخش اول: حقوق]]
# [[تنظیم المالیة العامة]]
# [[بخش دوم: هزینه‌های جاری]]
# [[اهمیة هذه الوظیفة و دیوانها ص ۶٧٢ فی نظر ابن خلدون]]
# [[بخش سوم: هزینه‌های سرمایه‌ای]]
# [[القانون المالی عند ابن خلدون]]
# [[بخش چهارم: انتقال سرمایه‌ای]]
# [[ایرادات الدولة]]
# [[فصل سوم]]
# [[قواعد جبایتها]]
# [[مالیه عمومی نزد ابن خلدون]]
# [[(ا) المساواة]]
# [[سازماندهی مالیه عمومی]]
# [[(ب) عدم المحاباة]]
# [[اهمیت این کارکرد و دیوان مربوطه از نظر ابن خلدون]]
# [[(ح) الاعتدال]]
# [[قانون مالی نزد ابن خلدون]]
# [[اسباب و آثار نقصها و زیادتها (الایرادات)]]
# [[درآمدهای دولت]]
# [[انواع الضرائب و خواصها عند ابن خلدون]]
# [[قواعد وصول آن]]
# [[اذا لم تکف الضرائب فیمکن لولی الامر ان یصادر بعض اموال الاثریاء]]
# [[الف# برابری]]
# [[راجعیة الضرائب]]
# [[ب# عدم تبعیض]]
# [[الدولة سوق منتجة، و اثر ذلک ضریبیا عند ابن خلدون]]
# [[ج# اعتدال]]
# [[نفقات الدولة]]
# [[علل و آثار کاهش و افزایش درآمدها]]
# [[ازدیاد الانفاق عند الدولة و اسبابه و اثره عند ابن خلدون]]
# [[انواع مالیات‌ها و ویژگی‌های آن‌ها از نظر ابن خلدون]]
# [[دراسة لابن خلدون عن زیادة الضرائب دون حد لعلها تشیر الی قانون الغلة المتناقصة المعروف فی عالمنا]]
 
# [[المعاصر]]
# [[اگر مالیات‌ها کافی نباشد حاکم می‌تواند بخشی از اموال ثروتمندان را مصادره کند]]
# [[نظریة الانتاج عند ابن خلدون]]
# [[برگشت‌پذیری مالیات‌ها]]
# [[القوانین المؤثرة فی توجیه النشاط الاقتصادی]]
# [[دولت بازار تولیدکننده است، و اثر آن از نظر مالیاتی در نزد ابن خلدون]]
# [[قانون تقسم العمل عند ابن خلدون]]
# [[هزینه‌های دولت]]
# [[القانون الخاص بالتسخیر و التدرج]]
# [[افزایش هزینه‌های دولت و علل آن و اثر آن از نظر ابن خلدون]]
# [[قانون التعاون]]
# [[مطالعه ابن خلدون درباره افزایش مالیات‌ها بی‌حد که ممکن است به قانون بازده نزولی متداول در دنیای ما اشاره داشته باشد]]
# [[الطبیعة و العمل و اثرهما علی الانتاج]]
# [[نظریه تولید نزد ابن خلدون]]
# [[(یراجع البنود من ۵١ الی ٩۵ من هذا الکتاب)]]
# [[قوانین هدایت‌کننده فعالیت اقتصادی]]
# [[الفصل الرابع]]
# [[قانون تقسیم کار نزد ابن خلدون]]
# [[الموازنة العامة للدولة]]
# [[قانون ویژه مربوط به اجبار و ترتیب]]
# [[تعریف المیزانیة العامة]]
# [[قانون همکاری]]
# [[المبادئ العامة للمیزانیة (الموازنة)]]
# [[طبیعت و کار و تأثیر آن‌ها بر تولید]]
# [[المیزانیة تعتبر اداة تنفیذ السیاسة المالیة العامة]]
# [[(بندهای 51 تا 95 این کتاب را ببینید)]]
# [[الخصائص العامة للموازنة العامة]]
# [[فصل چهارم]]
# [[تبویب الموازنة العامة]]
# [[بودجه عمومی دولت]]
# [[دورة الموازنة العامة]]
# [[تعریف بودجه عمومی]]
# [[مراحل دورة الموازنة]]
# [[اصول کلی بودجه]]
# [[التجاوز و السلطات التی لها حق الترخیص بالنقل و التجاوز فی الاعتمادات]]
# [[بودجه ابزار اجرای سیاست‌های مالی عمومی است]]
# [[احکام عامة بشان الموازنة]]
# [[ویژگی‌های کلی بودجه عمومی]]
# [[الفصل الخامس]]
# [[طبقه‌بندی بودجه عمومی]]
# [[المیزانیة القومیة (الموازنة القومیة)]]
# [[چرخه بودجه عمومی]]
# [[الفصل السادس]]
# [[مراحل چرخه بودجه]]
# [[موازنة البرمجة و التخطط]]
# [[تجاوز و مراجع صالح برای تجویز انتقال و تجاوز در اعتبارات]]
# [[المقارنة بین الموازنة العامة و الخطة القومیة]]
# [[احکام عمومی درباره بودجه]]
# [[الفصل السابع]]
# [[فصل پنجم]]
# [[توحید موازنات الدول العربیة]]
# [[بودجه ملی]]
# [[الفصل الثامن]]
# [[فصل ششم]]
# [[تعمیم اسلوب التخطیط فی الدول العربیة (الموازنات العامة)]]
# [[بودجه برنامه‌ریزی و برنامه‌نویسی]]
# [[ربط الموازنات العامة للدول العربیة بالخطة العامة للدولة]]
# [[مقایسه بودجه عمومی و برنامه ملی]]
# [[اعداد الدول العربیة لموازنات النقد الاجنبی]]
# [[فصل هفتم]]
# [[خطوات توحید موازنات الدول العربیة]]
# [[یکپارچه‌سازی بودجه‌های کشورهای عربی]]
# [[توحید الوظیفة الرئیسیة للموازنة العامة للدول العربیة]]
# [[فصل هشتم]]
# [[توحید السنة المالیة للدول العربیة]]
# [[گسترش روش برنامه‌ریزی در کشورهای عربی (بودجه‌های عمومی)]]
# [[توحید مصطلحات الموازنة العامة فی الدول العربیة]]
# [[پیوند بودجه‌های عمومی کشورهای عربی با برنامه کلی دولت]]
# [[امثلة لتوحید بعض مصطلحات الموازنات العربیة]]
# [[تهیه بودجه‌های ارز خارجی توسط کشورهای عربی]]
# [[توحید تبویب موازنات الدول العربیة]]
# [[مراحل یکپارچه‌سازی بودجه‌های کشورهای عربی]]
# [[توحید جداول موازنات الدول العربیة]]
# [[یکپارچه‌سازی کارکرد اصلی بودجه‌های عمومی کشورهای عربی]]
# [[توحید النظم الحسابیة للدول العربیة بالموازنات العامة]]
# [[یکپارچه‌سازی سال مالی کشورهای عربی]]
# [[تبادل الخبرات الفنیة بین الدول العربیة]]
# [[یکپارچه‌سازی اصطلاحات بودجه‌های عمومی کشورهای عربی]]
# [[نحو موازنة برامج و اداء موحدة للدول العربیة]]
# [[نمونه‌هایی برای یکپارچه‌سازی برخی اصطلاحات بودجه‌های عربی]]
# [[امثلة لبعض النماذج الموحدة بالموازنة]]
# [[یکپارچه‌سازی طبقه‌بندی بودجه‌های کشورهای عربی]]
# [[الفصل التاسع]]
# [[یکپارچه‌سازی جداول بودجه‌های کشورهای عربی]]
# [[دیوان الاعمال و الجبایات عند ابن خلدون]]
# [[یکپارچه‌سازی سیستم‌های حسابداری بودجه‌های عمومی کشورهای عربی]]
# [[(الدخل و الخرج) ای ما یعرف الآن بالموازنة و الحساب الختامی تقریبا]]
# [[تبادل تجربیات فنی میان کشورهای عربی]]
# [[الفصل العاشر]]
# [[سوی بودجه برنامه‌ای و عملکردی یکپارچه برای کشورهای عربی]]
# [[الایرادات العامة]]
# [[نمونه‌هایی از برخی الگوهای یکپارچه در بودجه]]
# [[دخل اموال الدولة: مشروعات عامة الدومین - الضرائب المباشرة]]
# [[فصل نهم]]
# [[الضرائب غیر المباشرة الرسوم]]
# [[دیوان درآمدها و مخارج نزد ابن خلدون]]
# [[الضرائب النوعیة و الضریبة الموحدة]]
# [[(درآمد و مخارج) یا آنچه امروز به طور تقریبی بودجه و حساب ختامی خوانده می‌شود]]
# [[الرسوم]]
# [[فصل دهم]]
# [[الفصل الحادی عشر]]
# [[درآمدهای عمومی]]
# [[اثر الضریبة فی تشجیع الادخار]]
 
# [[الفصل الثانی عشر]]
# [[درآمد اموال دولت: پروژه‌های عمومی دامنه – مالیات‌های مستقیم]]
# [[اثر الضریبة فی تشجیع الانتاج]]
# [[مالیات‌های غیرمستقیم عوارض]]
# [[استخدام الضریبة کاداة لتحقیق الاستقرار الاقتصادی وبالتالی زیادة الانتاج]]
# [[مالیات‌های نوعی و مالیات یکپارچه]]
# [[الفصل الثالث عشر]]
# [[عوارض]]
# [[اثر الضریبة فی تشجیع الاستثمار]]
# [[فصل یازدهم]]
# [[الفصل الرابع عشر]]
# [[تأثیر مالیات در تشویق پس‌انداز]]
# [[القروض العامة]]
# [[فصل دوازدهم]]
# [[اصدار القروض العامة]]
# [[تأثیر مالیات در تشویق تولید]]
# [[انواع القروض العامة]]
# [[استفاده از مالیات به عنوان ابزاری برای تحقق ثبات اقتصادی و در نتیجه افزایش تولید]]
# [[تخفیف العبء المالی للقروض العامة]]
# [[فصل سیزدهم]]
# [[الاصدار النقدی]]
# [[تأثیر مالیات در تشویق سرمایه‌گذاری]]
# [[المراجع الفرنسیة]]
# [[فصل چهاردهم]]
# [[المراجع الانجلیزیة]]
# [[وام‌های عمومی]]
# [[المراجع العربیة]]
# [[انتشار وام‌های عمومی]]
# [[الفهرس]]
# [[انواع وام‌های عمومی]]
# [[تخفیف بار مالی وام‌های عمومی]]
# [[انتشار پولی]]
{{پایان}}
{{پایان}}
{{پایان فهرست اثر}}
{{پایان فهرست اثر}}
خط ۲٬۶۴۲: خط ۲٬۷۰۹:
==تفاصيل أخرى==
==تفاصيل أخرى==
{{فهرست اثر}}
{{فهرست اثر}}
{{ستون-شروع|3}}
===النظام الاقتصادي===
===النظام الاقتصادي===
* ۱:۴ النظام الاقتصادي
* ۱:۴ النظام الاقتصادي
خط ۲٬۹۹۸: خط ۳٬۰۶۴:
* ۴:۲:۹:۳:۱۰:۴ شركة الوجوه
* ۴:۲:۹:۳:۱۰:۴ شركة الوجوه
* ۵:۲:۹:۳:۱۰:۴ شركة المضاربة
* ۵:۲:۹:۳:۱۰:۴ شركة المضاربة
{{پایان}}
{{پایان فهرست اثر}}
{{پایان}}
 
== [[برنامه‌ریزی]] براساس عناصر ثابت و متغیر [[اقتصادی]] ==
به [[اعتقاد]] [[شهید صدر]]، [[خلافت]] عمومی [[انسان]] در [[امور اقتصادی]] بدون [[هدایت]] [[گواهان]] به سرمنزل مقصود نمی‌رسد. براین اساس، [[لزوم]] [[برنامه‌ریزی]] [[اقتصادی]] و دخالت [[دولت]] در اقتصاد روشن می‌شود.
 
[[احکام اسلام]] درباره [[ثروت]] و افزایش تولید و [[رشد]] [[اقتصادی]] همراه با [[عدالت]] [[اقتصادی]] دو نوع است:
# عناصر ثابت و [[جهان شمول]] [[احکام]] [[اقتصادی]] [[اسلام]] است که [[برنامه‌ریزی]] می‌بایست همواره در پرتو این اصول و شاخص‌های ثابت صورت گیرد، مانند توزیع درآمد بر اساس کار یا [[مالکیت]] یکی از عوامل تولید و [[مالکیت]] بر اساس دو عامل [[اجتماعی]] و [[انسانی]] به صورت نیاز و [[ارث]].
# عناصر متغیر زمانی و ساختاری است که بر مبنای خطوط و گرایش‌های کلی عناصر ثابت شکل می‌گیرند؛ مانند [[تعادل]] بازار کار با کالا و [[حفظ]] [[عدالت توزیعی]] در شرایط دگرگونی ابزار تولید. در واقع، مبنا و پایه و جهت این عناصر متغیر، ثابت و مشخص است ولی ماهیت و جوهره آن متغیر، طبق [[مصالح اجتماعی]] هر زمان ایجاد می‌گردد؛ بنابراین، [[برنامه‌ریزی]] [[اقتصادی]] صحیح در یک [[جامعه اسلامی]]، مبتنی بر ادغام عناصر متغیر با عناصر ثابت در ترکیب واحدی است که [[روح]] واحد و [[هدف]] مشترکی بایستی آن را [[هدایت]] و [[رهبری]] کند. [[شناخت]] و [[استنباط]] دقیق این عناصر متغیر از اصول و شاخص‌های کلی و ثابت، مسائل زیر را می‌طلبد:
# خطوط کلی ثابت که جهت عمومی این عناصر متغیر را مشخص می‌سازد و دلالت و [[ارشاد]] به سمت این عناصر دارد، بایستی به طور دقیق و همه‌جانبه شناخته شود.
# شرایط و زمینه‌های واقعی و بیرونی اقتصاد [[جامعه]] از یک‌سو واهداف [[اقتصادی]] و روش‌ها و سیاست‌های رسیدن به این اهداف از سوی دیگر، در نظر گرفته شود.
# قلمرو اختیارات [[حاکم]] و [[ولی امر]] [[جامعه اسلامی]] و قرار گرفتن این عناصر متغیر در این قلمرو، از جهت [[حقوقی]] و [[فقهی]]، باید مد نظر قرار داشته باشد.
 
بدین ترتیب، اهمیت [[برنامه‌ریزی]] برای [[زندگی]] [[اقتصادی]] در یک [[جامعه اسلامی]] روشن شده و نقش متفکرین [[اسلامی]] اعم از فقهای مبتکر و خلاق و اساتید نخبه [[اقتصادی]] در فرآیند [[برنامه‌ریزی]] به صورت [[همکاری]] و [[همفکری]] ضروری است<ref>محمدباقر صدر، صورة عن اقتصاد المجتمع الاسلامی، ص۲۳.</ref>.
 
بر اساس دیدگاه [[شهید صدر]]، شاخص‌های [[تعیین]] کننده و ثابت در هر [[برنامه‌ریزی]] [[اقتصادی]] در درون یک [[جامعه اسلامی]] عبارت‌اند از:
 
=== جهت‌گیری کلی [[حقوق]] [[اقتصادی]] ===
در میان [[احکام ثابت]] [[اسلامی]]، مجموعه‌ای از [[حقوق]] [[اقتصادی]] وجود دارد که دارای ویژگی [[گرایش]] به سوی یک [[هدف]] مشترک است؛ از این جهت‌گیری کلی می‌توان دریافت که تحقق [[هدف]] مزبور مورد توجه و [[عنایت]] ایده‌آل [[حقیقی]] و [[برتر]] است، بنابراین بایستی به این [[هدف]] به عنوان شاخص [[تعیین]] کننده در [[برنامه‌ریزی]] توجه شود.
 
[[شهید صدر]] بعد از ذکر موارد متعددی از این‌گونه [[حقوق]] [[اقتصادی]] نتیجه می‌گیرد که: [[گرایش]] مشترک آنها این است که توزیع درآمد باید بر محور عامل [[کار و تلاش]] مفید [[اقتصادی]] دور بزند و فعالیت‌های غیر مفید از قبیل ایجاد بازار سیاه و کمبودهای ساختگی، نباید منشأ درآمد باشد.
 
=== [[هدف]] تصریح شده [[حکم ثابت]] ===
این شاخص به این معناست که هنگامی منابع [[اسلام]] یعنی [[کتاب و سنت]] حکمی را [[تشریع]] نموده و بر [[هدف]] آن تصریح کرده باشند، آن [[هدف]] شاخص [[هدایت‌گری]] است که عناصر متغیر [[برنامه‌ریزی]] را با فرمول‌ها و [[سیاست‌های اقتصادی]] به نحوی تنظیم کند که متضمن تحقق آن [[هدف]] باشد؛ به عنوان مثال، در [[آیه فیء]]: {{متن قرآن|أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ}}<ref>«آنچه خداوند از (دارایی‌های) اهل این شهرها بر پیامبرش (به غنیمت) بازگرداند از آن خداوند و پیامبر و خویشاوند و یتیمان و مستمندان و در راه مانده است» سوره حشر، آیه ۷.</ref> با صراحت تمام عدم تمرکز [[ثروت]] در بین طبقه‌ای خاص، به عنوان یک [[هدف]] بیان شده است. هم‌چنین در [[روایات]] [[زکات]]، تصریح شده است که [[زکات]] فقط برای رفع نیازهای ضروری [[فقرا]] نیست، بلکه افزایش [[رفاه]] نسبی آنها نیز از اهداف [[زکات]] است؛ بنابراین، افزایش [[رفاه]] نسبی طبقات کم ‌درآمد و [[توازن]] و انتشار [[مال]] و [[ثروت]] به نحوی که تمام نیازهای واقعی [[جامعه]] را تأمین کند (عدم تمرکز [[ثروت]] در بین طبقه‌ای خاص)، از اهداف [[تعیین]] کننده در [[برنامه‌ریزی]] [[اقتصادی]] [[جامعه اسلامی]] است.
 
=== ارزش‌های [[اجتماعی]] مؤکد ===
[[عدالت]]، [[برادری]]، [[مساوات]] و مانند آن از اصول ارزشی غیر قابل اغماض در یک [[جامعه اسلامی]] است که از یک‌سو وظایفی را بر دوش [[ملت]] می‌گذارد و از سوی دیگر، [[حاکم اسلامی]] را موظف به تحقق این [[ارزش‌ها]] در محدوده اختیارات قانونی‌اش می‌کند<ref>محمد باقر صدر، صورة عن اقتصاد المجتمع الاسلامی، ص۲۵.</ref>.
 
=== جهت‌گیری عناصر متغیر در عصر [[حکومت]] [[معصومین]] {{عم}} ===
[[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}} و [[امامان معصوم]] {{عم}}، علاوه بر [[رسالت]] [[بیان احکام]] ثابت [[الهی]]، [[مسئولیت]] [[رهبری]] [[جامعه]] را هم به عهده داشتند. [[مسئولیت]] [[رهبری]]، به طور طبیعی [[احکام]] و دستورهای مربوط به شرایط زمانی یا مکانی را به دنبال داشته است که [[جامعه اسلامی]] آن عصر موظف بوده است آن را [[اجرا]] کند. این نوع [[احکام]] با قطع نظر از خاستگاه و عنصر متغیر آنها، [[گرایش‌ها]] و جهت‌گیری‌های کلی را مشخص می‌کند و هر [[حکومت اسلامی]] باید به این جهت‌ها و خطوط کلی در فرآیند [[برنامه‌ریزی]] توجه مبرم کند. * بعضی از نمونه‌های این [[احکام حکومتی]] (ولایی یا متغیر) عبارت‌اند از:
# [[تحریم]] ممانعت از استفاده از آب اضافی، به علت نیاز شدید به [[رشد]] و افزایش تولید [[کشاورزی]] و دامی؛
# منع [[قاطع]] از [[احتکار]]، به علت از بین بردن زمینه درآمدهای ناشی از کمبودهای ساختگی و گرانی قیمت‌ها؛
# وضع [[مالیات]] غیرثابت، به خاطر نیازهای فزاینده [[جامعه اسلامی]] و [[فقرا]].
 
=== اهداف [[تعیین]] شده برای ولی‌ امر ===
ولی‌ امر [[جامعه اسلامی]] که از یک‌سو جزئی از [[امت اسلامی]] است و به علت [[تقوا]] و [[جهاد]] و [[مردم دوستی]] و حضور مؤثر و فعال مردمی‌اش، منتخب و [[محبوب]] [[مردم]] است و از این جهت در خط [[خلافت]] عمومی حرکت نموده و نقش پیشتاز بشری خود را ایفا می‌کند و از سوی دیگر، به علت [[عدالت]]، [[علم]] و [[اجتهاد]] مؤثرش در خط "[[شهادت]] و [[گواهی]]" قرار دارد و نقش [[الهی]] و ربانی خود را [[اجرا]] می‌کند، می‌بایست طبق [[نصوص]] [[اسلامی]] اهدافی را در [[جامعه اسلامی]] بر حسب ظرفیت و توان دستگاه [[حکومتی]] و شرایط زمان و مکان محقق کند.
 
این اهداف، اساس و پایه‌ای برای ترسیم [[سیاست اقتصادی]] و مبنایی برای شکل‌دهی به عناصر متغیر است؛ به عنوان مثال، در [[حدیثی]] از [[امام کاظم]] {{ع}} آمده است:
 
در حالت عدم [[کفایت]] [[مالیات]] [[زکات]]، بر ولی‌امر [[واجب]] است تا از جانب خود به قشر آسیب‌پذیر تا حد استغنا و [[بی‌نیازی]] کمک کند.
 
بدیهی است انجام چنین مسئولیتی، [[سیاست‌های اقتصادی]] و تدبیرهای لازم را ایجاب می‌نماید و [[حکومت اسلامی]] باید از امکاناتی که در [[اختیار]] دارد (از قبیل [[انفال]]، [[اموال عمومی]]، [[موقوفات]] و...) در جهت تحقق این [[هدف]] استفاده کند<ref>محمد باقر صدر، صورة عن اقتصاد المجتمع الاسلامی، ص۳۰.</ref>.
 
بنابراین، شاخص‌های مشخص و کلی فوق به عنوان عناصر ثابت در هر [[برنامه‌ریزی]] [[اقتصادی]] در یک [[جامعه اسلامی]]، همواره بایستی [[هدایتگر]] برنامه‌ریزان و سیاستگذاران [[اقتصادی]] در هر عصر و مرحله [[تاریخی]] باشند<ref>[[فاطمه زیوری کبیرنیا|زیوری کبیرنیا، فاطمه]]، [[بررسی ابعاد خلیفة اللهی انسان (کتاب)|بررسی ابعاد خلیفة اللهی انسان]]، ص۱۱۴-۱۱۹.</ref>.
 
== آرمان‌های [[جانشینی]] در عرصه [[اقتصادی]] ==
آنگاه که [[اسلام]] به [[جانشینی]] [[جامعه]] - به عنوان [[خلافت الهی]] - روی [[زمین]] [[حکم]] می‌کند، [[آرمان‌ها]] و ویژگی‌های آن را نیز بیان می‌نماید و با بهره‌گیری از آن به دگرگون کردن تمامی ارزش‌های [[زندگی]] دست مییازد که در نهایت به انقلابی [[عظیم]] در ابزار و وسائل می‌انجامد.
 
برای رسیدن بدین [[آرمان]] باید شناختی نو همراه با [[ارزش‌ها]] و هدف‌هایی تازه و [[فرهنگی]] جدید ارائه گردد که بنیادهای [[فکری]] را در [[جامعه]] [[جانشینی]]، آنچنان بسازد که توان پذیرا شدن آن ایده‌ها و [[هدف‌ها]] برای [[جامعه]] مهیا شده و زمینه برپایی آن [[ارزش‌ها]] کاملاً ایجاد شود.
 
برای بازشناسی آن [[ارزش‌ها]] باید توجه داشت که گروهای بی‌بهره از [[علم]] و [[آگاهی]] [[زندگی]] را در یک محدوده بررسی کرده و [[مرگ]] را نهایت آن می‌دانند. تمامی [[لذت‌ها]] و بهره‌وری‌های [[زندگی]] را در فراهم داشتن هرچه بیشتر این خواست و شهوت‌های حیوانی می‌پندارند. بدین جهت تمامی آرمان‌های خود را که ضامن کامیابی بیش‌تر از [[دنیا]] و بهره‌وری از مزایای [[زندگی مادی]] است، در جمع‌آوری [[ثروت]] و امکانات مادی محدود کرده و آن را معیار [[شخصیت انسان]] قرا می‌دهند.
 
بدیهی است این برداشت محدود از [[زندگی]]، [[ثروت]] را زیربنای [[زندگی]] معرفی کرده و [[مال‌اندوزی]] را نقطه [[آمال]] [[بشریت]] قرار داده است. [[زندگی]] را به میدان [[مبارزه]] برای ازدیاد [[ثروت]] کشانیده است. [[جنگ‌ها]] و ستیزه‌ها، بهره‌وری‌ها و استثمارها [[فرزندان]] [[نامشروع]] این نگرش می‌باشند.
 
[[زندگی]] بسان قماری شده که بازیگرانش فراوان و ورق‌هایش کم و برنده آنی است که بیشترین ورق‌ها را در [[اختیار]] گیرد اگرچه به زیان تمامی افراد منتهی شود.
 
[[اسلام]] به منظور [[مبارزه]] با هرگونه بهره‌وری [[نادرست]] و ستیزه‌های ابلیسی، جمع [[مال]] و [[ثروت]] را محکوم داشته و بالیدن بدان و [[هدف]] دانستنش را به باد [[انتقاد]] گرفته و نقش [[ثروت]] را در [[تعیین]] [[شخصیت انسان]] شدیداً [[نادرست]] خوانده است<ref>محمدباقر صدر، نهادهای اقتصادی اسلام، ص۵۶.</ref>:
#{{متن قرآن|وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ * الَّذِي جَمَعَ مَالًا وَعَدَّدَهُ * يَحْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ * كَلَّا لَيُنْبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ * نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ * الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ * إِنَّهَا عَلَيْهِمْ مُؤْصَدَةٌ * فِي عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ}}<ref>«وای بر هر عیب جوی طعنه زن * آنکه مالی اندوخت و آن را شمار کرد * گمان دارد که دارایی‌اش او را جاودان خواهد کرد * چنین نیست؛ بی‌گمان در آن خرد کننده، فرو افکنده می‌شود * و تو چه دانی که آن خردکننده چیست؟ * آتش برافروخته خداوند است * که به دل‌ها راه می‌یابد * در ستون‌هایی بر کشیده» سوره همزه، آیه ۱-۹.</ref>؛
#{{متن قرآن|أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ * حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ * كَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ * ثُمَّ كَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ * كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ * لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ * ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ * ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ}}<ref>«زیاده‌خواهی شما را سرگرم داشت * تا با گورها دیدار کردید * هرگز! به زودی خواهید دانست * دگر باره هرگز! به زودی خواهید دانست * هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید * به راستی دوزخ را خواهید دید * سپس آن را به «دیدار بی‌گمان» خواهید دید * آنگاه در آن روز از نعمت (ناسپاسی شده) بازخواست خواهید شد» سوره تکاثر، آیه ۱-۸.</ref>؛
#{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيرًا مِنَ الْأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ * يَوْمَ يُحْمَى عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوَى بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنُوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ هَذَا مَا كَنَزْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ فَذُوقُوا مَا كُنْتُمْ تَكْنِزُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! بسیاری از دانشوران دینی (اهل کتاب) و راهبان، دارایی‌های مردم را به نادرستی می‌خورند و (مردم را) از راه خداوند باز می‌دارند؛ (ایشان) و آنان را که زر و سیم را می‌انبارند و آن را در راه خداوند نمی‌بخشند به عذابی دردناک نوید ده! * روزی که آن را در آتش دوزخ بگدازند و با آن بر پیشانی و پهلو و پشت آنان داغ نهند (و به ایشان گویند:) این همان چیزی است که برای خود می‌انباشتید اکنون آنچه را می‌انباشتید بچشید!» سوره توبه، آیه ۳۴-۳۵.</ref>.
 
[[اسلام]] به جای [[ثروتمندان]]، افراد [[نیکوکار]] را [[الگو]] و نمونه قرار می‌دهد و جامعه‌ای را که [[انبیاء]] مربی‌اش هستند [[تشویق]] می‌کند برای نیل به [[اهداف الهی]] با یکدیگر رقابت کنند و در کردارهای [[شایسته]] بر هم پیشی جویند<ref>[[فاطمه زیوری کبیرنیا|زیوری کبیرنیا، فاطمه]]، [[بررسی ابعاد خلیفة اللهی انسان (کتاب)|بررسی ابعاد خلیفة اللهی انسان]]، ص۱۱۹-۱۲۱.</ref>.
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
۷۵٬۸۶۲

ویرایش