خلافت امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''۶. اعتراف [[خلیفه دوم]] و دیگران به [[نص]] [[امام علی|علی]]{{ع}}:''' با مراجعه به آثار خود [[اهل سنت]] ما می‌توانیم به مواردی دست پیدا کنیم که گاه بی گاهی خلفای خود [[اهل سنت]] به مسئله [[نص]] و [[انتصاب]] [[امام علی|علی]]{{ع}} به [[خلافت]] در گفتگوهای خصوصی اعتراف نمودند که در این‌جا به برخی اشاره می‌شود:  

#یکی از این موارد گفتگوهای متعدد [[خلیفه دوم]] با [[ابن عباس]] است که به عنوان یک [[صحابه]] [[برتر]] و عالم و مفسّر [[قرآن]] رابطه‌ی نزدیکی با [[خلیفه اول]] داشت، در عین‌حال از اعتقاد قلبی خود درباره [[امامت]] [[امام علی|علی]]{{ع}} دفاع می‌کرد. [[عمر]] در یک‌جا از [[امام علی|علی]]{{ع}} به [[ابن عباس]] گلایه می‌کند که از او خواستم همراه من بیاید اما او پاسخ منفی داد و من اورا ناراحت می‌بینم، [[خلیفه دوم]] خود علت ناراحتی [[امام علی|علی]]{{ع}} را مسئله از دست دادن [[خلافت]] ذکر می‌کند و [[ابن عباس]] نیز آن را [[تأیید]] می‌کند و خاطر نشان می‌سازد که آن حضرت اعتقاد دارد که [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} [[حکومت]] را به وی واگذار نموده بود{{عربی|"إنه يزعم أن رسول الله أراد الأمر له‏ "}}. عمر در پاسخ این گفته [[ابن عباس]] - که خود نیز موید آن بود - آن را نفی نمی‌کند و لکن از این راه می‌خواهد توجیه کند که [[خداوند]] چیز دیگری را اراده نموده بود و مراد [[خداوند]] واقع شد، اما اراده [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] عملی نشد{{عربی|" يَا ابْنَ عَبَّاسٍ! وَ أَرَادَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} فَكَانَ مَا ذَا إِذَا لَمْ يُرِدِ اللَّهُ تَعَالَى ذَلِكَ! إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ {{صل}} إِذَا أَرَادَ أمر أَمْراً وَ أَرَادَ اللَّهُ غَيْرَهُ، نَفَذَ مُرَادُ اللَّهِ وَ لَمْ يَنْفُذْ مُرَادُ رَسُولِ اللَّه‏{{صل}}‏ "}}<ref>شرح [[نهج البلاغه]] [[ابن ابی الحدید]]، ج۱۲، صص ۹ - ۷۸.</ref>. ما در تحلیل [[حدیث]] قلم ضمن آوردن این اعتراف [[عمر]] در نقد آن خاطر نشان کردیم که وی [[پیامبر الهی]] را به انجام و [[ابلاغ]] خلاف [[وحی]] و امرالهی متهم می‌کند، در حالی‌که خود [[اهل سنت]] [[عصمت]] [[پیامبر]] در [[مقام]] [[وحی]] و [[ابلاغ]] آن را می‌پذیرند. اما استدلال [[عمر]] که اراده الهی واقع شد، این درست است اما باید توجه کرد که اراده [[خداوند]] دو نوع است، یکی اراده تکوینی که هیچ شیءای اعم از خوب و بد، واجب و حرام بدون تعلق اراده تکوینی وی وجود و تحقق نخواهد یافت. اراده دوم [[خداوند]] اراده [[تشریع|تشریعی]] است، به این معنی که اراده [[خداوند]] بر [[اسلام]] آوردن همه [[انسان]]‌ها، انجام دادن همه اعمال حسنه تعلق گرفته و برمقابل ا یعی بر اعمل قبیح و [[معصیت]] و [[کفر]] اراده الهی تعلق نگرفته است، این اراده تنها اراده [[تشریع|تشریعی]] و اعتباری است یعنی [[خداوند]] دوست دارد همه [[انسان]]‌ها [[مسلمان]] و کننده اعمال حسنه باشند، لکن در کنار آن [[انسان]]‌ها نیز در انجام یا ترک آن مختار و آزادند. این‌که اراده [[خداوند]] بر عدم [[خلافت]] [[امام علی|علی]]{{ع}} تعلق گرفته است، این از یک منظر صحیح و از منظر دیگر باطل است. اگر مقصود از اراده، اراده [[تشریع|تشریعی]] باشد، باید گفت در این‌جا اراده [[خداوند]] با اراده [[رسول|رسولش]] یعنی [[خلافت]] [[امام علی|علی]]{{ع}} یکی و متحد است، [[خداوند]] و [[رسول|رسولش]] در [[مقام]] [[تشریع]] [[حکومت]] و [[امامت]] را به [[امام علی|علی]]{{ع}} واگذار نمودند. اما این‌که در این میان یک عده مانع اراده [[تشریع|تشریعی]] [[خداوند]] و پیامبرش شدند و با راهکارهای مختلف خود بر مسند [[حکومت]] نشاندند؛ به عنوان یک فعل و [[عمل]] خارجی نمی‌تواند از قلمرو اراده الهی خارج باشد و از این منظر به آن اراده تکوینی [[خداوند]] تعلق گرفته است و لکن تعلق چنین اراده‌ای نمی‌تواند [[مشروعیت]]‌زا باشد؛ چراکه این قسم از اراده [[خداوند]] بر همه امور از جمله [[کفر]] و [[معصیت]] نیز تعلق گرفته است و درعین حال [[خداوند]] از انجام آن‌ها راضی نیست.  

#مورد دیگری که [[عمر]] بر [[نص]] [[امام علی|علی]]{{ع}} اعتراف نمود به [[حدیث قلم و دوات]] مربوط می‌شود. وی اعتراف می‌کند که [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} در آن مجلس در صدد [[انتصاب]] [[امام علی|علی]]{{ع}} به [[حکومت]] بود که من مانع شدم. توضیح و تحلیل آن در فصل نقد [[شبهات]] ذیل [[حدیث]] فوق گذشت.  

#[[حضرت علی]]{{ع}} وقتی از مسجدی خارج شد، یکی از حضار حضرت را به کبر و عُجب متهم می‌کرد، [[عمر]] در جواب او می‌گفت: برای مثل وی حقش است که خود را فرا دست بگیرد؛ چراکه قسم به [[خدا]] اگر شمشیر او نبود عمود [[اسلام]] برجا باقی نمی‌ماند. دراین هنگام همان شخص از [[عمر]] پرسید پس چرا وی را ازحقش منع کردید؟ {{عربی|" فما منعکم یا امیرالمؤمنین عنه"}} از سؤال سائل که پس شما چرا او را مانع شدید، برمی‌آید در اذهان [[مسلمانان]] صدر [[اسلام]] وجود [[نص]] و تعلق [[حکومت]] [[نبوی]] به آن حضرت ترکز بود، لذا [[عمر]] در جواب وی نگفت که وی اصلاً حقی نداشت، بلکه دوباره به توجیه قدیمی یعنی جوانی و دوست داشتن فرزندان [[عبدالمطلب]] روی آورد {{عربی|" کرهنا علی حداثة السنِّ وحبّه بنی عبدالمطلب"}} <ref>شرح [[نهج البلاغه]] [[ابن ابی الحدید]]، ج۱۲، صص ۸۱و۸۲</ref>.

#[[خلیفه دوم]] در گفتگوی دیگر با [[ابن عباس]] با تأکید و آوردن قسم به أولویت اول [[امام علی|علی]]{{ع}} برای [[حکومت]] بعد از [[رحلت پیامبر]]{{صل}} اعتراف می‌کند:{{عربی|" أما و اللّه ان كان صاحبك هذا أولى الناس بالأمر بعد وفاة رسول الله الا إنا خفناه على اثنتين، قال ابن عباس: فجاء بمنطق لم أجد بدا معه في مسألته عنه، فقلت: يا أمير المؤمنين: ما هما؟ قال: خشيناه على حداثة سنه، و حبه بنى عبد المطلب."}} <ref>شرح [[نهج البلاغه]] [[ابن ابی الحدید]]، ج۲، ص ۵۷.</ref>. [[ابن عباس]] در این [[روایت]] منطق و مبنای [[خلیفه دوم]] را به نوعی اعجاب‌آور وصف می‌کند، و آن را قانع کننده نمی‌داند که اعتراض خود را در موارد دیگر به [[خلیفه دوم]] به صورت صریح و شفاف ذکر کرده است.