صبر در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

#در مرتبه ششم نیز، اشاره می‌فرماید که [[تهذیب نفس]] متوقّف بر [[صبر]] می‌باشد، و [[پاکیزگی]] [[نفس]] [[انسان]] بدون چنگ انداختن در [[فضیلت]] [[صبر]] به دست نخواهد آمد؛ همان‌گونه که [[قلب]] سلیم نیز -که به [[شهادت]] [[کتاب‌های آسمانی]] و [[تصدیق]] [[انبیاء]]{{عم}}، می‌تواند به [[ایمان]] دست یابد و محلّ آن گردد-، تنها در سایه [[صبر]] به دست می‌آید و بس: {{متن قرآن|وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ وَمَا لَنَا لَا نُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَمَا جَاءَنَا مِنَ الْحَقِّ وَنَطْمَعُ أَنْ يُدْخِلَنَا رَبُّنَا مَعَ الْقَوْمِ الصَّالِحِينَ}}<ref>«و هر گاه آنچه را بر پیامبر فرو فرستاده شده است بشنوند، با شناختی که از حق یافته‌اند چشمانشان را می‌بینی که از اشک لبریز می‌شود؛ می‌گویند: پروردگارا! ما ایمان آورده‌ایم ما را با گروه گواهان بنگار!  و چرا ما به خداوند و آنچه از حق به ما رسیده است ایمان نیاوریم در حالی که امید می‌بریم که پروردگارمان ما را در میان شایستگان در آورد » سوره مائده، آیه ۸۳-۸۴.</ref>. ورنه [[انسان]] لجوج عنادورز، که [[محبّت]] [[مال]] و [[مقام]] را در [[دل]] داشته به واسطه آنها فریفته شده است، هرگز نمی‌تواند [[حق]] را بپذیرد و آن را در خانه [[قلب]] خود جای دهد: {{متن قرآن|وَإِذْ قَالُوا اللَّهُمَّ إِنْ كَانَ هَذَا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ فَأَمْطِرْ عَلَيْنَا حِجَارَةً مِنَ السَّمَاءِ أَوِ ائْتِنَا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که گفتند: بار خداوندا! اگر این (آیات) که از سوی توست راستین است بر ما از آسمان سنگ ببار یا بر (سر) ما عذابی دردناک بیاور» سوره انفال، آیه ۳۲.</ref>. بدین ترتیب [[آشکار]] می‌شود، که به واسطه [[تهذیب نفس]] است که برکندن ریشه‌های این درخت آلوده از [[جان]] [[آدمی]]، ممکن می‌شود؛ [[حضرت حق]] با اشاره به اهمیّت [[صبر]] در زمینه [[هدایت]] و [[هدایت‌گری]]، می‌فرماید: {{متن قرآن|وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ}}<ref>«و به راستی موسی را با نشانه‌های خویش فرستادیم (و گفتیم) که قومت را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون بر و روزهای خداوند را به آنان گوشزد کن، بی‌گمان در آن نشانه‌هایی برای هر شکیبای سپاسگزاری است» سوره ابراهیم، آیه ۵.</ref>

#[[قرآن کریم]] در حکایت داستان [[حضرت موسی]]{{ع}} و [[عبد]] [[صالح]]، [[تبیین]] می‌فرماید که تحصیل [[فضائل]] - و از آن جمله [[علوم]] مربوط به [[معرفت]] [[الله]] -، به اموری چند محتاج است. در این شمار است تحمّل سختی‌های خاصّ این مسیر، [[صبر]] ورزیدن در تحصیل، رسیدن به محضر بنده‌ای [[صالح]] که خود به [[مرتبت]] استادی رسیده باشد، [[تسلیم]] شدن در مقابل او بعد از عبور از مرتبه [[تواضع]]، تقیُّد به [[شرع]] در تمامی زمینه‌های آن حتّی زمینه‌های ظاهریش، [[ثبات]] و [[استقامت]] در تحصیل کمال، [[کمک]] کردن به [[مردم]] در اموری که بر آنان سنگین می‌آید، درخواست [[یاری]] نمودن از [[حضرت حق]] هم به زبان حال و هم به زبان قال؛ همه این امور - و دیگر اموری که از آن یاد نکردیم-، سخت [[نیازمند]] [[صبر]] است؛ طُرفه آنکه تحصیل [[فضیلت]] [[صبر]] نیز، خود [[نیازمند]] به [[صبر]] است!. در همین حکایت، لطایف دیگری نهفته است، که بسیاری از مشکلات [[علمی]] - که [[علم]]، خود از حلّ آن [[ناتوان]] است - را، باز می‌گشاید. مسأله [[قضاء و قدر]]، [[جبر و تفویض]]، امر بین الأمرین، مصالحی که در عالم واقع در مورد هر یک از [[احکام شریعت]] نهفته است، منوط بودن [[افعال]] و اراده‌های [[الهی]] به همین [[مصالح]]؛ و دیگر مسائلی که در اینجا در صدد تحقیق آنها نیستیم، به وسیله این داستان مورد تحلیل واقع می‌شود. آنچه با موضوع کتاب ما در پیوند بوده به فصل حاضر مربوط می‌باشد، آن است که تحصیل [[فضائل اخلاقی]] و [[معارف الهی]]، خود در گرو [[صبر]] بوده بدان [[نیازمند]] است. در این حکایت، [[عبد]] [[صالح]] به وضوح به [[حضرت موسی]]{{ع}} خطاب می‌نماید که: {{متن قرآن|قَالَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا وَكَيْفَ تَصْبِرُ عَلَى مَا لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْرًا }}<ref>«گفت: بی‌گمان تو هرگز همراه من شکیبایی نمی‌توانی کرد و چگونه در چیزی که به آن آگاهی فراگیر نداری شکیب می‌کنی؟» سوره کهف، آیه ۶۷ -۶۸.</ref>؛ و [[موسی]]{{ع}} در پاسخ او می‌فرماید: {{متن قرآن|قَالَ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ صَابِرًا وَلَا أَعْصِي لَكَ أَمْرًا}}<ref>«گفت: اگر خداوند بخواهد مرا شکیبا خواهی یافت و از هیچ فرمان تو سرنمی‌پیچم» سوره کهف، آیه ۶۹.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۱۶.</ref>.

*این مرتبه بلند، مرتبه وساطت در رسانیدن [[فیض]] به تمامی مخلوقات است؛ فیضی که آن را "وجود منبسط" خوانده‌اند، و [[قرآن کریم]] از آن به "اَمر" تعبیر می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَا أَمْرُنَا إِلَّا وَاحِدَةٌ كَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ}}<ref>«و فرمان ما یک کلمه بیش نیست مانند یک چشم بر هم زدن» سوره قمر، آیه ۵۰.</ref>؛ {{متن قرآن|إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ}}<ref>«فرمان او جز این نیست که چون چیزی را بخواهد بدو می‌گوید: باش! بی‌درنگ خواهد بود» سوره یس، آیه ۸۲.</ref>؛ [[عارفان]] [[مسلمان]]، همین [[فیض]] را "کُن رحمانی" / امر وجودی [[حضرت حق]]، می‌خوانند. [[آیه]] پیش‌گفته، به وضوح دلالت می‌نماید که آن [[حضرت]]، به این [[مقام]] بلند دست نیافت مگر آنکه [[صبر]] ورزید و در مسیر خویش [[استقامت]] نمود؛ مشکلاتی همچون وانهادن [[همسر]] و [[فرزند]] شیرخوار در بیابانی خشک و سوزان، آماده کردن خویشتن برای [[ذبح]] [[فرزند]] [[جوان]] رشیدی که به تمامی [[محاسن]] ظاهری و [[باطنی]] آراسته شده، و... در این شمار است؛ که تنها با [[صبر]] بی‌مانند آن [[حضرت]] می‌توان سربلند از آن خارج شد.

*آری! با این همه [[ولایت تکوینی]] آن [[حضرت]] در مقابل [[ولایت تکوینی]] [[رسول]] خاتم{{صل}} و [[اوصیاء]] معصومینش{{عم}} جز قطره‌ای در مقابل دریا نبود!؛ [[حضرت حق]] خود این مطلب را این‌گونه به اشارت می‌گیرد: {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۱۸.</ref>.

*روایتی صحیح در "کافی" [[شریف]] به چشم می‌آید، که بر اساس آن [[پیامبر اکرم]]{{صل}}- به [[روایت]] [[امام باقر]]{{ع}} و [[امام صادق]]{{ع}} - از [[حضرت حق]] [[روایت]] می‌فرماید که: "[[بنده]] با [[مستحبات]] به من نزدیک می‌شود، تا آنگاه که من او را [[دوست]] خواهم داشت؛ در این حال من [[شنوایی]] او خواهم بود که بدان می‌شنود، و [[بینایی]] او که به آن می‌بیند، و گویایی او که به آن سخن می‌کند، و [[توانایی]] او که بدان انجام می‌دهد" <ref>{{متن حدیث|وَ إِنَّهُ لَيَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّافِلَةِ حَتَّى أُحِبَّهُ فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ وَ بَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ وَ لِسَانَهُ الَّذِي يَنْطِقُ بِهِ وَ يَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِهَا}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۳۵۲.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۲۲۱.</ref>.

*بر این اساس، می‌توان دریافت که هرکس [[حضرت حق]]، خود امر پایش را بر عهده گیرد، از طیِّ [[زمین]] و زمان [[ناتوان]] نخواهد بود؛ و هرکس [[حضرت حق]] [[ولایت]] زبانش را برعهده گیرد، طیّ اللّسان برایش از همه امور آسان‌تر خواهد بود.