←عصمت در فرهنگ اصطلاحات علم کلام
(←مقدمه) |
|||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
*[[عصمت]] نسبی است، یعنی مراتب و درجات دارد. [[معصومین]] نسبت به چیزهایی که برای ما [[گناه]] است، [[معصوم]] هستند و هرگز [[گناه]] نمی‌کنند؛ ولی [[معصومین]] هم مراحل و مراتبی دارند و مراتب همه یکسان نیست. | *[[عصمت]] نسبی است، یعنی مراتب و درجات دارد. [[معصومین]] نسبت به چیزهایی که برای ما [[گناه]] است، [[معصوم]] هستند و هرگز [[گناه]] نمی‌کنند؛ ولی [[معصومین]] هم مراحل و مراتبی دارند و مراتب همه یکسان نیست. | ||
*[[انسان]] در هر درجه‌ای از [[ایمان]] باشد، نسبت به موضوعی که نهایت و کمال [[ایمان]] را به آن دارد، یعنی در مرحله {{متن قرآن|لَوْلَا أَنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ}}<ref>«اگر برهان پروردگار خویش را نمی‌دید...» سوره یوسف، آیه ۲۴.</ref>، قهراً [[عصمت]] دارد<ref>مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج۳، ص۱۴ - ۱۱؛ همو گفتارهای معنوی، ص۸۶؛ همو، امامت و رهبری، ص۱۷۵.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۴۵.</ref>. | *[[انسان]] در هر درجه‌ای از [[ایمان]] باشد، نسبت به موضوعی که نهایت و کمال [[ایمان]] را به آن دارد، یعنی در مرحله {{متن قرآن|لَوْلَا أَنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ}}<ref>«اگر برهان پروردگار خویش را نمی‌دید...» سوره یوسف، آیه ۲۴.</ref>، قهراً [[عصمت]] دارد<ref>مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج۳، ص۱۴ - ۱۱؛ همو گفتارهای معنوی، ص۸۶؛ همو، امامت و رهبری، ص۱۷۵.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۴۵.</ref>. | ||
==عصمت و [[عدالت]]== | |||
{{اصلی|عدالت}} | |||
*عصمت و [[عدالت]]، هر دو، ملکه است و با وجود هر دو، [[قدرت]] بر [[گناه]] هست، اما صدور [[گناه]] از [[معصوم]]، ممتنع است به خاطر نبود [[داعی]] بر [[گناه]]، ولی [[صدور گناه]] از [[عادل]]، ممتنع نیست، به خاطر وجود [[داعی]]<ref>ر.ک. [[علی قربانی| قربانی، علی]]، [[امامت‌پژوهی (کتاب)|امامت‌پژوهی]]، ص۱۵۶.</ref>. | |||
==عصمت و [[اختیار]]== | |||
{{اصلی|جبر و اختیار}} | |||
*عصمت، ناشی از کثرت [[علم]] است و هر چه [[علم]]، قویتر و شدیدتر باشد، عمل نیز به مقتضای [[علم]]، قویتر خواهد بود. [[معصوم]] به [[زشتی]] و [[قبح]] [[گناه]]، [[علم]] دارد و با توجه به این [[علم]]، ارتکاب [[معصیت]]، محال است و باید توجه داشت که این [[علم]]، موجب سلب [[اختیار]] نخواهد شد<ref>ر.ک. [[علی قربانی| قربانی، علی]]، [[امامت‌پژوهی (کتاب)|امامت‌پژوهی]]، ص۱۶۲.</ref>. | |||
* بسیاری از ما [[انسان‌ها]] در قبال برخی [[گناهان]] خاص، با تأمل در وضعیت خویش در موارد پیش آمد [[گناه]]، درمی‌یابیم که از روی [[اختیار]] و [[اراده]]، ترک عمل را بر انجام آن ترجیح می‌دهیم. انسان‌های [[معصوم]] هم، به [[دلیل]] مشاهده حضوری [[باطن]] [[گناهان]] و آثار و عواقب شوم آن، هیچ‌گاه [[اراده]] انجام [[معصیت]] نمی‌کنند مثل [[انسان]] تشنه‌ای که ظرف [[آب]] خنکی را که به زهر کشنده آمیخته شده است، پیش روی خود دارد، ولی به هیچ بها و بهانه‌ای حاضر به نوشیدن [[آب]] نیست. [[انسان]] [[معصوم]] نیز چنان مستغرق اوصاف [[پروردگار]] است که هیچ‌گاه به خود اجازه [[معصیت]] نمی‌دهد. | |||
* ممکن است گفته شود، شخص [[معصوم]] برای رسیدن به [[مقام عصمت]] تلاشی نکرده پس [[برتر]] از دیگران نیست، زیرا عصمت نیز مانند [[زیبایی]]، حُسنی خدادادی است. پاسخ: هرچند عصمت موهبتی [[الهی]] است اما اعطای آن مشروط به وجود [[شایستگی]] لازم در فرد است<ref>[[آموزش کلام اسلامی (کتاب)|آموزش کلام اسلامی]]، ج ۲، ص ۷۳ و ۷۴.</ref>. | |||
==گستره عصمت== | |||
*یکی دیگر از مسائل پیرامون [[عصمت امام]]، گستره و قلمرو عصمت اوست؟ آیا [[عصمت امام]] در امور فردی است؟ یا [[امور اجتماعی]] را نیز در بر می‌گیرد؟ آیا [[عصمت امام]] فقط در [[امور دینی]] است یا امور غیر [[دینی]] را نیز در بر می‌گیرد؟ | |||
*پاسخ آن است که، [[عصمت امام]] در همه مسائل و عرصه‌های فردی و [[اجتماعی]] است، پس [[امام]] هم در مسائل [[دینی]] و غیردینی [[معصوم]] است. او هم در امور فردی و شخصی [[معصوم]] است و هم در امور عمومی‌و [[اجتماعی]]<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]،[[ درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۴۱.</ref>. | |||
*عصمت در [[کلام اسلامی]]، دارای مراتبی است که عبارتند از: | |||
*#عصمت بینشی در [[اعتقادات]]؛ | |||
*#عصمت منشی در ملکات؛ | |||
*#عصمت کنشی فردی و [[اجتماعی]]<ref>ر.ک. [[عبدالحسین خسروپناه]]، [[کلام نوین اسلامی ج۲ (کتاب)|کلام نوین اسلامی]]، ج۲، ص ۳۱۹ - ۳۶۳.</ref>. | |||
==منابع== | ==منابع== | ||