جز
جایگزینی متن - 'واحد' به 'واحد'
جز (جایگزینی متن - 'برهان حکمت' به 'برهان حکمت') |
جز (جایگزینی متن - 'واحد' به 'واحد') |
||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
*[[امام]] در این فراز به [[ضرورت]] وجود قیّمی [[الهی]] و همیشگی برای [[دین خدا]] و محافظت از [[حدود الهی]] اشاره می‌نمایند: {{متن حدیث|مِنْهَا أَنَّ الْخَلْقَ لَمَّا وَقَفُوا عَلَى حَدٍّ مَحْدُودٍ وَ أُمِرُوا أَنْ لَا يَتَعَدَّوْا تِلْكَ الْحُدُودَ لِمَا فِيهِ مِنْ فَسَادِهِمْ لَمْ يَكُنْ يَثْبُتُ ذَلِكَ وَ لَا يَقُومُ إِلَّا بِأَنْ يَجْعَلَ عَلَيْهِمْ فِيهَا أَمِيناً يَأْخُذُهُمْ بِالْوَقْتِ عِنْدَ مَا أُبِيحَ لَهُمْ وَ يَمْنَعُهُمْ مِنَ التَّعَدِّي عَلَى مَا حَظَرَ عَلَيْهِمْ لِأَنَّهُ لَوْ لَمْ يَكُنْ ذَلِكَ لَكَانَ أَحَدٌ لَا يَتْرُكُ لَذَّتَهُ وَ مَنْفَعَتَهُ لِفَسَادِ غَيْرِهِ فَجُعِلَ عَلَيْهِمْ قَيِّمٌ يَمْنَعُهُمْ مِنَ الْفَسَادِ وَ يُقِيمُ فِيهِمُ الْحُدُودَ وَ الْأَحْكَامَ}}. | *[[امام]] در این فراز به [[ضرورت]] وجود قیّمی [[الهی]] و همیشگی برای [[دین خدا]] و محافظت از [[حدود الهی]] اشاره می‌نمایند: {{متن حدیث|مِنْهَا أَنَّ الْخَلْقَ لَمَّا وَقَفُوا عَلَى حَدٍّ مَحْدُودٍ وَ أُمِرُوا أَنْ لَا يَتَعَدَّوْا تِلْكَ الْحُدُودَ لِمَا فِيهِ مِنْ فَسَادِهِمْ لَمْ يَكُنْ يَثْبُتُ ذَلِكَ وَ لَا يَقُومُ إِلَّا بِأَنْ يَجْعَلَ عَلَيْهِمْ فِيهَا أَمِيناً يَأْخُذُهُمْ بِالْوَقْتِ عِنْدَ مَا أُبِيحَ لَهُمْ وَ يَمْنَعُهُمْ مِنَ التَّعَدِّي عَلَى مَا حَظَرَ عَلَيْهِمْ لِأَنَّهُ لَوْ لَمْ يَكُنْ ذَلِكَ لَكَانَ أَحَدٌ لَا يَتْرُكُ لَذَّتَهُ وَ مَنْفَعَتَهُ لِفَسَادِ غَيْرِهِ فَجُعِلَ عَلَيْهِمْ قَيِّمٌ يَمْنَعُهُمْ مِنَ الْفَسَادِ وَ يُقِيمُ فِيهِمُ الْحُدُودَ وَ الْأَحْكَامَ}}. | ||
*'''[[برهان]] ششم آنکه:''' صِرف بیان [[قانون]] از طرف [[خداوند]]، برای [[اصلاح]] [[مردم]] کافی نیست؛ بلکه باید به همراه آن، پیوسته قیّمی [[امین]] برای [[دین خدا]] وجود داشته باشد که [[قانون]] را به [[درستی]] [[اجرا]] نماید؛ و الا [[هواهای نفسانی]] افراد [[فاسد]] و لذّت‌طلب، آنان را وا می‌دارد که [[احکام خدا]] را در عمل به [[درستی]] [[اجرا]] نکنند. چنین ناظری باید از طرف [[خداوند]] و [[معصوم]] باشد تا بتواند به [[درستی]] [[قانون]] را در عمل پیاده کند. | *'''[[برهان]] ششم آنکه:''' صِرف بیان [[قانون]] از طرف [[خداوند]]، برای [[اصلاح]] [[مردم]] کافی نیست؛ بلکه باید به همراه آن، پیوسته قیّمی [[امین]] برای [[دین خدا]] وجود داشته باشد که [[قانون]] را به [[درستی]] [[اجرا]] نماید؛ و الا [[هواهای نفسانی]] افراد [[فاسد]] و لذّت‌طلب، آنان را وا می‌دارد که [[احکام خدا]] را در عمل به [[درستی]] [[اجرا]] نکنند. چنین ناظری باید از طرف [[خداوند]] و [[معصوم]] باشد تا بتواند به [[درستی]] [[قانون]] را در عمل پیاده کند. | ||
*در ادامه [[روایت]]، [[امام]]{{ع}} به [[پرسش]] دیگر [[فضل بن شاذان]] درباره محذورات حضور دو [[رهبر]] مبسوط الید در زمان | *در ادامه [[روایت]]، [[امام]]{{ع}} به [[پرسش]] دیگر [[فضل بن شاذان]] درباره محذورات حضور دو [[رهبر]] مبسوط الید در زمان واحد پاسخ می‌دهند<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش، محمد تقی]] و [[فرید محسنی|محسنی، فرید]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص:۴۳۴.</ref>. | ||
===محذور وجود دو [[امام]] در زمان | ===محذور وجود دو [[امام]] در زمان واحد=== | ||
*چه مانعی وجود دارد که در زمان | *چه مانعی وجود دارد که در زمان واحد، دو [[امام]] بر [[مردم]] [[امامت]] کنند؟ | ||
*توضیح آنکه: در مراد از سؤال، چند احتمال وجود دارد؛ اول آنکه: چه مانعی وجود دارد که در آنِ | *توضیح آنکه: در مراد از سؤال، چند احتمال وجود دارد؛ اول آنکه: چه مانعی وجود دارد که در آنِ واحد، دو [[رهبر]]، یکی به [[انتصاب]] [[الهی]] و دیگری به [[انتخاب مردم]]، بر [[جامعه]] [[حاکم]] باشند و یکی صرفاً به [[بیان احکام]] بپردازد و دیگری در صحنه عمل به اداره [[کشور]] بپردازد؛ احتمال دوم، جمع میان [[حاکم]] [[ظالم]] و [[امام]] [[معصوم]] است و اینکه هر یک کار خود را بکند و به دیگری کاری نداشته باشد؛ احتمالات سوم آنکه، هردو [[امام]]، به [[حق]] و [[مفترض الطاعه]] باشند. [[امام]] به همه این احتمالات پاسخ می‌دهند: {{متن حدیث|فَإِنْ قِيلَ فَلِمَ لَا يَجُوزُ أَنْ يَكُونَ فِي الْأَرْضِ إِمَامَانِ فِي وَقْتٍ وَاحِدٍ أَوْ أَكْثَرُ مِنْ ذَلِكَ قِيلَ لِعِلَلٍ مِنْهَا أَنَّ الْوَاحِدَ لَا يَخْتَلِفُ فِعْلُهُ وَ تَدْبِيرُهُ وَ الِاثْنَيْنِ لَا يَتَّفِقُ فِعْلُهُمَا وَ تَدْبِيرُهُمَا وَ ذَلِكَ إِنَّا لَمْ نَجِدِ اثْنَيْنِ إِلَّا مُخْتَلِفَيِ الْهِمَمِ وَ الْإِرَادَةِ فَإِذَا كَانَا اثْنَيْنِ ثُمَّ اخْتَلَفَتْ هِمَمُهُمَا وَ إِرَادَتُهُمَا وَ كَانَا كِلَاهُمَا مُفْتَرِضَيِ الطَّاعَةِ لَمْ يَكُنْ أَحَدُهُمَا أَوْلَى بِالطَّاعَةِ مِنْ صَاحِبِهِ فَكَانَ يَكُونُ فِي ذَلِكَ اخْتِلَافُ الْخَلْقِ وَ التَّشَاجُرُ وَ الْفَسَادُ ثُمَّ لَا يَكُونُ أَحَدٌ مُطِيعاً لِأَحَدِهِمَا إِلَّا وَ هُوَ عَاصٍ لِلْآخَرِ فَتَعُمُّ الْمَعْصِيَةُ أَهْلَ الْأَرْضِ ثُمَّ لَا يَكُونُ لَهُمْ مَعَ ذَلِكَ السَّبِيلُ إِلَى الطَّاعَةِ وَ الْإِيمَانِ وَ يَكُونُونَ أَنَّمَا أَتَوْا فِي ذَلِكَ مِنْ قِبَلِ الصَّانِعِ وَ الَّذِي وَضَعَ لَهُمْ بَابَ الِاخْتِلَافِ وَ سَبَبَ التَّشَاجُرِ إِذْ أَمَرَهُمْ بِاتِّبَاعِ الْمُخْتَلِفَيْنِ}}. | ||
*در ابتدا، [[امام]]{{ع}} به اصلی مسلم در [[فرهنگ دینی]] و اداره [[امّت]] اشاره می‌کنند؛ اینکه: تفکیک [[دین]] از [[سیاست]] و [[احکام]] فردی از [[اجتماعی]] مقدور نیست و اگر بنا باشد که هردو [[امام]] برحق باشند و [[مردم]] موظّف به [[اطاعت]] از هر دو باشند، [[بدیهی]] است که امکان [[اختلاف]] در عمل بین آنها پیش می‌آید. در این صورت، [[مردم]] چگونه می‌توانند در موارد اختلافی، از هردو [[امام]] [[امتثال امر]] نمایند؟ لذا ناچارند [[اطاعت]] از یکی و [[عصیان]] از دیگری کنند. در نتیجه، [[عصیان]] [[الهی]]، بدون آنکه [[مردم]] مرتکب تقصیری شده باشند، عالم‌گیر می‌شود. | *در ابتدا، [[امام]]{{ع}} به اصلی مسلم در [[فرهنگ دینی]] و اداره [[امّت]] اشاره می‌کنند؛ اینکه: تفکیک [[دین]] از [[سیاست]] و [[احکام]] فردی از [[اجتماعی]] مقدور نیست و اگر بنا باشد که هردو [[امام]] برحق باشند و [[مردم]] موظّف به [[اطاعت]] از هر دو باشند، [[بدیهی]] است که امکان [[اختلاف]] در عمل بین آنها پیش می‌آید. در این صورت، [[مردم]] چگونه می‌توانند در موارد اختلافی، از هردو [[امام]] [[امتثال امر]] نمایند؟ لذا ناچارند [[اطاعت]] از یکی و [[عصیان]] از دیگری کنند. در نتیجه، [[عصیان]] [[الهی]]، بدون آنکه [[مردم]] مرتکب تقصیری شده باشند، عالم‌گیر می‌شود. | ||
*مضافاً، [[دین]] برای [[رفع اختلاف]] میان [[مردم]] نازل شده، ولی در صورت وجود دو [[امام]]، این خود عامل [[اختلاف]] و تشاجر میان [[امّت]] می‌گردد. | *مضافاً، [[دین]] برای [[رفع اختلاف]] میان [[مردم]] نازل شده، ولی در صورت وجود دو [[امام]]، این خود عامل [[اختلاف]] و تشاجر میان [[امّت]] می‌گردد. | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۰۵: | ||
*{{متن حدیث|مِنْهَا أَنَّهُ لَا يَكُونُ وَاحِدٌ مِنَ الْحُجَّتَيْنِ أَوْلَى بِالنَّظَرِ وَ الْحُكْمِ وَ الْأَمْرِ وَ النَّهْيِ مِنَ الْآخَرِ فَإِذَا كَانَ هَذَا كَذَلِكَ وَجَبَ عَلَيْهِمْ أَنْ يَبْتَدِءُوا الْكَلَامَ وَ لَيْسَ لِأَحَدِهِمَا أَنْ يَسْبِقَ صَاحِبَهُ بِشَيْ‌ءٍ إِذَا كَانَا فِي الْإِمَامَةِ شَرَعاً وَاحِداً فَإِنْ جَازَ لِأَحَدِهِمَا السُّكُوتُ جَازَ لِلْآخَرِ مِثْلُ ذَلِكَ وَ إِذَا جَازَ لَهُمَا السُّكُوتُ بَطَلَتِ الْحُقُوقُ وَ الْأَحْكَامُ وَ عُطِّلَتِ الْحُدُودُ وَ صَارَ النَّاسُ كَأَنَّهُمْ لَا إِمَامَ لَهُمْ}}. | *{{متن حدیث|مِنْهَا أَنَّهُ لَا يَكُونُ وَاحِدٌ مِنَ الْحُجَّتَيْنِ أَوْلَى بِالنَّظَرِ وَ الْحُكْمِ وَ الْأَمْرِ وَ النَّهْيِ مِنَ الْآخَرِ فَإِذَا كَانَ هَذَا كَذَلِكَ وَجَبَ عَلَيْهِمْ أَنْ يَبْتَدِءُوا الْكَلَامَ وَ لَيْسَ لِأَحَدِهِمَا أَنْ يَسْبِقَ صَاحِبَهُ بِشَيْ‌ءٍ إِذَا كَانَا فِي الْإِمَامَةِ شَرَعاً وَاحِداً فَإِنْ جَازَ لِأَحَدِهِمَا السُّكُوتُ جَازَ لِلْآخَرِ مِثْلُ ذَلِكَ وَ إِذَا جَازَ لَهُمَا السُّكُوتُ بَطَلَتِ الْحُقُوقُ وَ الْأَحْكَامُ وَ عُطِّلَتِ الْحُدُودُ وَ صَارَ النَّاسُ كَأَنَّهُمْ لَا إِمَامَ لَهُمْ}}. | ||
*پاسخ دیگر آنکه: اگر هر دو [[امام]] به [[حق]] باشند. باید در همه امور [[امّت]] اظهار نظرکنند؛ تا رفع [[شبهه]] از [[دین]] در عمل و نظر بشود. در عین حال، هیچ‌یک از آن دو اولویّتی در ابراز نظر بر دیگری ندارد و باید [[حریم]] دیگری را- که [[حجّت الهی]] است- در ابراز نظر [[حفظ]] کند؛ تا مبادا اختلافی در [[امّت]] به وجود آید؛ لذا بر هر دو [[سکوت]] لازم می‌آید و [[حقوق]] و [[احکام الهی]] [[باطل]] می‌شود. اگر هر دو سخن بگویند، [[امّت]] متحیّر می‌ماند و لذا در هر دو صورت، [[امّت]] بلاتکلیف و متحیّر می‌ماند و نتیجه چنین امری با نداشتن [[امام]] مساوی است<ref>علل الشرائع (ط. کتاب فروشی داوری، ۱۳۸۵ ه.ش.)، ج۱، ص۲۵۲.</ref>. | *پاسخ دیگر آنکه: اگر هر دو [[امام]] به [[حق]] باشند. باید در همه امور [[امّت]] اظهار نظرکنند؛ تا رفع [[شبهه]] از [[دین]] در عمل و نظر بشود. در عین حال، هیچ‌یک از آن دو اولویّتی در ابراز نظر بر دیگری ندارد و باید [[حریم]] دیگری را- که [[حجّت الهی]] است- در ابراز نظر [[حفظ]] کند؛ تا مبادا اختلافی در [[امّت]] به وجود آید؛ لذا بر هر دو [[سکوت]] لازم می‌آید و [[حقوق]] و [[احکام الهی]] [[باطل]] می‌شود. اگر هر دو سخن بگویند، [[امّت]] متحیّر می‌ماند و لذا در هر دو صورت، [[امّت]] بلاتکلیف و متحیّر می‌ماند و نتیجه چنین امری با نداشتن [[امام]] مساوی است<ref>علل الشرائع (ط. کتاب فروشی داوری، ۱۳۸۵ ه.ش.)، ج۱، ص۲۵۲.</ref>. | ||
*برآیند اقوال و ادلّه مذکور چنین است که [[امام]] [[معصوم]]، باید شخصیّتی [[الهی]] مانند [[رسول خدا]]{{صل}} باشد و [[ولایت]] بر [[خلق]] داشته باشد و سایر ولایت‌ها تنها از طریق او جاری شود و با امضای او [[حجیّت]] پیدا کند. بنابراین، وجود [[حکّام]] گوناگون، اگر تحت نظر [[امام]] | *برآیند اقوال و ادلّه مذکور چنین است که [[امام]] [[معصوم]]، باید شخصیّتی [[الهی]] مانند [[رسول خدا]]{{صل}} باشد و [[ولایت]] بر [[خلق]] داشته باشد و سایر ولایت‌ها تنها از طریق او جاری شود و با امضای او [[حجیّت]] پیدا کند. بنابراین، وجود [[حکّام]] گوناگون، اگر تحت نظر [[امام]] واحد باشد، [[بلا]] اشکال است؛ اما اگر هر یک بخواهد مستقلاً عمل کند، محذورات فوق برای [[امّت]] حاصل می‌گردد<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش، محمد تقی]] و [[فرید محسنی|محسنی، فرید]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص:۴۳۴-۴۳۶.</ref>. | ||
==[[اثبات ضرورت وجود امام]]== | ==[[اثبات ضرورت وجود امام]]== | ||