نشانه‌های ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۹:۴۸

تغییرمسیر به:

علائم و نشانه‌های ظهور چند قسم‌اند؟ (پرسش)

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{پرسش غیرنهایی}}
+#تغییر_مسیر [[  علائم و نشانه‌های ظهور چند قسم‌اند؟ (پرسش)]]
-{{جعبه اطلاعات پرسش
-| موضوع اصلی        = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]
-| موضوع فرعی        = نشانه‌های ظهور امام مهدی چیست؟
-| تصویر             = 7626626268.jpg
-| اندازه تصویر      = 200px
-| نمایه وابسته      =
-| مدخل اصلی         = [[مهدویت]]
-| موضوعات وابسته    =
-| پاسخ‌دهنده         =[[محمد علی رضایی اصفهانی]]
-| پاسخ‌دهندگان       =
-}}
-'''نشانه‌های ظهور امام مهدی چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود.
-==عبارت‌های دیگری از این پرسش==
-== پاسخ نخست==
-[[پرونده:11538.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[محمد علی رضایی اصفهانی]]]]
-::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[محمد علی رضایی اصفهانی]]'''، در کتاب ''«[[مهدویت ۱ (کتاب)|مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است:
-::::::«قبل از آنکه بحث نشانه‌های [[ظهور]] حضرت را بررسی کنیم تذکر این نکته لازم است که با دقت در علائم [[ظهور]] در می‌یابیم که این علائم و نشانه‌ها نسبت به [[ظهور]] رابطه سببی و مسببی ندارند یعنی این نشانه‌ها علت و سبب تحقق [[ظهور]] نیستند بلکه تنها زمان [[ظهور]] را اعلام می‌کنند و به اصطلاح کاشف از این واقعیت است که [[ظهور]] نزدیک شده است و به تعبیر دیگر نشانه‌های [[ظهور]] رخدادهایی هستند برای "اعلام عمومی نزدیکی [[ظهور]]" و "ایجاد آمادگی روانی مردم" برای استقبال از [[ظهور]] امام<ref>محمد صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ص ۳۹۶، ترجمه شده به نام تاریخ غیبت کبری ترجمه دکتر سید حسن افتخارزاده.</ref>.
-::::::نه اینکه علت [[ظهور]] باشد که بگوییم حتماً بعد از ظاهر شدن نشانه‌ها، [[ظهور]] امام تحقق می‌یابد. بلکه ممکن است نشانه‌ای بیاید ولی اراده‌ الهی تغییر کند و [[ظهور]] امام انجام نشود.
-:::::*'''منظور از نشانه‌های ظهور'''
-::::::رخدادهایی را که براساس پیش‌بینی [[ائمه]] {{عم}} پیش از [[ظهور]] حضرت یا در آستانه آن، پدید خواهند آمد نشانه‌های [[ظهور]] گویند، تحقق هر کدام از نشانه‌ها نویدی است بر نزدیک‌تر شدن [[ظهور]] امام؛ بنابراین پدیدار شدن یک یا چند نشانه از مجموعه نشانه‌های [[ظهور]]، چیزی جز نزدیک‌تر شدن زمان [[ظهور]] را نمی‌رساند. البته بعضی از نشانه‌ها و علائمی که [[ائمه]] {{عم}} پیشگویی کرده‌اند به وقوع پیوسته است. مثلاً در روایات به اختلاف در میان امت [[اسلام]]، انحراف بنی‌عباس و جنگ‌های صلیبی و... به عنوان نشانه‌های [[ظهور]] خبر داده شده، که ظاهراً آنها تحقق پیدا کرده است<ref>غیبت نعمانی، علائم پیش از قیام.</ref>.
-:::::*'''مشخص نبودن زمان ظهور'''
-::::::از امور مسلم و قطعی اصل [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}}  است و البته نشانه‌ها و اتفاقاتی قبل از [[ظهور]] حضرت پدید می‌آید ولی زمان [[ظهور]] حضرت مشخص نیست و هیچ‌کس جز خداوند از وقت [[ظهور]] آگاهی ندارد، بارها مسلمانان و حتی اصحاب [[ائمه]] از زمان [[ظهور]] حضرت سوال می‌کردند ولی [[ائمه]] {{عم}} به صراحت از مشخص نبودن زمان [[ظهور]] سخن گفته‌اند و فرموده‌اند که علم به زمان [[ظهور]] همچون علم به زمان قیامت، منحصر به خداوند است: از [[حضرت علی]] {{ع}} در روایتی حکایت شده: "و اما زمان [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}}  به روشنی برای ما مشخص نشده است بلکه او تا زمانی که خداوند اجازه خروج دهد، از دیگران پنهان است."<ref>کتاب الغیبه، شیخ‌ طوسی، ص۴۲۵ "واما وقت خروجه {{ع}} فلیس لمعلوم لنا علی وجه التفصیل..."</ref>
-::::::و در روایتی دیگر نقل شده که [[امام باقر]] {{ع}} در جواب کسی که سوال از وقت معین [[ظهور]] کرد ۳ بار فرمودند: {{عربی|اندازه=155%|"كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ"}}<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۰۳.</ref>؛ "کسانی که وقت معین می‌کنند دروغگو هستند."
-:::::*'''تفاوت زمینه‌های ظهور با علائم آن'''
-::::::[[ظهور]] [[امام زمان]] {{ع}}  شرایط و نشانه‌هایی دارد که از آنها به عنوان "زمینه‌های [[ظهور]]" و "علائم آن" یاد می‌شود تفاوت این دو آن است که زمینه‌ها در تحقق [[ظهور]]، تاثیر واقعی دارند به گونه‌ای که با فراهم شدن آنها، [[ظهور]] امام اتفاق می‌افتد و بدون آن‌ها [[ظهور]] نخواهد بود؛ ولی "علائم" در [[ظهور]] نقش ندارند بلکه تنها نشانه‌هایی هستند که به وسیله آنها می‌توان به اصل [[ظهور]] حضرت و یا نزدیک شدن آن پی برد.
-::::::با توجه به تفاوت یاد شده به خوبی می‌توان دریافت که زمینه‌ها و شرایط نسبت به علائم و نشانه‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. بنابراین پیش از آنکه به دنبال علائم [[ظهور]] باشیم به زمینه‌های [[ظهور]] توجه کنیم و در حد توان در تحقق آن زمینه‌ها تلاش کنیم.
-:::::*'''شرایط و زمینه‌های ظهور'''
-::::::برای حرکت اصلاحی و انقلاب عظیم بشری توسط [[حضرت مهدی]] {{ع}}، چهار شرط ذکر شده و مانند هر قیام اصلاحی دیگر قبل از آن حرکت عظیم این چهار زمینه و شرط باید فراهم باشد تا انقلاب به بار بنشیند.
-::::::در مورد انقلاب [[حضرت مهدی]] {{ع}} دو زمینه و شرط در محدوده‌ اختیارات بشر است و ما باید آن زمینه‌ها را ایجاد کنیم و دو شرط دیگر خارج از اختیارات بشر است:
-:::::#'''وجود طرح و برنامه:''' هر جنبش و خیزشی که بخواهد وضع موجود جامعه را تغییر دهد و به وضع مطلوب برساند نیاز به طرح و برنامه دارد که البته طرح و برنامه این حرکت توسط خداوند بزرگ تدوین شده است. خداوندی که عالم به ابعاد مختلف وجودی انسان می‌باشد و با توجه به ابعاد مختلف روحی و مادی و فردی و اجتماعی... انسان برنامه‌ای را تحت نام دین [[اسلام]] و کتاب [[قرآن]] در اختیار [[پیامبر خاتم|پیامبر]] و بعد از آن [[ائمه]] {{عم}} قرار داده است.
-:::::#'''رهبری توانا:''' این شرط نیز در مورد قیام بزرگ [[حضرت مهدی]] {{ع}} فراهم است، چون رهبری این قیام در دامان [[امامت]] پرورش یافته و به سرچشمه وحی متصل است. به [[قرآن]] و معارف دین (طرح و برنامه) احاطه دارد و مورد تایید الهی است.
-:::::#'''یاران:''' با نگاهی به تاریخ، به خوبی می‌توان نقش و جایگاه یاوران را در حرکت‌ها و خیزش‌ها دریافت. مگر داستان صلح [[امام حسن]] {{ع}} را می‌توان فراموش کرد که چگونه حضرت را رها کردند و در نهایت ایشان مجبور به قبول و امضای صلح نامه شد؟ همان طور که عدم همراهی با [[امام زمان]] {{ع}} غیبت‌ساز است، همراهی و یاوری ظهورآفرین است پس بیاییم با ولی نعمت خود پیمان وفاداری ببندیم و صفوفی به هم پیوسته از یاوران راستین فراهم آوریم تا ظهورش را درک کنیم!
-:::::#'''آمادگی عمومی:''' یکی از شرایط مهم هر انقلاب و قیامی، همراهی و پذیرش مردمی است؛ یعنی اگر بهترین طرح و برنامه در اختیار، بهترین رهبر با یارانی منتخب و از جان گذشته قرار گیرد ولی مردم آن را نپذیرند، قطعاً به انجام نخواهد رسید. اگر حکومت اسلامی در [[مدینه]] پایه‌گذاری شد بدان جهت بود که مردم یثرب خواستند و روزها مقدم مبارک [[پیامبر خاتم|پیامبر]] را انتظار کشیدند.
-::::::بشیر می‌گوید به [[امام باقر]] {{ع}} عرض کردم: مردم می‌گویند: "وقتی [[حضرت مهدی]] {{ع}}  قیام کند کارها خود به خود برای او درست می‌شود." حضرت فرمود: "هرگز چنین نیست قسم به کسی که جانم به دست اوست! اگر بنا بود کارها خود به خود درست شود برای رسول خدا چنین می‌شد."<ref>غیبت نعمانی، باب ۱۵، ج ۲، ۳۹۹.</ref>
-:::::*'''فوائد نشانه‌های ظهور'''
-::::::در روایات [[ائمه]] [[معصوم]] {{عم}} علائم فراوانی برای [[ظهور]] حضرت ذکر شده است که بعضی از آن علائم و پدیده‌ها طبیعی و عادی هستند و بعضی از پدیده‌ها غیرعادی و معجزه آسا هستند. اهتمام [[ائمه]] {{عم}} به طرح این موضوع و توجه دادن مسلمانان به این حقیقت نشان از اهمیت فوق العاده آن علائم دارد که البته آثار بسیاری در هدایت و سعادت فردی و جمعی مسلمانان دارد. بعضی از فواید علائم [[ظهور]] به این ترتیب است:
-:::::#بازشناسی مدعیان دروغین [[مهدویت]]؛
-:::::#آمادگی مردم برای [[ظهور]] [[امام مهدی|حضرت حجت]] {{ع}}؛
-:::::#پر فروغ‌تر شدن نور امید در دل مؤمنان و [[شیعیان]]؛
-:::::#هشدار به منحرفان جهت جبران گذشته و مهیا شدن جهت [[ظهور]]؛
-:::::#اثبات علم و صداقت [[ائمه]] {{عم}} در پیشگویی از آینده.
-:::::*'''نشانه‌های ظهور'''
-::::::آنچه از روایات استفاده می‌شود این است که نشانه‌های [[ظهور]] حضرت بر دو قسم است: نشانه‌های حتمی و غیرحتمی.
-::::::'''نشانه‌های حتمی:''' منظور از این نشانه‌ها آن است که تحقق و پدیدار شدن آنها بدون هیچ قید و شرطی، قطعی و الزامی خواهد بود به گونه‌ای که تا آنها واقع نگردد، [[حضرت مهدی]] {{ع}} [[ظهور]] نخواهد کرد و اگر کسی پیش از واقع شدن این نشانه‌ها ادعای [[ظهور]] نماید، ادعای نادرستی کرده است.
-::::::چند نمونه از این علائم به شرح ذیل می‌باشد:
-::::::'''۱. قیام سفیانی'''
-::::::امام صادق {{ع}} می‌فرمایند: "خروج [[سفیانی]] از علائم حتمی است و قیام او در ماه رجب خواهد بود."<ref>غیبت نعمانی، ص ۴۱۶ ترجمه محمد جواد غفاری، نشر، صدوق. {{عربی|اندازه=120%|"أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ بْنِ عُقْدَةَ قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْمُفَضَّلِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ بْنِ قَيْسِ بْنِ رُمَّانَةَ مِنْ كِتَابِهِ فِي رَجَبٍ سَنَةَ خَمْسٍ وَ سِتِّينَ وَ مِائَتَيْنِ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ قَالَ حَدَّثَنَا ثَعْلَبَةُ بْنُ مَيْمُونٍ أَبُو إِسْحَاقَ عَنْ عِيسَى بْنِ أَعْيَنَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: السُّفْيَانِيُّ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُهُ فِي رَجَبٍ..."}}؛ درباره وثاقت احمد بن محمد، معجم رجال الحدیث، ج ۲، ص ۲۹۶؛ درباره وثاقت محمد بن فضل، معجم رجال الحدیث، ج ۷، ص ۲۶۸؛ درباره وثاقت حسن بن علی، معجم رجال الحدیث، ج ۵، ص ۴۴؛ درباره وثاقت ثعلبة بن میمون، معجم رجال الحدیث، ج۴، ص ۴۰۸؛ درباره وثاقت عیسی بن اعین، معجم رجال الحدیث، ج ۱۳، ص ۱۷۹.</ref>
-::::::یکی از علائم حتمی که پیشوایان [[معصوم]] ما بر آن بسیار تاکید کرده و به طور صریح بیان فرموده‌اند خروج [[سفیانی]] است این شخص، که طبق پاره‌ای از روایات مردی اموی و از نسل یزید بن معاویه بن ابی‌سفیان است و از پلیدترین مردم است با خاندان [[نبوت]] و [[امامت]] و [[شیعیان]] دشمنی ویژه‌ای دارد و در شهرهای عراق به ویژه در نجف و کوفه، جنایات بزرگی مرتکب می‌شود... [[سفیانی]] بعد از مدتی از عراق به شام و دمشق فرار می‌کند؛ امام سپاهی را به تعقیب او می‌فرستد و سرانجام او را در "بیت المقدس" هلاک کرده و سرش را جدا می‌کنند<ref>سیمای آفتاب، حجت‌الاسلام دکتر طاهری، انتشارات زائر، ص ۲۷۷.</ref>.
-::::::'''۲. خسف بیداء'''
-::::::از جمله علائم حتمی، فرو رفتن لشگر [[سفیانی]] در "بیداء" است. بعد از قتل و غارت در [[مدینه]]، سپاهی از طرف [[سفیانی]] به سوی [[مکه]] می‌رود و در بین راه [[مکه]] و [[مدینه]] به فرمان خدای متعال به زمین فرو می‌روند<ref>همان، ص ۲۷۸.</ref>.
-::::::[[امام باقر]] {{ع}} در حدیث معتبری می‌فرمایند: به فرمانده لشگر [[سفیانی]] گزارش می‌رسد که [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}}  به سوی [[مکه]] حرکت کرده است. او سپاهی را به دنبال آن حضرت روانه می‌کند. آنها به وی دست نمی‌یابند و [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}}  داخل [[مکه]] می‌شود... فرمانده سپاه [[سفیانی]] با سپاهش در "بیداء" فرود می‌آیند. در این هنگام، ندا دهنده‌ای از آسمان ندا می‌دهد: "ای زمینِ "بیداء" اینان را نابود کن!" پس زمین آنها را در خود فرو می‌برد...<ref>غیبت نعمانی، ص ۳۹۲، باب ۱۴، ح ۶۷. درباره وثاقت این حدیث احمد بن محمد، معجم رجال‌الحدیث، ج۲، ص ۲۹۶، احمد بن حسین، معجم رجال‌الحدیث، ج۲، ص۹۷، حسن بن محبوب معجم رجال الحدیث، ج ۱۳، ص ۷۲، عمرو بن ابی القوام، جابر بن یزید جعفی، ج ۴، ص ۱۷.</ref> و همچنین از [[امام صادق]] {{ع}} حکایت شده: "از علائم حتمی که پیش از قیام اتفاق خواهد افتاد قیام [[سفیانی]] و فرو رفتن در زمین "بیداء" است."<ref>غیبت نعمانی، ص ۳۷۲.</ref>
-::::::'''۳. صیحه و ندای آسمانی'''
-::::::براساس روایات متعدد، پس از [[ظهور]] امام در [[مکه]] بانگی بسیار مهیب و رسا از آسمان شنیده می‌شود که امام را با اسم و نسب به همگان معرفی می‌کند و به مردم توصیه می‌کند که با امام بیعت کنند تا هدایت یابند و با او مخالفت نکنند که گمراه می‌شوند.
-::::::در روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} نقل شده که می‌فرمایند: {{عربی|اندازه=155%|"عَنْ عُمَرَ بْنِ حَنْظَلَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} يَقُولُ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ خَمْسُ عَلَامَاتٍ مَحْتُومَاتٍ الْيَمَانِيُّ وَ السُّفْيَانِيُّ وَ الصَّيْحَةُ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ وَ الْخَسْفُ بِالْبَيْدَاءِ. "}}؛ "قبل از قیام [[امام مهدی|قائم]] پنج علامت حتمی است: [[یمانی]]، [[سفیانی]]، صیحه و ندای آسمانی و قتل [[نفس زکیه]] و خسف بیداء"<ref>کافی، ج۸، ص ۲۱۰؛ کمال الدین، صدوق، ص ۶۵۰، ج ۲، عربی؛ غیبت نعمانی، ص ۲۵۲، باب ۱۴، ح ۹؛ غیبت طوسی، ص ۲۶۷ ناشر مکتبه بصیرتی قم، چاپ غدیر، مضمون روایت.</ref>
-::::::'''۴. قتل نفس زکیه'''
-::::::انسان جوان و پاکی بین رکن و مقام توسط اهل [[مکه]] کشته می‌شود.
-::::::'''۵. خروج یمانی'''
-::::::قیام سرداری از سرزمین یمن یکی از علائم حتمی است که اندکی پیش از [[ظهور]] رخ خواهد داد وی که مردی صالح و مؤمن است علیه بدی‌ها و انحرافات قیام می‌کند و با تمام توان با بدی‌ها و تباهی‌ها مبارزه می‌کند.
-::::::از [[امام باقر]] {{ع}} در این باره حکایت شده: در میان بیرق‌هایی [که قبل از قیام [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} بلند می‌شود] پرچمی هدایت‌کننده‌تر از پرچم [[یمانی]] وجود ندارد که آن پرچم هدایت است<ref>غیبت نعمانی، ج ۱۳، ص ۲۶۴ ناشر مدین؛ نگین آفرینش، ص ۱۵۷؛ تاریخ غیبت کبری، سید محمد، صدر، ص ۶۵۳ ترجمه افتخارزاده.</ref>.
-::::::'''نشانه‌های غیر حتمی:''' اموری هستند که در صورت فراهم بودن شرایط به عنوان نشانه پدید می‌آید. بعضی از این نشانه‌ها را بر می‌شماریم.
-::::::به روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} که به گوشه‌ای از مفاسد [[آخرالزمان]] اشاره فرموده توجه کنید:
-::::::حکایت شده که [[امام صادق]] {{ع}} به یکی از یاران خود فرمود: هر گاه دیدی که:
-:::::#حق بمیرد و طرفدارانش نابود شوند؛
-:::::#ظلم و ستم فراگیر شده؛
-:::::#کارهای بد آشکار شده و از آن نهی نمی‌شود و بدکاران بازخواست نمی‌شوند؛
-:::::#بچه‌ها به بزرگترها احترام نمی‌گذارند؛
-:::::#نوجوانان پسر، همان کنند که زنان می‌کنند؛
-:::::#انسان‌ها اموال خود را در غیر اطاعت خدا مصرف می‌کنند؛
-:::::#کسی که امر به معروف می‌کند خوار و ذلیل است؛
-:::::#نماز را سبک شمارند؛
-:::::#هرج و مرج زیاد است؛
-:::::#در [[مکه]] و [[مدینه]] کارهایی می‌کنند که خدا دوست ندارد؛
-:::::#سال به سال بدعت‌ها و بدی‌ها بیشتر شود؛
-:::::#زن‌ها بر مسند حکومت بنشینند و هیچ کاری جز خواسته آنها برای آنها پیش نرود؛
-:::::#هدف مردم شکم و شهوتشان است؛
-:::::#و دیدی که نشانه‌های حق ویران شده است، در این وقت خود را حفظ کن و از خدا بخواه که از خطرات گناه نجاتت بدهد!<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۶۰، ۲۵۶.</ref>
-::::::و نیز در روایتی دیگر برخی نشانه‌های غیر حتمی را اینگونه برشمرده‌اند:
-:::::#خراب شدن دیوار [[مسجد کوفه]]؛
-:::::#جاری شدن نهری از شط فرات در کوچه‌های کوفه؛
-:::::#قحطی شدید قبل از [[ظهور]]؛
-:::::#وقوع زلزله و طاعون در کثیری از بلاد؛
-:::::#حرکت پرچم‌های سیاه از خراسان؛
-:::::#خراب شدن بصره؛
-:::::#کسوف خورشید در سیزدهم یا چهاردهم ماه رمضان؛
-:::::#فرا گرفتن ظلمت و کفر و معاصی در تمام عالم<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۷۵... و کتاب نشانه‌های شگفت‌آور آخرالزمان.</ref>.
-:::::*'''یادآوری:''' این نشانه‌ها بدان معنا نیست که ما به گناه و ستم کمک کنیم تا نشانه‌های [[ظهور]] تحقق یابد (چنانچه برخی کوته‌فکران می‌پندارند) بلکه ما باید با تلاش فردی (خودسازی) و تلاش اجتماعی (کوشش در راه اصلاح جامعه و توسعه‌ عدل و...) زمینه ساز [[ظهور]] حضرت گردیم و ان‌شاءالله از یاران [[امام زمان]] {{ع}} قرار گیریم.»<ref>[[محمد علی رضایی اصفهانی|رضایی اصفهانی]]؛ [[مهدویت ۱ (کتاب)|مهدویت]]، ص ۱۰۱-۱۰۹.</ref>.
-==پرسش‌های وابسته==
-==[[:رده:آثار مهدویت|منبع‌شناسی جامع مهدویت]]==
-{{پرسش‌های وابسته}}
-{{ستون-شروع|3}}
-* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های مهدویت|کتاب‌شناسی مهدویت]]؛
-* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های مهدویت|مقاله‌شناسی مهدویت]]؛
-* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های مهدویت|پایان‌نامه‌شناسی مهدویت]].
-{{پایان}}
-{{پایان}}
-==پانویس==
-{{یادآوری پانویس}}
-{{پانویس2}}
-[[رده:مهدویت]]
-[[رده:پرسش‌های جامع امامت و ولایت]]
-[[رده:پرسش‌های مهدویت]]
-[[رده:پرسش‌های مهدویت]]
-[[رده:(اا): پرسش‌هایی با ۱ پاسخ]]
-[[رده:(اا): پرسش‌های مهدویت با ۱ پاسخ]]