بحث:آیا علم غیب غیر خدا امکان دارد؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۴ آوریل ۲۰۱۸، ساعت ۱۴:۵۲

حسن مهدی‌فر

۱۲. حجت الاسلام و المسلمین مهدی‌فر؛

حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن مهدی‌فر در پایان‌نامه دکتری خود با عنوان «علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن» در این‌باره گفته‌ است:

«ادله عقلی: ۱. وجود مقتضی وعدم مانع: از نظر عقل هیچ دلیل وبرهانی مبنی بر امتناع چنین علمی برای انسان وجود ندارد. هیچ محذور عقلی وجود ندارد که انسان‌ها بتوانند بر امور غیبی آگاهی داشته باشند. ازطرف دیگر در باره انسانهای بر گزیده مقتضی نیز موجود است زیرا شایستگی انسان‌های پاک مانند پیامبران و ائمه معصومین(ع) از یک سو و فیاضیت خداوند که مبرا از عجز و بخل است از سوی دیگر، در امکان آگاهی‌های غیبی آنان تردیدی باقی نمی‌گذارد.

۲. وقوع: بهترین دلیل بر امکان یک چیزی وقوع آن است، تحقق چنین آگاهی‌هایی برای برخی انسان‌ها و انبیاء و اهل بیت(ع) که از طریق آیات و روایات فراوان، تاریخ، سیره و تراجم اثبات شده است. بهترین شاهد بر امکان آن می‌باشد. از سوی دیگر با وجود مقامات عالیه و فضائل بس بزرگی که پیامبر اسلام(ص) و ائمه(ع) دارند، وقوع علم غیب برای آنان امری سهل و آسان خواهد بود. پیامبری که: {{عربی|اندازه=155%|﴿﴿عِندَ سِدْرَةِ الْمُنتَهَى * عِندَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى}﴾﴾^[۱]

ادله نقلی: آیات و روایاتی که امکان چنین علمی را بطور عام برای انسان‌ها گوشزد می‌کند مانند:

۱. آیه شریفه: ﴿﴿أَوَلَمْ يَنظُرُواْ فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ﴾﴾^[۲] در این آیه شریفه قرآن کسانی را که خود را از مشاهده ملکوت هستی محروم می‌نمایند توبیخ می‌کند. و اگر مشاهده ملکوت هستی که بخشی از آگاهی‌های غیبی است امکان‌پذیر نبود توبیخ معنای معقولی نمی‌توانست داشته باشد.

۲. آیه شریفه: ﴿﴿كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ* لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ * ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ﴾﴾^[۳] مفسرین از این آیه استفاده می‌کنند که: دو تا رؤیت وجود دارد رؤیت اول در این دنیاست و رؤیت دوم(لترونها عین الیقین ) در قیامت است.^[۴] بنابراین مفاد آیه این است که اگر علم یقینی برای انسان‌ها حاصل شود جهنم را خواهند دید و این دیدن در این دنیا است والا در قیامت همه، چه مؤمن و چه کافر آن را خواهند دید و آن مقید به علم هم نیست. لذا نیازی به علم یقین هم نیست اما دیدن در دنیا را معلل به علم یقینی کرده است پس دیدن جهنم که گوشه‌ای از آگاهی‌های غیبی است به شرط حصول علم یقینی نه تنها انبیا و اهل بیت(ع) بلکه برای همه انسانها امکان دارد چون آیه آن را اختصاص به افراد خاص نکرده است، بلکه بطور کلی فرموده است.

۳. روایاتی از اهل بیت(ع) وجود دارد مبنی براین که اگر سایر انسان‌ها نیز موانع را برطرف می‌کردند توانایی ارتباط با ملکوت و غیب را پیدا می‌کردند مانند: رسول خدا(ص) فرمود: لولا ان الشیاطین یحومون حول قلوب بنی آدم لنظروا الی ملکوت السموات (بحارالانوار» ج56،ص163وج،60 ص322 و ج67،ص59 ) اگر نبود که شیاطین گرد دلهای بنی آدم گردش می‌کنند و غبار و تاریکی ایجاد می‌کنند بنی آدم می‌توانست با چشم دل ملکوت آسمانها را ببیند مشابه این حدیث در منابع اهل سنت نیز آمده است که جبرئیل به پیامبر اکرم() گفت: الشیاطین یحومون علی أعین بنی آدم أن لا یتفکروا فی ملکوت السموات والأرض ولولا ذلک لرأت العجائب(مسند أحمد بن حنبل»، ج 2، ص 353 و 363) شیاطین اطراف چشم ودل بنی آدم می‌چرخند تا انسانها در ملکوت آسمانها وزمین تفکر نکنند واگر این نبود بسیاری از عجائب را می‌دیدند. و نیزآن حضرت فرمود: لولا تمریغ قلوبکم أو تزیدکم فی الحدیث لسمعتم ما أسمع اگر دلهایتان لغزش پیدا نمی کردو به تردید نمی افتادواگر پر حرفی شما نبود، می‌توانستید هر چه را می‌بینیم، ببینید و هر چه را می‌شنوم بشنوید. (همان، ج8،ص 303،ح 22355 و «العلم والحکمه فی الکتاب والسنه»،ص120 )

آیاتی که از آگاهی‌های غیبی برخی ازافراد مانند خضر همنشین موسی﴿﴿﴾﴾^[۵](سوره کهف:18،آیه65 )ونیزآصف بن برخیا همنشین سلیمان ﴿﴿﴾﴾^[۶](سوره نمل:27، آیه40 ) و حضرت مریم و مادر موسی ﴿﴿﴾﴾^[۷](سوره قصص:27،آیه 7 ) خبر می‌دهد. این افراد در عین حال که پیامبر نبودند امااین علوم را از راههای عادی نیزکسب نکرده بودند بلکه از طریق الهام وافاضه خداوند بوده است. بنا براین وقوع موارد فوق، خوددلیل برامکان است»^[۸].

فعلا در بحث بماند

آقای [[]] در پایان‌نامه کارشناسی خود با عنوان علم غیب در روایات در پاسخ به این پرسش آورده است:

«از نظر تاریخی هم وقتی به زندگی پیشوایان دینی و ائمه(ع) نظری بیاندازیم می‌بینیم که این بزرگواران بدون هیچ‌گونه سابقه شاگردی کردن در محضر استادی، و یا تحقیقات و مطالعات شخصی، در زمینه پاسخ دادن به سؤلاات علمی بی‌نظیر بوده‌اند، بدون اینکه پاسخ سؤالی را موکول به مراجعه بعدی و یا تفکر و تأمل نموده باشند پاسخ داده‌اند. این درحالی است که هیچ عالم و دانشمندی را نمی‌توان یافت که بی استاد تعلیم یافته و تربیت شده باشد. در شرح حال هر عالمی می‌خوانیم که یک دوره شاگردی کرده‌اند استاد دیده‌اند و علوم را از اساتید فراگرفته‌اند. با این همه باز هم در مسائل دچار تردید شده‌اند و این شیوه ای است که انسان‌ها در همهْ اعصار و دوره ها در سراسر جهان زندگی کرده و رشد یافته‌اند. این مسئله خود گواه روشن بر امکان علم غیب در غیر خداوند می‌باشد».^[۹]

↑ «نزد سدرة المنتهی که جنت الماوی در آنجاست»؛ سوره نجم، آیه ۱۴ و ۱۵.
↑ «آیا در ملکوت آسمان‌ها وزمین و آنچه خدا آفریده نظر نمی‌کنند»؛ سوره اعراف، آیه ۱۸۵.
↑ «چنین نیست؛ اگر شما علم الیقین (به آخرت) داشتید قطعا شما جهنم را خواهید دید سپس (با ورود در آن) آن را با عین الیقین خواهید دید»؛ سوره تکاثر، آیه۵-۷.
↑ المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۳۵۲.
↑ «»؛ سوره ، آیه .
↑ «»؛ سوره ، آیه .
↑ «»؛ سوره ، آیه .
↑ علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۳۳.
↑ علم غیب در روایات، ص۱۰۲.

[1] «نزد سدرة المنتهی که جنت الماوی در آنجاست»؛ سوره نجم، آیه ۱۴ و ۱۵.

[2] «آیا در ملکوت آسمان‌ها وزمین و آنچه خدا آفریده نظر نمی‌کنند»؛ سوره اعراف، آیه ۱۸۵.

[3] «چنین نیست؛ اگر شما علم الیقین (به آخرت) داشتید قطعا شما جهنم را خواهید دید سپس (با ورود در آن) آن را با عین الیقین خواهید دید»؛ سوره تکاثر، آیه۵-۷.

[4] المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۳۵۲.

[5] «»؛ سوره ، آیه .

[6] «»؛ سوره ، آیه .

[7] «»؛ سوره ، آیه .

[8] علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۳۳.

[9] علم غیب در روایات، ص۱۰۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۳: / خط ۳: @@
 [[پرونده:11902.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر]]]]
 ::::::حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[حسن مهدی‌فر]]''' در پایان‌نامه دکتری خود با عنوان ''«[[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
-::::::«'''ادله عقلي:''' ۱. '''وجود مقتضي وعدم مانع:''' از نظر عقل هيچ دليل وبرهاني مبني بر امتناع چنين علمي براي انسان وجود ندارد.  هيچ محذور عقلي وجود ندارد که انسانها بتوانند بر امور غيبي آگاهي داشته باشند.  ازطرف ديگر در باره انسانهاي بر گزيده مقتضي نيز موجود است زيرا شايستگي انسان‌هاي پاک مانند پيامبران و [[ائمه معصومين]]{{عم}} از يک سو و فياضيت خداوند که مبرا از عجز و بخل است از سوي ديگر، در امکان آگاهي‌هاي غيبي آنان ترديدي باقي نمي‌گذارد.
+::::::«'''ادله عقلی:''' ۱. '''وجود مقتضی وعدم مانع:''' از نظر عقل هیچ دلیل وبرهانی مبنی بر امتناع چنین علمی برای انسان وجود ندارد. هیچ محذور عقلی وجود ندارد که انسان‌ها بتوانند بر امور غیبی آگاهی داشته باشند. ازطرف دیگر در باره انسانهای بر گزیده مقتضی نیز موجود است زیرا شایستگی انسان‌های پاک مانند پیامبران و [[ائمه معصومین]]{{عم}} از یک سو و فیاضیت خداوند که مبرا از عجز و بخل است از سوی دیگر، در امکان آگاهی‌های غیبی آنان تردیدی باقی نمی‌گذارد.
-::::::۲. '''وقوع:''' بهترين دليل بر امکان يک چيزي وقوع آن است، تحقق چنين آگاهي‌هايي براي برخي انسان‌ها و انبياء و [[اهل بيت]]{{ع}} که از طريق آيات و روايات فراوان، تاريخ، سيره و تراجم اثبات شده است. بهترين شاهد بر امکان آن مي‌باشد. از سوي ديگر با وجود مقامات عاليه و فضائل بس بزرگي که [[پيامبر اسلام]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} دارند، وقوع [[علم غيب]] براي آنان امري سهل و آسان خواهد بود. پيامبري که: {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|}}﴾}}<ref>«»؛ سوره ، آیه .</ref>«عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى؛ عِنْدَها جَنّةُ الْمَأْوى» (سوره نجم:53،  آيه 14 و 15)
+::::::۲. '''وقوع:''' بهترین دلیل بر امکان یک چیزی وقوع آن است، تحقق چنین آگاهی‌هایی برای برخی انسان‌ها و انبیاء و [[اهل بیت]]{{ع}} که از طریق آیات و روایات فراوان، تاریخ، سیره و تراجم اثبات شده است. بهترین شاهد بر امکان آن می‌باشد. از سوی دیگر با وجود مقامات عالیه و فضائل بس بزرگی که [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} دارند، وقوع [[علم غیب]] برای آنان امری سهل و آسان خواهد بود. پیامبری که: {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|عِندَ سِدْرَةِ الْمُنتَهَى * عِندَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى}﴾}}<ref>«نزد سدرة المنتهی که جنت الماوی در آنجاست»؛ سوره نجم، آیه ۱۴ و ۱۵.</ref>
-نزد سدرة المنتهي که جنت الماوي در آنجاست.
+::::::'''ادله نقلی:''' آیات و روایاتی که امکان چنین علمی را بطور عام برای انسان‌ها گوشزد می‌کند مانند:
-::::::'''ادله نقلي:''' آيات و رواياتي که امکان چنين علمي را بطور عام براي انسانها گوشزد مي‌کند مانند:
+::::::۱. آیه شریفه: {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|أَوَلَمْ يَنظُرُواْ فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ}}﴾}}<ref>«آیا در ملکوت آسمان‌ها وزمین و آنچه خدا آفریده نظر نمی‌کنند»؛ سوره اعراف، آیه ۱۸۵.</ref> در این آیه شریفه قرآن کسانی را که خود را از مشاهده ملکوت هستی محروم می‌نمایند توبیخ می‌کند. و اگر مشاهده ملکوت هستی که بخشی از آگاهی‌های غیبی است امکان‌پذیر نبود توبیخ معنای معقولی نمی‌توانست داشته باشد.
-::::::۱. آيه شريفه: {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|}}﴾}}<ref>«»؛ سوره ، آیه .</ref>أَوَلَمْ يَنْظُرُوا في مَلَكُوتِ السّماواتِ وَاْلأَرْضِ» (سوره اعراف:7،آيه 185)(آيا در ملکوت آسمانها وزمين وآنچه خدا آفريده نظر نمي کنند. . . ) در اين آيه شريفه قرآن کساني را که خود را از مشاهده ملکوت هستي محروم مي‌نمايند توبيخ مي‌کند. واگر مشاهده ملکوت هستي که بخشي از آگاهي‌هاي غيبي است امکان پذير نبود توبيخ معناي معقولي نمي توانست داشته باشد.
+::::::۲. آیه شریفه: {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ* لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ * ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ}}﴾}}<ref>«چنین نیست؛ اگر شما علم الیقین (به آخرت) داشتید قطعا شما جهنم را خواهید دید سپس (با ورود در آن) آن را با عین الیقین خواهید دید»؛ سوره تکاثر، آیه۵-۷.</ref>  مفسرین از این آیه استفاده می‌کنند که: دو تا رؤیت وجود دارد رؤیت اول در این دنیاست و رؤیت دوم(لترونها عین الیقین ) در قیامت است.<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۳۵۲.</ref> بنابراین مفاد آیه این است که اگر علم یقینی برای انسان‌ها حاصل شود جهنم را خواهند دید و این دیدن در این دنیا است والا در قیامت همه، چه مؤمن و چه کافر آن را خواهند دید و آن مقید به علم هم نیست.  لذا نیازی به علم یقین هم نیست اما دیدن در دنیا را معلل به علم یقینی کرده است پس دیدن جهنم که گوشه‌ای از آگاهی‌های غیبی است به شرط حصول علم یقینی نه تنها انبیا و [[اهل بیت]]{{عم}} بلکه برای همه انسانها امکان دارد چون آیه آن را اختصاص به افراد خاص نکرده است، بلکه بطور کلی فرموده است.
-::::::۲. آيه شريفه: {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|}}﴾}}<ref>«»؛ سوره ، آیه .</ref>«كَلاّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقينِ؛ لَتَرَوُنّ الْجَحيمَ؛ ثُمّ لَتَرَوُنّها عَيْنَ الْيَقينِ» (سوره تکاثر:،آيه 6) چنين نيست؛ اگر شما علم اليقين(به آخرت) داشتيد قطعا شما جهنم را خواهيد ديد سپس(با ورود در آن) آنرا با عين اليقين خواهيد ديد. مفسرين از اين آيه استفاده مي‌کنند که: دو تا رؤيت وجود دارد رؤيت اول در اين دنياست و رؤيت دوم(لترونها عين اليقين ) در قيامت است (الميزان في تفسير القرآن» ج،20،ص352) بنابر اين مفاد آيه اين است که اگر علم يقيني براي انسانها حاصل شود جهنم را خواهند ديد و اين ديدن در اين دنيا است والا در قيامت همه، چه مومن وچه کافر آن را خواهند ديد وآن مقيد به علم هم نيست.  لذا نيازي به علم يقين هم نيست اما ديدن در دنيا را معلل به علم يقيني کرده است پس ديدن جهنم که گوشه اي از آگاهي‌هاي غيبي است به شرط حصول علم يقيني نه تنها انبيا واهل بيت(ع) بلکه براي همه انسانها امکان دارد چون آيه آن را اختصاص به افراد خاص نکرده است، بلکه بطور کلي فرموده است.
+::::::۳. روایاتی از [[اهل بیت]]{{عم}} وجود دارد مبنی براین که اگر سایر انسان‌ها نیز موانع را برطرف می‌کردند توانایی ارتباط با ملکوت و غیب را پیدا می‌کردند مانند: رسول خدا{{صل}} فرمود: لولا ان الشیاطین یحومون حول قلوب بنی آدم لنظروا الی ملکوت السموات (بحارالانوار» ج56،ص163وج،60 ص322  و ج67،ص59 ) اگر نبود که شیاطین گرد دلهای بنی آدم گردش می‌کنند و غبار و تاریکی ایجاد می‌کنند بنی آدم می‌توانست با چشم دل ملکوت آسمانها را ببیند مشابه این حدیث در منابع اهل سنت نیز آمده است که جبرئیل به پیامبر اکرم() گفت:  الشیاطین یحومون علی أعین بنی آدم أن لا یتفکروا فی ملکوت السموات والأرض ولولا ذلک لرأت العجائب(مسند أحمد بن حنبل»، ج 2، ص 353 و 363) شیاطین اطراف چشم ودل بنی آدم می‌چرخند تا انسانها در ملکوت آسمانها وزمین تفکر نکنند واگر این نبود بسیاری از عجائب را می‌دیدند. و نیزآن حضرت فرمود:  لولا تمریغ قلوبکم أو تزیدکم فی الحدیث لسمعتم ما أسمع اگر دلهایتان لغزش پیدا نمی کردو به تردید نمی افتادواگر پر حرفی شما نبود، می‌توانستید هر چه را می‌بینیم، ببینید و هر چه را می‌شنوم بشنوید. (همان، ج8،ص 303،ح 22355 و «العلم والحکمه فی الکتاب والسنه»،ص120 )
-::::::۳. رواياتي از [[اهل بيت]]{{عم}} وجود دارد مبني براين که اگر ساير انسان‌ها نيز موانع را برطرف مي‌کردند توانایي ارتباط با ملکوت و غيب را پيدا مي‌کردند مانند: رسول خدا{{صل}} فرمود: لولا ان الشياطين يحومون حول قلوب بني آدم لنظروا الي ملکوت السموات (بحارالانوار» ج56،ص163وج،60 ص322  و ج67،ص59 ) اگر نبود که شياطين گرد دلهاي بني آدم گردش مي‌کنند و غبار و تاريکي ايجاد مي‌کنند بني آدم مي‌توانست با چشم دل ملکوت آسمانها را ببيند مشابه اين حديث در منابع اهل سنت نيز آمده است که جبرئيل به پيامبر اکرم() گفت:  الشياطين يحومون على أعين بني آدم أن لا يتفكروا في ملكوت السموات والأرض ولولا ذلك لرأت العجائب(مسند أحمد بن حنبل»، ج 2، ص 353 و 363) شياطين اطراف چشم ودل بني آدم مي‌چرخند تا انسانها در ملکوت آسمانها وزمين تفکر نکنند واگر اين نبود بسياري از عجائب را مي‌ديدند. و نيزآن حضرت فرمود:  لولا تمريغ قلوبكم أو تزيدكم في الحديث لسمعتم ما أسمع اگر دلهايتان لغزش پيدا نمي کردو به ترديد نمي افتادواگر پر حرفي شما نبود، مي‌توانستيد هر چه را مي‌بينيم، ببينيد و هر چه را مي‌شنوم بشنويد. (همان، ج8،ص 303،ح 22355 و «العلم والحکمه في الکتاب والسنه»،ص120 )
+::::::آیاتی که از آگاهی‌های غیبی برخی ازافراد مانند خضر همنشین موسی{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|}}﴾}}<ref>«»؛ سوره ، آیه .</ref>(سوره کهف:18،آیه65 )ونیزآصف بن برخیا همنشین سلیمان {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|}}﴾}}<ref>«»؛ سوره ، آیه .</ref>(سوره نمل:27، آیه40 ) و حضرت مریم و مادر موسی {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|}}﴾}}<ref>«»؛ سوره ، آیه .</ref>(سوره قصص:27،آیه 7 ) خبر می‌دهد.  این افراد در عین حال که پیامبر نبودند امااین علوم را از راههای عادی نیزکسب نکرده بودند بلکه از طریق الهام وافاضه خداوند بوده است.  بنا براین وقوع موارد فوق، خوددلیل برامکان است»<ref>[[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۳۳.</ref>.
-::::::آياتي که از آگاهي‌هاي غيبي برخي ازافراد مانند خضر همنشين موسي{{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|}}﴾}}<ref>«»؛ سوره ، آیه .</ref>(سوره کهف:18،آيه65 )ونيزآصف بن برخيا همنشين سليمان {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|}}﴾}}<ref>«»؛ سوره ، آیه .</ref>(سوره نمل:27، آيه40 ) و حضرت مريم و مادر موسي {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|}}﴾}}<ref>«»؛ سوره ، آیه .</ref>(سوره قصص:27،آيه 7 ) خبر مي‌دهد.  اين افراد در عين حال که پيامبر نبودند امااين علوم را از راههاي عادي نيزکسب نکرده بودند بلکه از طريق الهام وافاضه خداوند بوده است.  بنا براين وقوع موارد فوق، خوددليل برامکان است»<ref>[[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۳۳.</ref>.
 {{پایان جمع شدن}}