تفسیر فرات کوفی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

تفسیر فرات کوفی (کتاب) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۱ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۴۸

۱۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۱ ژوئن ۲۰۲۲

جز

جایگزینی متن - ' شواهد التنزیل ' به ' شواهد التنزیل '

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۱۴۸

ویرایش

@@ خط ۴۵: / خط ۴۵: @@
 حدود سه‌ چهارم [[روایات]] آن از [[معصومین]]{{عم}} و به‌طور عمده از [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{عم}} و یک‌ چهارم آن از افراد غیر معصوم و بیشتر از [[ابن عباس]] و [[زید بن علی]] نقل شده است<ref>حدود ۸۹ حدیث از ابن عباس (مثل ح۴، ۹، ۱۱، ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۳۱، ۳۲، ۳۹، ۴۲، ۴۳، ۵۰ و...)؛ ۳۰ حدیث از زید (ح ۱۳۱، ۱۶۲، ۱۷۸، ۱۸۸، ۱۹۴، ۲۲۸، ۲۲۹، ۲۵۳-۲۵۵، ۲۵۹، ۲۶۰، ۲۶۸، ۲۸۹، ۳۱۴، ۳۳۱-۳۳۳، ۳۷۱، ۳۸۶، ۴۳۲، ۴۶۴، ۴۷۳، ۴۷۹، ۵۱۲، ۵۳۳، ۵۳۴، ۵۳۶، ۵۷۳ و ۶۲۰) و حدود ۷۹ حدیث از بیش از چهل نفر دیگر نقل شده است. برای مثال، احادیث ۲۱۲، ۳۶۳، ۴۲۸، ۴۲۹، ۵۰۸، ۶۳۱ و ۷۲۹ از سدّی، احادیث ۵۸، ۳۵۳، ۶۷۴ و ۷۵۹ از ابو ذر، احادیث ۱۵۲، ۱۵۳ و ۲۲۶ از محمد بن کعب قرظی، احادیث ۲۱۰-۲۱۱ و ۳۶۵ از ابن سیرین و....</ref>.
-در کتاب‌های متعددی مانند [[تفسیر قمی]]<ref>ر.ک: تفسیر القمی، ج۲، ص۳۲۴ و ۴۱۰.</ref>، [[امالی صدوق]]<ref>ر.ک: صدوق، الأمالی، مجلس ۲۶، ح۸.</ref>، و غیر آن<ref>آقای استادی فرموده است: ابن طاووس در کتاب الیقین از کتاب اخبار الزهراء{{س}} - که تألیف شیخ صدوق است ولی در دسترس نیست - روایتی از فرات بن ابراهیم نقل کرده و نیز گفته شده است: در کتاب فضل زیارة الحسین{{ع}} تألیف ابو عبد الله محمد بن علی علوی شجری - از علمای قرن پنجم - یازده مورد از تفسیر فرات نقل شده است (ر.ک: استادی، آشنایی با تفاسیر قرآن مجید و مفسران، ص۲۸-۲۹) و آقای موحدی محب فرموده است: «عبد الله بن محمد بن علی بن حسن علوی متوفای سال ۴۴۵ ه‍‌.ق در کتاب فضل زیارة الحسین{{ع}} نشر مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۳ ه‍‌.ق، ص۴۹، ۶۴، ۶۸، ۷۴، ۷۷، ۷۸، ۹۱، ۹۳ و...، به واسطه محمد بن احمد بن ولید از او فرات حدیث نقل کرده است» (ر.ک: موحدی محب، «نگاهی به تفسیر فرات کوفی»، آئینه پژوهش، شمارۀ پیاپی ۶۰، ص۳۶).</ref>، برخی [[روایات]] این کتاب بدون اینکه نامی از آن کتاب برده شود، از [[فرات بن ابراهیم]] نقل شده است. [[حاکم حسکانی]] در [[شواهد التنزیل]] به‌همین ترتیب حدود ۷۵ [[روایت]] با واسطه <ref>برای نمونه ر.ک: حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، احادیث ۹۲، ۱۶۴، ۱۹۵، ۴۴۷ و....</ref> و بدون واسطه<ref>برای نمونه ر.ک: حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، احادیث ۵۷، ۲۱۵، ۲۶۲، ۳۴۵، ۳۵۵، ۳۵۶، ۳۵۹، ۳۶۰، ۳۷۱، ۳۸۴، ۳۸۸، ۳۹۴، و....</ref> از وی نقل کرده که همۀ آنها در این [[تفسیر]] موجود است<ref>برای نمونه حدیث ۵۷ شواهد التنزیل در تفسیر فرات ص۲۴۸، حدیث ۳۳۶ آمده است و حدیث ۹۲ شواهد التنزیل در تفسیر فرات، ص۲۲۵ حدیث ۳۰۲، و حدیث ۱۶۴ شواهد در تفسیر فرات در ص۷۶، حدیث ۵۰ و بدین‌ترتیب ح۱۹۵ در ص۱۰۶، ح۹۹ - ح۲۱۵ در ص۱۱۹، ح۱۲۶ - ح۲۶۲ در ص۱۴۱، ح۱۷۱ - ح۳۴۵ در ص۱۶۹ ح۲۱۷ - ح۳۵۵ در ص۱۷۳، ح۲۲۱ - ح۳۵۶ در ص۱۷۳ ح۲۲۲ - ح۳۵۹ در ص۱۷۷، ح۲۲۸ - ح۳۶۰ در ص۱۷۸، ح۲۲۹ - ح۳۷۱ در ص۱۸۶، ح۲۳۶ - ح۳۸۴ در ص۱۸۸، ح۲۳۹ - ح۳۸۸ در ص۱۹۳، ح۲۵۱ - ح۳۹۴ در ص۲۰۱، ح۲۶۳ - ح۴۴۷ در ص۲۲۸، ح۳۰۷ و....</ref>.
+در کتاب‌های متعددی مانند [[تفسیر قمی]]<ref>ر.ک: تفسیر القمی، ج۲، ص۳۲۴ و ۴۱۰.</ref>، [[امالی صدوق]]<ref>ر.ک: صدوق، الأمالی، مجلس ۲۶، ح۸.</ref>، و غیر آن<ref>آقای استادی فرموده است: ابن طاووس در کتاب الیقین از کتاب اخبار الزهراء{{س}} - که تألیف شیخ صدوق است ولی در دسترس نیست - روایتی از فرات بن ابراهیم نقل کرده و نیز گفته شده است: در کتاب فضل زیارة الحسین{{ع}} تألیف ابو عبد الله محمد بن علی علوی شجری - از علمای قرن پنجم - یازده مورد از تفسیر فرات نقل شده است (ر.ک: استادی، آشنایی با تفاسیر قرآن مجید و مفسران، ص۲۸-۲۹) و آقای موحدی محب فرموده است: «عبد الله بن محمد بن علی بن حسن علوی متوفای سال ۴۴۵ ه‍‌.ق در کتاب فضل زیارة الحسین{{ع}} نشر مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۳ ه‍‌.ق، ص۴۹، ۶۴، ۶۸، ۷۴، ۷۷، ۷۸، ۹۱، ۹۳ و...، به واسطه محمد بن احمد بن ولید از او فرات حدیث نقل کرده است» (ر.ک: موحدی محب، «نگاهی به تفسیر فرات کوفی»، آئینه پژوهش، شمارۀ پیاپی ۶۰، ص۳۶).</ref>، برخی [[روایات]] این کتاب بدون اینکه نامی از آن کتاب برده شود، از [[فرات بن ابراهیم]] نقل شده است. [[حاکم حسکانی]] در [[شواهد التنزیل]] به‌همین ترتیب حدود ۷۵ [[روایت]] با واسطه <ref>برای نمونه ر.ک: حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، احادیث ۹۲، ۱۶۴، ۱۹۵، ۴۴۷ و....</ref> و بدون واسطه<ref>برای نمونه ر.ک: حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، احادیث ۵۷، ۲۱۵، ۲۶۲، ۳۴۵، ۳۵۵، ۳۵۶، ۳۵۹، ۳۶۰، ۳۷۱، ۳۸۴، ۳۸۸، ۳۹۴، و....</ref> از وی نقل کرده که همۀ آنها در این [[تفسیر]] موجود است<ref>برای نمونه حدیث ۵۷ [[شواهد التنزیل]] در تفسیر فرات ص۲۴۸، حدیث ۳۳۶ آمده است و حدیث ۹۲ [[شواهد التنزیل]] در تفسیر فرات، ص۲۲۵ حدیث ۳۰۲، و حدیث ۱۶۴ شواهد در تفسیر فرات در ص۷۶، حدیث ۵۰ و بدین‌ترتیب ح۱۹۵ در ص۱۰۶، ح۹۹ - ح۲۱۵ در ص۱۱۹، ح۱۲۶ - ح۲۶۲ در ص۱۴۱، ح۱۷۱ - ح۳۴۵ در ص۱۶۹ ح۲۱۷ - ح۳۵۵ در ص۱۷۳، ح۲۲۱ - ح۳۵۶ در ص۱۷۳ ح۲۲۲ - ح۳۵۹ در ص۱۷۷، ح۲۲۸ - ح۳۶۰ در ص۱۷۸، ح۲۲۹ - ح۳۷۱ در ص۱۸۶، ح۲۳۶ - ح۳۸۴ در ص۱۸۸، ح۲۳۹ - ح۳۸۸ در ص۱۹۳، ح۲۵۱ - ح۳۹۴ در ص۲۰۱، ح۲۶۳ - ح۴۴۷ در ص۲۲۸، ح۳۰۷ و....</ref>.
-گرچه در [[تفسیر قمی]] به لحاظ‍ معاصر بودن مؤلفش با فرات، معلوم نیست که از تفسیر وی نقل شده باشد، ولی به [[گمان]] [[قوی]] در امالی و شواهد التنزیل از این کتاب نقل شده؛ زیرا بعید است روایاتی را که با سند ذکر کرده‌اند، صدر آن را با ارسال (بدون ذکر واسطه) از فرات نقل کرده باشند. بر این اساس پی می‌بریم این تفسیر در [[قرن چهارم]] و پنجم در [[اختیار]] [[صدوق]] و [[حسکانی]] بوده و از آن‌پس اثری از این تفسیر دیده نشده است. تا اواخر [[قرن دهم]] و اوایل [[قرن یازدهم]] که افرادی مانند [[شیخ حر عاملی]]، متوفای ۱۱۰۴ ه‍‌. ق در وسائل<ref>برای ر.ک: حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۴، ص۴۶۷، باب ۱۹، ح۱۷ و ج۶، ص۲۷۴، باب ۱۲، ح۷ و ج۷، ص۳۲۸، باب ۱۴، ح۱۳ و ج۱۲، ص۱۰۸، باب ۲۵، ح۸ و ج۱۸، ص۴۰، باب ۶، ح۵۰.</ref> و [[علامه مجلسی]] متوفای ۱۱۱۱ ه‍‌. ق در [[بحار الانوار]]<ref>ر.ک: مجلسی، بحار الانوار، ج۱۵، ص۸، ح۸، ص۶، ح۵ و ۶ و ج۲۴، ص۳۲، ح۶ و ۷، ص۲۸۱، ذیل ح۲، ص۲۸۲، ذیل ح۴ و ج۲۵، ص۲، ح۴ و ج۲۶، ص۶۳، ح۱۴۶ و ۱۴۷، ص۲۵۴، ح۲۹، ص۲۵۵، ح۳۰، ص۲۵۶، ح۳۱، ص۲۷۸، ح۲۰، ص۲۹۳، ح۵۳.</ref> و [[ابو الحسن عاملی]] متوفای ۱۱۴۰ ه‍‌. ق در [[مرآة الانوار (کتاب)|مرآة الانوار]]<ref>ر.ک: عاملی، مرآة الانوار، (مقدمه سوم مقاله دوم) ص۸۴-۸۵ ذیل کلمه امامت و ص۹۲ ذیل کلمه بیت و ص۱۱۶ ذیل کلمه جبل و ص۱۲۹ ذیل کلمه حق و ص۱۶۵ ذیل کلمه رحم.</ref> و [[میرزا حسین نوری]] متوفای ۱۳۲۰ ه‍‌. ق در [[مستدرک الوسائل]]<ref>ر.ک: نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، چاپ جدید (حدود ۳۲ مورد: ج۱ ص۱۶۹، باب ۲۷، ح۲۷۵ و ج۲، ص۳۹، باب ۳۷، ح۱۳۵۱ و ص۱۲۴، ح۱۶۰۸ و ص۴۵۱، ح۲۴۴۱ و ج۳ ص۱۴ باب ۲، ح۲۸۹۵ و ص۲۷۶، ح۳۵۷۴ و ج۴، ص۷۰، باب ۳۷، ح۴۱۸۸، و ج۵، ص۲۳۸، باب ۳۵، ح۵۷۷۱، ج۶ ص۲۷۷، باب ۳، ح۶۸۴۲، و ج۷، ص۳۰۲، باب ۴، ح۸۲۷۰، ج۸، ص۲۰۷، ح۹۲۶۴).</ref> و [[فصل الخطاب]]<ref>ر.ک: نوری، فصل الخطاب، باب ۱، دلیل ۱۱، ح۲۴۵ و ۲۴۶ و دلیل ۱۲، سوره اعراف، ح۶، ۷، ۸ و ۹؛ سوره حجر، ح۱۱ و ۱۲؛ سوره فرقان، ح۵ و ۶؛ سوره احزاب، ح۷.</ref> از این [[تفسیر]] روایاتی را نقل کرده‌اند که معلوم می‌شود این تفسیر در [[اختیار]] آنان قرار داشته است. [[آقا بزرگ تهرانی]] از نسخه‌های فراوان آن در شهرهای تبریز، [[کاظمین]] و [[نجف]] خبر داده<ref>ر.ک: آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج۴، ص۲۹۹.</ref>، و در مقدمه چاپ جدید همین کتاب از نُه نسخه خطی آن یاد شده است<ref>تفسیر فرات، مقدمه، ص۱۹-۲۲.</ref>.
+گرچه در [[تفسیر قمی]] به لحاظ‍ معاصر بودن مؤلفش با فرات، معلوم نیست که از تفسیر وی نقل شده باشد، ولی به [[گمان]] [[قوی]] در امالی و [[شواهد التنزیل]] از این کتاب نقل شده؛ زیرا بعید است روایاتی را که با سند ذکر کرده‌اند، صدر آن را با ارسال (بدون ذکر واسطه) از فرات نقل کرده باشند. بر این اساس پی می‌بریم این تفسیر در [[قرن چهارم]] و پنجم در [[اختیار]] [[صدوق]] و [[حسکانی]] بوده و از آن‌پس اثری از این تفسیر دیده نشده است. تا اواخر [[قرن دهم]] و اوایل [[قرن یازدهم]] که افرادی مانند [[شیخ حر عاملی]]، متوفای ۱۱۰۴ ه‍‌. ق در وسائل<ref>برای ر.ک: حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۴، ص۴۶۷، باب ۱۹، ح۱۷ و ج۶، ص۲۷۴، باب ۱۲، ح۷ و ج۷، ص۳۲۸، باب ۱۴، ح۱۳ و ج۱۲، ص۱۰۸، باب ۲۵، ح۸ و ج۱۸، ص۴۰، باب ۶، ح۵۰.</ref> و [[علامه مجلسی]] متوفای ۱۱۱۱ ه‍‌. ق در [[بحار الانوار]]<ref>ر.ک: مجلسی، بحار الانوار، ج۱۵، ص۸، ح۸، ص۶، ح۵ و ۶ و ج۲۴، ص۳۲، ح۶ و ۷، ص۲۸۱، ذیل ح۲، ص۲۸۲، ذیل ح۴ و ج۲۵، ص۲، ح۴ و ج۲۶، ص۶۳، ح۱۴۶ و ۱۴۷، ص۲۵۴، ح۲۹، ص۲۵۵، ح۳۰، ص۲۵۶، ح۳۱، ص۲۷۸، ح۲۰، ص۲۹۳، ح۵۳.</ref> و [[ابو الحسن عاملی]] متوفای ۱۱۴۰ ه‍‌. ق در [[مرآة الانوار (کتاب)|مرآة الانوار]]<ref>ر.ک: عاملی، مرآة الانوار، (مقدمه سوم مقاله دوم) ص۸۴-۸۵ ذیل کلمه امامت و ص۹۲ ذیل کلمه بیت و ص۱۱۶ ذیل کلمه جبل و ص۱۲۹ ذیل کلمه حق و ص۱۶۵ ذیل کلمه رحم.</ref> و [[میرزا حسین نوری]] متوفای ۱۳۲۰ ه‍‌. ق در [[مستدرک الوسائل]]<ref>ر.ک: نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، چاپ جدید (حدود ۳۲ مورد: ج۱ ص۱۶۹، باب ۲۷، ح۲۷۵ و ج۲، ص۳۹، باب ۳۷، ح۱۳۵۱ و ص۱۲۴، ح۱۶۰۸ و ص۴۵۱، ح۲۴۴۱ و ج۳ ص۱۴ باب ۲، ح۲۸۹۵ و ص۲۷۶، ح۳۵۷۴ و ج۴، ص۷۰، باب ۳۷، ح۴۱۸۸، و ج۵، ص۲۳۸، باب ۳۵، ح۵۷۷۱، ج۶ ص۲۷۷، باب ۳، ح۶۸۴۲، و ج۷، ص۳۰۲، باب ۴، ح۸۲۷۰، ج۸، ص۲۰۷، ح۹۲۶۴).</ref> و [[فصل الخطاب]]<ref>ر.ک: نوری، فصل الخطاب، باب ۱، دلیل ۱۱، ح۲۴۵ و ۲۴۶ و دلیل ۱۲، سوره اعراف، ح۶، ۷، ۸ و ۹؛ سوره حجر، ح۱۱ و ۱۲؛ سوره فرقان، ح۵ و ۶؛ سوره احزاب، ح۷.</ref> از این [[تفسیر]] روایاتی را نقل کرده‌اند که معلوم می‌شود این تفسیر در [[اختیار]] آنان قرار داشته است. [[آقا بزرگ تهرانی]] از نسخه‌های فراوان آن در شهرهای تبریز، [[کاظمین]] و [[نجف]] خبر داده<ref>ر.ک: آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج۴، ص۲۹۹.</ref>، و در مقدمه چاپ جدید همین کتاب از نُه نسخه خطی آن یاد شده است<ref>تفسیر فرات، مقدمه، ص۱۹-۲۲.</ref>.
 اولین‌ بار در سال ۱۳۵۴ ه‍‌. ق در چاپخانۀ حیدریۀ [[نجف اشرف]] چاپ شده<ref>تفسیر فرات، مقدمه، ص۲۲.</ref> و بار دیگر با تحقیق محمد الکاظم در سال ۱۴۱۰ ه‍‌. ق به چاپ رسیده و سپس در سال ۱۴۱۶ ه‍‌. ق همان چاپ، [[تجدید]] چاپ شده<ref>ر.ک: تفسیر فرات، مقدمه، ص۵.</ref> که اینک در [[اختیار]] ما است.