حبیبه بنت زید در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'سلسله' به 'سلسله') |
جز (جایگزینی متن - 'وصف' به 'وصف') |
||
| (یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
| موضوع مرتبط = حبیبه بنت زید | | موضوع مرتبط = حبیبه بنت زید | ||
| عنوان مدخل = [[حبیبه بنت زید]] | | عنوان مدخل = [[حبیبه بنت زید]] | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = [[حبیبه بنت زید در قرآن]] - [[حبیبه بنت زید در تاریخ اسلامی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
نام وی [[حبیبه]]<ref>الطبقات، ج ۸، ص ۲۶۹؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۶۱۶؛ الاصابه، ج ۸، ص ۸۰.</ref> یا [[ملیکه]] <ref>اسدالغابه، ج ۷، ص ۶۱.</ref> و نام پدرش به [[اختلاف]] [[زید بن خارجة بن ابی زهیر]] <ref>تاریخ المدینه، ج ۳، ص ۱۱۰۵.</ref> و [[خارجة بن زید بن ابی زهیر]] آمده است.<ref>المحبر، ص ۲۶۹.</ref> [[ابن اثیر]] قول دوم را مقرون به صواب دانسته است.<ref>اسدالغابه، ج ۷، ص ۶۲.</ref> نام مادرش هزیله دختر [[عنبه بن عمرو بن خدیج خزرجی]] ذکر شده است.<ref>الطبقات، ج ۳، ص ۳۹۷؛ الاصابه، ج ۸، ص ۸۰.</ref> حبیبه از [[طایفه]] [[بنی حارث بن خزرج]] بود. چنانچه پدرش را [[خارجة بن زید]] بدانیم وی در [[جنگ احد]] به [[شهادت]] رسید؛<ref>الطبقات، ج ۲، ص ۳۳؛ ج ۳، ص ۳۹۷؛ اسدالغابه، ج ۲، ص ۱۰۸؛ الاصابه، ج ۲، ص ۱۹۰.</ref> اما در صورتی‌که پدرش [[زید بن خارجه]] باشد وی تا [[زمان]] [[عثمان]] زنده بود.<ref> الاستیعاب، ج ۲، ص ۱۱۸؛ اسدالغابه، ج ۲، ص ۱۰۸.</ref> | نام وی [[حبیبه]]<ref>الطبقات، ج ۸، ص ۲۶۹؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۶۱۶؛ الاصابه، ج ۸، ص ۸۰.</ref> یا [[ملیکه]] <ref>اسدالغابه، ج ۷، ص ۶۱.</ref> و نام پدرش به [[اختلاف]] [[زید بن خارجة بن ابی زهیر]] <ref>تاریخ المدینه، ج ۳، ص ۱۱۰۵.</ref> و [[خارجة بن زید بن ابی زهیر]] آمده است.<ref>المحبر، ص ۲۶۹.</ref> [[ابن اثیر]] قول دوم را مقرون به صواب دانسته است.<ref>اسدالغابه، ج ۷، ص ۶۲.</ref> نام مادرش هزیله دختر [[عنبه بن عمرو بن خدیج خزرجی]] ذکر شده است.<ref>الطبقات، ج ۳، ص ۳۹۷؛ الاصابه، ج ۸، ص ۸۰.</ref> حبیبه از [[طایفه]] [[بنی حارث بن خزرج]] بود. چنانچه پدرش را [[خارجة بن زید]] بدانیم وی در [[جنگ احد]] به [[شهادت]] رسید؛<ref>الطبقات، ج ۲، ص ۳۳؛ ج ۳، ص ۳۹۷؛ اسدالغابه، ج ۲، ص ۱۰۸؛ الاصابه، ج ۲، ص ۱۹۰.</ref> اما در صورتی‌که پدرش [[زید بن خارجه]] باشد وی تا [[زمان]] [[عثمان]] زنده بود.<ref> الاستیعاب، ج ۲، ص ۱۱۸؛ اسدالغابه، ج ۲، ص ۱۰۸.</ref> | ||
حبیبه در [[مدینه]] [[اسلام]] آورد و با [[رسول خدا]]{{صل}} [[بیعت]] کرد.<ref> الطبقات، ج ۸، ص ۲۶۹؛ الاصابه، ج ۸، ص ۸۰.</ref> وی نخست به همسری سعدبن [[ربیع]] درآمد.<ref>التکمیل والاتمام، ص ۹۵.</ref> طبق برخی از منابع [[سعد بن ربیع]] دایی حبیبه است؛<ref>المحبر، ص ۲۶۹.</ref> اما این قول با مقایسه سلسله [[نسب]] [[مادر]] حبیبه و [[سعد بن ربیع بن عمرو بن ابی زهیر]] صحیح به نظر نمی‌رسد. | حبیبه در [[مدینه]] [[اسلام]] آورد و با [[رسول خدا]] {{صل}} [[بیعت]] کرد.<ref> الطبقات، ج ۸، ص ۲۶۹؛ الاصابه، ج ۸، ص ۸۰.</ref> وی نخست به همسری سعدبن [[ربیع]] درآمد.<ref>التکمیل والاتمام، ص ۹۵.</ref> طبق برخی از منابع [[سعد بن ربیع]] دایی حبیبه است؛<ref>المحبر، ص ۲۶۹.</ref> اما این قول با مقایسه سلسله [[نسب]] [[مادر]] حبیبه و [[سعد بن ربیع بن عمرو بن ابی زهیر]] صحیح به نظر نمی‌رسد. | ||
با شهادت سعد در جنگ احد،<ref>الثقات، ج ۳، ص ۱۴۷؛ المعجم الکبیر، ج ۶، ص ۲۵؛ الاستیعاب، ج ۲، ص ۱۶۵.</ref> حبیبه با [[ابوبکر]] [[ازدواج]] کرد و از او صاحب دختری به نام [[ام‌کلثوم]] شد که بعد از [[مرگ ابوبکر]] به [[دنیا]] آمد <ref>الطبقات، ج ۳، ص ۱۲۶؛ اسدالغابه، ج ۷، ص ۶۲.</ref> حبیبه پس از آن با [[خبیب بن اساف]] ازدواج کرد.<ref>الطبقات، ج ۸، ص ۲۶۹.</ref> هر دو [[همسر]] حبیبه از مردان طایفه او یعنی بنی‌حارث بن خزرج بودند.<ref>الاستیعاب، ج ۲، ص ۴۴۳، ۵۸۹.</ref> بنابر گزارش برخی [[مفسران]] <ref> اسباب النزول، ص ۱۲۵؛ مجمع البیان، ج ۳، ص ۶۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۵ ـ ۶، ص ۱۱۰؛ التکمیل والاتمام، ص ۹۵.</ref> در اختلافی که میان حبیبه و همسرش سعد روی داد حبیبه کتک خورد و همراه [[پدر]] خود نزد [[پیامبر]]{{صل}} [[شکایت]] برد. [[حضرت]]{{صل}} به [[قصاص]] سعد [[حکم]] کرد که با [[نزول آیه]] {{متن قرآن|الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ وَاللَّاتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلًا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيًّا كَبِيرًا}}<ref>«مردان سرپرست زنانند | با شهادت سعد در جنگ احد،<ref>الثقات، ج ۳، ص ۱۴۷؛ المعجم الکبیر، ج ۶، ص ۲۵؛ الاستیعاب، ج ۲، ص ۱۶۵.</ref> حبیبه با [[ابوبکر]] [[ازدواج]] کرد و از او صاحب دختری به نام [[ام‌کلثوم]] شد که بعد از [[مرگ ابوبکر]] به [[دنیا]] آمد <ref>الطبقات، ج ۳، ص ۱۲۶؛ اسدالغابه، ج ۷، ص ۶۲.</ref> حبیبه پس از آن با [[خبیب بن اساف]] ازدواج کرد.<ref>الطبقات، ج ۸، ص ۲۶۹.</ref> هر دو [[همسر]] حبیبه از مردان طایفه او یعنی بنی‌حارث بن خزرج بودند.<ref>الاستیعاب، ج ۲، ص ۴۴۳، ۵۸۹.</ref> بنابر گزارش برخی [[مفسران]] <ref> اسباب النزول، ص ۱۲۵؛ مجمع البیان، ج ۳، ص ۶۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۵ ـ ۶، ص ۱۱۰؛ التکمیل والاتمام، ص ۹۵.</ref> در اختلافی که میان حبیبه و همسرش سعد روی داد حبیبه کتک خورد و همراه [[پدر]] خود نزد [[پیامبر]] {{صل}} [[شکایت]] برد. [[حضرت]] {{صل}} به [[قصاص]] سعد [[حکم]] کرد که با [[نزول آیه]] {{متن قرآن|الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ وَاللَّاتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلًا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيًّا كَبِيرًا}}<ref>«مردان سرپرست زنانند بدان روی که خداوند برخی از آنان را بر برخی دیگر برتری داده است و برای آنکه مردان از دارایی‌های خویش می‌بخشند؛ پس زنان نکوکردار، فرمانبردارند؛ در برابر آنچه خداوند (از حقوق آنان) پاس داشته است در نبود شوهر پاس (وی) می‌دارند و آن زنان را که از نافرمانیشان بیم دارید (نخست) پندشان دهید و (اگر تأثیر نکرد) در خوابگاه‌ها از آنان دوری گزینید و (باز اگر تأثیر نکرد) بزنیدشان آنگاه اگر فرمانبردار شما شدند دیگر به زیان آنان راهی مجویید که خداوند فرازمندی بزرگ است» سوره نساء، آیه ۳۴.</ref>، پیامبر آنان را از قصاص بازداشت و فرمود: ما امری را [[اراده]] کردیم و [[خدا]] امری دیگر را و آنچه [[خداوند]] اراده کرده بهتر است. در این [[آیه]] خداوند ضمن وصف کردن [[زنان]] [[شایسته]]، توصیه‌هایی [[رفتاری]] در مواجهه با زنان ناشزه و [[سرکش]] ارائه می‌دهد و مردان را از [[ستم]] بر زنان خود باز می‌دارد.<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[حبیبه بنت زید (مقاله)|مقاله «حبیبه بنت زید»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۰.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۳۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث حبیبه بنت زید است. حبیبه بنت زید از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حبیبه بنت زید در قرآن - حبیبه بنت زید در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
نام وی حبیبه[۱] یا ملیکه [۲] و نام پدرش به اختلاف زید بن خارجة بن ابی زهیر [۳] و خارجة بن زید بن ابی زهیر آمده است.[۴] ابن اثیر قول دوم را مقرون به صواب دانسته است.[۵] نام مادرش هزیله دختر عنبه بن عمرو بن خدیج خزرجی ذکر شده است.[۶] حبیبه از طایفه بنی حارث بن خزرج بود. چنانچه پدرش را خارجة بن زید بدانیم وی در جنگ احد به شهادت رسید؛[۷] اما در صورتی‌که پدرش زید بن خارجه باشد وی تا زمان عثمان زنده بود.[۸]
حبیبه در مدینه اسلام آورد و با رسول خدا (ص) بیعت کرد.[۹] وی نخست به همسری سعدبن ربیع درآمد.[۱۰] طبق برخی از منابع سعد بن ربیع دایی حبیبه است؛[۱۱] اما این قول با مقایسه سلسله نسب مادر حبیبه و سعد بن ربیع بن عمرو بن ابی زهیر صحیح به نظر نمی‌رسد.
با شهادت سعد در جنگ احد،[۱۲] حبیبه با ابوبکر ازدواج کرد و از او صاحب دختری به نام ام‌کلثوم شد که بعد از مرگ ابوبکر به دنیا آمد [۱۳] حبیبه پس از آن با خبیب بن اساف ازدواج کرد.[۱۴] هر دو همسر حبیبه از مردان طایفه او یعنی بنی‌حارث بن خزرج بودند.[۱۵] بنابر گزارش برخی مفسران [۱۶] در اختلافی که میان حبیبه و همسرش سعد روی داد حبیبه کتک خورد و همراه پدر خود نزد پیامبر (ص) شکایت برد. حضرت (ص) به قصاص سعد حکم کرد که با نزول آیه ﴿الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ وَاللَّاتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلًا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيًّا كَبِيرًا﴾[۱۷]، پیامبر آنان را از قصاص بازداشت و فرمود: ما امری را اراده کردیم و خدا امری دیگر را و آنچه خداوند اراده کرده بهتر است. در این آیه خداوند ضمن وصف کردن زنان شایسته، توصیه‌هایی رفتاری در مواجهه با زنان ناشزه و سرکش ارائه می‌دهد و مردان را از ستم بر زنان خود باز می‌دارد.[۱۸]
منابع
پانویس
- ↑ الطبقات، ج ۸، ص ۲۶۹؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۶۱۶؛ الاصابه، ج ۸، ص ۸۰.
- ↑ اسدالغابه، ج ۷، ص ۶۱.
- ↑ تاریخ المدینه، ج ۳، ص ۱۱۰۵.
- ↑ المحبر، ص ۲۶۹.
- ↑ اسدالغابه، ج ۷، ص ۶۲.
- ↑ الطبقات، ج ۳، ص ۳۹۷؛ الاصابه، ج ۸، ص ۸۰.
- ↑ الطبقات، ج ۲، ص ۳۳؛ ج ۳، ص ۳۹۷؛ اسدالغابه، ج ۲، ص ۱۰۸؛ الاصابه، ج ۲، ص ۱۹۰.
- ↑ الاستیعاب، ج ۲، ص ۱۱۸؛ اسدالغابه، ج ۲، ص ۱۰۸.
- ↑ الطبقات، ج ۸، ص ۲۶۹؛ الاصابه، ج ۸، ص ۸۰.
- ↑ التکمیل والاتمام، ص ۹۵.
- ↑ المحبر، ص ۲۶۹.
- ↑ الثقات، ج ۳، ص ۱۴۷؛ المعجم الکبیر، ج ۶، ص ۲۵؛ الاستیعاب، ج ۲، ص ۱۶۵.
- ↑ الطبقات، ج ۳، ص ۱۲۶؛ اسدالغابه، ج ۷، ص ۶۲.
- ↑ الطبقات، ج ۸، ص ۲۶۹.
- ↑ الاستیعاب، ج ۲، ص ۴۴۳، ۵۸۹.
- ↑ اسباب النزول، ص ۱۲۵؛ مجمع البیان، ج ۳، ص ۶۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۵ ـ ۶، ص ۱۱۰؛ التکمیل والاتمام، ص ۹۵.
- ↑ «مردان سرپرست زنانند بدان روی که خداوند برخی از آنان را بر برخی دیگر برتری داده است و برای آنکه مردان از دارایی‌های خویش می‌بخشند؛ پس زنان نکوکردار، فرمانبردارند؛ در برابر آنچه خداوند (از حقوق آنان) پاس داشته است در نبود شوهر پاس (وی) می‌دارند و آن زنان را که از نافرمانیشان بیم دارید (نخست) پندشان دهید و (اگر تأثیر نکرد) در خوابگاه‌ها از آنان دوری گزینید و (باز اگر تأثیر نکرد) بزنیدشان آنگاه اگر فرمانبردار شما شدند دیگر به زیان آنان راهی مجویید که خداوند فرازمندی بزرگ است» سوره نساء، آیه ۳۴.
- ↑ حاجی‌زاده، یدالله، مقاله «حبیبه بنت زید»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱۰.