(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱:
خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[احمد بن حسن میثمی در تاریخ اسلامی]] - [[احمد بن حسن میثمی در معارف و سیره رضوی]]| پرسش مرتبط = }}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اصحاب امام کاظم| عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[احمد بن حسن میثمی در تراجم و رجال]] - [[احمد بن حسن میثمی در معارف و سیره رضوی]]| پرسش مرتبط = }}
==مقدمه==
== آشنایی اجمالی ==
از [[راویان امام رضا]]{{ع}}. [[احمد بن حسن بن اسماعیل بن شعیب بن میثم تمار اسدی]]، مکنی به «ابوعبدالله»، از [[محدثان]] و [[یاران امام کاظم]]{{ع}} و [[امام رضا]]{{ع}} بود<ref>رجال النجاشی، ص۷۴.</ref>. به نظر می‌رسد وی به دلیل توطن در [[کوفه]] به [[کوفی]] توصیف شده است <ref>الفهرست، طوسی، ص۲۲؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۴۳.</ref>. نیای وی، یعنی میثم تمار (خرما فروش)<ref>لسان العرب، ج۴، ص۹۳.</ref>، از بردگان [[عجم]] و متعلق به زنی از [[قبیله]] [[بنی‌اسد]] بود که به دست [[امام علی]]{{ع}} [[آزاد]] شد<ref>الغارات، ج۲، ص۷۹۷.</ref> و از [[یاران]] و [[شیعیان]] [[مخلص]] آن [[حضرت]] گردید و در نهایت به پای عقیده‌اش به [[صلیب]] کشیده و [[شهید]] شد<ref>الإصابة، ج۶، ص۲۵۰؛ الأعلام، ج۷، ص۳۳۶.</ref>.
[[لقب]] میثمی [[ابوعبدالله احمد بن حسن بن اسماعیل میثمی کوفی]] از آن روست که از [[نوادگان]] [[میثم تمار]] بود. وی را از [[اصحاب امام کاظم]]{{ع}} به شمار آورده‌اند.<ref>رجال الطوسی، ص۳۴۴.</ref> از [[موالی]] [[بنی اسد]] و فردی [[واقفی]] [[مذهب]]، لکن [[ثقه]]، صحیح الحدیث و مورد [[اعتماد]] در [[نقل روایات]] می‌‌باشد. میثمی از [[امام رضا]]{{ع}} و [[ابان بن عثمان]] [[روایت]] شنیده و کسانی چون [[یعقوب بن یزید]]، [[عبیدالله بن احمد بن نهیک]] و [[حسن بن محمد بن سماعه]] از او روایت نقل کرده‌اند. وی دارای کتاب النوادر بوده است<ref>رجال النجاشی، ج۱، ص۲۰۲.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص۱۵۶.</ref>
احمد بن حسن در متون رجالی در زمره یاران امام کاظم{{ع}} قرار گرفته است<ref>رجال الطوسی، ص۳۳۲؛ نقد الرجال، ج۱، ص۱۱۳.</ref> و به [[گواه]] روایتی در [[سفر]] [[حج]]، حضرت را در [[منا]] [[ملاقات]] کرد<ref>قرب الإسناد، ص۳۰۸؛ وسائل الشیعة، ج۲۴، ص۲۶۰.</ref>. وی همچنین از راویان امام رضا{{ع}} نیز محسوب می‌شد و روایاتی از حضرت را نقل کرده بود<ref>رجال النجاشی، ص۷۴.</ref>. با این حال، [[مذهب]] وی [[واقفی]] معرفی شده است<ref>اختیار معرفة الرجال، ص۴۶۸؛ رجال الطوسی، ص۳۳۲.</ref>. چنین [[گمان]] می‌رود که اولین بار کشی چنین مطلبی را یادآور شده است. وی در کتاب خود از قول حمدویه از [[حسن بن موسی]] [[روایت]] کرده است که [[احمد]] واقفی مذهب بود<ref>اختیار معرفة الرجال، ص۴۶۸.</ref>. در سایر متون رجالی با پذیرش نظر کشی، احمد مورد [[اعتماد]] و [[احادیث]] وارد شده از قول وی صحیح دانسته شده است<ref>رجال النجاشی، ص۷۴؛ کتاب الرجال، ابن‌داود، ص۴۱۸؛ نقد الرجال، ج۱، ص۱۱۲.</ref>. در این میان، تنها [[علامه حلی]] در پذیرش این [[کلام]] توقف می‌کند و آن را به چالش می‌کشد، بی‌آنکه نظر دیگری ارائه کند<ref>خلاصة الأقوال، ص۲۰۲.</ref>.
به هر حال در متون [[حدیثی]] از احمد نزدیک ۹۵ روایت نقل شده<ref>موسوعة طبقات الفقهاء، ج۳، ص۶۴.</ref> که سه روایت از آنها از امام رضا{{ع}} نقل شده است. به نظر می‌رسد [[شیخ صدوق]] اولین بار در [[عیون]] أخبار [[الرضا]]{{ع}} آنها را ذکر کرده<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۰؛ ج۲، ص۲۰.</ref> و این [[احادیث]] پس از آن در متون [[حدیثی]] دیگر [[راه]] یافته است<ref>وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۱۱۳؛ روضة المتقین، ج۶، ص۳۷؛ مرآة العقول، ج۱، ص۲۱۹.</ref>. او از افرادی چون پدرش<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۴۶.</ref>، [[ابان بن عثمان]]<ref>الکافی، ج۲، ص۶۱۶؛ ج۵، ص۱۰۴.</ref> و [[ابراهیم بن مهزم]]<ref>الکافی، ج۶، ص۲۹۴.</ref> و دیگران [[روایت]] کرده بود.
از جمله روایت‌های منقول وی که به نقل از [[امام رضا]]{{ع}} است، به بحث و [[جدل]] [[علمی]] که در میان [[اصحاب]] [[حضرت]] روی داده بود می‌پردازد. در این روایت که ناظر به روش مواجهه با روایت‌های [[متعارض]] است، [[امام]] بر اساس دسته‌ای از اصول به راه چاره آن اشاره می‌کند و می‌فرماید: اگر دو روایت مختلف از [[پیامبر]]{{صل}} در یک موضوع رسیده باشد، به [[حکم]] آنکه [[خدای عزوجل]] حلالش را [[حلال]]، حرامش را [[حرام]] و [[واجبات]] را [[واجب]] کرده است، طبعاً آنچه از ناحیه آن حضرت وارد شود و با این داده‌ها در [[تعارض]] باشد، یعنی مربوط به حلال کردن حرام [[خدا]] باشد یا حرام کردن حلال خدا یا دفع کردن و برداشتن واجبی که در کتاب خداست، باشد، قطعاً از جانب [[حق]] نیامده است. سپس می‌فرماید: در چنین مواقعی فرا گرفتن و پذیرش آنها جایز نیست، زیرا روشن است که [[رسول خدا]]{{صل}} حلال خدا را حرام، یا حرام خدا را حلال نمی‌کند، چنان که واجبات و [[احکام خدا]] را [[تغییر]] نمی‌دهد. رسول خدا{{صل}} در تمام اینها تابع خداست و [[احکام]] و [[فرائض]] را از [[خداوند]] می‌گیرد و به [[بندگان خدا]] [[ابلاغ]] می‌کند؛ هر چه می‌گوید از جانب خداست، به همین سبب خداوند می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ}}<ref>«جز از آنچه به من وحی می‌شود پیروی نمی‌کنم» سوره انعام، آیه ۵۰.</ref>. پس پیامبر{{صل}} تابع خداست و از جانب او [[مأمور]] رساندن [[پیام]] و احکام است. سپس توضیح می‌دهد که گاهی حدیثی از [[رسول خدا]]{{صل}} وارد می‌شود درباره مطالبی که در [[کتاب خدا]] نیست، اما در [[سنت]] آن [[حضرت]] وجود دارد؛ مثلاً [[دستور]] به او امری کرده که انجام دادن آن [[واجب]] و لازم می‌شود و [[اطاعت]] آن، همچون [[واجبات]] [[خدا]]، حتمی است. چون آن حضرت در این دستور، امر خدا را [[متابعت]] و اعلام کرده است، چنان‌که در [[نواهی]] ایشان چنین است. [[امام]] در ادامه به استناد [[آیه]] {{متن قرآن|وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا}}<ref>«و آنچه پیامبر به شما می‌دهد بگیرید و از آنچه شما را از آن باز می‌دارد دست بکشید» سوره حشر، آیه ۷.</ref> به [[روایات]] منقول از [[امامان]] اشاره می‌کند که جز آنچه در [[قرآن]] و سنت آمده نیست و هرگز بر خلاف آن چیزی گفته نمی‌شود، مگر آنکه خوفی وجود داشته یا مواردی باشد که [[امر و نهی]] [[پیامبر]]{{صل}} وجوبی و تحریمی نباشد، بلکه استحبابی و کراهتی باشد که در این صورت رخصتی وجود دارد برای کسی که به آن روی می‌کند<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۲۰.</ref>. از این گفت‌و‌گو بر می‌آید که [[احمد]] از افراد نزدیک به امام بوده است، چون آن حضرت مبانی [[حدیث]] [[اسلامی]] را به روشنی برای او بیان می‌دارد. احمد [[کتابی]] به نام النوادر از خود به جای نهاده بود<ref>الفهرست، طوسی، ص۶۵؛ معالم العلماء، ص۱۲؛ أعیان الشیعة، ج۲، ص۴۹۲.</ref><ref>منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۴۸ش؛ الإصابة فی تمییز الصحابة، احمد بن علی معروف به ابن حجر عسقلانی (۸۵۲ق)، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود - علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۵ق: الأعلام، خیر الدین بن محمود معروف به زرکلی (۱۳۹۶ق)، بیروت، دار العلم للملایین، پنجم، ۱۹۸۰م. أعیان الشیعة، سیدمحسن بن عبد الکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محمدتقی بن مقصودعلی مجلسی (۱۰۷۰ق)، تحقیق: حسین موسوی کرمانی - علی پناه اشتهاردی، قم، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، دوم، ۱۴۰۶ق، عیون أخبار الرضا، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق، الغارات، ابراهیم بن محمد معروف به ابن هلال تقفی (۲۸۳ق)، تحقیق: سید جلال الدین حسینی ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، دوم، بی تا، الفهرست، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق، قرب الإسناد، عبدالله بن جعفر حمیری (قرن ۳قی)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت عطا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۳ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق، کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحر العلوم، قم، منشورات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ کتاب الغیبة، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: عبادالله تهرانی - علی احمد ناصح، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، اول، ۱۴۱۱ق؛ لسان العرب، محمد بن مکرم معروف به ابن منظور (۷۱۱ق)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، اول، ۱۴۰۸ق؛ مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول وایت، محمد باقر بن محمدتقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق و تصحیح: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، دوم، ۱۴۰۴ق؛ معالم العلماء، محمد بن علی مازندرانی معروف به ابن شهر آشوب (۵۸۸ق)، تصحیح: سید محمد صادق بحر العلوم، نجف، المطبعة الحیدریة، دوم، ۱۳۸۰ق؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن اسماعیل حائری مازندرانی (۱۲۱۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ موسوعة طبقات الفقهاء، زیر نظر: جعفر بن محمدحسین سبحانی (معاصر)، تحقیق و نشر: مؤسسة الإمام الصادق{{ع}} قم، اول، ۱۴۱۸ق، نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت الإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ وسائل الشیعة (تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة)، محمد بن حسن معروف به حر عاملی (۱۱۰۴ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، دوم، ۱۴۱۴ق.</ref><ref>[[زکیه سادات امیری|امیری، زکیه سادات]]، [[احمد بن حسن میثمی - امیری (مقاله)|مقاله «احمد بن حسن میثمی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]] ص ۶۷۲.</ref>
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده: 1100514.jpg|22px]] [[زکیه سادات امیری|امیری، زکیه سادات]]، [[احمد بن حسن میثمی (مقاله)|مقاله «احمد بن حسن میثمی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۱''']]
# [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']]
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام کاظم است. احمد بن حسن میثمی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن حسن میثمی در تراجم و رجال - احمد بن حسن میثمی در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط ندارد
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱