{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط = }}
#تغییر_مسیر [[ابن فورک اصفهانی]]
== آشنایی اجمالی ==
[[ابوبکر محمد بن حسن بن فورک اصفهانی]] مشهور به [[ابن فورک]] [[اهل اصفهان]] بود و پس از گذر ایام [[کودکی]] به [[تحصیل علم]] [[فقه]] پرداخت و برای اقنای خویش از [[استادان]] [[کلام]] بهره برد. <ref>طبقات الشافعیة الکبری، ج ۴، ص۱۲۸.</ref> در سفری که به [[بغداد]] و [[بصره]] داشت از استادان آن [[شهرها]] استفاده کرد. <ref>تبیین کذب المفتری، ص۲۳۰.</ref> از [[ابوالحسن باهلی]] [[متکلم]] معروف در کلام و [[مذهب اشعری]] استفاده کرد. در زمینه [[حدیث]] از [[احمد بن محمود بن خرزاد اهوازی]] و [[عبداللّه بن جعفر بن فارس اصفهانی]] استفاده کرد. <ref>سیر اعلام النبلاء، ج ۷، ص۲۱۴.</ref> او در سفری که به [[مکه]] داشت از دیبلی نیز حدیث شنید <ref>المنتخب من السیاق، ص۷.</ref> و در [[ادبیات عرب]]، نحو<ref>تبیین کذب المفتری، ص۲۳۰.</ref> و [[تفسیر]] [[مهارت]] یافت. و سُبکی او را از [[فقیهان]] [[شافعی]]<ref>طبقات الشافعیة الکبری، ج ۴، ص۱۲۸.</ref> و [[ابن قطلوبغا]] از فقیهان [[حنفی]] شمرده است. <ref>تاج التراجم، ص۲۱۳.</ref> او در این میان به بحث‌های [[کلامی]] [[شهرت]] یافته بود و متکلمی [[اشعری]] شمرده می‌‌شد. <ref>تبیین کذب المفتری، ص۲۳۰.</ref> [[ابن فورک]] آموخته‌های خویش را به دیگران نیز انتقال می‌‌داد. بسیاری از او حدیث شنیدند و گروهی در زمینه فقه و گروهی در زمینه کلام از او بهره بردند. [[ابوبکر بیهقی]]، [[ابوالقاسم قشیری]] و [[حاکم نیشابوری]] از جمله کسانی هستند که از او استفاده کردند. <ref>سیر اعلام النبلاء، ج ۱۷، ص۲۱۵ و ۲۱۶.</ref>
از حوادث مهم [[زمان]] او اختلافاتی است که بین [[شیعه]] و [[سنی]] در [[اصفهان]] رخ داد. او در این ماجرا [[زندانی]] شد. <ref> تبیین کذب المفتری، ص۲۳۰.</ref> ابن فورک همچنین با [[افکار]] [[کرامیه]] مخالف بود؛ اما چون کرامیه از طرف [[حکومت]] [[حمایت]] می‌‌شد بر او سخت می‌‌گذشت؛ <ref> طبقات الشافعیة الکبری، ج ۴، ص۱۲۸.</ref> زیرا بارها به جلسات [[مناظره]] [[دعوت]] شد و به بحث پرداخت. <ref> تبیین کذب المفتری، ص۲۳۰.</ref> اصفهانی [[آزار]] بسیاری از کرامیه [[تحمل]] کرد و اتهاماتی بر او وارد می‌‌شد، ولی تبرئه گردید. <ref> طبقات الشافعیة الکبری، ج ۴، ص۱۲۸.</ref> او با آنکه در [[اصفهان]] در [[خدمت]] [[صاحب بن عباد]] بود و [[وزیر]] [[دیلمیان]] به او نظر خوبی داشت، ولی در [[شیراز]] به [[عضدالدوله دیلمی]] پیوست. <ref> تعلیقه انباه الرواة، ج ۳، ص۱۱۱.</ref> مدتی را در [[عراق]] اقامت گزید و سپس به [[ری]] رفت. [[کرامیه]] او را در [[مدرسه]] [[رجاء]] ری به [[مناظره]] خواندند. گرچه نتیجه مناظره معلوم نبود، [[حاکم نیشابوری]] و دیگر بزرگان آن عصر او را به [[نیشابور]] [[دعوت]] کردند. حاکم، [[خانه]] و مدرسه‌ای برای او ساخت و زمینه [[مهاجرت]] وی فراهم شد. <ref> تبیین کذب المفتری، ص۲۳۰.</ref> نیشابور که در آن [[روز]] مهد [[علم]] و [[فرهنگ]] بود، آموخته‌های او را گرفت و طالبان علم از او [[علم فقه]] و [[کلام]] آموخته و [[حدیث]] شنیدند. او باز از [[اتهام]] کرامیه مصون نماند و به پایان [[رسالت پیامبر]]{{صل}} متهم شد. از این [[متکلم]] مشهور، بالغ بر صد اثر در [[اصول دین]]، [[اصول فقه]] و [[معانی قرآن]] بر جای ماند. [[ابن فورک]] پس از آخرین مناظره که در [[شهر]] غزنه انجام داد، در راه بازگشت [[مسموم]] شد و در سال ۴۰۶ درگذشت. <ref>طبقات الشافعیة الکبری، ج ۴، ص۱۲۸ و ۱۳۰.</ref> برخی معتقدند وی به علت عقایدش به دست [[محمود غزنوی]] کشته شد. <ref>سیر اعلام النبلاء، ج ۱۷، ص۲۱۶.</ref> جنازه او پس از [[مرگ]] در راه بازگشت از غزنه به نیشابور منتقل شد و در گورستان [[حیره]] آن شهر به خاک سپرده شد. <ref>تبیین کذب المفتری، ص۲۳۰.</ref>
برخی از تألیفات ابن فورک که در منابع ذکر شده عبارت‌اند از: الفصول من تعلیق الاصول، <ref>مناقب آل ابی طالب، ج ۲، ص۱۴۶.</ref> تفسیر القرآن، دقائق الاسرار، مشکل الآثار، طبقات المتکلمین، <ref>هدیة العارفین، ج ۲، ص۶۰.</ref> «شرح اوائل الادلة لابی القاسم البلخی»، «النظامی فی اصول الدین» که آن را برای [[نظام الملک]] نوشت.<ref>کشف الظنون، ج ۱، ص۲۰۰ و ج ۲، ص۱۹۶۰.</ref> از اینکه این شخص در سال ۴۰۶ درگذشته، انتساب کتاب النظامی به او نمی‌تواند [[صحت]] داشته باشد؛ زیرا خواجه [[نظام]] در ۴۰۸ متولد شد، مگر اینکه به گفته المنتخب من السیاق، ص۷، [[ابن فورک]] در سال ۴۶۰ درگذشته باشد یا آن را برای نظام [[الملک]] ننوشته باشد. الحدود فی الاصول، اسماء الرجال، حل الآیات المتشابهات، غریب القرآن، رسالة فی علم التوحید، الاملاء فی الایضاح و الکشف عن وجوه الاحادیث الوارده، <ref>الاعلام، ج ۶، ص۸۳.</ref> العالم و المتعلم، الانتفاء، اختلاف الشیخین ([[ابوالحسن اشعری]] و [[ابوالعباس قلانسی]])، مقالات الشیخ ابی الحسن الاشعری، نامه ابن فورک به ابواسحاق اسفرایینی، الابانه عن طرق القاصدین و الکشف عن مناهج السالکین و التوفر الی عبادة رب العالمین، <ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۴، ص۴۲۱.</ref> تأویل مشکل الحدیث، <ref>التعدیل و التجریح، ج ۱، ص۷۱.</ref> مشکل القرآن<ref> معجم البلدان، ج ۱، ص۲۳۷.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۳، ص۲۸۹-۲۹۰.</ref>
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۳ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۳''']]
