جعفر بن محمد ریانی

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

جعفر الریّانی در یک سند روایت تفسیر کنز الدقائق نام برده شده که به گزارش از کتاب تأویل الآیات الظاهرة است: «وَ عَنْهُ أَيْضاً قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْعَبَّاسِ عَنْ جَعْفَرٍ الرُّمَّانِيِّ عَنْ حَسَنِ بْنِ حُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِيفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَهُ عَنْ عَلِيٍّ(ع) قَالَ: قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ﴿إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ زَيَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ فَهُمْ يَعْمَهُونَ﴾ قَالَ عَنْ وَلَايَتِنَا».

شرح حال راوی

عنوان مذکور، در کتب رجالی شیعه و سنی ذکر نشده؛ ولی در اسناد روایات قرار گرفته است و «علی بن العباس» از ایشان با عناوین مختلفی مانند جعفر الریانی، جعفر الرمانی، جعفر بن محمد الرمانی، جعفر بن محمد، جعفر بن محمد الزهری الرمانی، جعفر بن محمد الزهری، جعفر بن محمد بن الحسین الزهری، جعفر بن محمد بن الحسین و جعفر بن محمد بن الحسین الرمانی روایت کرده است.

نام راوی در منبع اصلی، یعنی در تأویل الآیات الظاهره، و در تفسیر البرهان و بحار الأنوار به نقل از تأویل الآیات الظاهرة، «جعفر الرمانی» ثبت شده است.

طبقه راوی

تاریخ ولادت و وفات راوی مشخص نیست؛ ولی محمد بن الحسین الأشنانی و علی بن العباس البجلی از وی روایت کرده‌اند و او نیز از محمد بن جبلة روایت کرده است، بنابراین می‌‌توان وی را از راویان قرن سوم هجری به شمار آورد.

آیت‌الله بروجردی احتمال داده که ایشان از راویان طبقه ششم باشند.

استادان و شاگردان راوی

در اسناد روایات، افرادی نظیر الحسن بن علی النخاس، محمد بن الحسین الأشنانی، علی بن العباس البجلی و عثمان بن محمد الألثغ از راوی روایت کرده‌اند که از شاگردان حدیثی ایشان شمرده میشوند و او از کسانی مانند: یحیی بن عبدالحمید الحمانی، محمد بن جبلة، الحسن بن الحسین العابد، عثمان بن سعید العبضائی و الحسن بن الحسین روایت کرده که از استادان حدیثی وی به شمار می‌آیند.

مذهب راوی

با توجه به عدم یادکرد راوی در کتب رجالی، اطلاع دقیقی از مذهب وی در دست نیست؛ اما احادیث او گویای حسن عقیده و تشیع وی هستند؛ نمونه‌ها:

1. «أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ شَهْرِيَارَ الْخَازِنُ بِقِرَاءَتِي عَلَيْهِ مِرَاراً بِمَشْهَدِ مَوْلَانَا أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(ع)قَالَ: أَخْبَرَنِي الشَّيْخُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبُرْسِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو الْقَاسِمِ عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الشَّيْبَانِيُّ الْبَزَّازُ قَالَ أَخْبَرَنَا جَدِّي لِأُمِّي أَبُو الطَّيِّبِ مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ التَّيْمُلِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْعَبَّاسِ الْبَجَلِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الرُّمَّانِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ الْحُسَيْنِ الْعَابِدُ العرمي قَالَ: أَخْبَرَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ عُلْوَانَ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ(ع) قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَبْعَثُ شِيعَتَنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ قُبُورِهِمْ عَلَى مَا كَانَ مِنْهُمْ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْعُيُوبِ وَ وُجُوهُهُمْ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ مُسَكَّنَةٌ رَوْعَاتُهُمْ مَسْتُورَةٌ عَوْرَاتُهُمْ قَدْ أُعْطُوا الْأَمْنَ وَ الْأَمَانَ يَخَافُ النَّاسُ وَ لَا يَخَافُونَ وَ يَحْزَنُ النَّاسُ وَ لَا يَحْزَنُونَ يُحْشَرُونَ عَلَى نُوقٍ لَهَا أَجْنِحَةٌ مِنْ ذَهَبٍ تَتَلَأْلَأُ قَدْ ذُلِّلَتْ مِنْ غَيْرِ رِيَاضَةٍ أَعْنَاقُهَا مِنْ يَاقُوتٍ أَحْمَرَ أَلْيَنَ مِنَ الْحَرِيرِ لِكَرَامَتِهِمْ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى». نمازی شاهرودی با اشاره به روایت فوق نوشته است: "وهذه الرواية تكون قرينة على حُسن عقيدة رواتها وعدم کونهم عامیاً، فإن الثمالي لا يقول هذه الکلمات للعامي".
2. « مُحَمَّدُ بْنُ سُلَيْمَانَ الصَّنْعَانِيِّ قَالَ : حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنِ مُحَمَّدٍ الألثغ قَالَ : حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ الرُّمَّانِيُّ قَالَ : حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنْ اسماعيل : عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ : دَخَلَ عَلِيٍّ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مِنْ آخِرِ اللَّيْلِ فَلَمْ يَزَلِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ يرحب بِهِ حَتَّى دَنَا فاجلسه ثُمَّ قَالَ : يَا عَلِيُّ بِتُّ اللَّيْلَةِ حَيْثُ تَرَى اطْلُبِ الَىَّ رَبِّي وَ اسْأَلْهُ انَّ يَجْمَعُ عَلَيْكَ الُامَّةِ مِنْ بَعْدِي وَ لَكِنْ أَعْطَيْتَ سَبْعَ خِصَالٍ وانت مَعِي ، أَنَا أَوَّلُ مَنْ تَنْشَقُّ عَنْهُ الارض وانت مَعِي وَ لَا فَخْرَ ، وانا أَوَّلُ مَنْ يَرِدُ الْحَوْضَ وانت مَعِي وَ لَا فَخْرَ ، وانا أَوَّلُ مَنْ يَجُوزَ الصِّرَاطَ وانت مَعِي وَ لَا فَخْرَ ، وانا أَوَّلُ مَنْ يَقْرَعَ بَابَ الْجَنَّةِ وانت مَعِي وَ لَا فَخْرَ ، وانا أَوَّلُ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ وانت مَعِي وَ لَا فَخْرَ ، وانا أَوَّلُ مَنْ يَشْرَبُ مِنَ الرَّحِيقِ الْمَخْتُومِ خِتامُهُ مِسْكُ وَفِيُّ ذلِكَ فَلْيَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ وانت مَعِي وَ لَا فَخْرَ ، يَا عَلِيُّ انَّ الرَّجُلُ مِنْ شِيعَتِكَ لَيَشْفَعُ فِي مِثْلِ رَبِيعَةَ وَ مُضَرَ».

جایگاه حدیثی راوی

مقتضای قاعده این است که راوی مورد بحث از راویان مهمل به شمار رود؛ زیرا در کتب رجالی از او یاد نشده است و براین اساس، یکی از محققان نوشته است: "المعنون مهمل، و روایاته سدیدة جدا" ولی به دو قرینه، «حسن حال» وی استظهار می‌شود:

1. روایت متعدد علی بن العباس از وی که پیش از این اشاره شد. شیخ طوسی نوشته است: علی بن العباس المقانعی، له کتاب فضل الشیعة. ذهبی، ذیل عنوان «المقانعی»: "الشیخ المحدث الصدوق، أبو الحسن، علی بن العباس بن الولید البجلی المقانعی الکوفی"؛ "وکان ثقة".
2. قرار گرفتنش در سند روایت تفسیر القمی.

منابع

1. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۵