|
|
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| | | #تغییر_مسیر [[اقدامات اولیه پیامبر در مدینه]] |
| {{امامت}}
| |
| <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| |
| <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[اقدامات اولیه پیامبر در حدیث]] - [[اقدامات اولیه پیامبر در نهج البلاغه]] - [[اقدامات اولیه پیامبر در تاریخ اسلامی]]</div>
| |
| <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[اقدامات اولیه پیامبر (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| |
| <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| |
| | |
| ==مقدمه==
| |
| *در پی افزایش فشارها و بدرفتاری‌های [[مشرکان]] [[مکه]] و سرانجام، [[تصمیم]] آنها به [[قتل]] شبانه [[رسول خدا]]{{صل}}، آن [[حضرت]] که به دست [[فرشته وحی]] از [[توطئه]] خبردار شده بود، [[تصمیم]] گرفتند هرچه زودتر به [[مدینه]] [[مهاجرت]] کنند. [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} در شبی که قرار بود [[رسول اکرم]]{{صل}} کشته شود، در بستر او خوابید و مهم‌ترین [[هجرت]] [[تاریخ]] آغاز شد. [[مسلمانان]] [[مدینه]] که از حرکت [[پیامبر]]{{صل}} به سوی شهرشان [[آگاه]] شده بودند، آماده بودند تا مقدم [[پیامبر]]{{صل}} را گرامی بدارند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۹۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۰.</ref>.
| |
| *پس از چند روز [[انتظار]]، سرانجام. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در روز [[دوشنبه]]، دوازدهم [[ربیع‌الاول]] به محله "قبا" که یکی از محله‌های [[یثرب]] به شمار می‌آید<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ص۱۸۰؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۶۳.</ref> وارد شد. آن [[حضرت]] تا [[روز جمعه]] در [[قبا]] بود<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ص۲۶۳؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۹۴؛ علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۷۹.</ref><ref>[[حسین قاضی خانی|قاضی خانی، حسین]]، [[اقدامات اولیه پیامبر (مقاله)|اقدامات اولیه پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۴۸.</ref>.
| |
| | |
| ==[[مسجد قبا]]==
| |
| *[[پیامبر]]{{صل}} در مدت کوتاهی که در [[قبا]] بودند [[دستور]] ساختن [[مسجد قبا]] را صادر کردند<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ص۲۶۳؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۹۴غ علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۷۹.</ref> و این، نخستین مسجدی بود که در [[اسلام]] بنا می‌شد<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۹۴؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۵۰۰؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۳۹۴.</ref><ref>[[حسین قاضی خانی|قاضی خانی، حسین]]، [[اقدامات اولیه پیامبر (مقاله)|اقدامات اولیه پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۴۹.</ref>.
| |
| | |
| ==[[ورود پیامبر خاتم به مدینه]]==
| |
| *[[رسول خدا]]{{صل}} [[روز جمعه]] از [[قبا]] حرکت کردند و در وادی "رانوناء" که در محله بنی سالم بن عوف بود، [[نماز جمعه]] خواندند، و این، نخستین [[نماز جمعه]] [[پیامبر]]{{صل}} در [[مدینه]] بود<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۹۴؛ علی بن الحسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۷۹.</ref>.
| |
| *بزرگان [[قبایل]] [[مدینه]]، هر کدام از [[پیامبر]]{{صل}} تقاضا کردند که آن [[حضرت]] در منزل ایشان وارد شوند؛ اما [[پیامبر]]{{صل}} می‌فرمود: "راه شتر را باز بگذارید. او [[مأمور]] است". سرانجام شتر [[پیامبر]]{{صل}} در محله بنی‌مالک بن نجار زانو به [[زمین]] زد، و از آنجا که هنگام زانو زدن شتر، [[ابوایوب انصاری]]، زاد و توشه [[حضرت]] را به [[خانه]] خود برده بود، [[رسول خدا]]{{صل}} در منزل وی سکونت گزید<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم والملوک، ج۲، ص۳۹۶.</ref> و تا هفت ماه آنجا ماند<ref>[[حسین قاضی خانی|قاضی خانی، حسین]]، [[اقدامات اولیه پیامبر (مقاله)|اقدامات اولیه پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۴۹.</ref>.
| |
| | |
| ==نخستین اقدامات [[پیامبر]]{{صل}} در [[مدینه]]==
| |
| *[[پیامبر]]{{صل}} به شهری قدم نهاده بود که مردمانش، خود، [[اسلام]] را پذیرفته و [[حضرت]] را به شهرشان [[دعوت]] کرده بودند. این، [[بهترین]] [[فرصت]] برای نهادینه کردن [[اسلام]] و [[رشد]] [[آیین حق]] بود؛ از همین رو، لازم بود اقداماتی اساسی در آغاز ورود [[رسول خدا]]{{صل}} صورت گیرد<ref>[[حسین قاضی خانی|قاضی خانی، حسین]]، [[اقدامات اولیه پیامبر (مقاله)|اقدامات اولیه پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۴۹.</ref>.
| |
| ===[[بنای مسجدالنبی]]===
| |
| *[[پیامبر]]{{صل}} [[امر]] فرمود در زمینی که شتر ایشان در آن زانو زده بود، مسجدی ساخته شود<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۳۹۴: احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۱؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۳.</ref>. درباره مالک [[زمین]] گفته شده است: آن [[زمین]] که محل نگهداری شتران بود، در ملکیت سهل و سهیل، [[فرزندان]] عمرو بود که در آن زمان به علت فوت [[پدر]]، تحت [[سرپرستی]] [[معاذ بن عفراء]]<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۹۶؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۲، ص۳۹۶.</ref> و یا [[اسعد بن زراره]]<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۴؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة فی احوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۵۳۸.</ref> قرار داشتند. [[پیامبر]]{{صل}}، تقاضای خرید آن [[زمین]] را برای ساختن [[مسجد]] مطرح کرد.
| |
| *آورده‌اند که در پاسخ این تقاضا، سهل و سهیل خواستار هبه [[زمین]] به [[رسول الله]]{{صل}} شدند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۴؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة فی احوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۵۳۸.</ref> یا [[معاذ بن عفراء]] گفت: من سهل و سهیل را [[راضی]] خواهم کرد<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۹۶؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۲، ص۳۹۶.</ref>؛ اما [[پیامبر]]{{صل}} قبول نکرد و [[زمین]] را از آنها خرید<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۴؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة فی احوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۵۳۸.</ref>. این در حالی است که بنا بر [[نقلی]] قابل قبول، نزد [[طبری]]، "[[بنی نجار]]" مالکان [[زمین]] بودند، و در آن چند نخل و قبوری از [[دوران جاهلیت]] وجود داشت. [[پیامبر]]{{صل}} از آنها خواست قیمت [[زمین]] را از [[حضرت]] دریافت کنند؛ اما آنها در پاسخ گفتند: "قیمتی جز [[ثواب]] نزد [[خدا]] نمی‌خواهیم"<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۲، ص۳۶.</ref>. عموم [[مسلمانان]] در ساخت این [[مسجد]] فعالیت داشتند و خود [[حضرت]]، همپای دیگر [[مسلمانان]] در این کار می‌کوشید<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۴-۱۸۵؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۹۶.</ref>. پایه‌های اصلی را تا سه ذراع با سنگ و بقیه را با خشت چیدند. آن گاه چند ستون از چوب خرما برافراشتند و روی آن را با شاخ و برگ نخل‌ها پوشاندند، و چون از ایشان درباره سقف [[مسجد]] پرسیدند، فرمود: "سایه‌بانی چون، سایه‌بان [[موسی]] کافی است"<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۵؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۳، ص۲۱۶.</ref>. از این پس این [[مسجد]]، مرکز فعالیت‌ها و تصمیم‌گیری‌های [[مسلمانان]] و مقر [[فرماندهی]] [[اسلام]] شد.
| |
| *پس از اتمام بنای [[مسجد]]، در اطراف آن منازلی برای [[رسول خدا]]{{صل}} و [[اصحاب]] ساخته شد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۵؛ محمد بن جریر طبری، اعلام الوری یا علام الهدی، ج۱، ص۱۵۸.</ref>. از این منازل، درهایی به [[مسجد]] باز بود که بعدها با [[فرمان الهی]] و [[نزول]] [[جبرئیل]] همه آنها جز در منزل [[پیامبر]]{{صل}} و [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} بسته شد<ref>شیخ طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص۱۵۹-۱۶۰؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۴، ص۴۶۷.</ref><ref>[[حسین قاضی خانی|قاضی خانی، حسین]]، [[اقدامات اولیه پیامبر (مقاله)|اقدامات اولیه پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۵۰-۱۵۱.</ref>.
| |
| | |
| ===[[پیمان مدینه]]===
| |
| *[[اقوام]] اصلی ساکن [[مدینه]]، از طایفه‌های [[اوس]]، [[خزرج]] و [[یهود]] بودند<ref>احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۰۳.</ref>. اوسیان و خزرجیان، سالیان متمادی با هم درگیر بودند؛ به گونه‌ای که، نام جنگ‌های روی‌داده میان آنها، در [[تاریخ]] مشهور است<ref>احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۳۷؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۵۵.</ref>. با حضور [[پیامبر]]{{صل}} [[رهبری]] [[شهر]] به ایشان سپرده شد.
| |
| *یکی از مهم‌ترین اقدامات [[حضرت]]، بستن [[پیمان]] میان [[مهاجران]] و [[انصار]] و نیز میان این دو گروه و [[یهودیان]] [[مدینه]] بود. با نگاهی به مفاد این عهدنامه می‌توان نبوغ [[فکری]] [[رسول خدا]]{{صل}} را در بُعد [[رهبری]] [[جامعه]] را دید، که چگونه ایشان قبایلی را که با هم درگیر بودند و هر کدام [[آداب و رسوم]] [[اجتماعی]] و قبیله‌ای خاص خود را داشتند، کنار هم گرد آورد و آنها را با یکدیگر متحد کرد تا هم مانعی برای جلوگیری از دخالت‌های [[دشمنان]] پدید آورد و هم [[امت]] واحده‌ای را برای پیشبرد مقاصد آسمانی خویش با خود همراه و همگام کند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۰۱-۵۰۴؛ ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۱، ص۲۲۷-۲۲۹.</ref>. این [[پیمان]] را می‌توان یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین ارکان [[پیشرفت]] [[اسلام]] با توجه به اوضاع آن روز [[شهر مدینه]] و منطقه [[حجاز]] دانست<ref>[[حسین قاضی خانی|قاضی خانی، حسین]]، [[اقدامات اولیه پیامبر (مقاله)|اقدامات اولیه پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۵۱.</ref>.
| |
| *'''مفاد عهدنامه:'''
| |
| *[[رسول خدا]]{{صل}} قراردادی برای [[مهاجر]] و [[انصار]] تدوین کرد که در آن، پیمانی نیز با [[یهود]] بست و آنان را در [[دین]] خود آزاد گذاشت و اموالشان را محترم شمرده، شرایطی برای آنان مقرر فرمود که برخی از مفاد آن عبارت‌اند از:
| |
| #[[مؤمنان]] [[پرهیزگار]]، باید بر ضد آن کس که [[طغیان]] کند یا علیه ایشان دسیسه کند یا در صدد [[ظلم]] و [[تعدی]] برآید و یا میان [[مؤمنان]] [[فتنه]] و فسادی کند، قوای خود را به طور دسته جمعی به کار برند؛ اگرچه آن شخص از [[فرزندان]] خود ایشان باشد.
| |
| #[[مؤمنان]] همه با هم [[دوست]] هستند و کاری به دیگران ندارند. از [[یهود]] نیز هر کس از ما [[پیروی]] کند، از [[یاری]] و [[همراهی]] و [[برابری]] ما برخوردار خواهد شد؛ نه به او [[ظلم]] شود و نه [[مسلمانان]] بر ضد او کسی را [[یاری]] کنند.
| |
| #هیچ مؤمنی نباید [[مؤمن]] دیگری را به جای شخص کافری بکشد یا کافری را بر ضد مؤمنی [[یاری]] کند.
| |
| #هرگاه در امری [[اختلاف]] پیدا کردید، باید بدانید که [[مرجع]] شما در حل آن [[اختلاف]]، [[خدا]] و [[رسول]] اویند.
| |
| #[[یهود]] [[بنی‌عوف]] و [[مؤمنان]]، مانند یک امت‌اند، با این تفاوت که [[یهود]] پیرو [[دین]] خود و [[مسلمانان]] نیز تابع [[دین]] خود باشند، و در این [[حکم]]، تفاوتی میان خودشان و بندگانشان نیست. [[یهود]] [[بنی‌النجار]]، [[بنی‌حارث]]، [[بنی‌ساعده]]، [[بنی‌جشم]]، [[بنی‌اوس]] و [[بنی‌ثعلبه]]، همه مانند [[یهود]] [[بنی‌عوف]] در [[حکم]] یک امت‌اند؛ مگر آن کس که [[ظلم]] کند یا مرتکب [[جرم]] و گناهی شود، که در این صورت، خود و خاندانش را به [[هلاکت]] انداخته است<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۰۲؛ ابن سید الناس، عیون الأثر، ج۱، ص۲۲۷.</ref><ref>[[حسین قاضی خانی|قاضی خانی، حسین]]، [[اقدامات اولیه پیامبر (مقاله)|اقدامات اولیه پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۵۱-۱۵۲.</ref>. | |
| | |
| ===[[پیمان برادری]]===
| |
| *[[مهاجران]] از [[اقوام]] و [[نزدیکان]] خود جدا شده و به [[مدینه]] آمده بودند و از لحاظ [[اقتصادی]] نیز وضع رضایت‌بخشی نداشتند. در مقابل، [[انصار]]، آنان را پذیرا شدند و هرکدام که می‌توانستند مهاجری را در منزل خود اسکان می‌دادند و آنها را در [[امور اقتصادی]] [[حمایت]] می‌کردند. به [[دستور]] [[حضرت]]، حدود صد نفر با هم [[پیمان برادری]] بستند تا هرکدام، دیگری را در راه [[حق]] [[یاری]] دهند و پس از [[مرگ]] از هم [[ارث]] ببرند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۰۲-۵۰۳؛ ابن سید الناس، عیون الأثر، ج۱، ص۲۲۷-۲۲۸.</ref><ref>[[حسین قاضی خانی|قاضی خانی، حسین]]، [[اقدامات اولیه پیامبر (مقاله)|اقدامات اولیه پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۵۲.</ref>.
| |
| *اجرای این [[پیمان]] که به [[پیمان]] "[[مؤاخات]]" معروف است، [[اتحاد]] [[مسلمانان]] را محکم‌تر کرد و باعث تقویت [[روحیه]] [[مهاجران]] شد. پیوند میان [[رسول خدا]]{{صل}} با [[علی بن ابی طالب]]{{ع}}<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۰۵-۵۰۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۴.</ref>، [[حمزه]]، [[عموی پیامبر]]{{صل}} با [[زید بن حارثه]] ([[غلام]] آزاد شده [[رسول اکرم]]{{صل}})<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۰۵؛ ابن سید الناس، عیون الأثر، ج۱، ص۲۳۰.</ref>، [[ابوبکر]] با [[خارجه بن زهیر]]<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۰۵؛ ابن سید الناس، عیون الأثر، ج۱، ص۲۳۰.</ref> و [[عمر]] با [[عتبان بن مالک]]، نمونه‌هایی از این [[برادری]] است<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۰۵؛ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی أحوال انفس النفیس، ج۱، ص۳۵۳.</ref>.
| |
| *گفته‌اند که [[نزول]] [[آیه]] {{متن قرآن|وَالَّذِينَ آمَنُوا مِنْ بَعْدُ وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا مَعَكُمْ فَأُولَئِكَ مِنْكُمْ وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}}<ref>«و کسانی که پس از آن ایمان آورده و هجرت گزیده و همراه شما جهاد کرده‌اند از شمایند و در کتاب خداوند خویشاوندان (در ارث‌بری) نسبت به همدیگر (از دیگران) سزاوارترند؛ بی‌گمان خداوند به هر چیزی داناست» سوره انفال، آیه ۷۵.</ref>. [[حکم]] [[ارث]] بردن بر اساس [[مؤاخات]] [[نسخ]] شد<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۵۰۵؛ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی احوال انفس النفیس، ج۱، ص۳۵۳.</ref>.
| |
| *به نظر می‌رسد [[عقد اخوت]]، دو بار بسته شده است: یک بار در [[مکه]]، در میان [[مهاجران]]، مانند [[عقد اخوت]] [[ابوبکر]] و [[عمر]]، [[عثمان]] و [[عبدالرحمان بن عوف]]، [[حمزه]] و [[زید بن حارثه]]، [[پیامبر]]{{صل}} و [[علی]]{{ع}}<ref>نورالدین علی السمهودی، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، ج۱، ص۲۰۷؛ حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۱۴؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲۴، ص۱۳۷.</ref>؛ بار دوم در [[مدینه]]، میان [[مهاجر]] و [[انصار]]<ref>[[حسین قاضی خانی|قاضی خانی، حسین]]، [[اقدامات اولیه پیامبر (مقاله)|اقدامات اولیه پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۵۲-۱۵۳.</ref>.
| |
| ===[[انتشار اسلام]]===
| |
| *با [[فعالیت‌های پیامبر]]{{صل}} در [[شهر مدینه]]، دیری نپایید که اکثر ساکنان آن، [[اسلام]] آوردند، و خانه‌ای نبود که همه یا برخی از آنان [[مسلمان]] نشده باشند. تنها چند [[خانواده]] انگشت‌شمار بر [[آیین]] [[جاهلی]] خود باقی مانده بودند، و این، نشان کوشش [[رسول‌الله]]{{صل}} برای انتشار [[اسلام در مدینه]] است<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۴۳۷.</ref><ref>[[حسین قاضی خانی|قاضی خانی، حسین]]، [[اقدامات اولیه پیامبر (مقاله)|اقدامات اولیه پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۱۵۳.</ref>.
| |
| | |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| * [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[حسین قاضی خانی|قاضی خانی، حسین]]، [[اقدامات اولیه پیامبر (مقاله)|اقدامات اولیه پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱''']]
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| | |
| {{پانویس}}
| |
| | |
| [[رده:مدخل]]
| |
| [[رده:اقدامات اولیه پیامبر]]
| |
