ابومنفعه حنفی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'رده:صحابه پیامبر' به 'رده:اصحاب پیامبر') |
جز (جایگزینی متن - 'داود' به 'داوود') |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[ابومنفعه حنفی در تراجم و رجال]] - [[ابومنفعه حنفی در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
این [[کنیه]] ساختگی است و به اعتبار نام فرزندش منفعه که در [[سند]] روایتی از پدرش [[روایت]] کرده، برگرفته شده است و به آن [[شهرت]] دارد<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۸ و ج۶، ص۳۰۲۴.</ref>. | این [[کنیه]] ساختگی است و به اعتبار نام فرزندش منفعه که در [[سند]] روایتی از پدرش [[روایت]] کرده، برگرفته شده است و به آن [[شهرت]] دارد<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۸ و ج۶، ص۳۰۲۴.</ref>. | ||
[[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۸.</ref> می‌گوید: نام ابومنفعه، کُلَیب است و فرزندش منفعه [[راوی]] اوست. او در جایی دیگر<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۹.</ref> می‌گوید: [[کُلَیب بن منفعة بن کُلَیب]]، راوی جدش کلیب است. سپس ابونعیم با ذکر | [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۸.</ref> می‌گوید: نام ابومنفعه، کُلَیب است و فرزندش منفعه [[راوی]] اوست. او در جایی دیگر<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۹.</ref> می‌گوید: [[کُلَیب بن منفعة بن کُلَیب]]، راوی جدش کلیب است. سپس ابونعیم با ذکر سلسله سندی ادامه می‌دهد: [[یحیی بن عبدالحمید حمّانی]] راوی می‌گوید: کلیب بن منفعه بن کلیب از جدش گوید: از [[رسول خدا]] {{صل}} پرسیدم: "ای رسول خدا {{صل}} به چه کسانی [[نیکی]] کنم؟ فرمود: [[مادر]] و پدرت و [[خواهر]] و برادرت و نزدیکانت از این افراد که این [[حق]] [[واجب]] و [[صله رحم]] است". | ||
ابونعیم با ذکر سند دیگری می‌گوید: کلیب بن منفعه، همین روایت را از پدرش از جدش نقل می‌کند. ناگفته نماند که ابونعیم، این روایت را از طرق مختلفی از ابومنفعه نقل کرده و تنها در یک مورد است که این روایت از غیر طریق ابومنفعه از رسول خدا{{صل}} روایت شده است<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۸-۲۳۹۹.</ref>. [[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۶، ص۳۰۲.</ref> همان سلسله سند را که "کلیب بن منفعه" از جدش باشد، از طریق [[ضمضم ب ن عمرو]] [[حنفی]] گزارش کرده است. او می‌افزاید: [[ | ابونعیم با ذکر سند دیگری می‌گوید: کلیب بن منفعه، همین روایت را از پدرش از جدش نقل می‌کند. ناگفته نماند که ابونعیم، این روایت را از طرق مختلفی از ابومنفعه نقل کرده و تنها در یک مورد است که این روایت از غیر طریق ابومنفعه از رسول خدا {{صل}} روایت شده است<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۸-۲۳۹۹.</ref>. [[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۶، ص۳۰۲.</ref> همان سلسله سند را که "کلیب بن منفعه" از جدش باشد، از طریق [[ضمضم ب ن عمرو]] [[حنفی]] گزارش کرده است. او می‌افزاید: [[ابوداوود]] می‌گوید: کلیب از جدش روایت می‌کند، اما نام جد کلیب بن منفعه را نمی‌برد. در صورتی که [[ابن منده]]، جد وی را کلیب می‌داند و با این حال، ابن حجر می‌افزاید: در جایی ندیدم که منفعه از کلیب روایتی نقل کرده باشد. | ||
این نام در منابع به دو شکل ابومنفعه و ابومنقعه، و همچنین با [[القاب]] حنفی، ثقفی و انماری آمده و اطلاعات مشابهی در مورد اینها گزارش شده است. در کتاب معرفة الصحابه هر دو [[لقب]] حنفی و ثقفی، یکی در متن و دیگری در پاورقی به نقل از نسخه دیگری از آن کتاب آمده است<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۸ و ج۶، ص۳۰۲۴.</ref> و برخی، همین [[روایت]] را از طریق ابومنفعه ثقفی نقل کرده‌اند<ref>ذهبی، ج۲، ص۲۰۶؛ ابن اثیر، ج۵، ص۳۰۷.</ref>. | این نام در منابع به دو شکل ابومنفعه و ابومنقعه، و همچنین با [[القاب]] حنفی، ثقفی و انماری آمده و اطلاعات مشابهی در مورد اینها گزارش شده است. در کتاب معرفة الصحابه هر دو [[لقب]] حنفی و ثقفی، یکی در متن و دیگری در پاورقی به نقل از نسخه دیگری از آن کتاب آمده است<ref>ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۸ و ج۶، ص۳۰۲۴.</ref> و برخی، همین [[روایت]] را از طریق ابومنفعه ثقفی نقل کرده‌اند<ref>ذهبی، ج۲، ص۲۰۶؛ ابن اثیر، ج۵، ص۳۰۷.</ref>. | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۲: | ||
[[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۷، ص۳۲۱.</ref> به نقل از بَغَوی می‌گوید: ابومنفعه از [[قبیله]] [[بنو حنیفه]] و ساکن [[بصره]] بود که در کتاب موجود [[بغوی]] یافت نشد. [[ذهبی]]<ref>ذهبی، ج۲، ص۲۰۶.</ref> با استناد به [[ابن منده]]، [[ابونعیم]]، [[ابوموسی]] و ابن عبدالبر، ابومنفعه ثقفی را [[بصری]] می‌داند؛ در صورتی که در کتاب الاستیعاب، ابومنفعه، مطلق و بدون [[لقب]] آمده و از [[صحابه]] شمرده شده و آن روایت نیز بدو منسوب است<ref>ابن عبد البر، ج۴، ص۳۲۶.</ref>. [[ابن اثیر]]<ref>ابن اثیر، ج۵، ص۳۰۷.</ref> ضمن استدراکی بر گفته ابن منده که وی را [[حنفی]] نامیده است، می‌گوید: گرچه ابونعیم و ابوموسی وی را ثقفی دانسته‌اند، اما ابومنفعه حنفی و ابومنفعه ثقفی یکی هستند. | [[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۷، ص۳۲۱.</ref> به نقل از بَغَوی می‌گوید: ابومنفعه از [[قبیله]] [[بنو حنیفه]] و ساکن [[بصره]] بود که در کتاب موجود [[بغوی]] یافت نشد. [[ذهبی]]<ref>ذهبی، ج۲، ص۲۰۶.</ref> با استناد به [[ابن منده]]، [[ابونعیم]]، [[ابوموسی]] و ابن عبدالبر، ابومنفعه ثقفی را [[بصری]] می‌داند؛ در صورتی که در کتاب الاستیعاب، ابومنفعه، مطلق و بدون [[لقب]] آمده و از [[صحابه]] شمرده شده و آن روایت نیز بدو منسوب است<ref>ابن عبد البر، ج۴، ص۳۲۶.</ref>. [[ابن اثیر]]<ref>ابن اثیر، ج۵، ص۳۰۷.</ref> ضمن استدراکی بر گفته ابن منده که وی را [[حنفی]] نامیده است، می‌گوید: گرچه ابونعیم و ابوموسی وی را ثقفی دانسته‌اند، اما ابومنفعه حنفی و ابومنفعه ثقفی یکی هستند. | ||
با توجه به معلوم بودن نام و [[نسب]] راویانی که از ابومنفعه روایت کرده‌اند و نیز تصریح [[محدثان]] و [[مورخان]] به انتساب ابومنفعه به بنو حنیفه، به [[گمان]] [[قوی]]، ابو منفعه حنفی صحیح باشد و البته روشن است که احتمال تصحیف حنفی به ثقفی زیاد است<ref>ر.ک: ابومنفعه حنفی.</ref>. اهل لغت ذیل واژه "نفع"، ابومنفعه ثقفی را [[شاهد]] آورده‌اند و می‌گویند: او غیر از ابومنقعه (با قاف) انماری است و این (ابومنقعه) تصحیف آن (ابومنفعه) نیست؛ چنان که برخی این را توهم کرده‌اند<ref>زبیدی، ج۵، ص۵۲۷؛ فیروزآبادی، ج۳، ص۸۹.</ref>. اگر تصحیف میان [[کنیه‌ها]] را بپذیریم اما در مورد لقب‌ها این احتمال ضعیف‌تر است که ثقفی به انماری تصحیف شده باشد. | با توجه به معلوم بودن نام و [[نسب]] راویانی که از ابومنفعه روایت کرده‌اند و نیز تصریح [[محدثان]] و [[مورخان]] به انتساب ابومنفعه به بنو حنیفه، به [[گمان]] [[قوی]]، ابو منفعه حنفی صحیح باشد و البته روشن است که احتمال تصحیف حنفی به ثقفی زیاد است<ref>ر. ک: ابومنفعه حنفی.</ref>. اهل لغت ذیل واژه "نفع"، ابومنفعه ثقفی را [[شاهد]] آورده‌اند و می‌گویند: او غیر از ابومنقعه (با قاف) انماری است و این (ابومنقعه) تصحیف آن (ابومنفعه) نیست؛ چنان که برخی این را توهم کرده‌اند<ref>زبیدی، ج۵، ص۵۲۷؛ فیروزآبادی، ج۳، ص۸۹.</ref>. اگر تصحیف میان [[کنیه‌ها]] را بپذیریم اما در مورد لقب‌ها این احتمال ضعیف‌تر است که ثقفی به انماری تصحیف شده باشد. | ||
[[عظیم آبادی]]<ref>عظیم آبادی، ج۱۴، ص۳۴-۳۵.</ref> نیز در معرفی [[کلیب بن منفعه]]، وی را حنفی و بصری شناسانده است و با نقل گزارشی از [[ابوبکر بن عیسی بغدادی]] می‌گوید: وی [[صحابی]] و از ساکنان جمص بود. همچنین عظیم آبادی می‌افزاید: کلیب بن منفعه از جدش [[بکر بن حارث]] روایت کرده است، و به نقل از الاصابه می‌گوید: بکر بن حارث انماری، همان ابومنفعه انماری [[صحابی]] است. این سخن با استناد به قول [[ترمذی]] و ابن شاهین است که وی را از [[صحابه]] شمرده‌‍اند. سپس عظیم آبادی<ref>عظیم آبادی، ج۱۴، ص۳۴-۳۵.</ref> با استناد به قول ابن قانع<ref>ابن قانع، ج۱، ص۱۰۳-۱۰۲.</ref> می‌گوید: او بکر بن حارث است و سپس همان [[روایت]] بالا را از [[کلیب]] بن منفعه از جدش می‌آورد. با توجه به این استدلال‌ها و اختلاف‌هایی که در نام و [[کنیه]] انماری وجود دارد، معلوم نیست چرا عظیم آبادی، بکر بن حارث را که انماری است و به أَنمار [[نسب]] می‌برد، [[حنفی]] خوانده است.<ref>[[محمود حیدری آقایی|حیدری آقایی، محمود]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابومنفعه حنفی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۵۳۱.</ref> | [[عظیم آبادی]]<ref>عظیم آبادی، ج۱۴، ص۳۴-۳۵.</ref> نیز در معرفی [[کلیب بن منفعه]]، وی را حنفی و بصری شناسانده است و با نقل گزارشی از [[ابوبکر بن عیسی بغدادی]] می‌گوید: وی [[صحابی]] و از ساکنان جمص بود. همچنین عظیم آبادی می‌افزاید: کلیب بن منفعه از جدش [[بکر بن حارث]] روایت کرده است، و به نقل از الاصابه می‌گوید: بکر بن حارث انماری، همان ابومنفعه انماری [[صحابی]] است. این سخن با استناد به قول [[ترمذی]] و ابن شاهین است که وی را از [[صحابه]] شمرده‌‍اند. سپس عظیم آبادی<ref>عظیم آبادی، ج۱۴، ص۳۴-۳۵.</ref> با استناد به قول ابن قانع<ref>ابن قانع، ج۱، ص۱۰۳-۱۰۲.</ref> می‌گوید: او بکر بن حارث است و سپس همان [[روایت]] بالا را از [[کلیب]] بن منفعه از جدش می‌آورد. با توجه به این استدلال‌ها و اختلاف‌هایی که در نام و [[کنیه]] انماری وجود دارد، معلوم نیست چرا عظیم آبادی، بکر بن حارث را که انماری است و به أَنمار [[نسب]] می‌برد، [[حنفی]] خوانده است.<ref>[[محمود حیدری آقایی|حیدری آقایی، محمود]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابومنفعه حنفی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۵۳۱.</ref> | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۴: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:اعلام]] | [[رده:اعلام]] | ||
[[رده:اصحاب پیامبر]] | [[رده:اصحاب پیامبر]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۷ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۴۰
ابومنفعه حنفی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابومنفعه حنفی در تراجم و رجال - ابومنفعه حنفی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
این کنیه ساختگی است و به اعتبار نام فرزندش منفعه که در سند روایتی از پدرش روایت کرده، برگرفته شده است و به آن شهرت دارد[۱].
ابونعیم[۲] می‌گوید: نام ابومنفعه، کُلَیب است و فرزندش منفعه راوی اوست. او در جایی دیگر[۳] می‌گوید: کُلَیب بن منفعة بن کُلَیب، راوی جدش کلیب است. سپس ابونعیم با ذکر سلسله سندی ادامه می‌دهد: یحیی بن عبدالحمید حمّانی راوی می‌گوید: کلیب بن منفعه بن کلیب از جدش گوید: از رسول خدا (ص) پرسیدم: "ای رسول خدا (ص) به چه کسانی نیکی کنم؟ فرمود: مادر و پدرت و خواهر و برادرت و نزدیکانت از این افراد که این حق واجب و صله رحم است".
ابونعیم با ذکر سند دیگری می‌گوید: کلیب بن منفعه، همین روایت را از پدرش از جدش نقل می‌کند. ناگفته نماند که ابونعیم، این روایت را از طرق مختلفی از ابومنفعه نقل کرده و تنها در یک مورد است که این روایت از غیر طریق ابومنفعه از رسول خدا (ص) روایت شده است[۴]. ابن حجر[۵] همان سلسله سند را که "کلیب بن منفعه" از جدش باشد، از طریق ضمضم ب ن عمرو حنفی گزارش کرده است. او می‌افزاید: ابوداوود می‌گوید: کلیب از جدش روایت می‌کند، اما نام جد کلیب بن منفعه را نمی‌برد. در صورتی که ابن منده، جد وی را کلیب می‌داند و با این حال، ابن حجر می‌افزاید: در جایی ندیدم که منفعه از کلیب روایتی نقل کرده باشد.
این نام در منابع به دو شکل ابومنفعه و ابومنقعه، و همچنین با القاب حنفی، ثقفی و انماری آمده و اطلاعات مشابهی در مورد اینها گزارش شده است. در کتاب معرفة الصحابه هر دو لقب حنفی و ثقفی، یکی در متن و دیگری در پاورقی به نقل از نسخه دیگری از آن کتاب آمده است[۶] و برخی، همین روایت را از طریق ابومنفعه ثقفی نقل کرده‌اند[۷].
ابن حجر[۸] به نقل از بَغَوی می‌گوید: ابومنفعه از قبیله بنو حنیفه و ساکن بصره بود که در کتاب موجود بغوی یافت نشد. ذهبی[۹] با استناد به ابن منده، ابونعیم، ابوموسی و ابن عبدالبر، ابومنفعه ثقفی را بصری می‌داند؛ در صورتی که در کتاب الاستیعاب، ابومنفعه، مطلق و بدون لقب آمده و از صحابه شمرده شده و آن روایت نیز بدو منسوب است[۱۰]. ابن اثیر[۱۱] ضمن استدراکی بر گفته ابن منده که وی را حنفی نامیده است، می‌گوید: گرچه ابونعیم و ابوموسی وی را ثقفی دانسته‌اند، اما ابومنفعه حنفی و ابومنفعه ثقفی یکی هستند.
با توجه به معلوم بودن نام و نسب راویانی که از ابومنفعه روایت کرده‌اند و نیز تصریح محدثان و مورخان به انتساب ابومنفعه به بنو حنیفه، به گمان قوی، ابو منفعه حنفی صحیح باشد و البته روشن است که احتمال تصحیف حنفی به ثقفی زیاد است[۱۲]. اهل لغت ذیل واژه "نفع"، ابومنفعه ثقفی را شاهد آورده‌اند و می‌گویند: او غیر از ابومنقعه (با قاف) انماری است و این (ابومنقعه) تصحیف آن (ابومنفعه) نیست؛ چنان که برخی این را توهم کرده‌اند[۱۳]. اگر تصحیف میان کنیه‌ها را بپذیریم اما در مورد لقب‌ها این احتمال ضعیف‌تر است که ثقفی به انماری تصحیف شده باشد.
عظیم آبادی[۱۴] نیز در معرفی کلیب بن منفعه، وی را حنفی و بصری شناسانده است و با نقل گزارشی از ابوبکر بن عیسی بغدادی می‌گوید: وی صحابی و از ساکنان جمص بود. همچنین عظیم آبادی می‌افزاید: کلیب بن منفعه از جدش بکر بن حارث روایت کرده است، و به نقل از الاصابه می‌گوید: بکر بن حارث انماری، همان ابومنفعه انماری صحابی است. این سخن با استناد به قول ترمذی و ابن شاهین است که وی را از صحابه شمرده‌‍اند. سپس عظیم آبادی[۱۵] با استناد به قول ابن قانع[۱۶] می‌گوید: او بکر بن حارث است و سپس همان روایت بالا را از کلیب بن منفعه از جدش می‌آورد. با توجه به این استدلال‌ها و اختلاف‌هایی که در نام و کنیه انماری وجود دارد، معلوم نیست چرا عظیم آبادی، بکر بن حارث را که انماری است و به أَنمار نسب می‌برد، حنفی خوانده است.[۱۷]
منابع
پانویس
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۸ و ج۶، ص۳۰۲۴.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۸.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۹.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۸-۲۳۹۹.
- ↑ ابن حجر، ج۶، ص۳۰۲.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۳۹۸ و ج۶، ص۳۰۲۴.
- ↑ ذهبی، ج۲، ص۲۰۶؛ ابن اثیر، ج۵، ص۳۰۷.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۳۲۱.
- ↑ ذهبی، ج۲، ص۲۰۶.
- ↑ ابن عبد البر، ج۴، ص۳۲۶.
- ↑ ابن اثیر، ج۵، ص۳۰۷.
- ↑ ر. ک: ابومنفعه حنفی.
- ↑ زبیدی، ج۵، ص۵۲۷؛ فیروزآبادی، ج۳، ص۸۹.
- ↑ عظیم آبادی، ج۱۴، ص۳۴-۳۵.
- ↑ عظیم آبادی، ج۱۴، ص۳۴-۳۵.
- ↑ ابن قانع، ج۱، ص۱۰۳-۱۰۲.
- ↑ حیدری آقایی، محمود، مقاله «ابومنفعه حنفی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۵۳۱.