رشد روحیه صبر و استقامت به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

::::::«یکی از [[ارکان انتظار]] [[فرج]]، [[صبر]] و [[پایداری]] است و [[انسان]] [[منتظر]] در واقع کسی است که همه [[سختی‌ها]] و ناملایمات را به [[امید]] رسیدن به [[آرمان]] بلند خویش، [[تحمل]] می‌‌کند و از فشار و تهدید [[زورگویان]] و طعنه و [[تکذیب]] نابخردان، [[هراس]] به [[دل]] راه نمی‌دهد؛ از همین‌رو در [[روایات]]، [[صبر]] و [[انتظار]] همواره قرین یکدیگر بوده و [[فضیلت]] بسیاری برای صبرپیشگان در [[زمان غیبت]] برشمرده شده است. [[حضرت]] [[سیدالشهدا]]{{ع}} که خود والاترین [[مظهر]] [[صبر]] و [[مقاومت]] در راه ادای [[تکلیف الهی]] است، در بیان [[مقام]] منتظرانی که [[صبر]] و [[شکیبایی]] پیشه ساخته و بر [[آرمان]] خویش [[پایداری]] می‌‌ورزند، می‌‌فرماید: "در میان ما [[اهل بیت]]، [[دوازده مهدی]] وجود دارد که اولین آن‌ها [[امیرمؤمنان]] [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} و آخرینشان نهمین [[فرزند من]] است. اوست [[قیام]] کننده به [[حق]]. [[خداوند]] با او، [[زمین]] را پس از آن‌که مرده است، زنده می‌‌کند و [[دین حق]] را به دست او برهمه [[ادیان]] [[غلبه]] می‌دهد؛ اگرچه [[مشرکان]] نپسندند. برای او غیبتی است که گروهی در آن از [[دین خدا]] برمی‌گردند و گروهی دیگر بر [[دین]] خود ثابت می‌‌مانند که این گروه را اذیت کرده و به آن‌ها می‌‌گویند: پس این [[وعده]] چه شد، اگر راست می‌‌گویید؟ [[آگاه]] باشید آن‌که در [[زمان غیبت]] او بر اذیت و [[تکذیب]] [[صبر]] کند، همانند کسی است که در مقابل [[رسول خدا]]{{صل}} با [[شمشیر]] به [[جهاد]] برخاسته است"<ref>{{متن حدیث| مِنَّا اثْنَا عَشَرَ مَهْدِيّاً أَوَّلُهُمْ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ آخِرُهُمُ التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِي وَ هُوَ الْإِمَامُ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ يُحْيِي اللَّهُ‏ بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ يُظْهِرُ بِهِ دِيْنَ الْحَقِ‏ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ‏ لَهُ غَيْبَةٌ يَرْتَدُّ فِيهَا أَقْوَامٌ وَ يَثْبُتُ فِيهَا عَلَى الدِّينِ آخَرُونَ فَيُؤْذَوْنَ وَ يُقَالُ لَهُمْ‏ مَتى‏ هذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ‏ أَمَا إِنَ‏ الصَّابِرَ فِي‏ غَيْبَتِهِ‏ عَلَى‏ الْأَذَى‏ وَ التَّكْذِيبِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِ بِالسَّيْفِ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ}}؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ج۱، ص۳۱۷.</ref>.

::::::«[[صبر]] شاه‌راه [[سعادت دنیا]] و [[آخرت]] [[انسان‌ها]] می‌باشد و انسان‌هایی می‌توانند به موفقیت و [[ظفر]] برسند که در همه امور اعم از فردی و [[اجتماعی]] [[صابر]] باشند. [[صبر]] در فرامین [[دینی]] از [[جایگاه]] بسیار مهم و بالایی برخوردار می‌باشد در روایتی که پیرامون [[صبر]] آمده است می‌خوانیم: {{متن حدیث|رَأْسُ طَاعَةِ اللَّهِ الصَّبْرُ وَ الرِّضَا عَنِ اللَّهِ فِيمَا أَحَبَّ الْعَبْدُ أَوْ كَرِهَ}}. یعنی [[صبر]] سرلوحه [[اطاعت خداوند]] در محبوبات و مکروهات می‌باشد. در برخی [[روایات]] پیرامون [[صبر]] آمده است: {{متن حدیث|لَا إِيمَانَ لِمَنْ لَا صَبْرَ لَهُ}} یا اینکه [[صبر]] برای [[ایمان]] همچون سر برای [[بدن]] می‌باشد و همان‌طور که [[بدن]] بدون سر نمی‌تواند باشد [[ایمان]] هم بدون [[صبر]] نمی‌تواند باشد»<ref>[[رضا انصاری|انصاری، رضا]]، [[پیش‌درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار (مقاله)|پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار]]، ص ؟؟</ref>.

::::::«[[انسان]] [[منتظر]] برای ادای [[رسالت]] سنگین خود، باید در برابر حوادث و [[سختی‌ها]] بایستد‌. استحکام‌ و پختگی او نیز از [[معرفت]] و [[آگاهی]] و توانایی‌اش سرچشمه می‌گیرد. از این‌رو مهم‌ترین [[دعا]] و خواسته او از [[خداوند]]، فزونی [[شناخت]] نسبت به [[حجت]] حاضر و [[استقامت]] در این مسیر است: خدایا‌! خودت‌ را به من بشناسان... مرا در راه دینت [[استوار]] گردان و به من [[صبر]] عطا کن!... مرا بر [[اطاعت]] او [[قدرت]] ده و بر [[پیروی]] از او [[پایداری]] عطا کن! مرا‌ در‌ گروه‌ و از [[یاران]] و [[یاوران]] او و آنان‌ که‌ راضی‌ به کارهای اویند قرار ده و این [[عقیده]] را در زندگی‌ام و نه در هنگام مردن از من مگیر تا آن هنگام که‌ ما‌ را‌ بر این [[عقیده]] بمیرانی؛ نه شکّ داشته باشیم‌ و نه‌ پیمان‌شکن و نه تکذیب‌کننده باشیم. خدایا! در ظهورش شتاب کن و به [[یاری]] خود تأییدش نما و یاورش را [[یاری]] کن<ref>نعمانی، محمد بن ابراهیم‌، الغیبة‌، ص۱۷۰.</ref>.

::::::«یکی از مهم‌ترین [[ابعاد انتظار]]، [[صبر]] در برابر تلخی‌ها، [[استقامت]] در برابر مشکلات، و [[پایداری]] در برابر فشارهای فراگیر [[دوران غیبت]] است. [[انتظار]]، به این معنا است که [[توانایی]] و [[بردباری]] بر تأخیرها و [[شکیبایی]] بر مشکلات ناشی از [[عصر غیبت]] را داشته باشیم. [[خداوند متعال]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ}}<ref>«و بی‌گمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی و کاستی دارایی‌ها و کسان و فرآورده‌ها می‌آزماییم، و شکیبایان را نوید بخش!» سوره بقره، آیه ۱۵۵.</ref>. [[صبر]]، به [[امتحان]] با بلاهای سخت، [[ترس]]، [[گرسنگی]] و فقدان عزیزان -به ویژه [[بردباری]] بر مشکلات [[زمان غیبت]] و نزدیک [[ظهور]]- [[تفسیر]] شده<ref>{{متن حدیث|قَالَ‌ الْإِمَامُ‌ الصَّادِقُ‌{{ع}}: إِنَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِغَيْبَةً فَلْيَتَّقِ‌ اللَّهَ‌ عَبْدٌ وَ لْيَتَمَسَّكْ بِدِينِهِ}} (ابن بابویه، محمد بن علی، کمال‌الدین، ج۲، ص۳۴۶، ح۵). </ref> و [[استقامت]] در این مشکلات، شرط [[آمادگی]] برای [[انتظار]] تا [[ظهور]] است<ref>آذربایجانی، مسعود، رابطه انتظار و بهداشت روان، ماهنامه موعود، خرداد ۸۶، شماره ۷۶.</ref>. به بیان [[امام رضا]]{{ع}} نه تنها انسان‌های [[منتظر]] و [[صبور]]، بلکه [[خداوند]] نیز در [[انتظار]] تحقّق فرجام نیکوی [[آفرینش]] است: {{متن حدیث|مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ! أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}: {{متن قرآن|وَارْتَقِبُوا إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ}}<ref>«و شما چشم به راه باشید من نیز با شما چشم به راه خواهم بود» سوره هود، آیه ۹۳.</ref> {{متن قرآن|فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ}}<ref>«پس چشم به راه (عذاب خداوند) بدارید که من نیز با شما از چشم به راه داشتگانم» سوره اعراف، آیه ۷۱.</ref> {{متن حدیث|فَعَلَيْكُمْ‌ بِالصَّبْرِ}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال‌الدین، ج۲، ص۶۴۵، ح۵.</ref>؛  چه [[نیکو]] است [[صبر]] و [[انتظار فرج]]، آیا سخن [[خدای تعالی]] را نشنیده‌اید که فرمود: "[[چشم به راه]] باشید که من نیز با شما چشم به راهم"، و فرمود: "[[منتظر]] باشید که من نیز با شما از منتظرانم"، "پس بر شما [[باد]] که [[صبر]] کنید"»<ref>[[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)|نقش انتظار در بهداشت روانی]] ص ۱۱۵.</ref>.

::::::«یکی دیگر از [[فلسفه انتظار]] این است که [[انتظار راستین]]، یکی از بزرگ‏ترین‏ عوامل برابر ظلم‌‏ها، [[فسادها]]، زورگویی‏‌ها و انواع [[بلاها]] و سختی‏ ها، ثابت و پابرجا نگه می‏‌دارد و به آنان [[دل]] و جرئت می‌‌‏دهد تا در بروز تهدیدها، تطمیع‌ها وسخت‏گیری‏‌های [[دشمنان اسلام]] خود را نبازند و از هیچ چیز و هیچ کس نترسیده‏ و نهراسند و [[مقاومت]] و [[ایستادگی]] خود را از دست ندهند و در [[عقیده]] خودهمچنان محکم و مستحکم، [[استوار]] و [[ثابت قدم]] بمانند، [[سرمایه]] روحی بزرگی‏ برای [[مؤمنان]] و [[منتظران]] و [[مستضعفان]] است. [[انتظار]] از دیدگاه [[اسلام]] و به‌ویژه [[مکتب]] حرکت‏‌بخش و تلاش آفرین تشیّع، مشوّق [[مردم]] به [[استقامت]]، [[مقاومت]] و [[پایداری]] و [[جهاد]] و [[مبارزه]] است؛ و از آنجا که‏ چشم‏‌داشتی به [[ظهور]] یک [[قیام]] [[الهی]] - انسانی در همه ابعاد آن در سطح [[جهان]] ‏است، به [[منتظران]] دید وسیعی می‌‌‏بخشد و به آن‏ها دلگرمی می‌‌‏دهد و صفوف‏ حق‏‌طلبان را در برابر ناحق فشرده‌‏تر می‌‌‏کند و به ادامه راه [[حق]] و [[عدل]] در برابر [[فسادها]] و بی‏‌عدالتی‏‌ها مقاوم می‏‌گرداند و سرانجام از آن‏ها انسان‏‌هایی پولادین وآبدیده می‌ ‏سازد.

::::::«[[صبر]] و [[استقامت]] یک ویژگی روانی و [[ثبات]] درونی است که نتیجة آن [[مدیریت]] [[احساسات]] و هیجانات، [[توان]] [[تحمل]] [[سختی‌ها]] و سخت کوشی در کارهاست. [[صبر]] و [[استقامت]] در [[زندگی]] [[انسان]] کارکردهای گوناگونی دارد؛ از جمله: [[انسان]] را در مقابله با تنیدگی‌ها [[یاری]] می‌دهد، موفقیت در تحصیل، شغل و [[روابط اجتماعی]] را تسهیل می‌کند، در برخورد با هیجانات و [[احساسات]] درونی توانمندتر می‌سازد و در زمینه [[دین‌داری]] [[انسان]] را [[یاری]] می‌دهد. با توجه به تحلیل برخی از [[آیات قرآن]] و نیز [[روایات]]، هفت نوع سازه روان‌شناختی به عنوان پایه‌های روان‌شناختی [[صبر]] و [[استقامت]] می‌توان به دست آورد. مشخص بودن [[هدف]]، ارزشمند بودن [[هدف]]، [[اشتیاق]] رسیدن به [[هدف]]، [[ترس]] از [[شکست]]، بی رغبتی به امور منافی [[هدف]]، [[ضرورت]] پیمودن این مسیر برای رسیدن به [[هدف]] و احتمال رسیدن به [[هدف]] به عنوان پایه ‌های  [[صبر]] و [[استقامت]] می‌‌باشند<ref> [[نجیب‌الله نوری|نوری، نجیب‌الله]] [[بررسی پایه‌های روان‌شناختی و نشانگان صبر از منظر قرآن (مقاله)|بررسی پایه‌های روان‌شناختی و نشانگان صبر از منظر قرآن]]، [[روان‌شناسی و دین (نشریه)|فصلنامه روان‌شناسی و دین]]، شماره ۴.</ref> که همگی از آموزه ی [[انتظار]] [[منجی موعود]] قابل برداشت هستند»<ref>مکاتبه اختصاصی [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]</ref>.

::::::«بنابر [[روایت]] «[[منتظران واقعی]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} در راه تحقق آرمان‌های جهانی [[امام]]، مشکلات و [[مصائب]] فراوانی را به [[جان]] می‌‌خرند، ولی از سر [[اخلاص]] و [[تواضع]] عمل خود را هیچ می‌‌پندارند و به جهت [[هجوم]] [[سختی‌ها]] و [[تحمل]] مشقت‌ها، بر [[خداوند]] منت نمی‌گزارند»<ref>ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن محمد، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۲۹-۱۳۰.</ref>. از [[رسول اکرم]] {{صل}} نیز [[روایت]] شده است که به [[اصحاب]] خود فرمود: گروهی بعد از شما می‌‌آیند که هر یک نفر از آنها ثوابش معادل [[ثواب]] پنجاه نفر از شماست؛ چرا که شما به مشقت‌های آنها [[مبتلا]] نشدید و به اندازه آنها [[صبر]] ننمودید<ref>بنی‌هاشمی، محمد، سلوک منتظران، ص۲۹۹.</ref>.

::::::«یکی از مؤلفه‌های مهم و موفقیت‌آمیز در [[زندگی]] [[انسان]]، وجود عامل [[صبر]] و [[شکیبایی]] در [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] به خصوص در روابط [[خانوادگی]] است. [[قرآن کریم]] [[مؤمنان]] را به [[صبر]] و [[پایداری]] [[دعوت]] می‌کند و صبرپیشگی را زمینه دریافت [[معارف الهی]] دانسته است<ref>{{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوَابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا وَلَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ}} «و دانشوران گفتند: وای بر شما! پاداش خداوند برای آن کس که ایمان آورد و کرداری شایسته دارد بهتر است و آن را جز به شکیبایان فرا نیاموزند» سوره قصص، آیه ۸۰.</ref>؛ چراکه در [[صبر]] فواید بی شماری برای [[تربیت نفس]]، تقویت شخصیت و افزایش [[توانایی]] [[انسان]] در برابر سختی‌ها و [[مصائب]] نهفته است، [[صبر]] به [[انسان]] می‌آموزد که در بذل جهد و تلاش برای تحقق اهداف [[علمی]] و عملی مداومت ورزد و تا رسیدن به نتیجه مطلوب بردبار باشد. شرایط بسیار دشوار [[عصر غیبت]] که دوران دوری از [[حجت الهی]]، هجمه [[دشمنان دین]] برای خاموش ساختن [[نور الهی]] و کمی [[یاران]] و [[یاوران]] [[دین]] معرفی شده<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج۲، ص۵۱۴.</ref> مستلزم آن است که [[منتظران راستین]]، با [[استقامت]] در برابر مشکلات و گرفتاریها بایستند واز موجودیت و [[هویت]] [[شیعی]] خود [[دفاع]] و از تعجیل و شتاب که نقطه مقابل [[صبر]] است پرهیز نمایند<ref>استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاهرة، ص٢۵۶.</ref>.

::::::«بر اساس [[روایات انتظار فرج]] یکی از بزرگ‌ترین عوامل [[مقاومت]] و [[پایداری]] است. و از آن رو که [[مسلمانان]] و به ویژه [[شیعیان]] را در برابر [[ظلم‌ها]]، [[فسادها]]، زورگویی‌ها و انواع [[بلاها]] و [[سختی‌ها]]، ثابت و پا برجا نگه می‌‌دارد و به آنان [[دل]] و جرأت می‌‌دهد تا در برابر تهدیدها، تطمیع‌ها و سختگیری‌های [[دشمنان اسلام]] خود را نبازند، و از هیچ‌کس نترسند، و [[مقاومت]] و [[پایداری]] خود را از دست ندهند، و در [[عقیده]] خود همچنان محکم و مستحکم، [[استوار]] و [[ثابت قدم]] بمانند، [[سرمایه]] روحی بزرگی برای [[مؤمنان]] و [[منتظران]] و [[مستضعفان]] است.