الاستیعاب فی معرفة الاصحاب (کتاب)

الاستیعاب فی معرفة الاصحاب
زبان	عربی
نویسنده	یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر
تحقیق یا تدوین	علی محمد البجاوی
موضوع	صحابه
مذهب	شیعه
ناشر	[[:رده:انتشارات انتشارات دارالجیل|انتشارات انتشارات دارالجیل]][[رده:انتشارات انتشارات دارالجیل]]
محل نشر	لبنان، بیروت
سال نشر	۱۴۱۲ق ش
تعداد جلد	۴
فهرست جلدها	جلد اول جلد دوم جلد سوم جلد چهارم
شابک	‏
شماره ملی	‭۲۰۰۲۳۸

الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، کتابی است که با زبان عربی به بررسی مباحثی پیرامون شناخت صحابه می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر است و علی محمد البجاوی تحقیق و تدوین و انتشارات دارالجیل انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «همانگونه که از نامش پیداست یکی از کتاب‌های مهم اهل سنت درباره صحابه‌شناسی و رجال حدیث بوده که توسط ابوعمر یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبرّ قرطبی (۳۶۸-۴۶۳ق) تألیف شده است. این کتاب یکی از کتاب‌هایی است که در اوایل قرن پنجم نوشته شده و اولین کتاب ابن عبدالبر به شمار می‌‌رود. علمای پس از وی او را به دلیل تألیف این کتاب بسیار ستوده‌اند زیرا اولاً کسی از میان علمای منطقه اندلس چنین کتابی تألیف نکرده است و ثانیاً کتاب وی از لحاظ تاریخی و حدیثی مطالب مفصل‌تری نسبت به کتاب‌های پیش از خود دارد. از این رو این کتاب از منابع بسیار مهم دانشمندان علم رجال، حدیث، تاریخ، انساب، و صحابه‌شناسی به شمار رفته و بزرگان اهل سنت برای تألیف و تدوین کتاب‌های خود دراین زمینه‌ها از مطالب آن به طور فراوان استفاده کرده‌اند؛ مانند: عز الدین ابن اثیر در اسدالغابة و الکامل فی التاریخ، سمعانی در الانساب، ذهبی در تاریخ الاسلام، و سایر کتابهایش، خزاعی در تخریج الدلالات السمعیة، ابن حجر عسقلانی در کتاب الاصابة فی تمییز الصحابةو سایر کتابهایش و ابن کثیر در البدایة و النهایة».

این کتاب در چهار جلد به چاپ رسیده است:

• الاستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۱ (کتاب)؛
• الاستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۲ (کتاب)؛
• الاستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۳ (کتاب)؛
• الاستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۴ (کتاب).

مباحث جلدهای کتاب

ابن عبدالبر کتابش را به ترتیب زیر تنظیم و تصنیف کرده است: ابتدا پس از ذکر یک مقدمه کوتاه به نسب و سیره نبی اکرم(ص) پرداخته و پس از آن به شرح و توضیح صحابه پیامبر و همه کسانی که در سند احادیث نبوی واقع شده‌اند می‌‌پردازد و نام آنها را به ترتیب حروف الفبا نوشته است. روش او در بیان اسامی رجال حدیث به این گونه است که در مورد برخی از راویان فقط به ذکر نام و نسب و برخی از جزئیات درباره ایمان آوردن و تولد و وفات اکتفا کرده و توضیح بیشتری نداده است ولی در مورد بسیاری از راویان به شرح مفصل حالات، روایات و کارهای مهم راوی پرداخته است. او در بیان این مطالب غالبا به نقل مطالب سیره نویسان، مورخان و محدثان پیش از خود نیز اشاره کرده است. ابن عبد البر پس از اتمام اسامی راویان در «حرف یاء» مطالبی را در سه بخش به کتاب خود افزوده است که البته حجم آن نسبت به اصل مطالب کتاب اندک است:

۱. کتاب الکُنی که در آن راویانی را ذکر کرده است که با کنیه شان شهرت یافته‌اند.

۲. کتاب النساء که اسامی راویانزن را در آن ذکر کرده است،

۳. کتاب کُنی النساء که به ذکر زنانی که با کنیه شان شهرت دارند پرداخته است. وی این سه بخش را نیز به ترتیب حروف الفبا مرتب کرده است.

او در این کتاب، منابع معتبر خود که به آنها اعتماد کرده و مطالبی را از آنها نقل نموده ذکر کرده است. و در نوشتن شرح حال صحابه در مورد شخصیت‌های معروف و غیر معروف به صورت متفاوت بحث کرده و کیفیت اسلام آوردن و وقایع مربوط به راویان را با تفاوت‌هایی در کمیت مطالب ذکر نموده است. او علاوه بر طرح مباحث رجالی و نقل احادیث، به نقد روایات نیز پرداخته و در مورد احادیث اظهار نظر کرده است. ویژگی مهم دیگر کتاب «استیعاب» به جنبه تاریخی آن مربوط می‌‌شود. یعنی نویسنده آن نسبت راویان با وقایع تاریخ اسلام را نیز یادآور شده است که علاوه بر مشخصات فردی راوی، نقش اجتماعی او را هم تبیین کرده است که در ترسیم دقیق شخصیت راویان و بازسازی صحنه‌های تاریخی نقش اساسی دارد. این کتاب بارها در هند، مصر و لبنان به چاپ رسیده است.

دربارهٔ پدیدآورندگان

یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر (پدیدآورنده)
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

علی محمد البجاوی (تحقیق و تدوین)

دریافت متن

• متن دییجیتال کتاب در وبگاه کتابخانه مدرسه فقاهت
• متن PDF کتاب در وبگاه کتابخانه دیجیتال نور