|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| صبر
| |
| صبر نقیض جزع[۱] [= بی تابی] و در لغت به سه معنا آمده است: ۱. حبس و نگهداری. ۲. قسمت بالای یک چیز. ۳. نوعی از سنگ سخت.[۲] به عبارت دیگر: صبر عبارت است از امساک در تنگناها و خویشتن داری به مقتضای عقل و شرع یا حبس نفس از چیزی که عقل و شرع حبس نفس از آن را اقتضا کند.[۳] در این مدخل همین معنای اخیر مقصود است و از «صبر» و مشتقّات آن و مشتقّات «جزع» استفاده شده است.
| |
| اهمّ عناوین: آثار صبر، صابران، عوامل صبر و موارد صبر.
| |
|
| |
|
| آثار صبر | | *صبر نقیض جزع<ref>ترتیب العین، ج ۲، ص ۹۶۶، «صبر».</ref> = "بی‌تابی" و در لغت به سه معنا آمده است: |
| | #حبس و نگهداری. |
| | #قسمت بالای یک چیز. |
| | #نوعی از سنگ سخت<ref>معجم مقاییس اللّغه، ج ۳، ص ۳۲۹، «صبر».</ref>. |
| | *به عبارت دیگر: صبر عبارت است از امساک در تنگناها و خویشتن داری به مقتضای عقل و شرع یا حبس نفس از چیزی که عقل و شرع حبس نفس از آن را اقتضا کند<ref>مفردات، ص ۴۷۴، «صبر».</ref>. |
| | |
| | ==آثار صبر== |
| | |
| | *'''صبر وسیله آسان شدن سختیها:'''{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ }})}}<ref> از شکیبایی و نماز یاری بجویید و بی‌گمان این کار جز بر فروتنان دشوار است؛ سوره بقره، آیه:۴۵ و ۱۵۳.</ref> |
|
| |
|
| ۱. آسانی
| |
| ۱. صبر وسیله آسان شدن سختیها:
| |
| واستَعینوا بِالصَّبرِ... .[۴] بقره (۲) ۴۵
| |
| ...استَعینوا بِالصَّبرِ... . بقره (۲) ۱۵۳
| |
| وقالَ المَلاَُ مِن قَومِ فِرعَونَ اَتَذَرُ موسی وقَومَهُ لِیفسِدوا فِی الأَرضِ ویذَرَک وءالِهَتَک قالَ سَنُقَتِّلُ اَبناءَهُم ونَستَحیی نِساءَهُم واِنّا فَوقَهُم قـهِرون * قالَ موسی لِقَومِهِ استَعینوا بِاللّهِ واصبِروا اِنَّ الاَرضَ لِلّهِ یورِثُها مَن یشاءُ مِن عِبادِهِ والعـقِبَةُ لِلمُتَّقین. اعراف (۷) ۱۲۷ و ۱۲۸ | | وقالَ المَلاَُ مِن قَومِ فِرعَونَ اَتَذَرُ موسی وقَومَهُ لِیفسِدوا فِی الأَرضِ ویذَرَک وءالِهَتَک قالَ سَنُقَتِّلُ اَبناءَهُم ونَستَحیی نِساءَهُم واِنّا فَوقَهُم قـهِرون * قالَ موسی لِقَومِهِ استَعینوا بِاللّهِ واصبِروا اِنَّ الاَرضَ لِلّهِ یورِثُها مَن یشاءُ مِن عِبادِهِ والعـقِبَةُ لِلمُتَّقین. اعراف (۷) ۱۲۷ و ۱۲۸ |
|
| |
|
| ۲. اجتناب از اتّکا به ظالمان
| | *'''شکیبایی زمینه ساز اجتناب از اتّکا به ستمگران:''' |
| ۲. شکیبایی زمینه ساز اجتناب از اتّکا به ستمگران:
| |
| ولا تَرکنوا اِلَی الَّذینَ ظَـلَموا... * واصبِر... .هود (۱۱) ۱۱۳ و ۱۱۵ | | ولا تَرکنوا اِلَی الَّذینَ ظَـلَموا... * واصبِر... .هود (۱۱) ۱۱۳ و ۱۱۵ |
|
| |
|
| خط ۴۳۶: |
خط ۴۳۶: |
| فَاصبِر کما صَبَرَ اولوا العَزمِ مِنَ الرُّسُلِ ولا تَستَعجِل لَهُم... . احقاف (۴۶) ۳۵ | | فَاصبِر کما صَبَرَ اولوا العَزمِ مِنَ الرُّسُلِ ولا تَستَعجِل لَهُم... . احقاف (۴۶) ۳۵ |
|
| |
|
| | | http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/farhangbooks/Books/18/15.htm |
| ________________________________________
| |
| [۱]. ترتیب العین، ج ۲، ص ۹۶۶، «صبر».
| |
| [۲]. معجم مقاییس اللّغه، ج ۳، ص ۳۲۹، «صبر».
| |
| [۳]. مفردات، ص ۴۷۴، «صبر».
| |
| [۴]. امر به استعانت به صبر برای این است که صبر ملاک هدایت است و به واسطه آن پیروی از حق آسان می شود. (تفسیر التحریروالتنویر، ج ۱، جزء ۱، ص ۴۷۷)
| |
| [۵]. طبق یک احتمال «الزّور» به معنای لهو باطل مانند غنا و امثال آن و مقصود از «لایشهدون الزّور» این است که در مجالس باطل حضور نمی یابند. (المیزان، ج ۱۵، ص ۲۴۴)
| |
| [۶]. بیان لزوم ارتباط و هماهنگی افراد با یکدیگر پس از طرح ضرورت صبر و شکیبایی می تواند اشاره به نقش صبر در ایجاد ارتباط و پیوند بین افراد جامعه ایمانی داشته باشد. شایان ذکر است که برخی مفسّران «رابطوا» را به ایجاد گروه و ارتباط میان نیروها و کارهایشان در تمام امور زندگی دینی چه در حال سختی چه در حال راحتی تفسیر کرده اند. (المیزان، ج ۴، ص ۹۲)
| |
| [۷]. برخی مفسّران با توجّه به اینکه در زمان پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) و نزول آیه مرزبانی وجود نداشت «رابطوا» را به انتظار نماز پس از نماز تفسیر کرده اند. (جامع البیان، ج ۳، جزء ۴، ص ۲۹۳) و در روایتی پیامبر(صلی الله علیه وآله)فرمود: مقصود از «رباط» (رابطوا) وضوی کامل، زیاد رفتن به مسجد و انتظار نماز پس از نماز است. (جامع البیان، ج ۳، جزء ۴، ص ۲۹۳)
| |
| [۸]. مقصود از «وعدالله» وعده نصرت در دنیا و پاداش در آخرت است. (مجمع البیان، ج ۷ - ۸ ، ص ۸۲۱)
| |
| [۹]. طبق احتمالی مقصود از «لنبوئنّهم...» شهر نیکو (مدینه منوّره) است. (مجمع البیان، ج ۵ - ۶ ، ص ۵۵۷)
| |
| [۱۰]. برخی مفسّران گفته اند: خطاب آیه متوجّه مؤمنان است. (روح المعانی، ج ۵، جزء ۸ ، ص ۲۶۶؛ تفسیر التحریروالتنویر، ج ۵، جزء ۸ ، ص ۲۵۰)
| |
| [۱۱]. ذکر صبر پیش از ذکر تقوا برای این است که انسان صبر می کند تا اینکه از چیزهایی که شایسته نیست در امان باشد. (التّفسیر الکبیر، ج ۹ - ۱۰، جزء ۹، ص ۱۰۵)
| |
| [۱۲]. نهی «و لاتقولوا ... » عطف بر امر پیشین است ... مؤمنان پس از آن که مأمور به صبر شده اند با نهی (لاتقولوا...) فهمیده اند که قوی ترین چیزی که باید بر آن صبر نمایند مرگ در راه خدا است. (تفسیر التحریروالتنویر، ج ۲، جزء ۲، ص ۵۳)
| |
| [۱۳]. برخی مفسّران (رابطوا) را به مرزبانی تفسیر کرده اند. (التفسیرالمنیر، ج ۴، ص ۲۱۳ و ۲۱۷). گفتنی است که تقدّم «اصبروا و صابروا» حکایت از نقش صبر در حفاظت از مرزها دارد.
| |
| [۱۴]. تقدیم «صبّار» بر «شکور» برای این است که صبر کلید گشایش و مقتضی شکر است. (روح المعانی، ج ۸ ، جزء ۱۳، ص ۲۷۲)
| |
| [۱۵]. با توجّه به ذکر «و أجر کبیر» استفاده می شود مغفرت ذکر شده در آیه اعمّ از پاداش است و لذا برخی مفسّران (المیزان، ج ۱۰، ص ۱۵۸) مغفرت در این آیه را به محو ساختن آثار طبع مذموم (که در آیات قبل ذکر شده) و جایگزین ساختن آن به خصال نیک معنا کرده اند.
| |
| [۱۶]. ممکن است «والله غفور رحیم» ناظر به صبر باشد یعنی صبر سبب قرب به مغفرت و رحمت الهی می شود. (همان، ج ۱۸، ص ۳۱۱)
| |
| [۱۷]. برخی گفته اند: جمیل بودن صبر به این است که در آن قصد قربت شده باشد. (مجمع البیان، ج ۵ - ۶ ، ص۳۳۴)
| |
| [۱۸]. برخی مفسّران گفته اند: «استعینوا» در آیه فوق خطاب به مسلمانان است. (همان، ج ۱ - ۲، ص ۲۱۶)
| |
| [۱۹]. احتمال دارد به قرینه آیات قبل آیه یاد شده خطاب به اهل کتاب باشد. (مجمع البیان، ج ۱ - ۲، ص ۲۱۶ - ۲۱۷)
| |
| [۲۰]. برداشت بنا بر این احتمال است که مرجع ضمیر «إنّها» استعانت باشد. (الکشّاف، ج ۱، ص ۱۳۴)
| |
