باقی (اسم الهی): تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
 
خط ۱۲: خط ۱۲:
در دعای صباح نیز خداوند به کسی که در عزّ و بقا یگانه است و [[بندگان]] خویش را با [[مرگ]] و فنا [[مقهور]] ساخته خوانده شده است.<ref> ر. ک: شرح دعای صباح.</ref> شایان ذکر است که باقی بودن [[خداوند]] از آن روست که او [[واجب]] الوجود بالذات است <ref>شرح اسماء اللّه الحسنی، ص۳۳۶.</ref> و به هیچ وجه انقضا و عدم بر او روا نیست.<ref>دقایق الاشارات، ص۶۶.</ref> اسم باقی با برخی از [[اسما]] مانند دائم،<ref> دقایق الاشارات، ص۶۶؛ بحارالانوار، ج ۴، ص۱۹۰.</ref> [[وارث]]،<ref>المقام الاسنی، ص۶۴.</ref> [[ابدی]] <ref>الهیات، ج ۱، ص۱۸۳؛ المقام الاسنی، ص۶۴.</ref> و آخر <ref>اسماء الحسنی، ص۳۵۱؛ اصول الدین، ص۱۲۴.</ref> پیوند دارد.
در دعای صباح نیز خداوند به کسی که در عزّ و بقا یگانه است و [[بندگان]] خویش را با [[مرگ]] و فنا [[مقهور]] ساخته خوانده شده است.<ref> ر. ک: شرح دعای صباح.</ref> شایان ذکر است که باقی بودن [[خداوند]] از آن روست که او [[واجب]] الوجود بالذات است <ref>شرح اسماء اللّه الحسنی، ص۳۳۶.</ref> و به هیچ وجه انقضا و عدم بر او روا نیست.<ref>دقایق الاشارات، ص۶۶.</ref> اسم باقی با برخی از [[اسما]] مانند دائم،<ref> دقایق الاشارات، ص۶۶؛ بحارالانوار، ج ۴، ص۱۹۰.</ref> [[وارث]]،<ref>المقام الاسنی، ص۶۴.</ref> [[ابدی]] <ref>الهیات، ج ۱، ص۱۸۳؛ المقام الاسنی، ص۶۴.</ref> و آخر <ref>اسماء الحسنی، ص۳۵۱؛ اصول الدین، ص۱۲۴.</ref> پیوند دارد.


[[امیرمؤمنان]]، [[علی]]{{ع}} در ضمن بیانی می‌فرماید: {{متن حدیث|هُوَ الْأَوَّلُ وَ لَمْ يَزَلْ وَ الْبَاقِي بِلَا أَجَلٍ}}.<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۶۳.</ref> برخی گفته‌اند: تفاوت باقی و ابدی آن است که باقی در برابر فانی است و بر خداوند از آن جهت اطلاق می‌شود که پس از فنای همه موجودات، بقا دارد، بلکه هم‌اکنون همه فانی‌اند و او باقی است؛<ref>روح البیان، ج ۹، ص۳۴۶.</ref> ولی ابدی بودن [[حق]] از آن جهت است که ذات متعالی او با قطع نظر از همه موجودات ابدی است.<ref> اسماء الحسنی، ص۳۸.</ref> گفته شده: موجود واجب الوجود بذاته نسبت به گذشته قدیم و نسبت به [[آینده]] باقی نامیده می‌شود.<ref>علم الیقین، ج ۱، ص۱۴۸.</ref> گفتنی است افزون بر اینکه خداوند باقی است آن چیزی که نزد او یعنی از ناحیه اوست از قبیل انواع [[جزا]] و [[ثواب]] و [[قرب]] به او نیز می‌ماند: {{متن قرآن|مَا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«آنچه نزد شماست پایان می‌یابد و آنچه نزد خداوند است پایاست و البته ما پاداش شکیبایان را نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۶.</ref><ref> المیزان، ج ۱۲، ص۳۳۹.</ref>، از این رو آنچه نزد خداست برای [[اهل]] [[طاعت]] و [[ایمان]] در [[آخرت]]، بهتر است از آنچه در [[دنیا]] به آنها عطا شده و باقی‌تر است: {{متن قرآن|وَمَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى }}<ref>«و آنچه نزد خداوند است» سوره شوری، آیه ۳۶.</ref><ref> مجمع البیان، ج ۶، ص۵۹۲.</ref> بر اساس [[آیات]] {{متن قرآن|كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ}}<ref>«هر که روی آن (زمین) است از میان رفتنی است» سوره الرحمن، آیه ۲۶.</ref> و {{متن قرآن|مَا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«آنچه نزد شماست پایان می‌یابد و آنچه نزد خداوند است پایاست و البته ما پاداش شکیبایان را نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۶.</ref> عالم ماده در همه مراتب و طبقات و انواعش و آن‌چیزی که متعلق به عالم ماده است همه آنها فانی و در معرض زوال است<ref> التحقیق، ج ۱، ص۳۱۸ ـ ۳۱۹، «بقی».</ref><ref>[[رجب اکبرزاده|اکبرزاده، رجب]]، [[باقی - اکبرزاده (مقاله)|مقاله «باقی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص ۲۹۷-۲۹۹.</ref>
[[امیرمؤمنان]]، [[علی]] {{ع}} در ضمن بیانی می‌فرماید: {{متن حدیث|هُوَ الْأَوَّلُ وَ لَمْ يَزَلْ وَ الْبَاقِي بِلَا أَجَلٍ}}.<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۶۳.</ref> برخی گفته‌اند: تفاوت باقی و ابدی آن است که باقی در برابر فانی است و بر خداوند از آن جهت اطلاق می‌شود که پس از فنای همه موجودات، بقا دارد، بلکه هم‌اکنون همه فانی‌اند و او باقی است؛<ref>روح البیان، ج ۹، ص۳۴۶.</ref> ولی ابدی بودن [[حق]] از آن جهت است که ذات متعالی او با قطع نظر از همه موجودات ابدی است.<ref> اسماء الحسنی، ص۳۸.</ref> گفته شده: موجود واجب الوجود بذاته نسبت به گذشته قدیم و نسبت به [[آینده]] باقی نامیده می‌شود.<ref>علم الیقین، ج ۱، ص۱۴۸.</ref> گفتنی است افزون بر اینکه خداوند باقی است آن چیزی که نزد او یعنی از ناحیه اوست از قبیل انواع [[جزا]] و [[ثواب]] و [[قرب]] به او نیز می‌ماند: {{متن قرآن|مَا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«آنچه نزد شماست پایان می‌یابد و آنچه نزد خداوند است پایاست و البته ما پاداش شکیبایان را نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۶.</ref><ref> المیزان، ج ۱۲، ص۳۳۹.</ref>، از این رو آنچه نزد خداست برای [[اهل]] [[طاعت]] و [[ایمان]] در [[آخرت]]، بهتر است از آنچه در [[دنیا]] به آنها عطا شده و باقی‌تر است: {{متن قرآن|وَمَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى }}<ref>«و آنچه نزد خداوند است» سوره شوری، آیه ۳۶.</ref><ref> مجمع البیان، ج ۶، ص۵۹۲.</ref> بر اساس [[آیات]] {{متن قرآن|كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ}}<ref>«هر که روی آن (زمین) است از میان رفتنی است» سوره الرحمن، آیه ۲۶.</ref> و {{متن قرآن|مَا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«آنچه نزد شماست پایان می‌یابد و آنچه نزد خداوند است پایاست و البته ما پاداش شکیبایان را نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۶.</ref> عالم ماده در همه مراتب و طبقات و انواعش و آن‌چیزی که متعلق به عالم ماده است همه آنها فانی و در معرض زوال است<ref> التحقیق، ج ۱، ص۳۱۸ ـ ۳۱۹، «بقی».</ref><ref>[[رجب اکبرزاده|اکبرزاده، رجب]]، [[باقی - اکبرزاده (مقاله)|مقاله «باقی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص ۲۹۷-۲۹۹.</ref>


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۴۲

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اسم الهی است. باقی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: باقی در قرآن - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

باقی از اسمای خداست و گرچه در قرآن بدان تصریح نشده؛ ولی از آیاتی استفاده می‌شود؛ مانند: وَاللَّهُ خَيْرٌ وَأَبْقَى[۱]، وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ[۲] و َ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ[۳] البته در صورتی می‌توان اسم باقی را از دو آیه اخیر استفاده کرد که مقصود از «وجه» ذات پروردگار باشد.[۴]

در روایات به اسم باقی تصریح شده است.[۵] باقی اسم فاعل از ریشه بقا و بقا در برابر فناست. فنا یعنی زایل شدن و از بین رفتن و بقا به معنای ثابت ماندن و دائم بودن است، بنابراین، باقی در لغت چیز یا کسی است که ثابت و دائم بوده، فناپذیر نباشد [۶] و در اصطلاح بر ذات پروردگاری که به رغم فنا و نابودی همه موجودات همچنان موجود است و به هیچ وجه فنا و فساد بدان راه نمی‌یابد اطلاق می‌گردد، [۷] ازاین‌رو باقی مطلق، حقیقی و بالذات خداست: كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ[۸]، وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ[۹][۱۰] و چنانچه برخی از موجودات ـ مانند مجردات ـ از بقا برخوردار باشند، به نحو نسبی، مجاز و بالغیر خواهد بود [۱۱] و شاید وجه اطلاق بقاء با صیغه افعل تفضیلی بر خداوند در همین نکته نهفته باشد إِنَّا آمَنَّا بِرَبِّنَا لِيَغْفِرَ لَنَا خَطَايَانَا وَمَا أَكْرَهْتَنَا عَلَيْهِ مِنَ السِّحْرِ وَاللَّهُ خَيْرٌ وَأَبْقَى[۱۲].

در دعای صباح نیز خداوند به کسی که در عزّ و بقا یگانه است و بندگان خویش را با مرگ و فنا مقهور ساخته خوانده شده است.[۱۳] شایان ذکر است که باقی بودن خداوند از آن روست که او واجب الوجود بالذات است [۱۴] و به هیچ وجه انقضا و عدم بر او روا نیست.[۱۵] اسم باقی با برخی از اسما مانند دائم،[۱۶] وارث،[۱۷] ابدی [۱۸] و آخر [۱۹] پیوند دارد.

امیرمؤمنان، علی (ع) در ضمن بیانی می‌فرماید: «هُوَ الْأَوَّلُ وَ لَمْ يَزَلْ وَ الْبَاقِي بِلَا أَجَلٍ».[۲۰] برخی گفته‌اند: تفاوت باقی و ابدی آن است که باقی در برابر فانی است و بر خداوند از آن جهت اطلاق می‌شود که پس از فنای همه موجودات، بقا دارد، بلکه هم‌اکنون همه فانی‌اند و او باقی است؛[۲۱] ولی ابدی بودن حق از آن جهت است که ذات متعالی او با قطع نظر از همه موجودات ابدی است.[۲۲] گفته شده: موجود واجب الوجود بذاته نسبت به گذشته قدیم و نسبت به آینده باقی نامیده می‌شود.[۲۳] گفتنی است افزون بر اینکه خداوند باقی است آن چیزی که نزد او یعنی از ناحیه اوست از قبیل انواع جزا و ثواب و قرب به او نیز می‌ماند: مَا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ[۲۴][۲۵]، از این رو آنچه نزد خداست برای اهل طاعت و ایمان در آخرت، بهتر است از آنچه در دنیا به آنها عطا شده و باقی‌تر است: وَمَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى [۲۶][۲۷] بر اساس آیات كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ[۲۸] و مَا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ[۲۹] عالم ماده در همه مراتب و طبقات و انواعش و آن‌چیزی که متعلق به عالم ماده است همه آنها فانی و در معرض زوال است[۳۰][۳۱]

منابع

  1. اکبرزاده، رجب، مقاله «باقی»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵

پانویس

  1. ↑ «خداوند بهتر و پاینده‌تر است» سوره طه، آیه ۷۳.
  2. ↑ «و (تنها) ذات بشکوه و کرامند پروردگارت ماندگار است» سوره الرحمن، آیه ۲۷.
  3. ↑ «هر چیزی نابود شدنی است جز ذات او» سوره قصص، آیه ۸۸.
  4. ↑ المیزان، ج۱۹، ص۱۰۲؛ پیام قرآن، ج ۴، ص۱۹۲.
  5. ↑ الکافی، ج ۲، ص۵۶۰؛ سنن ابن‌ماجه، ج ۲، ص۱۲۷۰؛ بحارالانوار، ج ۴، ص۱۸۶.
  6. ↑ مفردات، ص۱۳۸، «بقی»؛ لسان‌العرب، ج۱، ص۴۶۷.
  7. ↑ جامع‌البیان، مج ۱۳، ج ۲۵، ص۴۷؛ کشف الاسرار، ج ۹، ص۴۱۳؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۹، ص۱۰۵.
  8. ↑ «هر که روی آن (زمین) است از میان رفتنی است» سوره الرحمن، آیه ۲۶.
  9. ↑ «و (تنها) ذات بشکوه و کرامند پروردگارت ماندگار است» سوره الرحمن، آیه ۲۷.
  10. ↑ مجمع‌البیان، ج ۶، ص۵۹۱ ـ ۵۹۲؛ اصول الدین، ص۹۰، ۱۰۹.
  11. ↑ الاشتقاق، ص۳۴۷؛ اصول‌الدین، ص۹۰، ۱۰۸ـ۱۰۹.
  12. ↑ «ما به پروردگار خویش ایمان آورده‌ایم تا از گناهان ما و از جادویی که تو ما را بدان وادار کردی درگذرد و خداوند بهتر و پاینده‌تر است» سوره طه، آیه ۷۳.
  13. ↑ ر. ک: شرح دعای صباح.
  14. ↑ شرح اسماء اللّه الحسنی، ص۳۳۶.
  15. ↑ دقایق الاشارات، ص۶۶.
  16. ↑ دقایق الاشارات، ص۶۶؛ بحارالانوار، ج ۴، ص۱۹۰.
  17. ↑ المقام الاسنی، ص۶۴.
  18. ↑ الهیات، ج ۱، ص۱۸۳؛ المقام الاسنی، ص۶۴.
  19. ↑ اسماء الحسنی، ص۳۵۱؛ اصول الدین، ص۱۲۴.
  20. ↑ نهج‌البلاغه، خطبه ۱۶۳.
  21. ↑ روح البیان، ج ۹، ص۳۴۶.
  22. ↑ اسماء الحسنی، ص۳۸.
  23. ↑ علم الیقین، ج ۱، ص۱۴۸.
  24. ↑ «آنچه نزد شماست پایان می‌یابد و آنچه نزد خداوند است پایاست و البته ما پاداش شکیبایان را نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۶.
  25. ↑ المیزان، ج ۱۲، ص۳۳۹.
  26. ↑ «و آنچه نزد خداوند است» سوره شوری، آیه ۳۶.
  27. ↑ مجمع البیان، ج ۶، ص۵۹۲.
  28. ↑ «هر که روی آن (زمین) است از میان رفتنی است» سوره الرحمن، آیه ۲۶.
  29. ↑ «آنچه نزد شماست پایان می‌یابد و آنچه نزد خداوند است پایاست و البته ما پاداش شکیبایان را نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۶.
  30. ↑ التحقیق، ج ۱، ص۳۱۸ ـ ۳۱۹، «بقی».
  31. ↑ اکبرزاده، رجب، مقاله «باقی»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۵، ص ۲۹۷-۲۹۹.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=باقی_(اسم_الهی)&oldid=1097142»