عدالت قضایی: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
* [[عدالت]] و اجرای دقیق [[حقوق]] در [[مقام]] [[قضاوت]] و [[داوری]]، بعد دیگر [[عدالت اجتماعی]] محسوب می‌شود و به حدی حائز اهمیت است که [[خداوند تعالی]] در [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! به دادگری بپاخیزید و برای خداوند گواهی دهید هر چند به زیان خود یا پدر و مادر و یا نزدیکان (تان) باشد» سوره نساء، آیه ۱۳۵.</ref>. همچنین [[دشمنی]] با قومی، نباید [[فرد]] را از رعایت [[عدالت]] و [[انصاف]] درباره آن [[قوم]] باز دارد. {{متن قرآن|لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا}}<ref>«و نباید دشمنی با گروهی شما را وادارد که دادگری نکنید» سوره مائده، آیه ۸.</ref> یکی از مصادیق مخاطبین این [[آیه کریمه]]، [[قضات]] هستند که در مسأله مهم و حساس [[قضاوت]] مشغول فعالیت میباشند. [[امام خمینی]] [[مسئولیت]] [[امر]] [[قضا]] را به [[دلیل]] [[ارتباط]] تنگانگ آن با [[جان]] و [[مال]] و نوامیس [[مردم]]، بسیار سنگین توصیف می‌کند<ref>صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۳۶.</ref> و بر این [[باور]] است که [[مسئولیت]] [[قضات]] نسبت به سابق و حتی [[صدر اسلام]] خطیرتر است؛ چرا که امروزه [[دستگاه قضایی]]، پاسبان حیثیت [[اسلام]] و [[جمهوری اسلامی]] است و هرگونه تخلّف و [[انحرافی]] در امر [[قضاوت]]، [[مردم]] را نسبت به [[دستگاه قضایی]] و [[روحانیت]] و [[جمهوری اسلامی]] بدبین می‌سازد<ref>صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۱.</ref>. [[امام خمینی]] به [[دلیل]] حساسیت این بخش از [[نظام]]، راهکارها و توصیه پیشنهاد‌هایی را در جهت بهبود وضع [[قوه قضائیه]] و ایجاد فضایی عادلانه در آن کرده‌اند، از جمله: | * [[عدالت]] و اجرای دقیق [[حقوق]] در [[مقام]] [[قضاوت]] و [[داوری]]، بعد دیگر [[عدالت اجتماعی]] محسوب می‌شود و به حدی حائز اهمیت است که [[خداوند تعالی]] در [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! به دادگری بپاخیزید و برای خداوند گواهی دهید هر چند به زیان خود یا پدر و مادر و یا نزدیکان (تان) باشد» سوره نساء، آیه ۱۳۵.</ref>. همچنین [[دشمنی]] با قومی، نباید [[فرد]] را از رعایت [[عدالت]] و [[انصاف]] درباره آن [[قوم]] باز دارد. {{متن قرآن|لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا}}<ref>«و نباید دشمنی با گروهی شما را وادارد که دادگری نکنید» سوره مائده، آیه ۸.</ref> یکی از مصادیق مخاطبین این [[آیه کریمه]]، [[قضات]] هستند که در مسأله مهم و حساس [[قضاوت]] مشغول فعالیت میباشند. [[امام خمینی]] [[مسئولیت]] [[امر]] [[قضا]] را به [[دلیل]] [[ارتباط]] تنگانگ آن با [[جان]] و [[مال]] و نوامیس [[مردم]]، بسیار سنگین توصیف می‌کند<ref>صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۳۶.</ref> و بر این [[باور]] است که [[مسئولیت]] [[قضات]] نسبت به سابق و حتی [[صدر اسلام]] خطیرتر است؛ چرا که امروزه [[دستگاه قضایی]]، پاسبان حیثیت [[اسلام]] و [[جمهوری اسلامی]] است و هرگونه تخلّف و [[انحرافی]] در امر [[قضاوت]]، [[مردم]] را نسبت به [[دستگاه قضایی]] و [[روحانیت]] و [[جمهوری اسلامی]] بدبین می‌سازد<ref>صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۱.</ref>. [[امام خمینی]] به [[دلیل]] حساسیت این بخش از [[نظام]]، راهکارها و توصیه پیشنهاد‌هایی را در جهت بهبود وضع [[قوه قضائیه]] و ایجاد فضایی عادلانه در آن کرده‌اند، از جمله: | ||
*'''توجه به صلاحیت [[قاضی]]''': از منظر [[امام خمینی]]، [[قضاوت]]، [[حق]] افراد دانشمند، [[عادل]] و با تقواست و یک [[لغزش]] در امر [[قضاوت]] گاه ممکن است یک [[کشور]] را از بین ببرد یا یک خانواده‌ای را [[تضعیف]] سازد و عکس این قضیه نیز صادق است<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۲۳۲.</ref>. لذا [[حوزه‌های علمیه]] باید در [[تربیت]] [[قضات]] [[متعهد]] کوشا باشند<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۳۷۹.</ref>. | * '''توجه به صلاحیت [[قاضی]]''': از منظر [[امام خمینی]]، [[قضاوت]]، [[حق]] افراد دانشمند، [[عادل]] و با تقواست و یک [[لغزش]] در امر [[قضاوت]] گاه ممکن است یک [[کشور]] را از بین ببرد یا یک خانواده‌ای را [[تضعیف]] سازد و عکس این قضیه نیز صادق است<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۲۳۲.</ref>. لذا [[حوزه‌های علمیه]] باید در [[تربیت]] [[قضات]] [[متعهد]] کوشا باشند<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۳۷۹.</ref>. | ||
*'''[[لزوم]] [[حفظ]] بی‌طرفی کامل توسط [[قاضی]]''': برای [[اجرای عدالت]] در امر [[قضا]]، باید دو طرف دعوا، از همه لحاظ حتی در نگاه کردن میان آن دو، در نزد [[قاضی]] یکسان باشد و [[قاضی]] در [[مقام]] [[قضاوت]]، تفاوتی میان [[برادر]] و [[دشمن]] خود قائل نشود<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۱۵.</ref>. | * '''[[لزوم]] [[حفظ]] بی‌طرفی کامل توسط [[قاضی]]''': برای [[اجرای عدالت]] در امر [[قضا]]، باید دو طرف دعوا، از همه لحاظ حتی در نگاه کردن میان آن دو، در نزد [[قاضی]] یکسان باشد و [[قاضی]] در [[مقام]] [[قضاوت]]، تفاوتی میان [[برادر]] و [[دشمن]] خود قائل نشود<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۱۵.</ref>. | ||
*'''[[استقلال]] [[قاضی]]''': [[قاضی]] در اتخاذ [[تصمیم]] و صدور [[حکم]] برای متهمان، نباید تحت تأثیر دیگران قرار گیرد؛ بلکه باید [[صلابت]] و [[آزادی]] عمل خود را [[حفظ]] نماید<ref>صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۲.</ref>. همچنین [[ارزش]] [[رأی]] و [[حکم]] [[قاضی]] به گونه‌ای است که هیچ کس [[حق]] ندارد کسی را بدون [[حکم]] [[قاضی]] توقیف یا احضار کند<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۱۳۹.</ref>. | * '''[[استقلال]] [[قاضی]]''': [[قاضی]] در اتخاذ [[تصمیم]] و صدور [[حکم]] برای متهمان، نباید تحت تأثیر دیگران قرار گیرد؛ بلکه باید [[صلابت]] و [[آزادی]] عمل خود را [[حفظ]] نماید<ref>صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۲.</ref>. همچنین [[ارزش]] [[رأی]] و [[حکم]] [[قاضی]] به گونه‌ای است که هیچ کس [[حق]] ندارد کسی را بدون [[حکم]] [[قاضی]] توقیف یا احضار کند<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۱۳۹.</ref>. | ||
*'''[[لزوم]] دقت و [[احتیاط]] در [[اجرای حدود]]''': از دید [[امام خمینی]] در [[اجرای حدود]] به خصوص در مورد جرایمی که ثبوتشان به آسانی امکان‌پذیر نیست، باید بر طبق [[موازین شرعی]] عمل کرده و از [[عجله]] و [[شتابزدگی]] در این باره اجتناب نمود؛ چرا که پای [[آبرو]] و حیثیت افراد در میان است<ref>صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۲.</ref>. [[سستی]]، [[سهل‌انگاری]] و یا ترحّم در اجرای [[قصاص]] و تعزیرات [[اسلامی]] نیز قابل [[پذیرش]] نیست و [[قاضی]] در این موارد باید قسی‌القلب باشد<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۱۵.</ref>. | * '''[[لزوم]] دقت و [[احتیاط]] در [[اجرای حدود]]''': از دید [[امام خمینی]] در [[اجرای حدود]] به خصوص در مورد جرایمی که ثبوتشان به آسانی امکان‌پذیر نیست، باید بر طبق [[موازین شرعی]] عمل کرده و از [[عجله]] و [[شتابزدگی]] در این باره اجتناب نمود؛ چرا که پای [[آبرو]] و حیثیت افراد در میان است<ref>صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۲.</ref>. [[سستی]]، [[سهل‌انگاری]] و یا ترحّم در اجرای [[قصاص]] و تعزیرات [[اسلامی]] نیز قابل [[پذیرش]] نیست و [[قاضی]] در این موارد باید قسی‌القلب باشد<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۱۵.</ref>. | ||
*'''[[پرهیز]] از تطویل در رسیدگی به پرونده‌ها''': یکی دیگر از مصادیق [[اجرای عدالت]] در دستگاه‌های [[قضایی]] از دیدگاه [[امام خمینی]]، تضییع نکردن وقت [[شریف]] [[مردم]] در راهروهای دادسراهاست. بنابراین زمان رسیدگی به محاکمات باید تا حد امکان تقلیل یابد<ref>صحیفه امام، ج۷، ص۲۷۱.</ref>. رسیدگی سریع به پرونده‌های [[زندانیان]] و خصوصاً آنان که جرمشان مادون [[جرم]] گروهک‌های مفسدین و ملحدین اغتشاش‌گر است، نیز باید در [[دستور]] کار [[مسئولان]] [[قضایی]] قرار گیرد. همچنین رسیدگی به پرونده‌های کسانی که به عللی به تعویق افتاده است، [[اولویت]] دارد<ref>صحیفه امام، ج۱۶، ص۴۴.</ref><ref>[[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|"عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]</ref>. | * '''[[پرهیز]] از تطویل در رسیدگی به پرونده‌ها''': یکی دیگر از مصادیق [[اجرای عدالت]] در دستگاه‌های [[قضایی]] از دیدگاه [[امام خمینی]]، تضییع نکردن وقت [[شریف]] [[مردم]] در راهروهای دادسراهاست. بنابراین زمان رسیدگی به محاکمات باید تا حد امکان تقلیل یابد<ref>صحیفه امام، ج۷، ص۲۷۱.</ref>. رسیدگی سریع به پرونده‌های [[زندانیان]] و خصوصاً آنان که جرمشان مادون [[جرم]] گروهک‌های مفسدین و ملحدین اغتشاش‌گر است، نیز باید در [[دستور]] کار [[مسئولان]] [[قضایی]] قرار گیرد. همچنین رسیدگی به پرونده‌های کسانی که به عللی به تعویق افتاده است، [[اولویت]] دارد<ref>صحیفه امام، ج۱۶، ص۴۴.</ref><ref>[[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|"عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] | # [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|'''منظومه فکری امام خمینی''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
نسخهٔ ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۳۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عدالت اجتماعی است. عدالت قضایی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عدالت قضایی در قرآن - عدالت قضایی در حدیث - عدالت قضایی در فقه اسلامی - عدالت قضایی در سیره معصوم - عدالت قضایی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - عدالت قضایی در معارف و سیره نبوی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
- عدالت و اجرای دقیق حقوق در مقام قضاوت و داوری، بعد دیگر عدالت اجتماعی محسوب می‌شود و به حدی حائز اهمیت است که خداوند تعالی در قرآن می‌فرماید: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ﴾[۱]. همچنین دشمنی با قومی، نباید فرد را از رعایت عدالت و انصاف درباره آن قوم باز دارد. ﴿لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا﴾[۲] یکی از مصادیق مخاطبین این آیه کریمه، قضات هستند که در مسأله مهم و حساس قضاوت مشغول فعالیت میباشند. امام خمینی مسئولیت امر قضا را به دلیل ارتباط تنگانگ آن با جان و مال و نوامیس مردم، بسیار سنگین توصیف می‌کند[۳] و بر این باور است که مسئولیت قضات نسبت به سابق و حتی صدر اسلام خطیرتر است؛ چرا که امروزه دستگاه قضایی، پاسبان حیثیت اسلام و جمهوری اسلامی است و هرگونه تخلّف و انحرافی در امر قضاوت، مردم را نسبت به دستگاه قضایی و روحانیت و جمهوری اسلامی بدبین می‌سازد[۴]. امام خمینی به دلیل حساسیت این بخش از نظام، راهکارها و توصیه پیشنهاد‌هایی را در جهت بهبود وضع قوه قضائیه و ایجاد فضایی عادلانه در آن کرده‌اند، از جمله:
- توجه به صلاحیت قاضی: از منظر امام خمینی، قضاوت، حق افراد دانشمند، عادل و با تقواست و یک لغزش در امر قضاوت گاه ممکن است یک کشور را از بین ببرد یا یک خانواده‌ای را تضعیف سازد و عکس این قضیه نیز صادق است[۵]. لذا حوزه‌های علمیه باید در تربیت قضات متعهد کوشا باشند[۶].
- لزوم حفظ بی‌طرفی کامل توسط قاضی: برای اجرای عدالت در امر قضا، باید دو طرف دعوا، از همه لحاظ حتی در نگاه کردن میان آن دو، در نزد قاضی یکسان باشد و قاضی در مقام قضاوت، تفاوتی میان برادر و دشمن خود قائل نشود[۷].
- استقلال قاضی: قاضی در اتخاذ تصمیم و صدور حکم برای متهمان، نباید تحت تأثیر دیگران قرار گیرد؛ بلکه باید صلابت و آزادی عمل خود را حفظ نماید[۸]. همچنین ارزش رأی و حکم قاضی به گونه‌ای است که هیچ کس حق ندارد کسی را بدون حکم قاضی توقیف یا احضار کند[۹].
- لزوم دقت و احتیاط در اجرای حدود: از دید امام خمینی در اجرای حدود به خصوص در مورد جرایمی که ثبوتشان به آسانی امکان‌پذیر نیست، باید بر طبق موازین شرعی عمل کرده و از عجله و شتابزدگی در این باره اجتناب نمود؛ چرا که پای آبرو و حیثیت افراد در میان است[۱۰]. سستی، سهل‌انگاری و یا ترحّم در اجرای قصاص و تعزیرات اسلامی نیز قابل پذیرش نیست و قاضی در این موارد باید قسی‌القلب باشد[۱۱].
- پرهیز از تطویل در رسیدگی به پرونده‌ها: یکی دیگر از مصادیق اجرای عدالت در دستگاه‌های قضایی از دیدگاه امام خمینی، تضییع نکردن وقت شریف مردم در راهروهای دادسراهاست. بنابراین زمان رسیدگی به محاکمات باید تا حد امکان تقلیل یابد[۱۲]. رسیدگی سریع به پرونده‌های زندانیان و خصوصاً آنان که جرمشان مادون جرم گروهک‌های مفسدین و ملحدین اغتشاش‌گر است، نیز باید در دستور کار مسئولان قضایی قرار گیرد. همچنین رسیدگی به پرونده‌های کسانی که به عللی به تعویق افتاده است، اولویت دارد[۱۳][۱۴].
منابع
پانویس
- ↑ «ای مؤمنان! به دادگری بپاخیزید و برای خداوند گواهی دهید هر چند به زیان خود یا پدر و مادر و یا نزدیکان (تان) باشد» سوره نساء، آیه ۱۳۵.
- ↑ «و نباید دشمنی با گروهی شما را وادارد که دادگری نکنید» سوره مائده، آیه ۸.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۳۶.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۱.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۷، ص۲۳۲.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۷، ص۳۷۹.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۱۵.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۲.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۷، ص۱۳۹.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۲.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۱۵.
- ↑ صحیفه امام، ج۷، ص۲۷۱.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۶، ص۴۴.
- ↑ خاکبان، سلیمان، یوسفی، رقیه، "عدالت اسلامی»، منظومه فکری امام خمینی