فیء در حقوق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
==معناشناسی فیء== | == معناشناسی فیء == | ||
===معنای لغوی فیء=== | === معنای لغوی فیء === | ||
[[راغب اصفهانی|راغب]] درباره معنای فیء می‌گوید: {{عربی|الفيء و الفيئة}}: "بازگشت به حالتی [[پسندیده]]". | [[راغب اصفهانی|راغب]] درباره معنای فیء می‌گوید: {{عربی|الفيء و الفيئة}}: "بازگشت به حالتی [[پسندیده]]". | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
نیز گفته‌اند الفَیءُ غنیمتی است که برای رسیدن به آن مشقتی در کار نباشد، در [[آیات]]: {{متن قرآن|مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ}}<ref>«و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند» سوره حشر، آیه ۶.</ref>،{{متن قرآن|مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ}}<ref>«از آنچه خداوند به تو (در جنگ‌ها) به غنیمت داده است» سوره احزاب، آیه ۵۰.</ref>. بعضی گفته‌اند: اطلاق [[غنیمت]] به واژه فَیء - به معنی سایه از این جهت است که [[آگاهی]] و تنبیهی است بر اینکه شریف‌ترین اغراض [[دنیایی]] در [[حکم]] سایه‌ای است که برطرف و زایل می‌شود و در می‌گذرد<ref>مفردات، ص۶۵۰.</ref>. | نیز گفته‌اند الفَیءُ غنیمتی است که برای رسیدن به آن مشقتی در کار نباشد، در [[آیات]]: {{متن قرآن|مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ}}<ref>«و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند» سوره حشر، آیه ۶.</ref>،{{متن قرآن|مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ}}<ref>«از آنچه خداوند به تو (در جنگ‌ها) به غنیمت داده است» سوره احزاب، آیه ۵۰.</ref>. بعضی گفته‌اند: اطلاق [[غنیمت]] به واژه فَیء - به معنی سایه از این جهت است که [[آگاهی]] و تنبیهی است بر اینکه شریف‌ترین اغراض [[دنیایی]] در [[حکم]] سایه‌ای است که برطرف و زایل می‌شود و در می‌گذرد<ref>مفردات، ص۶۵۰.</ref>. | ||
===معنای اصطلاحی فیء=== | === معنای اصطلاحی فیء === | ||
در [[فقه]] [[اموال]] منقول یا غیر منقولی را گویند که بدون [[جنگ]] و [[خونریزی]] و با [[مسالمت]] از [[کفار]] عاید [[مسلمین]] می‌شود و بخشی از [[غنیمت]] [[جنگی]] است و چون نیروی [[جنگی]] در به دست آوردنش به کار نرفته، همۀ آن متعلق به [[رهبر اسلامی]] است که بخشی را در [[مصالح]] [[عامه]] [[مسلمین]] بنا به صلاحدید خودش و بخشی را در میان [[ایتام]] و [[فقرا]] و در راه ماندگان [[بنی‌هاشم]] [[مصرف]] می‌کند<ref>مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج۴، ص۶۲۲.</ref><ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۲۰۷- ۲۰۸.</ref>. | در [[فقه]] [[اموال]] منقول یا غیر منقولی را گویند که بدون [[جنگ]] و [[خونریزی]] و با [[مسالمت]] از [[کفار]] عاید [[مسلمین]] می‌شود و بخشی از [[غنیمت]] [[جنگی]] است و چون نیروی [[جنگی]] در به دست آوردنش به کار نرفته، همۀ آن متعلق به [[رهبر اسلامی]] است که بخشی را در [[مصالح]] [[عامه]] [[مسلمین]] بنا به صلاحدید خودش و بخشی را در میان [[ایتام]] و [[فقرا]] و در راه ماندگان [[بنی‌هاشم]] [[مصرف]] می‌کند<ref>مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج۴، ص۶۲۲.</ref><ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۲۰۷- ۲۰۸.</ref>. | ||
==فئ در [[قرآن]] و [[روایت]]== | == فئ در [[قرآن]] و [[روایت]] == | ||
در [[سوره حشر]] آمده است: {{متن قرآن|وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند چیزی نبود که شما برای (به دست آوردن) آن، اسبان و شترانی دوانده باشید ولی خداوند پیامبرانش را بر هر کس بخواهد چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره حشر، آیه ۶.</ref>. | در [[سوره حشر]] آمده است: {{متن قرآن|وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند چیزی نبود که شما برای (به دست آوردن) آن، اسبان و شترانی دوانده باشید ولی خداوند پیامبرانش را بر هر کس بخواهد چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره حشر، آیه ۶.</ref>. | ||
نسخهٔ ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۰۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث فیء است. فیء از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فیء در قرآن - فیء در حقوق اسلامی - فیء در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمعناشناسی فیء
معنای لغوی فیء
راغب درباره معنای فیء می‌گوید: الفيء و الفيئة: "بازگشت به حالتی پسندیده".
آیات: ﴿حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ﴾[۱]. ﴿فَإِنْ فَاءَتْ﴾[۲]. ﴿فَإِنْ فَاءُ﴾[۳]. «فاء الظل»: بازگشت سایه. الفَیءُ جز برای بازگشتن سایه گفته نمی‌شود. در آیه: ﴿يَتَفَيَّأُ ظِلَالُهُ﴾[۴].
نیز گفته‌اند الفَیءُ غنیمتی است که برای رسیدن به آن مشقتی در کار نباشد، در آیات: ﴿مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ﴾[۵]،﴿مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ﴾[۶]. بعضی گفته‌اند: اطلاق غنیمت به واژه فَیء - به معنی سایه از این جهت است که آگاهی و تنبیهی است بر اینکه شریف‌ترین اغراض دنیایی در حکم سایه‌ای است که برطرف و زایل می‌شود و در می‌گذرد[۷].
معنای اصطلاحی فیء
در فقه اموال منقول یا غیر منقولی را گویند که بدون جنگ و خونریزی و با مسالمت از کفار عاید مسلمین می‌شود و بخشی از غنیمت جنگی است و چون نیروی جنگی در به دست آوردنش به کار نرفته، همۀ آن متعلق به رهبر اسلامی است که بخشی را در مصالح عامه مسلمین بنا به صلاحدید خودش و بخشی را در میان ایتام و فقرا و در راه ماندگان بنی‌هاشم مصرف می‌کند[۸][۹].
فئ در قرآن و روایت
در سوره حشر آمده است: ﴿وَمَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ وَلَكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾[۱۰].
در ادامه می‌فرماید: ﴿مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى﴾[۱۱][۱۲].
منابع
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «تا به فرمان خداوند باز گردد» سوره حجرات، آیه ۹.
- ↑ «و چون بازگشت.».. سوره حجرات، آیه ۹.
- ↑ «پس اگر بازگشتند.».. سوره بقره، آیه ۲۲۶.
- ↑ «چگونه سایه‌های آن از راست و چپ باز می‌گردد» سوره نحل، آیه ۴۸.
- ↑ «و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند» سوره حشر، آیه ۶.
- ↑ «از آنچه خداوند به تو (در جنگ‌ها) به غنیمت داده است» سوره احزاب، آیه ۵۰.
- ↑ مفردات، ص۶۵۰.
- ↑ مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج۴، ص۶۲۲.
- ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۲۰۷- ۲۰۸.
- ↑ «و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند چیزی نبود که شما برای (به دست آوردن) آن، اسبان و شترانی دوانده باشید ولی خداوند پیامبرانش را بر هر کس بخواهد چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره حشر، آیه ۶.
- ↑ «آنچه خداوند از (دارایی‌های) اهل این شهرها بر پیامبرش (به غنیمت) بازگرداند از آن خداوند و پیامبر و خویشاوند و... است» سوره حشر، آیه ۷.
- ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۲۰۸.