بحث:ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)

ويژگى هاى علمى اهل بيت عليهم السّلام

خَصائِصُهُم فِي العِلمِ

4 / 1 ـ 1

خَزَنَةُ عِلمِ اللّهِ عز و جل

383.رسول اللّه صلى الله عليه و آله عن اللّه عز و جل ـ في خَصائِصِ أهلِ البَيتِ عليهم السلام ـ :وهُم خُزّاني عَلى عِلمي مِن بَعدِكَ .[1]

384.الإمام الباقر عليه السلام : وَاللّهِ إنّا لَخُزّانُ اللّهِ في سَمائِهِ وأرضِهِ ، لا عَلى ذَهَبٍ ولا عَلى فِضَّةٍ إلّا عَلى عِلمِهِ .[2]

385.عنه عليه السلام : نَحنُ خُزّانُ عِلمِ اللّهِ ، ونَحنُ تَراجِمَةُ وَحيِ اللّهِ .[3]

[1] الكافي : ج 1 ص 193 ح 4 ، و ص 209 ح 4 ، بصائر الدرجات : ص 54 ح 3 كلاهما عن أبي حمزة الثماليّ عن الإمام الباقر عليه السلام ، بحار الأنوار : ج 26 ص 107 ح 12 . [2] الكافي : ج 1 ص 192 ح 2 ، بصائر الدرجات : ص 104 ح 1 ، إعلام الورى : ج 1 ص 509 كلّها عن سورة بن كليب ، بحار الأنوار : ج 26 ص 105 ح 1 . [3] الكافي : ج 1 ص 192 ح 3 ، بصائر الدرجات : ص 104 ح 6 كلاهما عن سدير ، إعلام الورى : ج 1 ص 535 عن سدير الصيرفي عن الإمام الصادق عليه السلام ، بشارة المصطفى : ص 158 عن جابر بن عبد اللّه فيه «ورثة» بدل «تراجمة» ،بحار الأنوار : ج 26 ص 105 ح 4 .

گنجوران دانش خداوند

383.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به نقل از خداوند عز و جل، در توصيف ويژگى هاى اهل بيت عليهم السلام ـ :و آنها پس از تو، گنجُوران علم من اند .

384.امام باقر عليه السلام : به خدا سوگند ، ما گنجوران خدا در آسمان و زمين هستيم ، نه بر زر و سيم ، كه گنجوران علم اوييم .

385.امام باقر عليه السلام : ما ، گنجوران علم خدا و بازگو كنندگان وحى خداييم .

386.عنه عليه السلام : إنَّ للّهِِ تَعالى عِلما خاصّا وعِلما عامّا ، فَأَمَّا العِلمُ الخاصُّ فَالعِلمُ الَّذي لَم يُطلِع عَلَيهِ مَلائِكَتَهُ المُقَرَّبينَ وأنبِياءَهُ المُرسَلينَ ، وأمّا عِلمُهُ العامُّ فَإِنَّهُ عِلمُهُ الّذي أطلَعَ عَلَيهِ مَلائِكَتَهُ المُقَرَّبينَ وأنبِياءَهُ المُرسَلينَ ، وقَد وَقَعَ إلَينا مِن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله .[1]

387.الإمام الصادق عليه السلام : نَحنُ وَرِثنَا النَّبِيّينَ ، وعِندَنا عَصا موسى ، وإنّا لَخُزّانُ اللّهِ فِي الأَرضِ ، لا بِخُزّانِ ذَهَبٍ ولا فِضَّةٍ .[2]

388.عنه عليه السلام : نَحنُ شَجَرَةُ العِلمِ ، ونَحنُ أهلُ بَيتِ النَّبِيِّ ، وفي دارِنا مَهبَطُ جَبرَئيلَ ، ونَحنُ خُزّانُ عِلمِ اللّهِ ، ونَحنُ مَعادِنُ وَحيِ اللّهِ . مَن تَبِعَنا نَجا ، ومَن تَخَلَّفَ عَنّا هَلَكَ ، حَقّا عَلَى اللّهِ عز و جل .[3]

4 / 1 ـ 2

عَيبَةُ عِلمِ اللّهِ عز و جل

389.الإمام زين العابدين عليه السلام : نَحنُ أبوابُ اللّهِ ، ونَحنُ الصِّراطُ المُستَقيمُ ، ونَحنُ عَيبَةُ عِلمِهِ ، ونَحنُ تَراجِمَةُ وَحيِهِ ، ونَحنُ أركانُ تَوحيدِهِ ، ونَحنُ مَوضِعُ سِرِّهِ .[4]

[1] التوحيد : ص 138 ح 14 عن ابن سنان عن الإمام الصادق عليه السلام ، بصائر الدرجات : ص 111 ح 12 عن حنّان الكندي عن أبيه و ص 109 ح 1 عن حنّان بن سدير كلاهما عن الإمام الصادق عليه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 4 ص 85 ح 19 . [2] تفسير فرات : ص 107 ح 101 عن إبراهيم ، تفسير العيّاشي : ج 2 ص 28 عن أبي حمزة الثمالي وفيه صدره إلى «موسى» نحوه وراجع : شرح الأخبار : ج 3 ص 402 ح 1287 ، بحار الأنوار : ج 23 ص 299 ح 50 . [3] الأمالي للصدوق : ص 383 ح 490 ، بشارة المصطفى : ص 54 كلاهما عن أبي بصير ، روضة الواعظين : ص 299 ، بحار الأنوار : ج 26 ص 240 ح 1 ، وراجع : إعلام الورى : ج 1 ص 508 . [4] معاني الأخبار : ص 35 ح 5 عن أبي حمزة الثمالي ، بحار الأنوار : ج 24 ص 12 ح 5.

386.امام باقر عليه السلام : خداوند متعال ، علم خاصّى دارد وعلم عامّى . علم خاصّ او، همان علمى است كه [حتّى] فرشتگان مقرّب و پيامبرانِ فرستاده او ، بر آن، آگاهى ندارند و علم عامّ او، همان علمى است كه فرشتگان مقرّب و پيامبران فرستاده او، بر آن ، آگاهى دارند و از پيامبر خدا به ما رسيده است .

387.امام صادق عليه السلام : ما از پيامبران ارث مى بريم . عصاى موسى، نزد ماست و ما گنجوران خدا در زمين هستيم ، نه گنجوران زر و سيم .

388.امام صادق عليه السلام : ما شجره علم و اهل بيت پيامبر هستيم . جايگاه فرود جبرئيل، در خانه ماست و ما گنجوران علم خدا و معادن وحى خدا هستيم . هر كه از ما پيروى كند، رهايى مى يابد و هر كه از ما باز ماند ، نابود مى گردد و حقّ خداست كه چنين كند .

4 / 1 ـ 2

ظرفِ دانش خداوند

389.امام زين العابدين عليه السلام : ما ، درهاى خداييم. ما راه راستيم . ما ظرف علم اوييم. ما بازگوكننده وحى اوييم . ما پايه هاى توحيد اوييم. ما جايگاه راز اوييم .

390.الإمام الصادق عليه السلام : نَحنُ وُلاةُ أمرِ اللّهِ ، وخَزَنَةُ عِلمِ اللّهِ ، وعَيبَةُ وَحيِ اللّهِ .[1]

391.عنه عليه السلام : إنَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالَى انتَجَبَنا لِنَفسِهِ ، فَجَعَلَنا صَفوَتَهُ مِن خَلقِهِ ، واُمَناءَهُ عَلى وَحيِهِ ، وخُزّانَهُ في أرضِهِ ، ومَوضِعَ سِرِّهِ ، وعَيبَةَ عِلمِهِ .[2]

392.مقتضب الأثر عن وهب بن منبّه ـ في ذِكرِ ما اُوحِيَ إلى موسى عليه السلام ـ :تَمَسَّك بِذِكرِهِم [مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله وَالأَوصِياءِ مِن بَعدِهِ] فَإِنَّهُم خَزَنَةُ عِلمي، وعَيبَةُ حِكمَتي، ومَعدِنُ نوري.[3]

393.الاحتجاج عن فاطمة الصّغرى ـ لِأَهلِ الكوفَةِ بَعدَ وَقعَةِ كَربَلاءَ وما جَرى عَلى أهلِ البَيتِ ـ :أمّا بَعدُ ، يا أهلَ الكوفَةِ ، يا أهلَ المَكرِ وَالغَدرِ وَالخُيَلاءِ ، إنّا أهلُ بَيتٍ ابتَلانَا اللّهُ بِكُم ، وَابتَلاكُم بِنا ، فَجَعَلَ بَلاءَنا حَسَنا ، وجَعَلَ عِلمَهُ عِندَنا وفَهمَهُ لَدَينا ، فَنَحنُ عَيبَةُ عِلمِهِ ، ووِعاءُ فَهمِهِ وحِكمَتِهِ ، وحُجَّتُهُ فِي الأَرضِ في بِلادِهِ لِعِبادِهِ ، أكرَمَنَا اللّهُ بِكَرامَتِهِ ، وفَضَّلَنا بِنَبِيِّهِ صلى الله عليه و آله عَلى كَثيرٍ مِن خَلقِهِ تَفضيلاً .[4]

4 / 1 ـ 3

وَرَثَةُ عِلمِ الأَنبِياءِ عليهم السلام

394.الإمام الباقر عليه السلام : قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله : إنَّ أوَّلَ وَصِيٍّ كانَ عَلى وَجهِ الأَرضِ هِبَةُ اللّهِ بنُ آدَمَ ، وما مِن نَبِيٍّ مَضى إلّا ولَهُ وَصِيٌّ ، وكانَ جَميعُ الأَنبِياءِ مِئَةُ ألفِ نَبِيٍّ وعِشرينَ ألفَ نَبِيٍّ ، مِنهُم خَمسَةٌ اُولُو العَزمِ : نوحٌ ، وإبراهيمُ ، وموسى ، وعيسى ، ومُحَمَّدٌ عليهم السلام . وإنَّ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ كانَ هِبةَ اللّهِ لُِمحَمَّدٍ ، ووَرِثَ عِلمَ الأَوصِياءِ وعِلمَ مَن كانَ قَبلَهُ ، أما إنَّ مُحَمَّدا وَرِثَ عِلمَ مَن كانَ قَبلَهُ مِنَ الأَنبِياءِ وَالمُرسَلينَ .[5]

[1] الكافي : ج 1 ص 192 ح 1 ، بصائر الدرجات : ص 61 ح 3 كلاهما عن عبد الرحمن بن كثير ، المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 206 عن جابر عن الإمام الباقر عليه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 26 ص 106 ح 9 . [2] بصائر الدرجات : ص 62 ح 7 عن عبّاد بن سليمان عن أبيه ، بحار الأنوار : ج 26 ص 247 ح 16 . [3] مقتضب الأثر : ص 76 ح 24 ، بحار الأنوار : ج 51 ص 149 ح 24 . [4] الاحتجاج : ج 2 ص 106 ح 169 عن زيد ـ بن موسى بن جعفر ـ عن الإمام الكاظم عن آبائه عليهم السلام ، الملهوف : ص 195 عن زيد عن الإمام الكاظم عن الإمام الصادق عليهماالسلام ، مثير الأحزان : ص 87 نحوه ، بحار الأنوار : ج 45 ص 110 ح 1 . [5] الكافي : ج 1 ص 224 ح 2 عن عبد الرحمن بن كثير عن الإمام الباقر عليه السلام ، بصائر الدرجات : ص 121 ح 1 عن عبدالرحمن بن بكير الهجريّ عن الإمام الباقر عليه السلام ، أعلام الدين : ص 464 عن عبد اللّه بن بكير عن الإمام الباقر عليه السلام ، وفيهما «مئة ألف نبيّ وأربعة وعشرين» بدل «مئة ألف نبيّ وعشرين ألف نبيّ» ، بحار الأنوار : ج 11 ص 41 ح 43 .

390.امام صادق عليه السلام : ما ، واليان امر الهى و گنجوران دانش خدا و ظرف وحى خداونديم .

391.امام صادق عليه السلام : خداوند ـ تبارك و تعالى ـ ما را براى خود برگزيد و سپس ما را برگزيده مردمان و معتمدان بر وحى و گنجوران زمين و جايگاه راز و ظرف علم خود قرار داد .

392.مقتضب الأثر ـ به نقل از وهب بن منبّه، در يادكرد آنچه به موسى عليه السلام وحى شد ـ :به ذكر ايشان (محمّد و اوصياى پس از او) متوسّل شو ؛ چرا كه آنها گنجوران علم من و ظرف حكمت من و كان پرتو من اند .

393.الاحتجاج ـ به نقل از فاطمه صغرا كه پس از رويداد كربلا و آنچه بر اهل بيت گذشت ، به اهل كوفه چنين خطاب كرد ـ :امّا پس از سپاس خداوند ، اى كوفيان! اى اهل نيرنگ و دغل و خودپسندى! ما خاندانى هستيم كه خداوند ، ما را با شما و شما را با ما آزمود . پس آزمون ما را خوب قرار داد و علم خود را در ميان ما گذاشت و فهمش را نزد ما نهاد . ما ظرف دانش و فهم و حكمت اوييم و حجّت اوييم در زمين در بلاد او براى بندگانش . خداوند، ما را به سبب كرامت خود، ارجمند داشته و به سبب پيامبرش ما را بر بسيارى از خلايقش برترى داده است .

4 / 1 ـ 3

وارثان دانش پيامبران

394.امام باقر عليه السلام : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود : «نخستين جانشينى كه بر زمين بود ، هِبَةُ اللّه پسرِ آدم عليه السلام بود و پيامبرى رحلت نكرده است ، مگر آن كه جانشينى داشته است . شمارِ همه پيامبران، صد و بيست هزار پيامبر بوده كه پنج تن از ايشان : نوح ، ابراهيم ، موسى ، عيسى و محمّد عليهم السلام ، اولو العزم بوده اند . على بن ابى طالب ، به منزله هبة اللّه براى محمّد است و دانش [همه] اوصيا و دانش كسانى را كه پيش از او بوده اند ، به ارث برده است و محمّد ، دانش پيامبران و رسولان پيش از خود را به ارث برده است» . 395.الإمام عليّ عليه السلام : أيُّها النّاسُ ! عَلَيكُم بِالطّاعَةِ وَالمَعرِفَةِ بِمَن لا تُعذَرونَ بِجَهالَتِهِ ، فَإِنَّ العِلمَ الَّذي هَبَطَ بِهِ آدَمُ وجَميعُ ما فُضِّلَت بِهِ[1] النَّبِيّونَ إلى خاتَمِ النَّبِيّينَ ، في عِترَةِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله ، فَأَينَ يُتاهُ بِكُم بَل أينَ تَذهَبونَ ؟ ![2]

396.الخصال عن ذريح بن محمّد المحاربي : سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ عليه السلام يَقولُ : نَحنُ وَرَثَةُ الأَنبِياءِ . ثُمَّ قالَ : جَلَّلَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله عَلى عَلِيٍّ عليه السلام ثَوبا ، ثُمَّ عَلَّمَهُ ألفَ كَلِمَةٍ ، كُلُّ كَلِمَةٍ تَفتَحُ[3] ألفَ كَلِمَةٍ .[4]

397.الإمام الباقر عليه السلام : إنَّ العِلمَ الَّذي نَزَلَ مَعَ آدَمَ عليه السلام لَم يُرفَع وَالعِلمُ يُتَوارثُ ، وكانَ عَلِيٌّ عليه السلام عالِمُ هذِهِ الاُمَّةِ ، وإنَّهُ لَم يَهلِك مِنّا عالِمٌ قَطُّ إلّا خَلَفَهُ مِن أهلِهِ مَن عَلِمَ مِثلَ عِلمِهِ ، أو ما شاءَ اللّهُ .[5]

[1] في بعض نسخ المصدر : «فَصّلَت» بدل «فُضّلَت» . [2] الإرشاد : ج 1 ص 232 عن إسماعيل بن زياد ، كشف اليقين : ص 89 ح 87 ، الغيبة للنعماني : ص 44 نحوه ، تفسير العيّاشي: ج 1 ص 102 ح 300 عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، تفسير القمّي : ج 1 ص 367 عن ابن اُذينة عن الإمام الصادق عليه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 2 ص 100 ح 59 . [3] في المصدر : «يفتح» والمثبَت من بحار الأنوار . [4] الخصال : ص 651 ح 49 ، بصائر الدرجات : ص 309 ح 4 ، الاختصاص : ص 285 عن إسماعيل بن جابر ، شرح الأخبار : ج 2 ص 286 ح 599 وليس فيهما صدره إلى «رسول اللّه صلى الله عليه و آله » نحوه ، بحار الأنوار : ج 40 ص 133 ح 16 ؛ كنز العمّال : ج 13 ص 165 ح 36500 ، وراجع : الاُصول الستّة عشر : ص 262 ح 361 . [5] الكافي : ج 1 ص 222 ح 2 ، بصائر الدرجات : ص 115 ح 4 نحوه وكلاهما عن زرارة و ص 116 ح 10 عن الفضيل ، علل الشرائع : ص 591 ح 40 عن محمّد بن مسلم ، كمال الدين : ص 223 ح 14 عن الفضيل بن يسار عن الإمام الصادق والإمام الباقر عليهماالسلام وكلاهما نحوه ، بحار الأنوار : ج 23 ص 39 ح 70 ، وراجع : المحاسن : ج 1 ص 366 ح 796 .

395.امام على عليه السلام : اى مردم! به اطاعت و شناخت كسانى رو آوريد كه عذر «بى اطّلاعى از آنان» ، پذيرفته نيست . آگاه باشيد علمى كه آدم ، آن را فرود آورد و هر آنچه پيامبران تا خاتم الأنبيا، بدان فضيلت داده شده اند ، در خاندان محمّد صلى الله عليه و آله است . پس به كدام كژراهه مى رويد ؟ بلكه به كدام سو روانيد؟

396.الخصال ـ به نقل از ذريح بن محمّد محاربى ـ :از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود : «ما وارثان پيامبرانيم . پيامبر صلى الله عليه و آله بر على عليه السلام جامه اى پوشاند و سپس هزار كلمه به او آموخت كه هر كلمه ، آغازگر هزار كلمه بود» .

397.امام باقر عليه السلام : علمى كه با آدم عليه السلام فرود آمد ، ديگر بالا نرفت و علم، به ارث برده مى شود و على عليه السلام عالِم اين امّت است و هرگز در ميان ما عالِمى رحلت نكرده ، مگر آن كه از خاندان خود، كسى را به جانشينى نهد كه علمى همچون او يا آنچه خدا بخواهد را بداند .

398.عنه عليه السلام : أيُّهَا النّاسُ ! إنَّ أهلَ بَيتِ نَبِيِّكُم شَرَّفَهُمُ اللّهُ بِكَرامَتِهِ ، وأعَزَّهُم بِهُداهُ ، واختَصَّهُم لِدينِهِ ، وفَضَّلَهُم بِعِلمِهِ ، وَاستَحفَظَهُم وأودَعَهُم عِلمَهُ ... فَهُمُ الأَئِمَّةُ الدُّعاةُ ، وَالقادَةُ الهُداةُ ، وَالقُضاةُ الحُكّامُ ، وَالنُّجومُ الأَعلامُ ، وَالاُسوَةُ المُتَخَيَّرَةُ ، وَالعِتَرةُ المُطَهَّرَةُ ، وَالاُمَّةُ الوُسطى ، وَالصِّراطُ الأَعلَمُ ، وَالسَّبيلُ الأَقوَمُ ، زينَةُ النُّجَباءِ ، ووَرَثَةُ الأَنبِياءِ .[1]

399.الكافي عن أبي بصير : دَخَلتُ عَلى أبي جَعفَرٍ عليه السلام فَقُلتُ لَهُ : أنتُم وَرَثَةُ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ؟ قالَ : نَعَم ، قُلتُ : رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله وارِثُ الأَنبِياءِ ، عَلِمَ كُلَّ ما عَلِموا ؟ قالَ لي : نَعَم .[2]

400.الإمام الصادق عليه السلام : إنَّ عَلِيّا عليه السلام كانَ عالِما وَالعِلمُ يُتَوارَثُ ، ولَن يهلِكَ عالِمٌ إلّا بَقِيَ مِن بَعدِهِ مَن يَعلَمُ عِلمَهُ أو ما شاءَ اللّهُ .[3]

401.عنه عليه السلام : إنَّ العِلمَ الَّذي نَزَلَ مَعَ آدَمَ عليه السلام لَم يُرفَع ، وما ماتَ عالِمٌ إلّا وقَد وَرَّثَ عِلمَهُ ، إنَّ الأَرضَ لا تَبقى بِغَيرِ عالِمٍ .[4]

[1] تفسير فرات : ص 337 ح 460 عن الفضل بن يوسف القصبانيّ ، بشارة المصطفى : ص 161 ، الدرّ النظيم : ص 769 عن جابر وكلاهما نحوه ، بحار الأنوار : ج 26 ص 253 ح 27 . [2] الكافي : ج 1 ص 470 ح 3 ، بصائر الدرجات : ص 269 ح 1 ، دلائل الإمامة : ص 226 ح 153 ، المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 184 ، الخرائج والجرائح : ج 2 ص 711 ح 8 كلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 46 ص 237 ح 13 . [3] الكافي: ج 1 ص 221 ح 1 ، علل الشرائع : ص 591 ح 40 ، بصائرالدرجات : ص 118 ح 2 ، الإمامة والتبصرة : ص 225 ح 75 كلّها عن محمّدبن مسلم ، كمال الدين : ص 223 ح 13 عن محمّدبن مسلم عن الإمام الباقر عليه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 26 ص 169 ح 33 . [4] الكافي : ج 1 ص 223 ح 8 ، كمال الدين : ص 224 ح 19 ، بصائر الدرجات : ص 116 ح 9 كلّها عن الحارث بن المغيرة ، بحار الأنوار : ج 23 ص 40 ح 75 .

398.امام باقر عليه السلام : اى مردم! خداوند، خاندان پيامبر شما را به كرامتِ خود، ارجمندى بخشيده و به هدايت خود، عزيز داشته و به دين خود، اختصاص داده و به علم خود، فضيلت بخشيده و دانش خود را بديشان سپرده و از آنها خواهان پاسدارى آن شده است ... . آنان امامان دعوتگر و جلوداران هدايتگر و داوران حاكم و اخگران راه نما و الگوى نيكو و خاندان پاك و امّت ميانه و مشخّص ترين نشانه و راست ترين راه و آرايش مردم نژاده و وارثان پيامبران اند .

399.الكافى ـ به نقل از ابو بصير ـ :بر امام باقر عليه السلام وارد شدم . گفتم : شما ، وارثان پيامبرِ خداييد؟ فرمود : «آرى» . گفتم : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله وارث پيامبران بود و هر چه آنها مى دانستند ، مى دانست؟ به من فرمود : «آرى» .

400.امام صادق عليه السلام : على عليه السلام عالِم بود و علم، ارث برده مى شود و عالِم هرگز نمى ميرد ، مگر اين كه پس از او كسى بماند كه علم او يا آنچه را خدا بخواهد، بداند .

401.امام صادق عليه السلام : علمى كه با آدم عليه السلام فرود آمد ، ديگر بالا نرفت (/ نابود نشد) و عالِمى در نگذشت ، مگر آن كه علمش را به ارث نهاد . زمين ، بدون عالِم، باقى نمى ماند .

402.عنه عليه السلام : نَحنُ وَرَثَةُ الأَنبِياءِ ، ووَرَثَةُ كِتابِ اللّهِ ، ونَحنُ صَفوَتُهُ .[1]

403.الكافي عن ضريس الكناسي : كُنتُ عِندَ أبي عَبدِ اللّهِ عليه السلام وعِندَهُ أبو بَصيرٍ ، فَقالَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام : إنَّ داوودَ وَرِثَ عِلمَ الأَنبِياءِ ، وإنَّ سُلَيمانَ وَرِثَ داوودَ ، وإنَّ مُحَمَّدا صلى الله عليه و آله وَرِثَ سُلَيمانَ ، وإنّا وَرِثنا مُحَمَّدا صلى الله عليه و آله ، وإنَّ عِندَنا صُحُفَ إبراهيمَ وألواحَ موسى . فَقالَ أبو بَصيرٍ : إنَّ هذا لَهُوَ العِلمُ ، فَقالَ : يا أبا مُحَمَّدٍ ، لَيسَ هذا هُوَ العِلمَ ، إنّمَا العِلمُ ما يَحدُثُ بِاللَّيلِ وَالنَّهارِ ، يَوما بِيَومٍ ، وساعَةً بِساعَةٍ .[2]

404.الإمام الهادي عليه السلام ـ فِي الزِّيارَةِ الجامِعَةِ الَّتي يُزارُ بِهَا الأَئِمَّةُ عليهم السلام ـ :السَّلامُ عَلى أئِمَّةِ الهُدى ، ومَصابيحِ الدُّجى ، وأعلامِ التُّقى ، وذَوِي النُّهى ، واُولِي الحِجى ، وكَهفِ الوَرى ، ووَرَثَةِ الأَنبِياءِ ، وَالمَثَلِ الأَعلى ، وَالدَّعوَةِ الحُسنى ، وحُجَجِ اللّهِ عَلى أهلِ الدُّنيا وَالآخِرَةِ وَالاُولى ، ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَكاتُهُ .[3]

4 / 1 ـ 4

حَديثُهُم حَديثُ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله

405.الإمام الباقر عليه السلام ـ لَمّا سُئِلَ عَنِ الحَديثِ يُرسِلُهُ ولا يُسنِدُهُ ـ :إذا حَدَّثتُ الحَديثَ فَلَم اُسنِدهُ فَسَنَدي فيهِ أبي عَن جَدّي عَن أبيهِ عَن جَدِّهِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله عَن جَبرَئيلَ عليه السلام عَنِ اللّهِ عز و جل .[4]

[1] مختصر بصائر الدرجات : ص 63 عن عبد الغفّار الجازيّ ، بحار الأنوار : ج 92 ص 100 ح 70 ، وراجع : الهداية الكبرى : ص 243 . [2] الكافي : ج 1 ص 225 ح 4 ، بصائر الدرجات : ص 135 ح 1 نحوه ، بحار الأنوار : ج 17 ص 132 ح 8 . [3] تهذيب الأحكام : ج 6 ص 96 ح 177 ، وراجع : ص 217 ح 6495 من كتابنا هذا . [4] الإرشاد : ج 2 ص 167 ، الخرائج والجرائح : ج 2 ص 893 ، روضة الواعظين : ص 226 ، إعلام الورى : ج 1 ص 509 ، بحار الأنوار : ج 46 ص 288 ح 11 .

402.امام صادق عليه السلام : ما ، وارثان انبيا و ميراث بران كتاب خدا و برگزيدگان اوييم .

403.الكافى ـ به نقل از ضريس كُناسى ـ :نزد امام صادق عليه السلام بودم و ابو بصير نيز در خدمت ايشان بود . امام صادق عليه السلام فرمود : «داوود، علم پيامبران را به ارث برد و سليمان، علم داوود را و محمّد، علم سليمان را و ما علم محمّد را به ارث برده ايم . نزد ماست صحف ابراهيم و ده فرمان موسى» . ابو بصير گفت : اين، همان علم است . فرمود : «اى ابو محمّد! اين، همان علم نيست . علم، آن است كه شب و روز و روز به روز و ساعت به ساعت رخ مى دهد» .

404.امام هادى عليه السلام ـ در زيارت جامعه كه امامان عليهم السلام را با آن ، زيارت مى كنند ـ :سلام بر امامانِ هدايت و چراغ هاى تاريكى و نشانه هاى تقوا و صاحبان خرد و فرزانگان و پناهگاه مردم و وارثان پيامبران و الگوهاى والا و صاحبان دعوت نيكو و حجّت هاى خدا بر اهل دنيا و آخرت و نخستينيان ، و رحمت و بركات خدا بر ايشان باد!

4 / 1 ـ 4

حديث آنها، همان حديث پيامبر خداست

405.امام باقر عليه السلام ـ وقتى از ايشان پرسيدند كه: چرا ايشان حديث را مرسل مى گويد و اِسناد نمى دهد ؟ ـ :هر گاه من حديثى گفتم و آن را اسناد ندادم ، سند من در آن ، پدرم است به نقل از جدّم به نقل از پدرش به نقل از جدّش پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به نقل از جبرئيل به نقل از خداوند عز و جل .

406.عنه عليه السلام : لَو أنَّا حَدَّثنا بِرَأيِنا ضَلَلنا كَما ضَلَّ مَن كانَ قَبلَنا ، ولكِنّا حَدَّثنا بِبَيِّنَةٍ مِن رَبِّنا بَيَّنَها لِنَبِيِّهِ صلى الله عليه و آله فَبَيَّنَها لَنا .[1]

407.الإرشاد عن جابر : قُلتُ لِأَبي جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ الباقِرِ عليه السلام : إذا حَدَّثتَني بِحَديثٍ فَأَسنِدهُ لي . فَقالَ : حَدَّثَني أبي عَن جَدّي عَن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله عَن جَبرَئيلَ عليه السلام عَنِ اللّهِ عز و جل . وكُلُّ ما اُحَدِّثُكَ بِهذَا الإِسنادِ .[2]

408.الإمام الصادق عليه السلام : حَديثي حَديثُ أبي ، وحَديثُ أبي حَديثُ جَدّي ، وحَديثُ جَدّي حَديثُ الحُسَينِ ، وحَديثُ الحُسَينِ حَديثُ الحَسَنِ ، وحَديثُ الحَسَنِ حَديثُ أميرِ المُؤمِنينَ عليهم السلام ، وحَديثُ أميرِ المُؤمِنينَ حَديثُ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، وحَديثُ رَسولِ اللّهِ قَولُ اللّهِ عز و جل .[3]

409.عنه عليه السلام : إنَّ اللّهَ فَرَضَ وَلايَتَنا ، وأوجَبَ مَوَدَّتَنا . وَاللّهِ ! ما نَقولُ بِأَهوائِنا ، ولا نَعمَلُ بِآرائِنا ، ولا نَقولُ إلّا ما قالَ رَبُّنا عز و جل .[4]

410.الإمام الكاظم عليه السلام ـ في جَوابِ خَلَفِ بنِ حَمّادٍ الكوفِيِّ لَمّا سَأَلَهُ عَن مَسأَلَةٍ مُشكِلَةٍ ـ :وَاللّهِ ! إنّي ما اُخبِرُكَ إلّا عَن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله عَن جَبرَئيلَ عَنِ اللّهِ عز و جل .[5]

[1] بصائر الدرجات : ص 299 ح 2 ، الاختصاص : ص 281 نحوه ، إعلام الورى : ج 1 ص 508 كلّها عن الفضيل عن الفضيل بن يسار ، بحار الأنوار : ج 2 ص 172 ح 2 . [2] الأمالي للمفيد : ص 42 ح 10 ، بحار الأنوار : ج 2 ص 178 ح 27 . [3] الكافي : ج 1 ص 53 ح 14 ، منية المريد : ص 373 كلاهما عن حمّاد بن عثمان ، الإرشاد : ج 2 ص 186 ، الخرائج والجرائح : ج 2 ص 895 ، روضة الواعظين: ص 233 كلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 2 ص 179 ح 28 . [4] الأمالي للمفيد : ص 60 ح 4 ، بصائر الدرجات : ص 300 ح 5 ، إعلام الورى : ج 1 ص 537 كلاهما نحوه وكلّها عن محمّد بن شريح ، بحار الأنوار : ج 27 ص 102 ح 65 . [5] الكافي : ج 3 ص 94 ح 1 ، المحاسن : ج 2 ص 21 ح 1093 ، منتقى الجمان : ج 1 ص 197 كلها عن خلف بن حمّاد ، المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 311 ، بحار الأنوار : ج 48 ص 113 ح 22 .

406.امام باقر عليه السلام : اگر ما بر اساس رأى و نظر خود حديث بگوييم ، گم راه شده ايم ، همچون كسانى كه پيش از ما بودند ؛ ليكن ما از روى بيّنه اى از سوى خدايمان حديث مى گوييم كه خداوند ، آن را براى پيامبرش و او نيز براى ما تبيين كرده است .

407.الإرشاد ـ به نقل از جابر ـ :به امام باقر عليه السلام گفتم : هر گاه حديثى براى من مى گويى ، سند آن را نيز براى من باز گو . فرمود : «پدرم به نقل از جدّم به نقل از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به نقل از جبرئيل به نقل از خداوند عز و جلبه من حديث كرده است . هر آنچه من به تو حديث كنم ، اين گونه اِسنادى دارد» .

408.امام صادق عليه السلام : حديث من حديث پدرم و حديث پدرم حديث نِيايم و حديث نِيايم ، حديث حسين و حديث حسين حديث حسن و حديث حسن حديث امير مؤمنان و حديث امير مؤمنان حديث پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و حديث پيامبر خدا حديث خداوند عز و جلاست .

409.امام صادق عليه السلام : خداوند ، ولايت ما و دوستى ما را واجب ساخته است. به خدا سوگند ، ما از روى هوسِ خود، سخن نمى گوييم و بر طبق آراى خود، عمل نمى كنيم، و نمى گوييم مگر آنچه را كه خداوند عز و جل فرموده است .

410.امام كاظم عليه السلام ـ در پاسخ خَلَف بن حمّاد كوفى كه سؤال دشوارى از ايشان پرسيد ـ :به خدا سوگند ، من تو را آگاه نمى كنم ، مگر به نقل از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به نقل از جبرئيل به نقل از خداوند عز و جل .

411.الإمام الرضا عليه السلام : إنّا عَنِ اللّهِ وعَن رَسولِهِ نُحَدِّثُ .[1]

4 / 1 ـ 5

أعلَمُ النّاسِ

412.رسول اللّه صلى الله عليه و آله : إنّي تارِكٌ فيكُم أمرَينِ إن أخَذتُم بِهِما لَن تَضِلّوا : كِتابَ اللّهِ عَزَّوجَلَّ ، وأهلَ بَيتي عِترَتي . أيُّهَا النّاسُ ! اِسمَعوا وقَد بَلَّغتُ ، إنَّكُم سَتَرِدونَ عَلَيَّ الحَوضَ ، فَأَسأَلُكُم عَمّا فَعَلتُم فِي الثَّقَلَينِ ، وَالثَّقَلانِ كِتابُ اللّهِ جَلَّ ذِكرُهُ وأهلُ بَيتي ، فَلا تَسبِقوهُم فَتَهلِكوا ، ولا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنكُم .[2]

413.عنه صلى الله عليه و آله : ألا إنَّ أبرارَ عِترَتي وأطائِبَ أرومَتي أحلَمُ النّاسِ صِغارا وأعلَمُ النّاسِ كِبارا ، فَلا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنكُم ، لا يُخرِجونَكُم مِن بابِ هُدىً ولا يُدخِلونَكُم في بابِ ضَلالَةٍ .[3]

414.الإمام عليّ عليه السلام : ولَقَد عَلِمَ المُستَحفِظونَ مِن أصحابِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله أ نَّهُ قالَ : إنّي وأهلُ بَيتي مُطَهَّرونَ ، فَلا تَسبِقوهُم فَتَضِلّوا ، ولا تَتَخَلَّفوا عَنهُم فَتَزِلّوا ، ولا تُخالِفوهُم فَتَجهَلوا ، ولا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنكُم ، هُم أعلَمُ النّاسِ كِبارا ، وأحلَمُ النّاسِ صِغارا .[4]

[1] رجال الكشّي : ج 2 ص 490 ح 401 عن يونس بن عبد الرحمن ، بحار الأنوار : ج 2 ص 250 ح 62 . [2] الكافي: ج 1 ص 294 ح 3 عن عبدالحميد بن أبي الديلم عن الإمام الصادق عليه السلام ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج 1 ص 229 ، الأمالي للصدوق : ص 616 ، تحف العقول : ص 426 ، كلّها عن الريّان بن الصّلت عن الإمام الرضا عليه السلام عنه صلى الله عليه و آله ، تفسير العيّاشي: ج 1 ص 250 ح 169 عن أبي بصير عن الإمام الباقر عليه السلام عنه صلى الله عليه و آله وكلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 23 ص 152 ح 114 . [3] عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج 1 ص 204 ح 1 ، الاحتجاج : ج 2 ص 436 ح 308 ، كلاهما عن عليّ بن محمّد بن الجهم عن الإمام الرضا عليه السلام . [4] تفسير القمّي : ج 1 ص 4 ، الغيبة للنعماني : ص 44 وفيه «اأعلم الناس صغارا» بدل «أحلم الناس صغارا» ، بحار الأنوار : ج 23 ص 130 ح 62 .

411.امام رضا عليه السلام : ما از سوى خدا و پيامبر او حديث مى گوييم .

4 / 1 ـ 5

آگاه ترينِ مردم

412.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : من دو چيز در ميان شما مى نهم كه اگر به آن دو چنگ زنيد، هرگز گم راه نمى شويد : كتاب خداوند عز و جل و اهل بيتم كه همان عترت من اند . اى مردم! گوش كنيد . به من خبر رسيده است كه در كنار حوض [كوثر] بر من وارد خواهيد شد و من در باره اين كه با اين دو چيز گران سنگ چه كرديد ، از شما پرسش خواهم كرد . اين دو چيز گران سنگ ، كتاب خداوندِ والانام و اهل بيت من اند . پس ، از آنها پيشى نگيريد كه نابود مى شويد و به آنها نياموزيد كه داناتر از شمايند .

413.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : آگاه باشيد كه نيكان خاندان من و پاك ترين هاى تبار من ، در خردسالى، خردمندترين مردم و در بزرگ سالى، داناترين ايشان اند . پس به آنها نياموزيد كه داناتر از شمايند . آنها شما را از درِ هدايت بيرون نمى برند و به درِ گم راهى واردتان نمى سازند .

414.امام على عليه السلام : اصحاب سر از اصحاب محمّد صلى الله عليه و آله مى دانند كه ايشان فرموده است : «من و خاندانم پاك هستيم . پس، از آنها پيشى نگيريد كه گم راه مى شويد و از آنها عقب نمانيد كه مى لغزيد و با آنها به مخالفت بر نخيزيد كه نادانى مى يابيد و به آنها نياموزيد كه آنها از شما داناترند . آنها داناترينِ مردم اند در بزرگ سالى و خردمندترينِ آنها در خردسالى» .

415.كمال الدين عن جابر بن يزيد ـ في حَديثٍ طَويلٍ ـ :دَخَلَ جابِرُ بنُ عَبدِ اللّهِ الأَنصارِيُّ عَلى عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليه السلام ، فَبَينَما هُوَ يُحَدِّثُهُ إذ خَرَجَ مُحَمَّدُ بنُ عَلِيٍّ الباقِرُ عليه السلام مِن عِندِ نِسائِهِ ، وعَلى رَأسِهِ ذُؤابَةٌ وهُوَ غُلامٌ ، فَلَمّا بَصُرَ بِهِ جابِرٌ اِرتَعَدَت فَرائِصُهُ ، وقامَت كُلُّ شَعرَةٍ عَلى بَدَنِهِ ، ونَظَرَ إلَيهِ مَلِيّا ، ثُمَّ قالَ لَهُ : ياغُلامُ أقبِل ، فَأَقبَلَ . ثُمَّ قالَ لَهُ : أدبِر ، فَأَدبَرَ ، فَقالَ جابِرٌ : شَمائِلُ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ورَبِّ الكَعبَةِ ! ثُمَّ قامَ فَدَنا مِنهُ ، فَقالَ لَهُ : مَا اسمُكَ يا غُلامُ ؟ فَقالَ : مُحَمَّدٌ ، قالَ : اِبنُ مَن ؟ قالَ : اِبنُ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ . قالَ : يا بُنَيَّ فَدَتكَ نَفسي ، فَأَنتَ إذا الباقِرُ ؟ فَقالَ : نَعَم . ثُمَّ قالَ : فَأَبلِغني ما حَمَّلَكَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، فَقالَ جابِرٌ : يا مَولايَ ، إنَّ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله بَشَّرَني بِالبَقاءِ إلى أن ألقاكَ ، وقالَ لي : إذا لَقيتَهُ فَأَقرِئهُ مِنِّي السَّلامَ ، فَرَسولُ اللّهِ يا مَولايَ يَقرَأُ عَلَيكَ السَّلامَ . فَقالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : يا جابِرُ ، عَلى رَسولِ اللّهِ السَّلامُ ما قامَتِ السَّماواتُ وَالأَرضُ ، وعَلَيكَ يا جابِرُ كَما بَلَّغتَ السَّلامَ . فَكانَ جابِرٌ بَعدَ ذلِكَ يَختَلِفُ إلَيهِ ويَتَعَلَّمُ مِنهُ ، فَسَأَلَهُ مُحَمَّدُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام عَن شَيءٍ ، فَقالَ لَهُ جابِرٌ : وَاللّهِ ما دَخَلتُ في نَهيِ رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، فَقَد أخبَرَني أنَّكُم الأَئِمَّةُ الهُداةِ مِن أهلِ بَيتِهِ مِن بَعدِهِ ، أحلَمُ النّاسِ صِغارا ، وأعلَمُ النّاسِ كِبارا ، وقالَ : «لا تُعَلِّموهُم فَهُم أعلَمُ مِنكُم» ، فَقالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : صَدَقَ جَدّي رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ، إنّي لَأَعلَمُ مِنكَ بِما سَأَلتُكَ عَنهُ ، ولَقَد اُوتيتُ الحُكمَ صَبِيّا ، كُلُّ ذلِكَ بِفَضلِ اللّهِ عَلَينا ورَحمَتِهِ لَنا أهلَ البَيتِ .[1]

[1] كمال الدين : ص 253 ح 3 ، كفاية الأثر : ص 55 ، الكافي : ج 1 ص 469 ح 2 ، الاختصاص : ص 62 كلاهما عن أبان بن تغلب ، روضة الواعظين : ص 227 والثلاثة الأخيرة نحوه ، بحار الأنوار : ج 36 ص 250 ح 67 .

415.كمال الدين ـ در حديثى طولانى ـ :جابر بن عبد اللّه انصارى بر امام زين العابدين عليه السلام وارد شد. در حالى كه امام عليه السلام با جابر بن عبد اللّه سخن مى گفت ، ناگاه محمّد بن على (امام باقر عليه السلام ) از نزد خانواده اش بيرون آمد و زلف امام ـ كه هنوز جوان بود ـ ، به چشم مى خورد . هنگامى كه جابر او را ديد ، پيكرش به لرزه افتاد و موى بر بدنش راست گرديد و اندكى بدو نگريست . سپس به او گفت : رو به من كن ، جوان! و او، رو به جابر كرد . جابر، سپس به او گفت : بر گرد . او بر گشت . جابر گفت : به خداى كعبه سوگند ، شكل و شمايل پيامبر صلى الله عليه و آله را دارد . سپس جابر برخاست و به او نزديك شد و گفت : نام تو چيست ، اى جوان؟ فرمود : «محمّد» . جابر پرسيد : پسر كه هستى؟ فرمود : «پسر على بن الحسين» . جابر گفت : فرزندم! جانم فدايت باد! بنا بر اين تو بايد باقر باشى . پاسخ داد : «آرى» . و سپس فرمود : «به من بگو پيامبر خدا صلى الله عليه و آله چه مسئوليتى بر دوش تو نهاده است؟» . جابر گفت : سَرورم! پيامبر صلى الله عليه و آله به من بشارت زنده ماندن داد تا تو را ملاقات كنم و به من فرمود : «هر گاه او را ديدى ، سلام مرا به او برسان» . سَرورم! پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به تو سلام مى رساند . امام باقر عليه السلام فرمود : «اى جابر! سلام و درود بر پيامبر خدا، تا زمانى كه آسمان ها و زمين بر قرارند و بر تو ـ اى جابر ـ سلامى باد، به گونه اى كه ابلاغ كردى!» . جابر از اين پس نزد امام عليه السلام مى رفت و از ايشان آموزش مى گرفت . يك بار امام باقر عليه السلام در باره چيزى از او پرسش كرد . جابر در پاسخ گفت : به خدا سوگند ، من بر خلاف نهى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله رفتار نمى كنم . او به من فرموده است كه شما ، امامان هدايتگرِ از خاندانش پس از او هستيد كه در خردسالى ، خردمندترين مردم و در بزرگ سالى ، داناترين مردم هستيد و نيز فرمود : «به آنها چيزى نياموزيد، كه آنها از شما داناترند» . امام باقر عليه السلام فرمود : «جدّم پيامبر خدا صلى الله عليه و آله راست گفت . من در آنچه از تو پرسيدم ، آگاه ترم و از كودكى ، حكمت را دريافته ام و همه اينها در پرتو فضل خدا و رحمت او به ما اهل بيت است» .

416.الطبقات الكبرى عن جبلة بنت المصفّح عن أبيها : قالَ لي عَلِيٌّ عليه السلام : يا أخا بَني عامِرٍ ، سَلني عَمّا قالَ اللّهُ ورَسولُهُ ، فَإِنّا نَحنُ أهلَ البَيتِ أعلَمُ بِما قالَ اللّهُ ورَسولُهُ .[1]

417.الإمام عليّ عليه السلام ـ فِي الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَيهِ ـ :غايَةُ كُلِّ مُتَعَمِّقٍ في عِلمِنا أن يَجهَلَ.[2]

418.الإمام الباقر عليه السلام ـ لِسَلَمَةَ بنِ كُهَيلٍ وَالحَكَمِ بنِ عُتَيبَةَ ـ :شَرِّقا وغَرِّبا ، فَلا تَجِدانِ عِلما صَحيحا إلّا شَيئا خَرَجَ مِن عِندِنا أهلَ البَيتِ .[3]

419.الإمام الباقر عليه السلام : لَيسَ عِندَ أحَدٍ مِنَ النّاسِ حَقٌّ ولا صَوابٌ ، ولا أحَدٌ مِنَ النّاسِ يَقضي بِقَضاءٍ حَقٍّ إلّا ما خَرَجَ مِنّا أهلَ البَيتِ . وإذا تَشَعَّبَت بِهِمُ الاُمورُ كانَ الخَطَأُ مِنهُم وَالصَّوابُ مِن عَلِيٍّ عليه السلام .[4]

420.الكافي عن زرارة : كُنتُ عِندَ أبي جَعفَرٍ عليه السلام فَقالَ لَهُ رَجُلٌ مِن أهلِ الكوفَةِ يَسأَلُهُ عَن قَولِ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام : «سَلوني عَمّا شِئتُم ، فَلا تَسأَلوني عَن شَيءٍ إلّا أنبَأتُكُم بِهِ» . قالَ : إنَّهُ لَيسَ أحَدٌ عِندَهُ عِلمُ شَيءٍ إلّا خَرَجَ مِن عِندِ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام ، فَليَذهَبِ النّاسُ حَيثُ شاؤوا ، فَوَاللّهِ لَيسَ الأَمرُ إلّا مِن هاهُنا ـ وأشارَ بِيَدِهِ إلى بَيتِهِ ـ .[5]

421.الإمام الباقر عليه السلام : كُلُّ ما لَم يَخرُج مِن هذَا البَيتِ فَهُوَ باطِلٌ .[6]

[1] الطبقات الكبرى : ج 6 ص 240 . [2] شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد : ج 20 ص 307 ح 515 . [3] الكافي : ج 1 ص 399 ح 3 ، بصائر الدرجات : ص 10 ح 4 ، رجال الكشّي : ج 2 ص 469 ح 369 كلّها عن أبي مريم الأنصاري ، بحار الأنوار : ج 2 ص 92 ح 20 . [4] الكافي : ج 1 ص 399 ح 1 ، الأمالي للمفيد : صص 96 ح 6 ، بصائر الدرجات : ص 519 ح 2 ، المحاسن : ج 1 ص 243 ح 448 ، مختصر بصائر الدرجات : ص 10 كلّها عن محمّد بن مسلم نحوه ، بحار الأنوار : ج 2 ص 95 ح 35 . [5] الكافي : ج 1 ص 399 ح 2 ، بصائر الدرجات : ص 12 ح 1 نحوه ، بحار الأنوار : ج 2 ص 94 ح 34 . [6] بصائر الدرجات : ص 511 ح 21 ، مختصر بصائر الدرجات : ص 62 ، كلاهما عن فضيل بن يسار ، مستدرك الوسائل : ج 17 ص 309 ح 21432 نقلاً عن الاختصاص نحوه ، بحار الأنوار : ج 2 ص 94 ح 32 .

416.الطبقات الكبرى ـ به نقل از جبله دختر مصفّح، از پدرش ـ :على عليه السلام به من گفت : «اى مرد بنى عامرى! در باره آنچه خدا و پيامبرش فرموده اند ، از من پرسش كن كه ما اهل بيت به آنچه خدا و پيامبرش فرموده اند ، آگاه ترينيم» .

417.امام على عليه السلام ـ در سخنان حكيمانه منسوب به ايشان ـ :غايت هر ژرف انديش در دانش ما ، آن است كه نداند .

418.امام باقر عليه السلام ـ به سلمة بن كُهَيل و حَكَم بن عُتَيبه ـ :نه در شرق و نه در غرب، دانش صحيحى را نمى يابيد ، مگر آن كه از نزد ما اهل بيت بيرون آمده باشد .

419.امام باقر عليه السلام : هيچ يك از مردم ، به حق و صوابى دست نيافته و هيچ كس داورىِ حقّى نكرده است ، مگر از آنچه از سوى ما اهل بيت صادر شده باشد و هر گاه امور آنها شاخه شاخه گردد ، خطا از آنِ ايشان و صواب، از آنِ على عليه السلام خواهد بود .

420.الكافى ـ به نقل از زراره ـ :نزد امام باقر عليه السلام بودم . مردى از اهل كوفه از ايشان در باره اين سخن امير مؤمنان عليه السلام كه : «در باره هر چه مى خواهيد ، از من بپرسيد . شما در باره نكته اى از من نخواهيد پرسيد ، مگر آن كه شما را از آن آگاه مى كنم» پرسش كرد . فرمود : «هيچ كس به علمى دست نيافته است ، مگر اين كه آن علمْ از سوى امير مؤمنان عليه السلام صادر شده باشد . مردم هر كجا مى خواهند بروند . به خدا سوگند ، امر نيست ، مگر از اين جا» و با دست به خانه اش اشاره كرد .

421.امام باقر عليه السلام : هر چه از اين خانه صادر نشده باشد ، باطل است .

422.الكافي عن عبد اللّه بن سليمان : سَمِعتُ أبا جَعفَرٍ عليه السلام يَقولُ وعِندَهُ رَجُلٌ مِن أهلِ البَصرَةِ يُقالُ لَهُ : عُثمانُ الأَعمى وهُوَ يَقولُ : إنَّ الحَسَنَ البَصرِيَّ يَزعُمُ أنَّ الَّذينَ يَكتُمونَ العِلمَ يُؤذي ريحُ بُطونِهِم أهلَ النّارِ . فَقالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : فَهَلَكَ إذَن مُؤمِنُ آلِ فِرعَونَ ! ما زالَ العِلمُ مَكتوما مُنذُ بَعَثَ اللّهُ نوحا عليه السلام ، فَليَذهَبِ الحَسَنُ يَمينا وشِمالاً ، فَوَاللّهِ ما يوجَدُ العِلمُ إلّا هاهُنا .[1]

423.الكافي عن أبي بَصيرٍ : سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ عليه السلام عَن شَهادَةِ وَلَدِ الزِّنا : تَجوزُ ؟ فَقالَ : لا ، فَقُلتُ : إنَّ الحَكَمَ بنَ عُتَيبَةَ يَزعُمُ أنَّها تَجوزُ . فَقالَ : اللّهُمَّ لا تَغفِر ذَنبَهُ ، ما قالَ اللّهُ لِلحَكَمِ : «وَ إِنَّهُ لَذِكْرٌ لَّكَ وَ لِقَوْمِكَ» [2] ، فَليَذهَبِ الحَكَمُ يَمينا وشِمالاً ، فَوَاللّهِ لا يُؤخَذُ العِلمُ إلّا مِن أهلِ بَيتٍ نَزَلَ عَلَيهِم جَبرَئيلُ عليه السلام .[3]

424.الإمام الصادق عليه السلام ـ لِأَبي بَصيرٍ ـ :إنَّ الحَكَمَ بنَ عُتَيبَةَ مِمَّن قالَ اللّهُ : «وَ مِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ ءَامَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْيَوْمِ الْأَخِرِ وَ مَا هُم بِمُؤْمِنِينَ» [4] ، فَليُشَرِّقِ الحَكَمُ وَليُغَرِّب ، أما وَاللّهِ ، لا يُصيبُ العِلمَ إلّا مِن أهلِ بَيتٍ نَزَلَ عَلَيهِم جَبرَئيلُ[5] .

[1] الكافي : ج 1 ص 51 ح 15 ، الاحتجاج : ج 2 ص 193 ح 212 نحوه ، بصائر الدرجات : ص 9 ح 1 ، منية المريد : ص 188 ، بحار الأنوار : ج 2 ص 65 ح 3 . [2] الزخرف : 44 . [3] الكافي : ج 1 ص 400 ح 5 ، بصائر الدرجات : ص 9 ح 3 ، رجال الكشّي : ج 2 ص 469 ح 370 ، بحار الأنوار : ج 2 ص 91 ح 19 . [4] البقرة : 8 . [5] بصائر الدرجات : ص 9 ح 2 عن أبي بصير ، الكافي : ج 1 ص 399 ح 4 مضمرًا ، رجال الكشّي : ج 2 ص 469 ح 370 عن أبي بصير عن الإمام الباقر عليه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 2 ص 91 ح 18 .

422.الكافى ـ به نقل از عبد اللّه بن سليمان ـ :مردى از بصريان به نام عثمانِ اعمى در خدمت امام باقر عليه السلام بود و شنيدم كه مى گفت : حسن بصرى گمان مى كند كسانى كه دانش خود را پنهان مى دارند ، دوزخيان از باد شكم آنها در آزار خواهند بود . امام باقر عليه السلام فرمود : «بنا بر اين ، مؤمن خاندان فرعون، نابود شده است ؛ زيرا از هنگامى كه خداوند، نوح عليه السلام را بر انگيخت ، دانش، پنهان بوده است . به خدا سوگند ، حَسَن چه به شمال برود چه به جنوب ، دانشى جز در اين جا يافت نمى شود» .

423.الكافى ـ به نقل از ابو بصير ـ :از امام باقر عليه السلام در باره شهادت دادن زنازاده پرسش كردم كه: آيا جايز است؟ فرمود : «خير» . گفتم : حَكَم بن عتيبه مى گويد جايز است . فرمود : «خدايا! از گناه او در مگذر . خداوند به حَكَم نفرموده است : «و اين قرآن براى تو و قومت تذكّرى است» . حَكَم، چه به راست برود و چه به چپ، به خدا سوگند، علم به دست نمى آيد ، مگر از اهل بيتى كه جبرئيل بر آنها نازل شده است» .

424.امام صادق عليه السلام ـ به ابو بصير ـ :حكم بن عتيبه، از كسانى است كه خداوند در باره آنها فرموده است : «برخى از مردم مى گويند كه به خدا و روز واپسين ايمان آورده ايم ، در حالى كه ايمان ندارند» . حَكَم ، چه به شرق برود چه به غرب، به خدا سوگند، به علمى دست نمى يابد ، مگر از اهل بيتى كه جبرئيل بر آنان نازل شده است .

425.الإمام الصادق عليه السلام : يا يونُسُ ، إذا أرَدتَ العِلمَ الصَّحيحَ فَخُذ عَن أهلِ البَيتِ ، فَإِنّا رُويناهُ ، واُوتينا شَرحَ الحِكمَةِ وفَصلَ الخِطابِ ، إنَّ اللّهَ اصطَفانا وآتانا ما لَم يُؤتِ أحَدا مِنَ العالَمينَ .[1]

426.عنه عليه السلام ـ وعِندَهُ اُناسٌ مِن أهلِ الكوفَةِ ـ :عَجَبا لِلنّاسِ ، إنَّهُم أخَذوا عِلمَهُم كُلَّهُ عَن رَسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله فَعَمِلوا بِهِ وَاهتَدَوا ، ويَرَونَ أنَّ أهلَ بَيتِهِ لَم يَأخُذوا عِلمَهُ ! ونَحنُ أهلُ بَيتِهِ وذُرِّيَّتُهُ ، في مَنازِلِنا نَزَلَ الوَحيُ ، ومِن عِندِنا خَرَجَ العِلمُ إلَيهِم ، أفَيَرَونَ أنَّهُم عَلِموا وَاهتَدَوا وجَهِلنا نَحنُ وضَلَلنا ؟! إنَّ هذا لَمُحالٌ .[2]

427.الإمام الرضا عليه السلام : إنَّ الأَنبِياءَ وَالأَئِمَّةَ ـ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِم ـ يُوَفِّقُهُمُ اللّهُ ويُؤتيهِم مِن مَخزونِ عِلمِهِ وحُكمِهِ ما لا يُؤتيهِ غَيرَهُم ، فَيَكونُ عِلمُهُم فَوقَ عِلمِ أهلِ الزَّمانِ في قَولِهِ تَعالى : «أَفَمَن يَهْدِى إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَن يُتَّبَعَ أَمَّن لَا يَهِدِّى إِلَّا أَن يُهْدَى فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ» [3] وقَولِهِ تَبارَكَ وتَعالى : «وَمَن يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِىَ خَيْرًا كَثِيرًا» [4] وقَولِهِ في طالوتَ : «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِى الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِى مُلْكَهُ مَن يَشَآءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ» [5] .[6]

[1] بحار الأنوار : ج 26 ص 158 ح 5 نقلاً عن كتاب المحتضر ، مختصر بصائر الدرجات : ص 122 ، كفاية الأثر : ص 254 ، الصراط المستقيم : ج 2 ص 157 كلّها عن يونس بن ظبيان والثلاثة الأخيرة نحوه . [2] الكافي : ج 1 ص 398 ح 1 ، الأمالي للمفيد : ص 122 ح 6 نحوه ، بصائر الدرجات : ص 12 ح 3 كلّها عن يحيى بن عبداللّه ، بحار الأنوار : ج 2 ص 179 ح 2 . [3] يونس : 35 . [4] البقرة : 269 . [5] البقرة : 247 . [6] الكافي : ج 1 ص 202 ح 1 ، كمال الدين : ص 680 ح 31 ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج 1 ص 221 ح 1 ، تحف العقول : ص 441 نحوه ، الاحتجاج : ج 2 ص 445 ح 310 كلّها عن عبد العزيز بن مسلم ، بحار الأنوار : ج 25 ص 127 ح 4 .

425.امام صادق عليه السلام : اى يونس! هر گاه طالب علمِ صحيح بودى ، آن را از اهل بيت بستان ؛ زيرا آن براى ما روايت شده است و به ما شرح حكمت و سخنِ فصل داده اند . خداوند، ما را برگزيده است و به ما آن داده كه به هيچ يك از جهانيان نداده است .

426.امام صادق عليه السلام ـ در حالى كه گروهى از كوفيان در خدمت ايشان بودند ـ :شگفت از مردمى كه همه علم خود را از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ستاندند و بدان عمل كردند و ره يافتند و گمان مى كنند اهل بيت او علمش را نستانده اند ، در حالى كه ما، اهل بيت و ذرّيه او هستيم ؛ وحى در خانه هاى ما فرود آمد و علم از سوى ما بديشان صادر شد . آيا آنها گمان مى كنند كه آگاه شده اند و ره يافته اند ؛ ولى ما نمى دانيم و گم راه شده ايم؟! اين، محال است» .

427.امام رضا عليه السلام : خداوند ، پيامبران و امامان را ـ كه درودهاى خداوند بر آنان باد ـ توفيق داده است و بديشان از گنجينه علم و حكمت خود ، آن بخشيده كه به ديگران نبخشيده است . علم آنها، برتر از علم مردم زمانشان است در اين سخن خداوند متعال : «آيا آن كه به سوى حق هدايت مى كند ، براى پيروى، سزاوارتر است يا كسى كه هدايت نمى كند ، مگر خود هدايت شود؟ پس شما را چه شده؟! چگونه داورى مى كنيد» و اين سخن خداى ـ تبارك و تعالى ـ : «هر كه حكمتْ داده شده ، خير فراوانى بدو داده شده است» و سخن او در باره طالوت : «خداوند، او را بر شما برگزيده و به دانش و توان او افزوده است و خداوند ، مُلك خويش را به هر كس بخواهد ، مى بخشد و خداوند، گشايشگرى داناست» .

فعلا در بحث بماند

در پایان نامه علم غیب در روایات

ویژگی های علم امام ع

1- علم امام ارادی است امام صادق(ع) می فرماید هرگاه امام اراده نماید که چیزی را بداند خداوند امام را برآن چیز آگاه می سازد. مفهوم علم ارادی آنچه که از روایات فوق بدست می آید این است که علم ارادی به این معنا است که امام هر گاه اراده کند که چیزی را بداند میداند و در کیفیت این آگاهی یافتن روایات عمودی از نور را مطرح می کند که آن وسیله شناخت امام و اطلاع یافتن او بر امور است. چگونگی اطلاع از وقایع براساس علم ارادی عمود از نور وسیله شناخت امام(ع)بر اشیاء أبی عبد الله ع قال: إن الله إذا أراد أن یخلق الإمام أنزل قطرة من ماء المزن فیقع علی کل شجرة فیأکل منه ثم یواقع فیخلق الله الإمام فیسمع الصوت فی بطن أمه فإذا وقع علی الأرض رفع له منار من نور یری أعمال العباد2 أبو عبد الله ع: قرارداده می شود ستونی از نور از آسمان تا زمین برای امام و امام توسط آن نور اعمال بندگان رامی بیند

أبا جعفر ع یقول: امام صادق(ع) می فرماید هرگاه امام اراده نماید که چیزی را بداند خداوند امام را برآن چیز آگاه می سازد. أبا جعفر ع یقول: إن الإمام ... یرفع له عمودا من نور یری به أعمال العباد امام باقر(ع) می فرماید همانا برای امام ستونی از نور برافراشته می شود که امام بواسطه آن اعمال بندگان را می بیند. روایاتی بسیار زیادی به این مضمون از امام صادق و امام باقر ع در منابع حدیثی شیعه نقل شده است

2- افزایش علمی آنها از ناحیه خداوند و موهبت الهی است سلیمان دیلمی می گوید از امام صادق ع پرسیدم که از شما بارها شنید م که می گویید: اگر ما افزایش علمی پیدا نکنیم بدون علم می مانیم فرمود اما حلال و حرام را خداوند بطور کامل بر پیامبر اش فرو فرستاده است و امام در حلال حرام افزایش علمی پیدا نمی کند به او گفتم پس این افزایش چیست؟ فرمود در سائر چیزها غیر از حلال و حرام گفتم آیا بر چیزی افزایش علمی پیدا می کنید که بر پیامبر مخفی باشد و آنرا نداند فرمود خیر علم از نزد خدا بیرون می آید فرشته آنرا نزد پیامبر می آورد و می گوید ای محمد پروردگارت به تو چنین و چنان دستور می دهد پیامبر می فرماید: آنرا نزد علی ببر پیوسته آنرا چنین نزد یک به یک می برد تا اینکه به ما می رسد و غیر ممکن است که امام چیزی را بداند که پیامبر خدا و امام پیش از او نداندامام رضا ع و امام صادق ع می فرماید ما افزایش علمی پیدا می کنیم و اگر افزایش علمی نداشته باشیم بی علم می مانیم1 زراره از امام باقر ع نقل می کند که حضرت می فرمود: اگر ما افزایش علمی نداشته باشیم بی علم می مانیم زراره می پرسد آیا چیزی بر علم شما افزوده می شود که پیامبر ص نداند حضرت در پاسخ می فرماید اگر آن چیز باشد ابتدا بر پیامبر نازل می شود سپس بر امامان معصوم ع تا اینکه به ما می رسد.

3- علم آنان از خزانه ی غیبی خداوند است امام باقر ع فرمود: به خدا قسم که ما خزانه دار خدائیم در آسمان و زمین اش نه آنکه خزانه دار طلا یا نقره باشیم بلکه خزانه دار علم او هستیم . راوی بنام ابراهیم از امام صادق ع می پرسد فدایت شوم در مورد این آیه از قرآن که می فرماید( یا رشک می ورزند بر آنها بخاطر آنچه که خداوند از فضل خود به آنها عنایت فرموده است همانا ما بر آل ابراهیم کتاب و حکمت عطا کردیم و برای آنان ملک عظیم ) شما چه می فرمایید امام صادق ع می فرماید ما همان مردمی هستیم که خداوند در این آیه اشاره نمود، و ما آنانی هستیم که بر ما رشک می ورزند و ما اهل ملک و حاکمیت هستیم و ما وارثان انبیاء ایم؛ در نزد ما عصای موسی است و ما خزانه داران خدا در زمین ایم نه خزانه داران طلا و نقره و همانا از ماست رسول خدا و علی و حسن و حسین ع

4- علم آنان علم انبیا است و از طریق وراثت به آنان می رسد امام باقر ع می فرماید رسول الله ص می فرمود: همانا اولین وصی برروی زمین هدیهْ خداوند فرزند آدم بود و هیچ نبی نیامده است مگر اینکه وصی داشته و تمامی انبیاء صدوبیست هزار نفر بوده اند و از این تعداد پنج تای آنان اولوالعزم بودند که عبارت اند از نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، و محمد ع و علی ابن ابی طالب هدیهْ بود از ناحیه خداوند برای حضرت محمد ص و او وارث علم اوصیاء و کسانی که قبل از خودش بودند می باشد اما حضرت محمد ص وارث علم انبیاء و رسولان قبل از خود می باشد.

امام صادق ع :همانا داود وارث علم انبیاء بود و سلیمان وارث علم او، و همانا محمد ص وارث علم سلیمان است و ما وارث او، و در نزد ما و در نزد ما صحف ابراهیم و لوح های موسی است در ادامه راوی (ابوبصیر) می پرسد: آیا این همان علم کامل است حضرت در جواب می گوید نه ای ابامحمد این علم نیست بلکه علم آن چیزی است که در شب و روز و ساعتی پس از ساعتی و یا روزی پس از روزی دیگر ایجاد می شود. 1

5- حدیث آنها حدیث پیامبر است امام صادق(ع) می فرماید: حدیث من حدیث پدرم و حدیث او حدیث جدم و حدیث جدم حدیث حسین(ع) و حدیث حسین(ع) حدیث حسن(ع) و حدیث حسن(ع)حدیث امیرالمومنین(ع) حدیث امیرالمومنین(ع)حدیث رسول الله(ص)و حدیث رسول الله کلام خداوند(ج) می باشد.

6- داناترین مردم3 امام باقر(ع)می فرماید که پیامبر ص فرمود علی ابن ابی طالب و اوصیاء بعد از او همانا داناتر از شما یند و من از پروردگارم خواسته ام که جدایی نیاندازد بین آنها و قرآن تا اینکه در حوض بر من وارد شوند.

امام صادق(ع) در مورد کلام خداوند که فرمود اطاعت کنید خدا و رسول و اولی الامر تان را می فرماید این آیه در مورد علی ابن ابی طالب و حسن و حسین نازل شده است و رسول الله ص در باره آنان فرمود به آنان چیزی نیاموزید که آنها از شما دانا تر اند4

7-راسخان در علم علی ع: ونحن الراسخون فی العلم ونحن منار الهدی1 اباجعفر ع: قال الله ومایعلم تاْویله الا الله والراسخون فی العلم نحن نعلمه2 ابی عبدالله ع: الراسخون فی العلم امیرالموْمنین والائمه ع3 در این سه روایت حضرات امام علی(ع)،امام باقر(ع)و امام صادق(ع) ائمه(ع) را راسخان در علم و آگاهان بر تاْویل آن معرفی می نمایند ابوعبدالله ع: نحن الراسخون فی العلم ونحن المحسودون الذین قال الله تعالی ام یحسدون الناس علی ما اتاهم الله من فضله4 در این حدیث امام صادق ضمن آنکه ائمه(ع) را راسخان در علم معرفی می فرماید ائمه(ع) را از مصداق این آیهْ از قرآن معرفی می کند که می فرماید( مردم بر آنان رشک می ورزند بخاطر آنچه که خداوند از فضل خویش بر آنان عنایت فرموده است)

8- معدن علم ما درخت نبوتیم و محل فرودآمدن رسالت وجای آمد و شد فرشتگان رحمت و کان های دانش و چشمه سار های بینش.

9- علم آنان احیا کننده دانش است علی ع:آنان زنده کنندگان دانش اند و میرانند گان جهل، برد باری شان شما را از دانش شان خبر می دهد و برون آنان از درون شان، و سکوت شان از حکمت شان خبر می دهد.

صفحه 54 تا60