احمد بن قتیبه همدانی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = احمد بن قتیبه همدانی در تراجم و رجال | پرسش مرتبط = }} == آشنایی اجمالی == احمد بن قتیبة الهمدانی<ref>ر.ک: تنقیح المقال، ج۷، ص۱۱۷، ش۱۳۳۲؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۲۰۳، ش۷۶۷؛ مستدرکات علم رجا...» ایجاد کرد) |
|||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
== استادان و [[شاگردان راوی]] == | == استادان و [[شاگردان راوی]] == | ||
از جمله اساتید وی در اسناد روایات عبارتند از: [[عبدالرحمان بن یزید]]، [[اسحاق بن عمار]] و [[حسن بن سعید احمسی]]<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱، ص۳۵۸ - ۳۵۹؛ کامل الزیارات، ص۱۱۵، ح۶؛ فضل زیارة الحسین{{ع}}، ص۳۰ - ۳۱، ح۳.</ref>؛ و از جمله [[شاگردان]] وی، می‌‌توان به: [[زکریا بن یحیی تستری]] و [[احمد بن موسی بن اسحاق | از جمله اساتید وی در اسناد روایات عبارتند از: [[عبدالرحمان بن یزید]]، [[اسحاق بن عمار]] و [[حسن بن سعید احمسی]]<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱، ص۳۵۸ - ۳۵۹؛ کامل الزیارات، ص۱۱۵، ح۶؛ فضل زیارة الحسین{{ع}}، ص۳۰ - ۳۱، ح۳.</ref>؛ و از جمله [[شاگردان]] وی، می‌‌توان به: [[زکریا بن یحیی تستری]] و [[احمد بن موسی بن اسحاق تمیمی]]<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱، ص۳۵۸ - ۳۵۹؛ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۵۳، ح۲۷.</ref> اشاره کرد.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۴۸۲.</ref> | ||
== جایگاه [[حدیثی]] راوی == | == جایگاه [[حدیثی]] راوی == | ||
نسخهٔ ۱ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۴۵
احمد بن قتیبه همدانی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن قتیبه همدانی در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
احمد بن قتیبة الهمدانی[۱] در سند یک روایت از روایات تفسیر کنز الدقائق و به نقل از تفسیر فرات الکوفی واقع شده است:
«و فی تفسیر فرات بن إبراهیم الکوفی حَدَّثَنِي أَبُو الْحَسَنِ أَحْمَدُ بْنُ صَالِحٍ الْهَمْدَانِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ يَعْنِي ابْنَ زَكَرِيَّا بْنِ صَالِحِ بْنِ عَاصِمِ بْنِ زُفَرَ الْبَصْرِيَّ قَالَ حَدَّثَنَا زَكَرِيَّا بْنُ يَحْيَى التُّسْتَرِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ قُتَيْبَةَ الْهَمْدَانِيُّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى كَانَ وَ لَا شَيْءَ فَخَلَقَ خَمْسَةً مِنْ نُورِ جَلَالِهِ وَ [جَعَلَ] لِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ اسْماً مِنْ أَسْمَائِهِ الْمُنْزَلَةِ فَهُوَ الْحَمِيدُ وَ سَمَّى [النَّبِيَّ] مُحَمَّداً صوَ هُوَ الْأَعْلَى وَ سَمَّى أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيّاً وَ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَاشْتَقَ مِنْهَا حَسَناً وَ حُسَيْناً وَ هُوَ فَاطِرٌ فَاشْتَقَّ لِفَاطِمَةَ مِنْ أَسْمَائِهِ اسْماً فَلَمَّا خَلَقَهُمْ جَعَلَهُمْ فِي الْمِيثَاقِ فَإِنَّهُمْ عَنْ يَمِينِ الْعَرْشِ وَ خَلَقَ الْمَلَائِكَةَ مِنْ نُورٍ فَلَمَّا أَنْ نَظَرُوا إِلَيْهِمْ عَظَّمُوا أَمْرَهُمْ وَ شَأْنَهُمْ وَ لُقِّنُوا التَّسْبِيحَ فَذَلِكَ قَوْلُهُ ﴿وَإِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ وَإِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ﴾[۲] فَلَمَّا خَلَقَ اللَّهُ تَعَالَى آدَمَ(ع) نَظَرَ إِلَيْهِمْ عَنْ يَمِينِ الْعَرْشِ فَقَالَ يَا رَبِّ مَنْ هَؤُلَاءِ قَالَ يَا آدَمُ هَؤُلَاءِ صَفْوَتِي وَ خَاصَّتِي خَلَقْتُهُمْ مِنْ نُورٍ جَلَالِي وَ شَقَقْتُ لَهُمْ اسْماً مِنْ أَسْمَائِي...»[۳].[۴]
شرح حال راوی
نام راوی در کتب رجالی ذکر نشده و اطلاعاتی از وی در منابع دیگر به دست نیامده است، ولی در اسناد بعضی روایات دیگر قرار گرفته است که از جهت طبقه و مضمون روایت، اتحاد و یکسانی آنها استفاده می‌شود؛ زیرا همه آنها با یک واسطه از امام صادق(ع) روایت کردند:
- «حَدَّثَنِي أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ تَعَالَى عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ قُتَيْبَةَ الْهَمْدَانِيِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) إِنِّي كُنْتُ بِالْحَائِرِ لَيْلَةَ عَرَفَةَ وَ كُنْتُ أُصَلِّي وَ ثَمَّ نَحْوٌ مِنْ خَمْسِينَ أَلْفاً مِنَ النَّاسِ جَمِيلَةٍ وُجُوهُهُمْ طَيِّبَةٍ رَوَائِحُهُمْ- وَ أَقْبَلُوا يُصَلُّونَ اللَّيْلَةَ [اللَّيْلَ] أَجْمَعَ فَلَمَّا طَلَعَ الْفَجْرُ سَجَدْتُ ثُمَّ رَفَعْتُ رَأْسِي فَلَمْ أَرَ مِنْهُمْ أَحَداً- فَقَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ(ع) إِنَّهُ مَرَّ بِالْحُسَيْنِ(ع) خَمْسُونَ أَلْفَ مَلَكٍ وَ هُوَ يُقْتَلُ فَعَرَجُوا إِلَى السَّمَاءِ فَأَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَيْهِمْ مَرَرْتُمْ بِابْنِ حَبِيبِي وَ هُوَ يُقْتَلُ فَلَمْ تَنْصُرُوهُ فَاهْبِطُوا إِلَى الْأَرْضِ فَاسْكُنُوا عِنْدَ قَبْرِهِ شُعْثاً غُبْراً إِلَى يَوْمِ تَقُومُ السَّاعَةُ» [۵].
- «وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ حُرَيْثٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ الْحَسَنِ الْأُشْنَانِيِّ قَالَ أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُوسَى بْنِ إِسْحَاقَ التَّمِيمِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ قُتَيْبَةَ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ[۶] عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ(ع) أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الزَّائِرِ لِقَبْرِ الْحُسَيْنِ(ع) فَقَالَ مَنِ اغْتَسَلَ فِي الْفُرَاتِ ثُمَّ مَشَى إِلَى قَبْرِ الْحُسَيْنِ(ع) كَانَ لَهُ بِكُلِّ قَدَمٍ يَرْفَعُهَا وَ يَضَعُهَا حَجَّةٌ مُتَقَبَّلَةٌ بِمَنَاسِكِهَا» [۷].
- «أخبرنا محمد بن عبدالله الحنفي، قال أنا أحمد بن محمد بن سعد (فزاد)، قال نا أحمد بن موسي بن إسحاق، قال نا أحمد بن قتيبة النهدي، قال نا الحسن بن سعيد الأحمسي، قال: سمعت جعفر بن محمد يحدث عن أبيه عن جده يرفعه إلد الحسين بن علي(ع) قال: قلت يا رسول الله ما لمن زارك ميتاً؟ فقال: من زارني ميتاً أو زار أباك أو زارك أو أحداً من ذريتي، زرته في الموقف حتى نخلصه من شدائد يوم القيامة"»[۸].
- «أخبرنا زيد بن جعفر بن حاجب، قال نا محمد بن أحمد بن وليد، قال نا فرات بن إبراهيم، قال حدثنا أحمد - وهو إبن موسى بن إسحاق، قال نا أحمد بن قتيبة قال نا الحسن بن سعيد، عن جعفر بن محمد أنه سئل عمن زار قبر الحسين بن علي، فقال: من زار قبر الحسين بن علي يوم عيد كتب له ثلاث و ثلاثون عمرة و مائة غزوة، و من زاره في يوم عيد كتب له مائة حجة و مائة عمرة و مائة غزوة مع نبي مرسل أو امام عادل. قال: فقال رجل: ههنا مثل ثواب الموقف؟ قال: فغضب و قال: من اغتسل في الفرات ثم مشى إلى قبر الحسين كان له بكل قدم يرفعها أو يضعها حجة متقبّلة»[۹].[۱۰]
طبقه راوی
از اسناد روایات استفاده می‌شود که راوی در طبقه ششم قرار دارد، به دلیل روایتش از اصحاب امام صادق(ع) که از طبقه پنجم هستند.[۱۱]
استادان و شاگردان راوی
از جمله اساتید وی در اسناد روایات عبارتند از: عبدالرحمان بن یزید، اسحاق بن عمار و حسن بن سعید احمسی[۱۲]؛ و از جمله شاگردان وی، می‌‌توان به: زکریا بن یحیی تستری و احمد بن موسی بن اسحاق تمیمی[۱۳] اشاره کرد.[۱۴]
جایگاه حدیثی راوی
نام راوی در سند روایت کامل الزیارات قرار گرفته و روایاتش دارای مضامین بلندی است که نشان از اعتقاد راسخ وی به اهل بیت(ع) دارد؛ از این رو، وثاقت و یا دستکم حسن حال وی مورد تأیید است.[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: تنقیح المقال، ج۷، ص۱۱۷، ش۱۳۳۲؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۲۰۳، ش۷۶۷؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۴۰۴، ش۱۳۷۸.
- ↑ «و ماییم که صف‌زدگانیم و ماییم که (خداوند را) به پاکی می‌ستاییم» سوره صافات، آیه ۱۶۵-۱۶۶.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱، ص۳۵۸ - ۳۵۹، به نقل از: تفسیر فرات الکوفی، ص۵۶، ح۱۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۴۷۹-۴۸۰.
- ↑ کامل الزیارات، ص۱۱۵، ح۶.
- ↑ مصحّف «الحسن بن سعید الأحمسی» است، به قرینه دو روایت بعدی.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۵۳، ح۱۲۷.
- ↑ فضل زیارة الحسین(ع)، ص۳۰ - ۳۱، ح۳.
- ↑ فضل زیارة الحسین(ع)، ص۷۸ - ۷۹، ح۶۷.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۴۸۰-۴۸۱.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۴۸۲.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱، ص۳۵۸ - ۳۵۹؛ کامل الزیارات، ص۱۱۵، ح۶؛ فضل زیارة الحسین(ع)، ص۳۰ - ۳۱، ح۳.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱، ص۳۵۸ - ۳۵۹؛ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۵۳، ح۲۷.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۴۸۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۴۸۲.