زکات در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

زکات در [[آیات]] و [[روایات اسلامی]] گستره وسیعی دارد و بر انواع و [[اعمال]] مختلفی اطلاق شده است: در بسیاری از [[آیات قرآن]] که از زکات یاد شده، مراد زکات [[واجب]] اصطلاحی است که از اموالی خاص خارج می‌گردد؛ مانند آیاتی که [[پرداخت زکات]] را همراه با [[ایمان]] و [[اقامه نماز]] [[شرط مسلمانی]] شمرده است: «فَاِن تَابوا واَقاموا الصَّلوةَ وءاتَوُا الزَّکوةَ فَاِخونُکُم فِی الدِّینِ» ([[توبه]] / ۹، ۱۱)<ref>التبیان، ج ۵، ص۱۸۰؛ التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۲۳۲.</ref> و در یک [[آیه]]، مراد، [[زکات]] واجب فطره است: «قَد اَفلَحَ مَنتَزَکّی». ([[اعلی]] / ۸۷، ۱۴)<ref>احکام القرآن، جصاص، ج ۳، ص۶۳۶؛ فقه القرآن، ج ۱، ص۲۵۲؛ تفسیر قرطبی، ج ۲۰، ص۲۱.</ref> این [[تفسیر]] در [[روایات اهل بیت]]{{عم}} نیز آمده است.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص۵۱۰؛ وسائل الشیعه، ج ۷، ص۴۵۰.</ref> مؤید این امر، آیه بعدی است که از [[نماز]] یاد کرده است: «وذَکَرَ اسمَ رَبِّهِ فَصَلّی» (اعلی / ۸۷، ۱۵) که مراد از آن [[نماز عید]] [[فطر]] است.<ref>فقه القرآن، ج ۱، ص۲۵۲؛ تفسیر قرطبی، ج ۲۰، ص۲.</ref> در برخی آیات، مراد از زکات، انفاق‌های [[مستحب]] است؛ مانند آیه ۵۵ [[مائده]] / ۵ که در آن از پرداخت زکات در حال [[رکوع]] یاد شده است: «اِنَّما وَلِیُّکُمُ اللّهُ ورَسولُهُ والَّذینَ ءامَنوا الَّذینَ یُقِیمونَ الصَّلوةَ ویُؤتونَ الزَّکوةَ وهُم رکِعون». طبق نظر [[مفسران شیعه]] <ref>مجمع البیان، ج ۳، ص۳۶۳؛ الصافی، ج ۲، ص۴۴.</ref> و بسیاری از [[مفسران اهل سنت]] <ref>جامع البیان، ج ۶، ص۳۸۹ - ۳۹۰؛ تفسیر قرطبی، ج، ص۲۲۱.</ref> این آیه درباره [[صدقه دادن]] [[حضرت علی]]{{ع}} به [[فقیر]] نازل شده است.

در آیات متعدد دیگر نیز [[قرآن]] از مطلق پرداخت زکات همراه با [[نماز]] یاد کرده است؛ مانند «واَوحَینا اِلَیهِم فِعلَ الخَیرتِ واِقامَ الصَّلوةِ وایتاءَ الزَّکوة» ([[انبیاء]] / ۲۱، ۷۳ و...) که مقصود از [[زکات]] در این [[آیات]] هرگونه [[حق مالی]] است که افراد موظف به پرداخت آن‌اند و به تعبیری دیگر، [[خداوند]] در این آیات [[انسان‌ها]] را به [[انجام واجبات]] [[مالی]] در کنار [[واجبات]] بدنی [[ترغیب]] کرده است، از این رو زکات در این آیات، افزون بر زکات مصطلح، [[زکات فطره]]، زکات‌های [[مستحب]] حتی [[خمس]] را شامل می‌شود. <ref>دراسات فی ولایة الفقیه، ج ۳، ص۸.</ref> به گفته برخی، از طرح زکات در آیات مربوط به [[شرایع]] پیشین و نیز ذکر زکات در [[آیات مکی]] به دست می‌آید که مراد از زکات در این آیات، مطلق [[انفاق در راه خدا]]، اعم از انفاق‌های [[واجب]] یا مستحب است.<ref>روح المعانی، ج ۱۶، ص۱۰۵؛ المیزان، ج ۶، ص۱۰ - ۱۱.</ref> در [[روایات اهل بیت]]{{عم}} افزون بر زکات رایج که از آن به زکات ظاهری تعبیر گردیده، از زکات دیگری با عنوان «زکات [[باطنی]]» یاد شده است <ref>الکافی، ج ۳، ص۵۰۰؛ وسائل الشیعه، ج ۹، ص۵۰.</ref> که مراد از آن، هرگونه [[کمک مالی]] به [[نیازمندان]] اعم از [[انفاق]] واجب و مستحب غیر از زکات است.<ref>نک: زکات باطنی، ص۹۱، ۲۹۶.</ref> شاید اطلاق این عنوان بر انفاق‌های یاد شده از آن رو باشد که برخلاف زکات اصطلاحی بهتر است که دادن این انفاق‌ها در خفا باشد. (انفاق) افزون بر این، در [[روایات]] دیگر، [[زکات]] افزون بر اطلاق بر زکات مالی، بر امور غیر مالی نیز اطلاق شده است؛ از جمله در روایتی از علی{{ع}} مراد از زکات در [[آیه]] «واَقامَ الصَّلوةَ وءاتَی الزَّکوةَ» (بقره / ۲، ۱۷۷) [[پرداخت زکات]] واجب مالی و در صورت نداشتن [[مال]]، اعطای [[زکات بدن]] و [[عقل]] دانسته شده است؛ مانند اینکه [[فضایل اهل بیت]] را بیان و هنگام [[بلاها]] [[تقیه]] کرده و در [[معاشرت]] با [[بندگان خدا]] [[دین]] و آبرویش را [[حفظ]] کند.<ref>بحارالانوار، ج ۲۴، ص۳۸۵؛ مستدرک الوسائل، ج ۷، ص۴۴ - ۴۵.</ref> در روایتی دیگر زکات در آیه «وءاتوا الزَّکوةَ» (بقره / ۲، ۴۳) [[زکات مال]]، [[مقام]] و [[قدرت]] بدنی شمرده شده است که باید آنها را در راه [[کمک به دیگران]] به کار گرفت.<ref>بحارالانوار، ج ۷۱، ص۲۲۸؛ مستدرک الوسائل، ج ۷، ص۴۴.</ref> در روایتی همه اندام‌ها و اجزای بدن دارای زکاتی [[واجب]] دانسته شده؛ از جمله [[زکات]] چشم، نگاه عبرت‌آمیز و چشمپوشی از [[شهوت‌ها]] و زکات گوش، گوش فرادادن به [[علم]] و [[حکمت]] و [[قرآن]] و زکات زبان، [[خیرخواهی]] کردن برای [[مسلمانان]] و بیدار کردن غافلان و [[تسبیح]] و [[ذکر الهی]] و زکات دست، [[انفاق]] و زکات پا، تلاش در جهت [[ادای حقوق الهی]] مانند [[جهاد]] و [[صله رحم]] دانسته شده است.<ref>بحارالانوار، ج ۹۳، ص۷؛ مستدرک الوسائل، ج ۷، ص۴۵.</ref> در روایاتی دیگر زکات [[عقل]]، [[تحمل]] [[نادانی]] [[جاهلان]]<ref>عیون الحکم، ص۴۰۲؛ میزان الحکمه، ج ۲، ص۱۱۵۱.</ref> و زکات علم، نشر و عمل به آن، [[زکات]] [[آبرو]]، بذل کردن آن، زکات [[قدرت]]، [[انصاف]] و زکات [[زیبایی]]، [[عفاف]] و [[زکات بدن]] [[جهاد]] و [[روزه]]، زکات [[توانگری]] [[نیکی]] به [[همسایگان]] و صله رحم، زکات [[سلامت]] تلاش در [[طاعت الهی]]، زکات [[شجاعت]] [[جهاد در راه خدا]] و زکات [[حکمرانی]] [[فریادرسی]] و زکات [[نعمت]]، نیکی کردن به دیگران شمرده شده است.<ref>مستدرک الوسائل، ج ۷، ص۴۶؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۸، ص۳۱۳ - ۳۱۴.</ref> در [[حدیثی]] دیگر زکات آبرو، وساطت برای حل مشکل دیگران و زکات بدن، [[بیماری]] دانسته شده است.<ref>تحف العقول، ص۳۸۱؛ بحارالانوار، ج ۷۵، ص۲۶۸؛ مستدرک الوسائل، ج ۷، ص۴۶ - ۴۷.</ref>