ماتم: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۲

ماتم، مأتم، مآتم و... به معنای عزاداری و مصیبت و عزاست. اصل آن به معنای محلّ تجمّع زنان و مردان در غم و شادی است^[۱]، امّا به مراسمی هم که در سوگواری امام حسین(ع) برگزار می‌شود، می‌‌گویند.

مقدمه

به محلّ عزاداری، عزاخانه، ماتم‌سرا و ماتم‌کده هم گفته می‌شود. به برگزار کردن آیین سوگواری، ماتم گرفتن و به ماتم نشستن می‌گویند. در آداب اسلامی، اقامۀ عزا برای متوفّی و رسیدگی به بازماندگان و تغذیۀ داغدیدگان آمده است^[۲]. دربارۀ سید الشهدا(ع) روایات بسیاری آمده است که برای آن حضرت در ملکوت اعلا ماتم‌ها برگزار شد. در زیارت می‌خوانیم: «وَ أُقِيمَتْ عَلَيْكَ الْمَأْتَمُ فِي أَعْلَى عِلِّيِّينَ»^[۳].

اسیران اهل بیت(ع) چون به شام برده شدند و وارد دربار یزید گشتند، خاندان اموی هم برای شهدای کربلا ماتم برپا کردند^[۴]. امّ سلمه نیز، پس از خبر یافتن از شهادت امام حسین(ع) توسّط آن شیشۀ پر از خاک که به خون تبدیل شده بود، آن روز را روز ماتم و نوحه بر حسین(ع) قرار داد^[۵]. به روایت امام صادق(ع)، پس از شهادت ابا عبدالله، همسر او ماتم برای او برپا داشت و از ماده‌ای برای اشکبار شدن چشمانش استفاده می‌کرد^[۶]. عظیم‌ترین ماتم تاریخ، همان حادثۀ جانگداز کربلاست که هرگز از شور و سوز آن کاسته نمی‌شود.

ایّام عاشورا برای شیعه، فصل گریستن و به عزای حسینی نشستن است و این سنّت دینی مایۀ بقای یاد حماسه‌سازان عاشورا گشته است. عاشورا برای پیروان اهل بیت، روز غم و اندوه و برای جفاکاران مخالف عترت، روز شادی بوده است. سرزمین شام و عراق در این زمینه دو روش مخالف هم داشته است، سیّد رضی در یکی از اشعارش از سوگواری‌های سرزمین عراق یاد می‌کند که شامیان، همان‌ها را روز عید و جشن می‌دانستند: كانت مآتم بالعراق تعدها * أموية بالشام من أعيادها^[۷].

حضرت سجاد(ع) نیز در شعری از سختی‌های روزگارشان پس از عاشورا و محنت‌های جانکاه آن روزگار سخن می‌گوید، از جمله می‌فرماید: «يَفْرَحُ هَذَا الْوَرَى بِعِيدِهِمْوَ نَحْنُ أَعْيَادُنَا مَآتِمُنَا»^[۸]. این مردم به عیدشان خوش حال می‌شوند، در حالی که عید‌های ما، سوگ و ماتم ماست. این مضمون همان سخن معروف است که: "بنی امیّه برای ما عید نگذاشتند"^[۹].

منابع

محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا

پانویس

↑ مجمع البحرین، طریحی.
↑ ر.ک: «بحار الأنوار»، ج۷۹، ص۷۱ تا ۱۱۳ «باب التعزیة و المآتم» که به آداب و سنن مربوط به ماتم و تعزیت‌گویی و سوگواری پرداخته است.
↑ بحار الأنوار، ج۹۸، ص۲۴۱ و ۳۲۳.
↑ بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۴۳ و ۱۵۵.
↑ بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۳۱.
↑ بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۷۰؛ فروع کافی، ج۱، ص۴۶۶.
↑ بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۵۰.
↑ بحار الأنوار، ج۴۶، ص۹۲.
↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص۴۲۵.

[1] مجمع البحرین، طریحی.

[2] ر.ک: «بحار الأنوار»، ج۷۹، ص۷۱ تا ۱۱۳ «باب التعزیة و المآتم» که به آداب و سنن مربوط به ماتم و تعزیت‌گویی و سوگواری پرداخته است.

[3] بحار الأنوار، ج۹۸، ص۲۴۱ و ۳۲۳.

[4] بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۴۳ و ۱۵۵.

[5] بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۳۱.

[6] بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۷۰؛ فروع کافی، ج۱، ص۴۶۶.

[7] بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۵۰.

[8] بحار الأنوار، ج۴۶، ص۹۲.

[9] محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص۴۲۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 }}
-'''[[ماتم]]'''، مأتم، مآتم و... به معنای [[عزاداری]] و [[مصیبت]] و عزاست. اصل آن به معنای محلّ تجمّع [[زنان]] و مردان در [[غم]] و [[شادی]] است<ref>مجمع البحرین، طریحی.</ref>، امّا به مراسمی هم که در [[سوگواری امام حسین]]{{ع}} برگزار می‌شود، می‌‌گویند.
+'''ماتم'''، مأتم، مآتم و... به معنای [[عزاداری]] و [[مصیبت]] و عزاست. اصل آن به معنای محلّ تجمّع [[زنان]] و مردان در [[غم]] و [[شادی]] است<ref>مجمع البحرین، طریحی.</ref>، امّا به مراسمی هم که در [[سوگواری امام حسین]]{{ع}} برگزار می‌شود، می‌‌گویند.
 == مقدمه ==
-به محلّ عزاداری، [[عزاخانه]]، ماتم‌سرا و ماتم‌کده هم گفته می‌شود. به برگزار کردن [[آیین]] [[سوگواری]]، ماتم گرفتن و به ماتم نشستن می‌گویند. در [[آداب اسلامی]]، اقامۀ [[عزا]] برای متوفّی و رسیدگی به بازماندگان و تغذیۀ داغدیدگان آمده است<ref>ر. ک: «بحار الأنوار»، ج۷۹، ص۷۱ تا ۱۱۳ «باب التعزیة و المآتم» که به آداب و سنن مربوط به ماتم و تعزیت‌گویی و سوگواری پرداخته است.</ref>. دربارۀ [[سید الشهدا]]{{ع}} [[روایات]] بسیاری آمده است که برای آن حضرت در [[ملکوت]] اعلا ماتم‌ها برگزار شد. در [[زیارت]] می‌خوانیم: {{متن حدیث|وَ أُقِيمَتْ عَلَيْكَ الْمَأْتَمُ فِي أَعْلَى عِلِّيِّينَ}}<ref>بحار الأنوار، ج۹۸، ص۲۴۱ و ۳۲۳.</ref>.
+به محلّ عزاداری، [[عزاخانه]]، ماتم‌سرا و ماتم‌کده هم گفته می‌شود. به برگزار کردن [[آیین]] [[سوگواری]]، ماتم گرفتن و به ماتم نشستن می‌گویند. در آداب اسلامی، اقامۀ [[عزا]] برای متوفّی و رسیدگی به بازماندگان و تغذیۀ داغدیدگان آمده است<ref>ر.ک: «بحار الأنوار»، ج۷۹، ص۷۱ تا ۱۱۳ «باب التعزیة و المآتم» که به آداب و سنن مربوط به ماتم و تعزیت‌گویی و سوگواری پرداخته است.</ref>. دربارۀ [[سید الشهدا]]{{ع}} [[روایات]] بسیاری آمده است که برای آن حضرت در [[ملکوت]] اعلا ماتم‌ها برگزار شد. در [[زیارت]] می‌خوانیم: {{متن حدیث|وَ أُقِيمَتْ عَلَيْكَ الْمَأْتَمُ فِي أَعْلَى عِلِّيِّينَ}}<ref>بحار الأنوار، ج۹۸، ص۲۴۱ و ۳۲۳.</ref>.
-[[اسیران اهل بیت]]{{عم}} چون به [[شام]] برده شدند و وارد دربار یزید گشتند، [[خاندان اموی]] هم برای [[شهدای کربلا]] ماتم برپا کردند<ref>بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۴۳ و ۱۵۵.</ref>. [[امّ سلمه]] نیز، پس از خبر یافتن از [[شهادت امام حسین]]{{ع}} توسّط آن شیشۀ پر از خاک که به [[خون]] تبدیل شده بود، آن [[روز]] را روز ماتم و [[نوحه]] بر حسین{{ع}} قرار داد<ref>بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۳۱.</ref>. به [[روایت]] [[امام صادق]]{{ع}}، پس از [[شهادت]] [[ابا عبدالله]]، [[همسر]] او ماتم برای او برپا داشت و از ماده‌ای برای اشکبار شدن چشمانش استفاده می‌کرد<ref>بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۷۰؛ فروع کافی، ج۱، ص۴۶۶.</ref>.
+اسیران اهل بیت{{عم}} چون به [[شام]] برده شدند و وارد دربار یزید گشتند، [[خاندان اموی]] هم برای [[شهدای کربلا]] ماتم برپا کردند<ref>بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۴۳ و ۱۵۵.</ref>. [[امّ سلمه]] نیز، پس از خبر یافتن از [[شهادت امام حسین]]{{ع}} توسّط آن شیشۀ پر از خاک که به [[خون]] تبدیل شده بود، آن [[روز]] را روز ماتم و [[نوحه]] بر حسین{{ع}} قرار داد<ref>بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۳۱.</ref>. به [[روایت]] [[امام صادق]]{{ع}}، پس از [[شهادت]] [[ابا عبدالله]]، [[همسر]] او ماتم برای او برپا داشت و از ماده‌ای برای اشکبار شدن چشمانش استفاده می‌کرد<ref>بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۷۰؛ فروع کافی، ج۱، ص۴۶۶.</ref>. عظیم‌ترین ماتم [[تاریخ]]، همان حادثۀ جانگداز کربلاست که هرگز از شور و سوز آن کاسته نمی‌شود.
-عظیم‌ترین ماتم [[تاریخ]]، همان حادثۀ جانگداز کربلاست که هرگز از [[شور]] و سوز آن کاسته نمی‌شود.
-ایّام [[عاشورا]] برای [[شیعه]]، فصل [[گریستن]] و به [[عزای حسینی]] نشستن است و این [[سنّت]] [[دینی]] مایۀ بقای یاد [[حماسه‌سازان]] عاشورا گشته است. عاشورا برای [[پیروان اهل بیت]]، روز غم و [[اندوه]] و برای جفاکاران مخالف [[عترت]]، روز شادی بوده است. [[سرزمین شام]] و [[عراق]] در این زمینه دو روش مخالف هم داشته است، [[سیّد رضی]] در یکی از اشعارش از سوگواری‌های [[سرزمین عراق]] یاد می‌کند که [[شامیان]]، همان‌ها را [[روز]] [[عید]] و [[جشن]] می‌دانستند: {{عربی|كانت مآتم بالعراق تعدها * أموية بالشام من أعيادها}}<ref>بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۵۰.</ref>
+ایّام [[عاشورا]] برای [[شیعه]]، فصل [[گریستن]] و به [[عزای حسینی]] نشستن است و این [[سنّت]] [[دینی]] مایۀ بقای یاد حماسه‌سازان عاشورا گشته است. عاشورا برای [[پیروان اهل بیت]]، روز غم و [[اندوه]] و برای جفاکاران مخالف [[عترت]]، روز شادی بوده است. [[سرزمین شام]] و [[عراق]] در این زمینه دو روش مخالف هم داشته است، [[سیّد رضی]] در یکی از اشعارش از سوگواری‌های [[سرزمین عراق]] یاد می‌کند که [[شامیان]]، همان‌ها را [[روز]] [[عید]] و جشن می‌دانستند: {{عربی|كانت مآتم بالعراق تعدها * أموية بالشام من أعيادها}}<ref>بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۵۰.</ref>.
-[[حضرت سجاد]]{{ع}} نیز در شعری از سختی‌های روزگارشان پس از [[عاشورا]] و محنت‌های جانکاه آن [[روزگار]] [[سخن]] می‌گوید، از جمله می‌فرماید: {{متن حدیث|يَفْرَحُ هَذَا الْوَرَى بِعِيدِهِمْوَ نَحْنُ أَعْيَادُنَا مَآتِمُنَا}}<ref>بحار الأنوار، ج۴۶، ص۹۲.</ref>. این [[مردم]] به عیدشان خوش [[حال]] می‌شوند، در حالی که عید‌های ما، سوگ و [[ماتم]] ماست. این مضمون همان سخن معروف است که: "[[بنی امیّه]] برای ما عید نگذاشتند"<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۴۲۵.</ref>.
+[[حضرت سجاد]]{{ع}} نیز در شعری از سختی‌های روزگارشان پس از [[عاشورا]] و محنت‌های جانکاه آن [[روزگار]] [[سخن]] می‌گوید، از جمله می‌فرماید: {{متن حدیث|يَفْرَحُ هَذَا الْوَرَى بِعِيدِهِمْوَ نَحْنُ أَعْيَادُنَا مَآتِمُنَا}}<ref>بحار الأنوار، ج۴۶، ص۹۲.</ref>. این [[مردم]] به عیدشان خوش حال می‌شوند، در حالی که عید‌های ما، سوگ و ماتم ماست. این مضمون همان سخن معروف است که: "[[بنی امیّه]] برای ما عید نگذاشتند"<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۴۲۵.</ref>.
 == منابع ==