دیدار با امام مهدی

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

دیدار با امام مهدی در حدیث | دیدار با امام مهدیدر نهج البلاغه | دیدار با امام مهدی در کلام اسلامی | دیدار با امام مهدی در تاریخ اسلامی | دیدار با امام مهدی در معارف مهدوی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل دیدار با امام مهدی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

ملاقات با حضرت مهدی ((ع)

• غیبت امام دوازدهم(ع) از ضروریات مذهب شیعه است. ایشان در عصر غیبت همانند دیگر امامان(ع) در دسترس مردم نیست، لذا یکی از مسائل شیعه در عصر غیبت این بوده که آیا می‌توان در روزگار غیبت به دیدار امام(ع) شرفیاب شد یا نه. ملاقات با حضرت مهدی به‌معنای دیدن و شرف حضور یافتن به خدمت ایشان است. البته رؤیت، ملاقات، فیض حضور، شهود و مشاهده باهم تفاوت‌هایی دارند.
• هرچند، ملاقات حضرت فضیلت بزرگی است؛ امّا آنچه مهم‏تر است، شناخت و معرفت آن بزرگوار و عمل به دستورهایی است که رضایت خداوند و آن حضرت را در پی دارد. فراموش نشود کم نبودند افرادی که همواره در زمان پیامبر(ص) و امامان(ع) با آن بزرگواران دیدار می‌‏کردند؛ اما بهرۀ معرفتی چندانی از آن ملاقات‌‏ها نمی‌‏بردند و گاهی هم مورد خشم و غضب ایشان واقع می‌‏شدند.

دیدگاه‌های مختلف دربارۀ دیدار با امام مهدی(ع)

• از آنجا که در روایات، پنهان‌‏زیستی آن امام بزرگوار، رازی از رازهای خداوند دانسته شده و دربارۀ چگونگی غیبت، دیدگاه‌‏های متفاوتی ذکر شده، درباره ملاقات با آن حضرت در عصر غیبت نیز نگاه‌‏های مختلفی ارائه شده است.

عدم امکان ملاقات به طور مطلق

• این دیدگاه، از روایاتی نظیر «تُرَی‏ وَ لَا تُرَی‏‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ می‌‏بیند و دیده نمی‌‏شود، «لَایَرَوْنَه‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ او را نمی‏‌بینند، قابل استفاده است که به طور اساسی از ناپیدایی آن حضرت در دوران غیبت سخن به میان آورده است. چنین روایاتی، باعث شده است نعمانی در فصلی از کتاب الغیبة، به روشنی مشاهدل حضرت در عصر غیبت را جایز ندانسته و تحقیق در این زمینه را ممنوع و شیعیان را در ندیدن حضرت، معذور بداند.

امکان ملاقات

• گروهی از علمای بزرگ شیعه همانند سید مرتضی، شیخ طوسی و سید بن طاووس بر این باورند که می‌توان در غیبت کبری به دیدار امام زمان(ع) نایل گشت و اینرا یکی از فواید وجود آن حضرت در زمان غیبت دانسته‌اند. امکان ملاقات به چند نحو ممکن است: دیدار در خواب، دیدار در حال مکاشفه‌ که از گذر طاعات و ریاضات شرعی و صفای باطنی پدید می‌آید، و دیدار در بیداری.
• دیدار در بیداری نیز بر سه گونه است: آنکه امام را می‌بینند؛ ولی نمی‌شناسند؛ آنکه می‌بینند و در حین ملاقات می‌شناسند و آنکه امام را می‌بینند و پس از اینکه دیدار پایان یافت، آن حضرت را می‌شناسند.
• در امکان ملاقاتِ همراه با شناخت امام مهدی(ع) (چه این شناخت در حین دیدار باشد و چه پس از پایان ملاقات)، برخی از علما گفته‌اند، ملاقات‌‏کننده حق ندارد مشاهدۀ خود را برای دیگران نقل نماید (عدم پذیرش ادعا) و برخی دیگر، قائل به پذیرش ادعای ملاقات‌‏کننده هستند. در ادامه هر یک از اقسام مورد اشاره مورد بررسی قرار می¬ گیرند.

امکان ملاقات بدون شناخت

• در این دیدگاه، امکان ملاقات، مورد پذیرش است؛ ولی وقوع ملاقات همراه شناخت آن حضرت را در این دوران، غیر قابل پذیرش و آن را با فلسفۀ غیبت در تعارض می‌‏داند. در تأیید این دیدگاه از نایب خاص حضرت مهدی(ع)‏ محمد بن عثمان نقل شده است که می‏‌گوید: "به خدا سوگند! همانا صاحب این امر، هرسال در موسم حج حاضر می‌‏شود؛ مردم را می‏‌بیند و آن‏ها را می‌‏شناسد و مردم، او را می‏‌بینند؛ ولی نمی‏‌شناسند".

امکان ملاقات همراه شناخت و عدم پذیرش ادعای ملاقات

• در این دیدگاه، نه فقط امکان و وقوع ملاقات مورد پذیرش است، بلکه ملاقات همراه با شناخت آن حضرت نیز پذیرفته شده است؛ امّا آنچه مورد انکار است این‏که ملاقات‌‏کننده، حق ندارد مشاهدۀ خود را برای دیگران نقل نماید؛ به بیان دیگر، ادعای ملاقات نماید. این دیدگاه، به طور عمده از توقیعی با این مضمون استفاده شده است. در این توقیع که شش روز پیش از مرگ علی بن محمد سمری، (آخرین سفیر خاص امام زمان(ع)) از ناحیه آن حضرت صادر شده، چنین آمده است: «... به زودی از شیعیان من، کسانی خواهند آمد که ادعای مشاهده بکنند. آگاه باشید هرکس پیش از خروج سفیانی و صیحه آسمانی ادعای مشاهده کند، او دروغگوی افترا زننده است». مدعی، اعم از این است که به ادعای خویش اطمینان داشته باشد یا به دروغ، ادعایی را مطرح کند یا بپندارد حق است. دربارۀ این روایت، همچنان که بعضی بزرگان هم فرموده‌اند، ممکن است مراد از اینکه مدّعی مشاهده، کذّاب و مفتری خوانده شده است، کسانی باشند که ادّعای نیابت کنند و بخواهند با دعوی مشاهده و شرفیابی، خود را واسطۀ بین امام و مردم معرفی نمایند. بنابراین، مراد از توقیع، نفی مطلق مشاهده و شرفیابی نیست، بلکه مقصود، نفی ادعایی است که دلیل بر تعیین شخص خاصی به نیابت باشد. در نتیجه، هم شرفیابی اشخاص به حضور آن حضرت ثابت است و هم کذب و بطلان ادّعای کسانی که در غیبت کبری، ادّعای سفارت و نیابت خاصّه و وساطت بین آن حضرت و مردم را می‌نمایند، معلوم است. هر چند برخی در سند این توقیع خدشه وارد کرده و آن را ضعیف و مرسل دانسته‌اند، اما حقیقت این است که توقیع یاد شده را نمی‌توان مرسل دانست؛ زیرا با بررسی شرح حال راویانِ توقیع، روشن می‌شود شیخ صدوق آن را از مشایخ معتمد خویش نقل کرده است.

امکان ملاقات و پذیرش ادعای ملاقات

• گروهی از دانشمندان شیعه بر این باورند که در غیبت کبرا، ملاقات‌‏های فراوانی با آن حضرت صورت گرفته است. این دیدگاه، بین متأخران شهرت بیشتری یافته است. این گروه بر قبول امکان، وقوع و ادعای ملاقات با حضرت حجّت(ع) در غیبت کبرا به حکایت‏‌هایی که در این ‏باره در دست است، استناد کرده‌‏اند. ایشان بر این باورند که در کتاب‏‌های بسیاری، داستان‏‌های گوناگونی نقل شده که سخن از ملاقات با حضرت مهدی(ع)‏ به میان آورده است و هرگز انبوه این ادعاها را نمی‌‏توان انکار کرد. البته همانطور که گفته شد امکان دیدار با امام(ع) در عصر غیبت به معنای ادّعای نیابت به گونه ای که فرد با دعوی مشاهده و شرفیابی، خود را واسطه بین امام و مردم معرفی کند، نیست. همچنین، بدین معنا نیست که هر کس بخواهد بدان دست می‌یابد؛ چراکه جز اندکی از نیکان توفیق دیدار نخواهند یافت. بدین روی، هر حکایتی از دیدار امام زمان(ع) را نمی‌توان پذیرفت. از جمله حکایت‌هاست آنچه با عنوان داستان جزیره خضراء نقل کرده‌اند که دارای مدرک و سند و توجیه علمی نیست‌ و برخی علمای بزرگ آن را داستانی تخیلی دانسته‌اند. شیخ جعفر کاشف الغطاء نیز این داستان را راست نمی‌شمارد و از باورهای اخباریان می‌خواند.

نتیجه گیری

• در نتیجه، یکی از مسائل شیعه در عصر غیبت آن بوده است که آیا می‌توان در روزگار غیبت به دیدار آن امام(ع) شرفیاب شد یا نه. ملاقات با حضرت مهدی به‌معنای دیدن و شرف حضور یافتن به خدمت ایشان است. هر چند، ملاقات حضرت فضیلت بزرگی است؛ امّا آنچه مهم‏تر است، شناخت و معرفت آن بزرگوار و عمل به دستورهایی است که رضایت خداوند و آن حضرت را در پی دارد. دیدگاه‌های مختلفی دربارۀ ملاقات با حضرت مطرح شده است. برخی قائل به عدم امکان دیدار با آن امام همام به صورت مطلق شده‌اند و برخی دیگر، به امکان ملاقات با امام مهدی(ع) معتقد هستند.

فرهنگنامه آخرالزمان

• دیدار حضرت مهدی(ع) سعادتی است که افراد بسیاری تا کنون به این شرف نایل آمده‌اند. کتاب‌های متعددی حکایت این دیدارها را جمع‌آوری نموده‌اند. دیدار حضرت مهدی(ع) را از دو جنبه می‌‌توان بررسی کرد. اول دیدار آن جناب پیش از شهادت امام عسکری(ع) و پیش از شروع غیبت، و دیگر امکان مشاهده حضرت پس از آغاز غیبت. مشاهده حضرت پیش از غیبت و در زمان حیات امام عسکری(ع)، امری است که قطعاً رخ داده است و تمام علمای امامیه بدان معتقدند و در آن اختلاف ندارند. امام عسکری(ع) پس از تولد فرزند خود، وی را به خواص شیعه معرفی می‌‌کرد و آنان را به شرف دیدار آن جناب مفتخر می‌‌نمود و بدان‌ها می‌‌فرمود که امام پس از من این فرزند خواهد بود و شیعیان را از وجود فرزند خود و امام پس از خود آگاه می‌‌نمود. در این باره احادیث بسیاری وارد شده است که مرحوم شیخ صدوق آنها را در بابی جداگانه در کتاب ارجمند "کمال الدین و تمام النعمة" جمع‌آوری نموده است، باب "من شاهد القائم(ع)" یعنی کسانی که حضرت قائم(ع) را زیارت نموده‌اند. حتی برخی از عوام نیز حضرت را در سن طفولیت مشاهده نموده‌اند. زمانی که امام عسکری(ع) از دنیا رفت، جعفر برادر امام عسکری(ع)خواست که بر بدن مبارک حضرت نماز بگذارد، اما ناگاه همه نمازگذاران دیدند که کودکی پنج ساله ظاهر شد و لباس جعفر را گرفت و گفت: "عمو کنار برو که من بدین کار سزاوارترم!".
• علمای شیعه درباره دیدار حضرت پس از آغاز غیبت، اختلاف نظر دارند. در دوران غیبت صغری یقیناً این دیدارها میان حضرت و نواب اربعه رخ می‌‌داده است، در روایات دلایلی مبنی بر این امر وجود دارد. اما مشاهده حضرت قائم(ع) در دوران غیبت کبری، نزد برخی از علما امکان‌پذیر نیست و این عقیده از نام‌های نشأت می‌‌گیرد که حضرت مهدی(ع) به آخرین نایب خاص خود، علی بن محمد سمری نوشتند. در این نامه حضرت می‌‌فرماید: "بدان ای علی بن محمد سمری، خداوند اجر برادران تو را در مصیبت از دست دادنت فزون گرداند، زیرا تا شش روز دیگر از دنیا خواهی رفت. مهیا شو و به شخص دیگری برای جانشینی خود وصیت نکن. به تحقیق که غیبت تامّه واقع شده است و ظهور پدیدار نمی‌شود مگر زمانی که خداوند إذن دهد و این امر هنگامی است که دل‌ها سخت شود و زمین از ستم پر گردد. به زودی از میان پیروان من گروهی ادعای "مشاهده" می‌‌کنند، آگاه باشید که هر کسی پیش از خروج سفیانی و ندای آسمانی چنین ادعایی کند، دروغ‌گو و افترا زننده است".
• در این نامه به صراحت حضرت هرگونه دیداری میان خود و افراد دیگر را نفی می‌‌کند. اکنون باید دید با وجود این همه حکایات متقن که از دیدارهای متعدد میان حضرت و سایر مردم رخ داده است چگونه می‌‌توان این سخن حضرت را معنی کرد. علما برای این سؤال جواب‌های مختلفی فرموده‌اند، از جمله می‌‌توان این موارد را یاد آور شد:

1. مشاهده‌ای که حضرت در این نامه می‌‌فرمایند، مطلق مشاهده نیست بلکه آن مشاهده‌ای است که میان نواب و حضرت واقع می‌‌شده است و الف و لام که بر کلمه مشاهده در این نامه آمده است، از نظر ادبیات عربی، الف و لام عهد است یعنی اشاره به نوع خاصی از مشاهده می‌‌کند که میان گوینده و مخاطب شناخته شده است و چون حضرت در این نامه در ابتدا می‌‌فرماید: اکنون دیگر غیبت به طور کامل واقع شده و حتی واسطه ای مانند نواب چهارگانه بین مردم و حضرت نخواهد بود، و به زودی کسانی خواهند آمد که چنین ادعایی را می‌‌کنند، پس از آن حضرت با جمله‌ای مشاهده را نفی می‌‌کند. از این سیاق جمله می‌‌توان فهمید که "مشاهده" در این نامه اشاره به مشاهده‌ای خاص دارد.
2. توجیه دیگری که برای این تعارض می‌‌توان گفت این است که منظور از نفی مشاهده، نفی مشاهده اختیاری است، زیرا در زمان غیبت صغری، نواب چهارگانه حضرت می‌‌توانستند به گونه‌ای با حضرت ارتباط برقرار کنند و با رد و بدل کردن نامه جواب پرسش‌های خویش و سایرین را بگیرند، اما در زمان غیبت کبری چنین ارتباطی امکان‌پذیر نخواهد بود و فقط زمانی دیدار حاصل می‌‌شود که آن جناب صلاح بداند و اراده فرماید.
3. جواب دیگری این که در نامه حضرت اشاره شده است که هرگاه کسی "ادعا" ی مشاهده کردن بنماید. باید تکذیب شود و این امر ربطی به امکان وقوع مشاهده ندارد، زیرا ممکن است شخصی حضرت را ببیند ولی ادعای چنین مشاهده‌ای را در جایی نکند.
4. در روایات بسیاری ائمه(ع) علت غیبت را ترس از کشته شدن یا مسموم شدن و خالی شدن زمین از حجت الله بیان کرده‌اند، علت‌های دیگری چون عدم بیعت با طاغوت‌های زمان نیز ذکر شده است که در جای خود بیان شده است؛ پس زمانی که علت غیبت و عدم دسترسی منتفی باشد، طبعاً برطرف شدن غیبت، لااقل برای مقطعی از زمان نیز ممکن خواهد بود و دیدار برای کسانی که چنین خوفی از سوی آنان نمی‌رود امکان‌پذیر است. در نامه‌ای که حضرت مهدی(ع) به شیخ مفید نوشتند خود چنین بیان می‌‌کنند: اگر شیعیان ما به خوبی به عهد خود وفا می‌‌نمودند و با هم یکدل بودند، سعادت دیدار ما از آنان ستانده نمی‌شد. در جای دیگر حضرت به ابن مهزیار فرمودند: مردم به واسطه این دچار غیبت امام شدند که به دنیاطلبی روی آوردند و بر ناتوانان تکبر نموده و صله رحم را قطع نمودند و گناهان را مرتکب شدند.

• علاوه بر این توضیحات، روایاتی نیز هست که دلالت صریح بر مشاهده حضرت در زمان غیبت دارد. از جمله روایتی که می‌‌فرماید همیشه در دوران غیبت کبری سی نفر همراه حضرت هستند. ابدال و اوتاد، گروهی هستند که در غیبت کبری حضرت مهدی(ع) را می‌‌بینند و در کنار حضرت هستند. حجر الأسود که به دست قرامطه ربوده شد و پس از سال‌ها آن را باز پس فرستادند به دست حضرت مهدی(ع) در جای خود نصب شد و مردم ایشان را می‌‌دیدند و حتی برخی می‌‌دانستند که او همان صاحب الامر(ع) است.
• امام صادق(ع) می‌‌فرماید: به درستی که برای صاحب الامر(ع) دو غیبت خواهد بود، که یکی از آن غیبت‌ها طولانی خواهد شد... کسی در آن غیبت از جایگاه حضرت با خبر نخواهد بود، حتی فرزندان او، اما خدمت‌گذاران او و کسانی که امور ایشان را بر عهده دارند از مکان ایشان با خبر هستند. در روایت دیگری فرموده‌اند در آن روزگار جز شیعیان خاص و دوستان ویژه حضرت، کسی از محل ایشان با خبر نیست. اکنون با توجه به این توضیحات می‌‌توان گفت که مشاهده حضرت در زمان غیبت امکان‌پذیر است و نفی مشاهده مربوط به کسانی است که ادعای نیابت یا باب ارتباط با حضرت را دارند. برای آگاهی از حکایات بسیار شیرین و روح‌نواز کسانی که در غیبت کبری خدمت آن سرور عالمیان رسیده‌اند می‌‌توان به کتاب شریف نجم الثاقب، باب هفتم رجوع نموده. البته کتاب‌هایی که در این موضوع تدوین شده است بسیار است.

پرسش مستقیم

• چه دیدگاه‌هایی درباره ملاقات امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
• آیا ملاقات با امام مهدی در غیبت کبری امکان دارد؟ (پرسش)
• مطابق توقیع امام مهدی‏ به علی بن محمد سمری آیا در عصر غیبت کبری ملاقات امام مهدی ممنوع است؟ (پرسش)

1. چگونه می توان با امام مهدی ارتباط برقرار کرد؟ (پرسش)
2. آیا می‏‌توان با امام مهدی صحبت کرد؟ (پرسش)
3. با انجام چه اعمالی می‏‌توان با امام مهدی ارتباط برقرار کرد؟ (پرسش)
4. اولین کسی که در زمان ظهور با امام مهدی ملاقات می‌‏کند کیست؟ (پرسش)
5. منظور از ملاقات امام مهدی در حج چیست؟ (پرسش)
6. منظور از این حدیث نحن صنائع ربنا و الخلق بعد صنائعنا که از امام مهدی در توقیعی صادر شده چیست؟ (پرسش)
7. آیا می‌توان به امام مهدی نامه نوشت؟ چه شرایطی باید رعایت شود؟
8. آیا شخصی که گناه کرده است، می‌تواند با امام مهدی ارتباط داشته باشد؟
9. عشق و محبت دو سویه درباره ما و امامان چگونه است؟
10. آیا شخص شریف امام مهدی از نظرها پنهان است؟ یا جسم و شخص آن حضرت دیده می‌‏شود ولی کسی ایشان را نمی‌‏شناسد؟ (پرسش)
11. مقصود از رابطه با امام مهدی در زمان غیبت چیست؟ (پرسش)
12. آیا در مراسم حج می‌توان امام مهدی را ملاقات کرد؟ (پرسش)
13. چه دیدگاه‌هایی درباره ملاقات امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
14. چرا امام   با افرادی مثل من در ارتباط نیست؟ به طور کلّی نظر شما درباره امکان دیدار و ملاقات چیست؟ (پرسش)
15. آیا چله ها و ختم هایی که برای مشاهده و دیدار امام مهدی در بعضی از کتاب ها نقل شده درست است؟ (پرسش)
16. طبق توقیع شریف امام مهدی هر کس بگوید که او را دیده است دروغ گفته است اما بسیاری از شخصیت های بزرگ معتقدند امام مهدی را دیده اند؟ (پرسش)
17. راه رسیدن به لقای امام مهدی‏ چیست؟ (پرسش)
18. اگر ممکن است چند نمونه از داستان ها و حکایات کسانی که به حضور امام مهدی مشرف شده اند برایم بنویسید (پرسش)
19. چگونه می‌توانیم با امام مهدی خود رابطه داشته باشیم؟ (پرسش)
20. چگونه و از چه راهی دوستی و محبت امام مهدی را در خود و فرزندان خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
21. حضرت مهدی می‌فرماید هر کس بگوید مرا دیده دروغ می‌گوید اما از شخصیت‌های بزرگی نقل شده که حضرت را دیده‌اند این تناقض نیست؟ (پرسش)
22. چه کسانی از علما قائل به جواز و امکان تشرف بوده‌‏اند؟ (پرسش)
23. آیا می‌‏توان طبق قاعده سد ذرایع ادعای ملاقات با امام مهدی را دروغ دانست؟ (پرسش)
24. امام مهدی‏ چه اهداف کلی و عمومی در ملاقات‏‌های خود دارد؟ (پرسش)
25. امام مهدی چه اهداف خاصی از ملاقات با مردم داشته است؟ (پرسش)
26. آیا ممکن است کسی در ملاقاتش با امام مهدی‏ او را بشناسد؟ (پرسش)
27. آیا اصرار و الحاح به جهت ملاقات با امام مهدی مطلوب است؟ (پرسش)
28. چه عقایدی در ملاقات با امام مهدی عوامانه و بدون اصل و مدرک است؟ (پرسش)
29. آیا ما می‏توانیم تماس یا ملاقاتی با امام مهدی داشته باشیم؟ (پرسش)
30. چه کسانی و تحت چه شرایطی می‌‏توانند امام مهدی را ملاقات کنند؟ (پرسش)
31. چه کسانی امام مهدی را دیده و با آن حضرت ملاقات کرده‏‌اند؟ (پرسش)
32. چگونه می‌‏توان دیدار صالحان با امام مهدی‏ را اثبات نمود؟ (پرسش)
33. اگر ملاقات با امام مهدی ممکن است پس چرا باید مدعی ملاقات را تکذیب کرد؟ (پرسش)
34. چه عقایدی در ملاقات با امام مهدی عوامانه و بدون اصل و مدرک است؟ (پرسش)
35. آیا ما می‏‌توانیم تماس یا ملاقاتی با امام مهدی داشته باشیم؟ (پرسش)
36. آیا امکان ملاقات با امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
37. چه کنیم که توفیق دیدار چهره نورانی امام عصر را پیدا کنیم؟ (پرسش)
38. چه کسانی در زمان حاضر زنده‌‏اند و با امام مهدی ارتباط دارند؟ (پرسش)
39. آیا اکنون هم مانند گذشته افرادی با حضرت دیدار می‌‏کنند؟ در صورت امکان نام آنها را ذکر کنید؟ (پرسش)
40. بعضی از افراد ادعا دارند امام مهدی را در خواب دیده‌‏اند به نظر شما آیا این سخن پذیرفتنی است؟ (پرسش)
41. امام مهدی درباره ظهور خود چه فرموده‌‏اند؟ (پرسش)
42. آیا در زمان غیبت می‌‏توان حضرت مهدی را دید؟ (پرسش)
43. آیا می‌توان امام مهدی را در خواب دید؟ (پرسش)
44. چه کسانی امام مهدی را پیش از غیبت دیده‌اند؟ (پرسش)
45. چه کسانی امام مهدی را در دوران غیبت صغری دیده‌اند؟ (پرسش)
46. چه کسانی امام مهدی را در دوران غیبت کبری دیده‌اند؟ (پرسش)
47. کدام یک از عالمان شیعه مورد عنایت امام مهدی بوده‌اند؟ (پرسش)
48. آیا دیدار با امام مهدی در دوره غیبت کبرا امکان پذیر است؟ (پرسش)
49. آیا شیوه‌هایی که برای دیدار با امام مهدی گفته می‌شوند معتبرند؟ (پرسش)
50. آیا در کتاب‌های حدیثی برای دیدار با امام مهدی راهکارهایی بیان شده است؟ (پرسش)
51. شرایط وقوع ملاقات با امام مهدی در عصر غیبت چیست؟ (پرسش)
52. آسیب‌های دامن زدن به ملاقات امام مهدی چیست؟ (پرسش)
53. آیا ملاقات با امام مهدی موضوع محوری مهدویت است؟ (پرسش)
54. آیا دیدن امام مهدی نوعی فضیلت محسوب می‌شود؟ (پرسش)
55. ملاقات امام مهدی با افراد چگونه انجام می‌شود؟ (پرسش)
56. امام مهدی پس از ملاقات با افراد چگونه پنهان می‌شد؟ (پرسش)
57. آیا ملاقات با امام مهدی با حکمت غیبت تنافی دارد؟ (پرسش)
58. معجزه چگونه باعث می‌شود مردم نتوانند جسم امام مهدی را ببینند؟ (پرسش)
59. آیا می‌توان هر وقت اراده کردیم با امام مهدی ملاقات کرد؟ (پرسش)
60. کیفیت ملاقات مردم با امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
61. انگیزه امام مهدی از دیدار با مردم چیست؟ (پرسش)
62. امام مهدی برای ملاقات با افراد چگونه به جاهای دوردست می‌رود؟ (پرسش)
63. آیا دیدار با امام مهدی در عصر غیبت کبری نیاز به ایمان و وثاقت بالایی دارد؟ (پرسش)
64. امام مهدی برای ناشناس ماندن در دیدارها با افرادی که مورد اطمینان نبودند چه برنامه‌ای داشت؟ (پرسش)
65. آیا افرادی وجود دارند که شخص امام مهدی را با ویژگی‌های حقیقی ایشان ببینند و بشناسند؟ (پرسش)
66. دلایل امکان ارتباط با امام مهدی در عصر غیبت کبری چیستند؟ (پرسش)
67. فایده مطرح کردن بحث دیدار و ملاقات با امام مهدی چیست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

• ملاقات‌کنندگان امام مهدی

منابع

1. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت
2. مجتبی تونه‌ای، موعودنامه
3. فرهنگ شیعه

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: