رسول: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۵ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۳۸

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث نبوت است. "رسول" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

رسول در قرآن | رسول در حدیث | رسول در کلام اسلامی | رسول در فلسفه اسلامی | رسول در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل رسول (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

از مجموع آیات قرآن کریم استفاده می‌شود که رسول، کسی است که کتاب و میزان بر او نازل شده و مأمور به رهبری مردم برای اقامۀ جامعۀ قسط و عدل الهی است. خدای متعال می‌فرماید: ﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ﴾^[۱].
بنا بر آنچه از قرآن و روایات استفاده می‌شود مقصود از کتاب، تعالیم الهی است که بر انبیاء، به وسیلۀ وحی، نازل شده است و مقصود از میزان، مقام امامت است؛ زیرا امام کسی است که شخصیتش از نظر اندیشه و گفتار و رفتار و در همۀ ابعاد فردی و اجتماعی، برترین الگوی جامعۀ بشری و میزان تشخیص حق از باطل و معیار سلامت و استقامت است.
در تفسیر علی بن ابراهیم قمی در ذیل آیۀ: ﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ﴾^[۲] آمده است: «الْمِيزَانُ الْإِمَامُ»^[۳].
و در تفسیر "جوامع الجامع" آمده است: "در روایت است که جبرئیل، میزان را فرود آورد و آن را به نوح سپرد و گفت: به قوم خود دستور ده تا از آن استفاده کنند"^[۴].
به نظر می‌رسد که مقصود از میزان، همان امامت باشد. در روایت است از امام صادق(ع) که در تفسیر آیۀ ﴿وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ﴾^[۵] فرمودند: "ماییم (ائمه) آن ترازوی عدل و قسط"^[۶].
مرحوم فیض کاشانی در تفسیر ارزشمند الصافی در تفسیر آیۀ ﴿وَالْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ﴾^[۷] می‌گوید: "میزان هر چیز، معیاری است که اندازه و مقدار آن شیء با آن سنجیده می‌شود. بنابراین، میزان سنجش مردم در روز قیامت آن چیزی است که قدر و منزلت و ارزش انسان بر مبنای عقیده و اخلاق و عملش با آن سنجیده می‌شود ﴿لِتُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ﴾^[۸]. این میزان سنجش، چیزی جز انبیاء و اوصیاء(ع) نیستند"^[۹].
بنا بر آنچه گذشت، رسول کسی است که علاوه بر مقام تبلیغ احکام الهی و تعلیم آداب ربانی، از قوۀ خاصی برخوردار است که همان قوۀ رهبری و امامت الهی است که به وسیلۀ این قوّه، توانایی رهبری مردم را در صراط مستقیم الهی و اقامۀ جامعۀ قسط و عدل یافته است و میزان سنجش حق از باطل در بین جامعۀ بشر خواهد بود.
بر این مطلب که مقام رسالت، متضمن مقام امامت است، علاوه بر آیۀ مذکور از سورۀ حدید که مورد بحث قرار گرفت، آیات دیگری از قرآن کریم نیز دلالت دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود.
خدای متعال می‌فرماید: ﴿وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ﴾^[۱۰].
از این آیه استفاده می‌شود که هر رسولی را که خدای فرستاده، مسئولیت رهبری سیاسی و اجتماعی مردم را که همان امامت است، بر عهدۀ او گذاشته است. مقصود از وجوب اطاعت رسول که در این آیه و نیز در آیات دیگری نظیر: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾^[۱۱]. و نیز: ﴿مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ﴾^[۱۲].
در این آیه و در آیات دیگر بر وجوب اطاعت رسول تاکید شده است. مقصود از وجوب اطاعت رسول اطاعت او در فرمان‌هایی است که به عنوان امام و رهبر و حاکم صادر می‌کند. چنین است که اطاعت رسول تحقق پیدا می‌کند و اگر وظیفه و برنامۀ رسول، تنها تبلیغ اوامر و فرمان‌های الهی بود، وجهی برای تأکید بر اطاعت رسول در کنار اطاعت خدا وجود نداشت.
در سورۀ شعراء در آیات فراوانی تأکید شده است که پیام رسولان الهی برای مردم چنین بود:﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ﴾^[۱۳].
و در ضمن همین آیات، از قول یکی از رسولان الهی به نام صالح(ع) آمده است: ﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ * وَلَا تُطِيعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِينَ * الَّذِينَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ وَلَا يُصْلِحُونَ﴾^[۱۴].
از این آيات، به روشنی معلوم می‌شود که مقصود از اطاعتی که رسولان، مردم را بدان دعوت می‌کردند اطاعت رسولان به عنوان رهبران سیاسی و زمامداران جامعۀ بشری بوده است؛ قرینۀ روشنی که بر این مطلب دلالت می‌کند همراه بودن امر به اطاعت از رسول، با نهی از اطاعت حاکمان مفسد و تبهکار جامعه است. در حقیقت در این آیات، این مطلب آشکارا بیان شده است که رسولان الهی، مردم را از یکسو به سرپیچی از اطاعت رهبران فاسد و مستکبر فرا می‌خواندند که همان جنبۀ شورشگری و انقلابی دعوت انبیاست و از سوی دیگر، آنان را به اطاعت از حاکمان بر حق جامعه که همان رهبران الهی و رسولان فرستادۀ خدایند، دعوت می‌کردند؛ لذا همیشه دعوت پیامبران، دو جنبه داشته است: نفی حاکمیت مستکبران، و اثبات حاکمیت رهبران الهی.
از آنچه گذشت می‌توان نتیجه گرفت:

مقام رسالت، مقام تلقی کتاب و میزان است.
میزان، اشاره به مقام امامت است که از سوی خدای متعال به همراه کتاب به رسولان الهی عطا شده است.
امامت که در قرآن کریم از آن به میزان تعبیر شده، عبارت است از مسئولیت رهبری انسان‌ها برای برپایی جامعۀ قسط و عدل.
رسالت رسولان الهی در طول تاریخ، نفی حاکمیت مستکبران و برقراری حکومت عدل و قسط الهی بوده است^[۱۵].

منابع

اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت

جستارهای وابسته

پرسش‌های وابسته

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ «ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند‌» سوره حدید، آیه ۲۵.
↑ «ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم» سوره حدید، آیه ۲۵.
↑ تفسیر القمی، ج۲، ص۳۵۲.
↑ روى أنّ جبرئيل نزل بالميزان فدفعه إلى نوح، قال: مر قومك يزنوا به؛ تفسیر جوامع الجامع، ج۴، ص۲۵۱.
↑ «و ترازوهای دادگری را می‌نهیم» سوره انبیاء، آیه ۴۷.
↑ «نَحنُ الْمَوازِينَ الْقِسْطَ»؛ تفسير الصافی، تفسیر آیۀ ﴿وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ﴾، ج۲، ص۱۸۲.
↑ «و سنجش در این روز، حق است» سوره اعراف، آیه ۸.
↑ «تا هر کس برابر با آنچه انجام داده است جزا بیند» سوره جاثیه، آیه ۲۲.
↑ ميزان كل شي‏ء هو المعيار الذي به يعرف قدر ذلك الشي‏ء، فميزان الناس يوم القيامة ما يوزن به قدر كل انسان و قيمته على حسب عقيدته و خلقه و عمله ﴿لِتُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ﴾ و ليس ذلك إلّا الأنبياء و الأوصياء(ع)...؛ تفسير الصافی، ج۲، ص۱۸۱.
↑ «و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای آنکه به اذن خداوند از او فرمانبرداری کنند» سوره نساء، آیه ۶۴.
↑ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.
↑ «هر که از پیامبر فرمانبرداری کند بی‌گمان از خداوند فرمان برده است» سوره نساء، آیه ۸۰.
↑ «پس، از خداوند پروا و از من فرمانبرداری کنید!» سوره شعراء، آیه ۱۰۸.
↑ «پس، از خداوند پروا و از من فرمانبرداری کنید! * و از فرمان گزافکاران پیروی نکنید * آنان که در زمین فساد بر می‌انگیزند و به (نیکی و) شایستگی روی نمی‌آورند» سوره شعراء، آیه ۱۵۰-۱۵۲.
↑ اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص ۱۱-۱۸.

[1] «ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند‌» سوره حدید، آیه ۲۵.

[2] «ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم» سوره حدید، آیه ۲۵.

[3] تفسیر القمی، ج۲، ص۳۵۲.

[4] روى أنّ جبرئيل نزل بالميزان فدفعه إلى نوح، قال: مر قومك يزنوا به؛ تفسیر جوامع الجامع، ج۴، ص۲۵۱.

[5] «و ترازوهای دادگری را می‌نهیم» سوره انبیاء، آیه ۴۷.

[6] «نَحنُ الْمَوازِينَ الْقِسْطَ»؛ تفسير الصافی، تفسیر آیۀ ﴿وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ﴾، ج۲، ص۱۸۲.

[7] «و سنجش در این روز، حق است» سوره اعراف، آیه ۸.

[8] «تا هر کس برابر با آنچه انجام داده است جزا بیند» سوره جاثیه، آیه ۲۲.

[9] ميزان كل شي‏ء هو المعيار الذي به يعرف قدر ذلك الشي‏ء، فميزان الناس يوم القيامة ما يوزن به قدر كل انسان و قيمته على حسب عقيدته و خلقه و عمله ﴿لِتُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ﴾ و ليس ذلك إلّا الأنبياء و الأوصياء(ع)...؛ تفسير الصافی، ج۲، ص۱۸۱.

[10] «و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای آنکه به اذن خداوند از او فرمانبرداری کنند» سوره نساء، آیه ۶۴.

[11] «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.

[12] «هر که از پیامبر فرمانبرداری کند بی‌گمان از خداوند فرمان برده است» سوره نساء، آیه ۸۰.

[13] «پس، از خداوند پروا و از من فرمانبرداری کنید!» سوره شعراء، آیه ۱۰۸.

[14] «پس، از خداوند پروا و از من فرمانبرداری کنید! * و از فرمان گزافکاران پیروی نکنید * آنان که در زمین فساد بر می‌انگیزند و به (نیکی و) شایستگی روی نمی‌آورند» سوره شعراء، آیه ۱۵۰-۱۵۲.

[15] اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص ۱۱-۱۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 *به نظر می‌رسد که مقصود از [[میزان]]، همان [[امامت]] باشد. در [[روایت]] است از [[امام صادق]]{{ع}} که در [[تفسیر]] آیۀ {{متن قرآن|وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ}}<ref>«و ترازوهای دادگری را می‌نهیم» سوره انبیاء، آیه ۴۷.</ref> فرمودند: "ماییم ([[ائمه]]) آن ترازوی [[عدل و قسط]]"<ref>{{متن حدیث|نَحنُ الْمَوازِينَ الْقِسْطَ}}؛ تفسير الصافی، تفسیر آیۀ {{متن قرآن|وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ}}، ج۲، ص۱۸۲.</ref>.
 *مرحوم [[فیض کاشانی]] در [[تفسیر]] [[ارزشمند]] الصافی در [[تفسیر]] آیۀ {{متن قرآن|وَالْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ}}<ref>«و سنجش در این روز، حق است» سوره اعراف، آیه ۸.</ref> می‌گوید: "[[میزان]] هر چیز، معیاری است که اندازه و مقدار آن شیء با آن سنجیده می‌شود. بنابراین، [[میزان]] سنجش [[مردم]] در [[روز قیامت]] آن چیزی است که [[قدر]] و [[منزلت]] و [[ارزش انسان]] بر مبنای [[عقیده]] و [[اخلاق]] و عملش با آن سنجیده می‌شود {{متن قرآن|لِتُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ}}<ref>«تا هر کس برابر با آنچه انجام داده است جزا بیند» سوره جاثیه، آیه ۲۲.</ref>. این [[میزان]] سنجش، چیزی جز [[انبیاء]] و [[اوصیاء]]{{عم}} نیستند"<ref>{{عربی|ميزان كل شي‏ء هو المعيار الذي به يعرف قدر ذلك الشي‏ء، فميزان الناس يوم القيامة ما يوزن به قدر كل انسان و قيمته على حسب عقيدته و خلقه و عمله}} {{متن قرآن|لِتُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ}} {{عربی|و ليس ذلك إلّا الأنبياء و الأوصياء{{عم}}...}}؛ تفسير الصافی، ج۲، ص۱۸۱.</ref>.
-*بنا بر آنچه [[گذشت]]، رسول کسی است که علاوه بر مقام [[تبلیغ احکام الهی]] و [[تعلیم]] [[آداب]] ربانی، از قوۀ خاصی برخوردار است که همان قوۀ [[رهبری]] و [[امامت الهی]] است که به وسیلۀ این قوّه، [[توانایی]] [[رهبری]] [[مردم]] را در [[صراط مستقیم]] [[الهی]] و اقامۀ جامعۀ [[قسط و عدل]] یافته است و [[میزان]] سنجش [[حق]] از [[باطل]] در بین جامعۀ [[بشر]] خواهد بود.
+*بنا بر آنچه [[گذشت]]، رسول کسی است که علاوه بر مقام [[تبلیغ احکام الهی]] و [[تعلیم]] [[آداب]] ربانی، از قوۀ خاصی برخوردار است که همان قوۀ [[رهبری]] و [[امامت الهی]] است که به وسیلۀ این قوّه، [[توانایی]] [[رهبری]] [[مردم]] را در [[صراط مستقیم الهی]] و اقامۀ جامعۀ [[قسط و عدل]] یافته است و [[میزان]] سنجش [[حق]] از [[باطل]] در بین جامعۀ [[بشر]] خواهد بود.
 *بر این مطلب که [[مقام رسالت]]، متضمن [[مقام امامت]] است، علاوه بر آیۀ مذکور از [[سورۀ حدید]] که مورد بحث قرار گرفت، [[آیات]] دیگری از [[قرآن کریم]] نیز دلالت دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود.
 *[[خدای متعال]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ}}<ref>«و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای آنکه به اذن خداوند از او فرمانبرداری کنند» سوره نساء، آیه ۶۴.</ref>.