ابرهه حبشی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۳۰ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۴۶

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ابرهه پادشاه یمن

ابرهه، فرزند صَبّاح، اهل حبشه و از فرمانروایان یمن بود و بر اثر زخمی که در یکی از جنگ‌ها در صورت وی پدید آمد به اَشرَم ملقّب شد. کنیه وی را اَبویَکْسوم دانسته‌اند^[۱]. او با حیله‌ای، فرمانروای پیشین یمن، یعنی "اَرباط" را کشت و خود بر جای او نشست^[۲].^[۳]

اصحاب فیل به رهبری ابرهه

ابرهه در "صنعا" کنیسه‌ای بسیار زیبا از مرمر بنا کرد و مردم را واداشت تا در آن حج به جا آورند. بیشتر مردم دعوت او را پذیرفتند؛ امّا مردی از بنی‌مالک بن کنانه شبانه آن کنیسه را ملوّث ساخت و ابرهه از این واقعه خشمگین و مصمم شد کعبه را ویران کند تا عرب‌ها خانه مقدسی نداشته باشند و همه به کنیسه او رو آورند.

ابرهه پس از تهیه ساز و برگ و فیل از حبشه، راه مکه را پیش گرفت. اهل مکه همگی از ترس در مغاره‌های کوه پنهان شدند؛ امّا پس از ورود سپاه ابرهه، ناگاه پرندگانی عجیب که در "نجد" و "تهامه" رؤیت آنها بی‌سابقه بود، از طرف دریا ظاهر شدند و هرکدام دو سنگ در منقار داشتند. عده‌ای حجم سنگ‌ها را به اندازه عدس و نخود تعیین کرده‌اند. مرغان سنگ‌های خود را فروریختند و همه آن قوم را هلاک کردند^[۴].^[۵]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۸۲۱؛ روح المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص ۴۲۰.
↑ السیره‌النبویه، ج ۱، ص ۴۲؛ روح‌المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص ۴۲۰.
↑ خراسانی، محمد، مقاله «اصحاب فیل»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۳؛ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص ۳۸۲۹.
↑ خزائلی، محمد، اعلام القرآن، صفحه ۱۵۶؛ قرشی بنابی، علی اکبر ، قاموس قرآن، جلد۵، صفحه ۲۱۶؛ دراسات تاریخیة من القرآن الکریم، جلد۱، صفحه ۳۹۱؛ خرمشاهی، بهاءالدین ، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، جلد۱، صفحه (۲۳۶-۲۳۷).
↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص ۳۸۶۹.

[1] مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۸۲۱؛ روح المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص ۴۲۰.

[2] السیره‌النبویه، ج ۱، ص ۴۲؛ روح‌المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص ۴۲۰.

[3] خراسانی، محمد، مقاله «اصحاب فیل»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۳؛ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص ۳۸۲۹.

[4] خزائلی، محمد، اعلام القرآن، صفحه ۱۵۶؛ قرشی بنابی، علی اکبر ، قاموس قرآن، جلد۵، صفحه ۲۱۶؛ دراسات تاریخیة من القرآن الکریم، جلد۱، صفحه ۳۹۱؛ خرمشاهی، بهاءالدین ، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، جلد۱، صفحه (۲۳۶-۲۳۷).

[5] فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص ۳۸۶۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+==ابرهه پادشاه یمن==
-[[اسماعیل بن احمد ضریر نیشابوری]] در [[تفسیر]] خود به نام [[الکفایه فی التفسیر (کتاب)|الکفایه فی التفسیر]] ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ}}<ref>«و هر گاه آنچه را بر پیامبر فرو فرستاده شده است بشنوند، با شناختی که از حق یافته‌اند چشمانشان را می‌بینی که از اشک لبریز می‌شود؛ می‌گویند: پروردگارا! ما ایمان آورده‌ایم ما را با گروه گواهان بنگار!» سوره مائده، آیه ۸۳.</ref>. از [[ابرهه]] نام برده است<ref>ابن حجر، ج۱، ص۱۷۴.</ref>.
+[[ابرهه]]، فرزند صَبّاح، اهل [[حبشه]] و از [[فرمانروایان]] [[یمن]] بود و بر اثر زخمی که در یکی از [[جنگ‌ها]] در صورت وی پدید آمد به [[اشرم|اَشرَم]] ملقّب شد. [[کنیه]] وی را [[ابویکسوم|اَبویَکْسوم]] دانسته‌اند<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۸۲۱؛ روح المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص ۴۲۰.</ref>. او با حیله‌ای، فرمانروای پیشین یمن، یعنی "اَرباط" را کشت و خود بر جای او نشست<ref> السیره‌النبویه، ج ۱، ص ۴۲؛ روح‌المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص ۴۲۰.</ref>.<ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[اصحاب فیل (مقاله)|مقاله «اصحاب فیل»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳؛ [[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ج۱، ص ۳۸۲۹.</ref>
-برخی از [[مفسران]]، در ذیل این آیه گفته‌اند: وقتی [[جعفر بن ابی طالب]] به [[حبشه]] [[هجرت]] و آیاتی از [[قرآن]] را [[تلاوت]] کرد، [[نجاشی]] و کشیشانی که اطراف او بودند، از شنیدن [[آیات قرآن]] گریستند<ref>طبری، ج۷، ص۴؛ واحدی، ص۱۳۶؛ ابن جوزی، ج۲، ص۳۱۰؛ ابن کثیر، ج۲، ص۸۸؛ سیوطی، ج۲، ص۳۰۲.</ref>. در این گزارش، نامی از ابرهه حبشی نیست. [[طبری]]<ref>طبری، ج۷، ص۵.</ref> نیز می‌گوید: نام این افراد برای ما بیان نشده است. [[ابن کثیر]]<ref>ابن کثیر، ج۲، ص۸۸.</ref> این [[شأن نزول]] را نپذیرفته؛ زیرا [[مهاجرت]] [[مسلمانان]] به حبشه و [[تلاوت آیات]] نزد نجاشی، پیش از هجرت بوده، در حالی که این [[آیات]] [[مدنی]] است.
+==اصحاب فیل به رهبری ابرهه==
+{{اصلی|اصحاب فیل}}
+ابرهه در "[[صنعا]]" کنیسه‌ای بسیار [[زیبا]] از مرمر بنا کرد و [[مردم]] را واداشت تا در آن [[حج]] به جا آورند. بیشتر مردم [[دعوت]] او را پذیرفتند؛ امّا مردی از بنی‌مالک بن کنانه شبانه آن کنیسه را ملوّث ساخت و ابرهه از این واقعه [[خشمگین]] و مصمم شد [[کعبه]] را ویران کند تا [[عرب‌ها]] خانه مقدسی نداشته باشند و همه به کنیسه او رو آورند.
-بنا بر [[روایات]] دیگر، نجاشی [[دوازده نفر]] (هفت کشیش و پنج [[راهب]] یا بالعکس) یا سی نفر یا پنجاه نفر را نزد [[رسول خدا]]{{صل}} فرستاد<ref>طبری، ج۷، ص۴ و ۹۸؛ واحدی، ص۱۳۷؛ ابن جوزی ج۲، ص۳۰۹-۳۱۰؛ ابن کثیر، ج۲، ص۸۸؛ سیوطی، ج۲، ص۳۰۳.</ref> [[زمان]] اعزام این [[هیئت]] از سوی نجاشی معلوم نیست، ولی ممکن است به همراه جعفر بن ابی طالب آمده باشند؛ زیرا بنا بر روایات دیگر، وقتی [[مهاجران]] خواستند به [[مدینه]] بازگردند، نجاشی [[چهل]]، هفتاد یا هشتاد نفر از کشیشانی را که [[لباس]] پشمینی به تن داشتند، به همراه جعفر بن ابی طالب فرستاد. ترکیب این گروه را از [[حبشیان]] و رومی‌هایی از [[شام]] و [[اهل]] [[نجران]] به [[اختلاف]] گفته‌اند <ref>ر.ک: طبرسی، ج۳، ص۴۰۱.</ref>. در میان این افراد، از [[ابرهه]] یا ابرهلیه<ref>ر.ک: واحدی، ص۱۳۶.</ref> نام برده شده است. می‌گویند وقتی [[رسول خدا]]{{صل}} آیاتی از [[سوره یس]] را بر این گروه [[تلاوت]] کرد، [[اشک]] از دیدگانشان جاری شد و گفتند: چقدر این [[آیات]]، همانند آیاتی است که بر [[عیسی]] نازل شده است<ref>واحدی، ص۱۳۶-۱۳۷؛ طبرسی، ج۳، ص۴۰۱؛ سیوطی، ج۲، ص۳۰۳.</ref>.
+ابرهه پس از تهیه ساز و برگ و فیل از حبشه، راه [[مکه]] را پیش گرفت. [[اهل مکه]] همگی از [[ترس]] در مغاره‌های کوه پنهان شدند؛ امّا پس از ورود [[سپاه]] ابرهه، ناگاه پرندگانی عجیب که در "نجد" و "تهامه" [[رؤیت]] آنها بی‌سابقه بود، از طرف دریا ظاهر شدند و هرکدام دو سنگ در منقار داشتند. عده‌ای حجم سنگ‌ها را به اندازه عدس و نخود تعیین کرده‌اند. مرغان سنگ‌های خود را فروریختند و همه آن [[قوم]] را هلاک کردند<ref>خزائلی، محمد، اعلام القرآن، صفحه ۱۵۶؛ قرشی بنابی، علی اکبر ، قاموس قرآن، جلد۵، صفحه ۲۱۶؛ دراسات تاریخیة من القرآن الکریم، جلد۱، صفحه ۳۹۱؛ خرمشاهی، بهاءالدین ، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، جلد۱، صفحه (۲۳۶-۲۳۷).</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ج۱، ص ۳۸۶۹.</ref>
-[[قمی]]<ref>قمی، ج۱، ص۱۷۹- ۱۷۶.</ref> ذیل این [[آیه]]، هر دو داستان [[گریه]] [[نجاشی]] و اعزام هیئتی از سوی او را به همراه [[جعفر بن ابی طالب]] بیان کرده است.
-[[ابن حجر]]<ref>ابن حجر، ج۱، ص۱۷۵.</ref> از ابرهه دیگری نام برده که به احتمال قریب به [[یقین]]، همین ابرهه [[حبشی]] است؛ زیرا درباره ابرهه دوم از ابن فتحون و [[مقاتل]] آورده که وی در شمار همان گروهی است که نجاشی به همراه جعفر بن ابی طالب فرستاد و آیه {{متن قرآن|الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِهِ هُمْ بِهِ يُؤْمِنُونَ}}<ref>«کسانی که پیش از آن به آنان کتاب (آسمانی) داده بودیم به آن ایمان می‌آورند» سوره قصص، آیه ۵۲.</ref>. درباره آنان نازل شد.
-[[مفسران]] نیز ذیل این آیه، همان مطالبی را که درباره ابرهه حبشی بیان شد، نقل کرده‌اند<ref>طبری، ج۷، ص۷-۹ و ج۲۷، ص۳۱۴؛ نحاس ج۲، ص۳۴۹-۳۴۸؛ طبرسی، ج۸، ص۴۴۵؛ فسرطبی، ج۶، ص۲۵۶؛ ابن کثیر، ج۳، ص۴۰۵-۴۰۴؛ سیوطی، ج۳، ص۳۰۳.</ref>. [[شاهد]] این مطلب که هر دو آیه به [[هیئت]] اعزامی نجاشی به همراه [[جعفر]] مربوط است اینکه مقاتل این آیه را در [[سوره قصص]]، تنها آیه [[مدنی]] آن می‌داند، با اینکه سوره قصص، مکی است<ref>ابن جوزی، ج۶، ص۸۶.</ref>.
-از [[ابن عباس]] [[روایت]] شده این گروه در سال [[هجرت]]، از [[حبشه]] به [[مدینه]] آمدند و در [[جنگ احد]] شرکت کردند. آنها چون مصیبت‌های [[مسلمانان]] را دیدند، از رسول خدا{{صل}} اجازه خواستند به [[وطن]] خود بازگشته، با أموال زیادی که دارند بازگردند تا بدین گونه، مسلمانان را [[یاری]] رسانند. از این رو، این آیه درباره آنان نازل شد<ref>طبرانی، ج۷، ص۳۳۷.</ref>. این روایت از نظر [[طبرانی]]<ref>طبرانی، ج۷، ص۳۳۷.</ref> روایت منفرد (تنها از یک نفر است و از نظر [[هیثمی]]<ref>هیثمی، ج۷، ص۱۲۱.</ref> برخی از افراد [[سند]]، شناخته شده نیستند.<ref>[[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد رضا]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابرهه حبشی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۱۰۳-۱۰۴.</ref>
 == جستارهای وابسته ==
@@ خط ۲۷: / خط ۲۱: @@
 ==منابع==
-# [[پرونده:1100558.jpg|22px]] [[محمد رضا هدایت‌پناه|هدایت‌پناه، محمد رضا]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|'''مقاله «ابرهه حبشی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱''']]
+# [[پرونده:000054.jpg|22px]] [[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[اصحاب فیل (مقاله)|مقاله «اصحاب فیل»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۳''']]
+# [[پرونده: 9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه علوم قرآنی''']]
 ==پانویس==