اعتدال در معارف و سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها

اعتدال در معارف و سیره نبوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۰ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۱۰

۷٬۹۹۵ بایت اضافه‌شده ، ‏۳۰ نوامبر ۲۰۲۱

←‏جستارهای وابسته

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۱۸۵

ویرایش

@@ خط ۶۳: / خط ۶۳: @@
 آنان که اندازه نمی‌شناسند و در هر امری [[زیاده روی]] یا کوتاهی می‌کنند به مقصد نمی‌رسند. [[دینداری]] نیز [[اعتدال]] می‌طلبد و برای [[سیر]] دادن [[آدمیان]] به مقاصدی که [[دین]] مشخص کرده است باید ملاحظه [[استعداد]] و مرتبه وجودی آنان را کرد و تدرّج را در [[تربیت]] رعایت کرد. [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید:
 {{متن حدیث|اجْتَهَدْتُ فِي الْعِبَادَةِ وَ أَنَا شَابٌّ‌، فَقَالَ لِي أَبِي{{ع}}: يَا بُنَيَّ، دُونَ مَا أَرَاكَ تَصْنَعُ؛ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَحَبَّ عَبْداً رَضِيَ عَنْهُ بِالْيَسِيرِ}}<ref>«من جوان بودم و در عبادت مستحب بسیار کوشا. پدرم به من فرمود: فرزندم از این کمتر عمل کن، وقتی بنده‌ای محبوب خدا باشد، خدا با عمل کم از او راضی می‌شود». وسائل الشیعه، ج۱، ص۸۷.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[مروارید نبوت (کتاب)|مروارید نبوت]] ص ۵۵.</ref>
+==جامع‌نگری و [[اعتدال‌گرایی]] در [[ارزش‌های اخلاقی]]==
+[[پیامبر بزرگوار اسلام]] به همه ارزش‌های والای [[اخلاقی]] نگاهی جامع و همراه با [[اعتدال]] داشت. آن [[حضرت]] هم به رعایت ارزش‌های اخلاقی توجه و تأکید می‌کرد و هم [[پیروان]] خود را به رعایت [[میانه روی]] درباره این [[ارزش‌ها]] سفارش می‌فرمود. برای مثال، آن بزرگوار به فرمانده‌ای که برای [[پیکار]] با [[کافران]] فرستاد، چنین سفارش کرد: «[[به نام خدا]] و در [[راه خدا]] با کافران پیکار کن، ولی تعدّی، [[زیاده‌روی]] و [[مثله]] مکن و [[کودکان]] را مکش»<ref>رسول جعفریان، سیره رسول خدا{{صل}}، ص۴۴۹.</ref>. همچنین در [[کلام]] دیگری فرمود: «پیرمرد سال خورده، بچه‌های کوچک و [[زنان]] را نکشید»<ref>متقی هندی، کنز العمال، ح۱۱۰۱۳.</ref>.
+[[رسول خدا]]{{صل}}، رعایت [[اخلاق اجتماعی]] را نیز به [[مسلمانان]] سفارش می‌کرد و می‌فرمود: [[اخلاق]] خود را برای [[خانواده]] و [[همسایگان]] و کسانی که با آنها رابطه و [[هم‌نشینی]] دارید، [[نیکو]] گردانید.... آنچه برای خود نمی‌پسندید، برای دیگران نیز نپسندید و آنچه برای خود [[دوست]] دارید، برای دیگران نیز بخواهید<ref>تحف العقول، ص۱۴.</ref>.
+آن حضرت به اخلاق اجتماعی، [[اخلاق شهروندی]]، چگونگی برخورد با غیرمسلمانان، [[اخلاق خانوادگی]] و [[اخلاق سیاسی]] نیز نگاهی جامع و کامل داشت. آموزه‌های [[نبوی]] به گونه‌ای است که اعتدال را در [[جامعه بشری]] برقرار میسا‌زد و موجب تضمین [[سعادت]] و [[سلامت]] [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] می‌شود. این آموزه‌ها همه جنبه‌های وجود [[انسان]] را دربرمی‌گیرد. انسان موجودی متغیر، در حال [[تحول]] و همواره در حرکت و تکاپوست. این تکاپو و تلاش در بستری خاص صورت می‌گیرد که نباید از مدار خویش خارج شود؛ زیرا اگر انسان از ویژگی‌های [[انسانی]] خویش و از کاروان [[انسانیت]] که بر اساس [[فطرت]] [[الهی]] حرکت می‌کند، دور افتد و خارج از چارچوب [[آموزه‌های الهی]] گام بردارد، به [[هلاکت]] و [[شقاوت]] گرفتار می‌شود. به [[نص صریح]] [[قرآن کریم]]، انسان‌های [[تربیت]] شده در [[مکتب اسلام]]، اعتدال و [[میانه‌روی]] را در [[رفتار]] رعایت می‌کنند<ref>نک: {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ}} «و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی می‌کند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده» سوره بقره، آیه ۱۴۳.</ref>.
+در آموزه‌های [[پیامبر اعظم]]{{صل}} به [[رشد]] هماهنگ [[ارزش‌های اخلاقی]] در وجود [[انسان]] توجه ویژه شده و هیچ یک از نیازهای وجودی انسان نادیده گرفته نشده است. برای مثال، [[پیامبر خدا]] کسانی را که به بهانه [[زهدورزی]] و [[عبادت]]، از مسئولیت‌های [[اجتماعی]] و [[خانوادگی]] سر باز می‌زدند و از [[خانواده]] خود دوری می‌کردند تا به عبادت و [[راز و نیاز]] با [[خدا]] بپردازند، از این کار باز می‌داشت. در مقابل، آنها را از [[سرگرمی]] به [[دنیا]] و [[امیال]] و [[هواهای نفسانی]] [[نهی]] می‌کرد و آنها را به رعایت [[اعتدال]] فرا می‌خواند. [[تکامل]] [[اخلاقی]] انسان در همه زمینه‌ها و جنبه‌ها و تحقق اهداف متعالی [[پیامبران]] که همان [[هدایت]] و [[سعادت انسان]] است، فقط با رعایت [[طبیعت]] [[انسانی]] به صورت [[معتدل]] امکان پذیر است، نه با [[افراط و تفریط]].
+[[استاد مطهری]] [[معتقد]] است [[کمال انسان]] در [[تعادل]] و [[توازن]] اوست؛ یعنی باید رشد [[ارزش‌ها]] در وی، رشدی هماهنگ و [[متعادل]] باشد. نمونه این اعتدال، در [[سیره امام علی]]{{ع}} به عنوان [[مظهر]] [[انسان کامل]] متجلی است. همه [[ارزش‌های انسانی]] در حد والا و به طور هماهنگ و معتدل در وجود آن [[حضرت]] رشد کرده بود و افراط و تفریط در [[رفتار]] ایشان راه نداشت. وجود آن [[حضرت]]، تجسم [[کمال انسانی]] در جنبه‌های گوناگون بود. به [[اعتقاد]] [[شهید مطهری]]، بیشتر [[جوامع بشری]] به دلیل [[گرایش]] صددرصد به [[باطل]]، به [[انحطاط]] کشیده نمی‌شوند، بلکه گاه با [[افراط]] در [[حق]]، دچار [[فساد]] و [[تباهی]] می‌شوند. بی‌شک [[عبادت]]، [[ایثار]]، [[فداکاری]]، [[خدمت]] به [[خلق]] [[خدا]]، [[بخشش]]، [[آزادی]]، [[عشق]]، [[محبت]]، [[تواضع]] و ویژگی‌های نیکویی مانند آن از جمله ویژگی‌های بسیار [[ارزشمند]] [[اخلاقی]] است که هیچ [[انسان]] عاقلی آن را [[انکار]] نمی‌کند و در [[اسلام]] و آموزه‌های [[نبوی]]، عبادت شمرده می‌شود. با این حال، اگر در این ویژگی‌های [[نیکو]] و ارزشمند افراط شود، [[ارزش]] و نقش مؤثر خود را از دست می‌دهند و حتی موجب انحطاط [[ارزش‌های اخلاقی]] می‌شوند<ref>مرتضی مطهری، انسان کامل، ص۴۱.</ref>.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص ۴۷.</ref>.
 == جستارهای وابسته ==