ابواسحاق سبیعی

(عمرو بن عبدالله)
اطلاعات فردی
کنیه	أبو إسحاق
لقب	همدانی، سبیعی، کوفی
محل زندگی	کوفه
مذهب	عامی
صحابی	امام علی(ع) ، امام حسن(ع) ، امام سجاد(ع) ، امام صادق(ع)
اطلاعات حدیثی
راویان از او	اسرائيل بن يونس
تعداد روایات	إسحاق السبیعی: ۱ روایه؛ أبو إسحاق السبیعی: ۱۴ روایه؛ جمع عدد الروایات: ۱۵ روایه
سایر	نام وی در منابع ذیل آمده است: اتقان المقال؛ ص:۱۰۱ و ۳۳۱؛ أعیان الشیعة، ج۲، ص۲۸۲؛ بهجة الآمال، ج:۷، ص:۳۷۸؛ تنقیح المقال، ج۳، ص۲، ؛ جامع الرواة، ج۲، ص۳۶۵، ؛الجامع فی الرجال، ج۲، ص۱۳۰۷ ؛ رجال الطوسی، ج۷۱، ص۱، و۲، و۳؛ إبن کلیب، ص:۶۴۰، ر۲۴ ؛رجال المیرداماد، ج۱، ص۱۴۶؛ طرائف المقال، ج۲، ص۶۲ ر ۷۱۶۶، ؛ غایة المرام: ۵۸۹ ؛ قاموس الرجال، ج۱۰، ص۸، ؛ مجمع الرجال، ج۷، ص۵ ؛ مستدرکات علم الرجال، ج۸، ص۳۲۴، ر ۱۶۶۲۲ ؛معجم الثقات، ص۳۲۸، ر ۶۲۸؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۷۷ ر ۱۲۰۱، و۲۱ / ۱۷ ر ۱۳۸۹۵، و۱۳ / ۱۱۱ ر ۸۹۳۱؛ المعین : ۵۲ و۵۵۱ ر ۳۱۸۴؛ منتهی المقال: ۳۳۸ ؛ منهج المقال: ۳۸۳ ؛ الموسوعة الرجالیة، ج۴، ص۴۰۶، و ج۷، ص۱۱۴ ؛ الوسیط: ۲۷۵

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ابواسحاق سبیعی در رجال و تراجم - ابواسحاق سبیعی در تاریخ اسلامی - ابواسحاق سبیعی در حدیث

نسب

ابواسحاق السُبیعیُّ عمرو بن عبد الله از ذریه سُبیع بن صَعْبِ بن همدان و سبیع نیز قبیله‌ای از همدان است..

ابواسحاق السبیعی در منابع شیعه

شیخ طوسی در کتاب رجال خود در باب من عرف بكنيته او بقبيلته؛ ابواسحاق همدانی را جزء أصحاب امیر المؤمنین(ع) و در باب الکنی، ابواسحاق همدانی و ابواسحاق السبیعی را جزء اصحاب امام حسن مجتبی(ع) شمرده است.

شیخ مفید نیز به نقل از محمد بن جعفر المؤدب او را از ثقات علی بن الحسین(ع) دانسته، می‌گوید: ابا اسحاق که اسمش عمرو بن عبدالله سبیعی است، چهل سال نماز صبح خود را با وضوی نماز شبش به جای آورد و هر شب یک ختم قرآن داشت و کسی عابد‌تر از او و در میان خاص و عام، موثق‌تر از او نبود .

اما صاحب کتاب معجم رجال الحدیث، ابواسحاق را از علمای اهل سنت دانسته، می‌گوید: وی ثقه نیست؛ در حالی که شهرستانی، از علماء اهل سنت، در کتاب الملل و النحل، ابواسحاق السبیعی را جزء امامیه و شیعه شمرده است.

ابواسحاق السبیعی در منابع اهل‌سنت

در منابع اهل‌سنت به ابواسحاق السبیعی بیشتر از منابع شیعه پرداخته شده و او از راویان کتب شش‌گانه اهل‌سنت شمرده شده است و بخاری، مسلم، ابوداود، ترمذی، نسائی و ابن ماجه از وی روایت نقل کرده‌اند.

تصریح بر وثاقت

بسیاری از علمای رجال اهل‌سنت ابواسحاق السبیعی را توثیق کرده‌اند، مانند افراد زیر:

1. یحیی بن معین: ابواسحاق السبیعی ثقه است؛
2. العجلی: ابواسحاق السبیعی، کوفی، تابعی و ثقه است؛
3. ذهبی: ابواسحاق السبیعی را شیخ، عالم و محدث کوفه دانسته است و می‌گوید: وی از علماء عامل، و از تابعین و از طالبان علم و دارای شأن بزرگی است.

اهتمام به عبادات و تلاوت قرآن

1. أبُو الأحْوَص می‌گوید: ابواسحاق السبیعی خطاب به جوانان گفته است: "ای گروه جوانان! قدرت و جوانی خود را غنیمت شمارید؛ هیچ شبی بر من نگذشت مگر اینکه در آن شب، هزار آیه از قرآن و در هر رکعت از نماز، سوره بقره را تلاوت کردم و تمام ماه‌های حرام و سه روز از هر ماه و روزهای دوشنبه و پنج‌شنبه هر ماه را، روزه گرفتم"؛
2. أبُوبکر بنُ عَیَّاش گوید: از ابواسحاق السبیعی شنیدم که می‌گفت: چهل سال است که در شب‌ها یک لحظه چشم‌هایم را روی هم نگذاشته‌ام؛
3. یونس، فرزند ابا اسحاق می‌گوید: "پدرم در هر شب، هزار آیه از قرآن را تلاوت می‌کرد".

تصریح بر جرح و ذم

گرچه بعضی از رجال‌شناسان اهل سنت ابواسحاق السبیعی را توثیق کرده‌اند؛ اما بعضی دیگر نیز وی را به تدلیس در احادیث و فراموشی و اختلاط متهم کرده‌اند.

فراموشی و ضعیف شدن حافظه

بعضی‌ها معتقدند ابو اسحاق در بزرگ‌ سالی به ضعف حافظه دچار شده، ولی به اختلاط گرفتار نشده بود.

دچار شدن به اختلاط در آخر عمر

فسوی از بعضی از اهل علم نقل می‌کند که ابو اسحاق به اختلاط دچار شده بود و به همین سبب، من و ابن عیینه او را ترک کردیم . ابن حجر نیز در تقریب التهذیب بعد از توثیق ابواسحاق السبیعی، می‌گوید: وی در آخر عمر به مرض اختلاط گرفتار شد . بعضی هم معتقدند که ابن عیینة و أبی خیثمة زهیر بن معاویة بعد از اینکه ابواسحاق السبیعی به اختلاط گرفتار شد، از وی حدیث شنیده‌اند.

مدلس بودن

ابواسحاق السبیعی به تدلیس هم متهم و با عباراتی همانند: كان يدلس، مكثر من التدليس، مشهور بالتدليس وكان مدلسا از او یاد شده است.

نقل روایت از قاتلان امام حسین(ع)

از دلایل ذم ابواسحاق آن است که وی از عمر بن سعد، قاتل امام حسین(ع) و از شمر بن ذی الجوشن، کسی که سر امام حسین(ع) را جدا کرد، حدیث نقل کرده است .

جستارهای وابسته

منابع

1. سبحانی، سید محمد جعفر، مقاله «عمرو بن عبدالله»، اصحاب امام حسن مجتبی

پانویس