خطبه ۳۲ نهج البلاغه

مقدمه

• امام (ع) در خطبه ۳۲ نهج البلاغه کوشیده است به بیان روزگار و حالات مردمان بپردازد و آن‌ها را از نشانه‌های روزگار بد و واژگونه آگاه سازد؛ زمانه‌ای که در آن ارزش‌ها دگرگون شده و جایگاه نیکوکار و بدکار تغییر کرده است و ستمگران بدون مزاحمت به سرکشی و طغیان می‌پردازند. در چنین شرایطی مردمان به گروه‌هایی تقسیم می‌شوند:

1. انسان‌های ستم‌پیشه که اسباب شرّ و بدی در دست دارند؛
2. مردمان ستم‌پیشه که امکان شرارت برایشان میسر نیست، اما مترصد فرصت‌اند؛
3. حیله‌گران عوام‌فریب که از راه ریاکاری به مکنت می‌رسند؛
4. مردمانی بیچاره که به زمانه و شرایط تحمیلی تن داده‌اند؛
5. حق‌پرستان آگاه که در تعداد اندک‌اند، اما با اندیشه والا، مترصد فرصتی برای اقدامی انقلابی.

• شریف‌رضی در ذیل خطبه و استناد آن می‌نویسد: می‌گویم، کسی که از دانش بی‌بهره، این خطبه را از معاویه دانسته است. حالی که بی‌گمان از سخنان امیرمؤمنان است. زر را با خاک چه مناسبت و آب شیرین را با شور چه مشابهت. جاحظ که چابک‌سوار میدان بلاغت و سخن‌شناس بازار فصاحت است، در کتاب خویش، البیان و التبیین می‌نویسد: "نام آن کس که خطبه را به معاویه نسبت داده نام برده و خود افزوده که این سخنان به گفتار علی (ع) ماند و روشِ او را بیان دانستن اصناف مردمان رساند. معاویه را که دیده است که در گفتار خود چون زاهدان و عابدان سخن براند."

مطالب مهم خطبه

1. معرفی روزگار در امور اجتماعی؛
2. شناخت مردمان و حرکت آن‌ها در اجتماع؛
3. پندپذیری از جریان‌های جاری در عالم.

فرازی از خطبه

• باید که این دنیا در دیدگاهتان کوچک‌تر و پست‌تر از پرِ کاه و پّرزِ موی بزر به هنگام چیدن باشد. از پیشینیان خود پند گیرید قبل از آن‌که پسینیان از شما پند آموزند. این دنیا پست و بدنام را وانهید، ه آن را کسانی که از شما دل‌بسته‌تر بودند وانهادند.

منابع

• دانشنامه نهج البلاغه ج۱