تسخیر در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۷ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۴۰

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث تسخیر است. "تسخیر" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

مقدمه

تسخیر: تحت اطاعت و سلطه محض درآوردن^[۱]، گماشتن بر کسی یا چیزی، رام‌ کردن^[۲] و منقاد کردن. اصل آن "سخر" به معنای "حقارت و ذلّت"^[۳] یا حکم‌کردن و تقدیر با زور و غلبه (تکوینی یا تشریعی)^[۴] است.

﴿فَسَخَّرْنَا لَهُ الرِّيحَ تَجْرِي بِأَمْرِهِ رُخَاءً حَيْثُ أَصَابَ﴾^[۵].

بسیاری از موارد تسخیر در قرآن کریم تکوینی و مربوط به فعل خداوند است که برخی عمومی و برای همه انسان‌هاست: ﴿اللَّهُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ... * وَسَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا﴾^[۶] و برخی موارد از تسخیر الهی، برای اقتداربخشی و تقویت حاکمیت انسان‌های خاص بر روی زمین صورت گرفته است که اقتدار آنها در طول اقتدار و قدرت الهی بر روی زمین است: ﴿فَسَخَّرْنَا لَهُ الرِّيحَ تَجْرِي بِأَمْرِهِ رُخَاءً حَيْثُ أَصَابَ﴾^[۷] و ﴿وَسَخَّرْنَا مَعَ دَاوُودَ الْجِبَالَ يُسَبِّحْنَ وَالطَّيْرَ﴾^[۸].

موردی از تسخیر انسان نسبت به انسان در قرآن کریم وارد شده که ضرورتی طبیعی برای ایجاد تعادل و حرکت در جامعه بشری است: ﴿وَرَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضًا سُخْرِيًّا﴾^[۹]. این آیه شریفه به برتری برخی انسان‌ها بر دیگران به درجاتی از قدرت، علم، شهرت و مال اشاره دارد و این اختلاف را موجب تعاون و همکاری میان انسان‌ها و طراوت و بالندگی جامعه بشری بر می‌شمارد که باعث می‌شود، انسان‌ها قدرت یابند و از طریق استخدام، استیجار و به‌ کارگیری یکدیگر، امور فردی و اجتماعی را سامان دهند. این به‌کارگیری و استخدام به معنای اهانت و ذلت افراد فرودست نیست؛ بلکه تعامل و تعاون اجتماعی است^[۱۰]^[۱۱].

منابع

نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم

پانویس

↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۵، ص۷۶.
↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۳۴.
↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۱۴۴.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۵، ص۷۶.
↑ «پس ما باد را رام او کردیم که به فرمان او هر جا می‌خواست به نرمی روان می‌شد» سوره ص، آیه ۳۶.
↑ «خداوند، همان است که دریا را برای شما رام کرد تا کشتی‌ها در آن به فرمان وی روان گردند... * و آنچه را در آسمان‌ها و در زمین است که همه از اوست برای شما رام کرد» سوره جاثیه، آیه ۱۲-۱۳.
↑ «پس ما باد را رام او کردیم که به فرمان او هر جا می‌خواست به نرمی روان می‌شد» سوره ص، آیه ۳۶.
↑ «و کوه‌ها و پرنده‌ها را رام کردیم که همراه با داود نیایش می‌کردند» سوره انبیاء، آیه ۷۹.
↑ «و برخی از آنان را بر دیگری به پایه‌هایی برتری داده‌ایم تا برخی، برخی دیگر را به کار گیرند» سوره زخرف، آیه ۳۲.
↑ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۲۵، ص۱۴۵-۱۴۶.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۸۰.

[1] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۵، ص۷۶.

[2] بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۳۴.

[3] ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۱۴۴.

[4] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۵، ص۷۶.

[5] «پس ما باد را رام او کردیم که به فرمان او هر جا می‌خواست به نرمی روان می‌شد» سوره ص، آیه ۳۶.

[6] «خداوند، همان است که دریا را برای شما رام کرد تا کشتی‌ها در آن به فرمان وی روان گردند... * و آنچه را در آسمان‌ها و در زمین است که همه از اوست برای شما رام کرد» سوره جاثیه، آیه ۱۲-۱۳.

[7] «پس ما باد را رام او کردیم که به فرمان او هر جا می‌خواست به نرمی روان می‌شد» سوره ص، آیه ۳۶.

[8] «و کوه‌ها و پرنده‌ها را رام کردیم که همراه با داود نیایش می‌کردند» سوره انبیاء، آیه ۷۹.

[9] «و برخی از آنان را بر دیگری به پایه‌هایی برتری داده‌ایم تا برخی، برخی دیگر را به کار گیرند» سوره زخرف، آیه ۳۲.

[10] وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۲۵، ص۱۴۵-۱۴۶.

[11] نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۸۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[تسخیر]]''' است. "'''[[تسخیر]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
 <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[تسخیر در قرآن]] - [[تسخیر در فقه سیاسی]] </div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
 ==مقدمه==