فصاحت در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ ‏۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۴۳

مقدمه

سیدرضی، گردآورنده نهج البلاغه، علت تدوین نهج البلاغه را بیان جملاتی نغز از کلام علی (ع) و بیان لطایف و زیبایی‌های لفظی و ادبی، فصاحت و بلاغت، در کنار زیبایی‌های معنوی و محتوایی کلام امام بیان می‌کند: زیرا سخنان امام، شگفتی‌های بلاغت و دُردانه‌های فصاحت و گوهر‌های ادب تازی و کلمات پرمغز روشنگر دین و دنیاست و این مجموعه نفیس در هیچ کلامی و کتابی یافت نشود، چون کلام امام علی (ع) سرچشمه فصاحت و بلاغت است؛ و از آن بزرگوار گنج فرهنگ و ادب و قانون‌های آن پدید آید و هر سخنوری بر شیوه و روش آن حضرت ره پوید و هر واعظ شیرین‌سخن و رساگویی از او کمک گیرد... کلام آن حضرت سخنی است که نور نشانه خدایی دارد و از آن رنگ و بوی سخن نبوی تراود...^[۱]^[۲].

معنا و مفهوم فصاحت

فصاحت در فن ادب به‌معنای روشنی در کلمه و کلام، روشن‌گویی یا گشاده‌زبانی در متکلم است. کلام فصیح کلامی است که آن آشنا به گوش و خوشایند و مطابق با دستور زبان باشد. امام (ع) که به اعتراف دانشمندان ادبیات عرب، فصیح‌ترین سخنوران است، با توجه به نیاز مخاطب، نوع گفتار خویش را انتخاب کرده و شیوه سخن را برگزیده است. آن‌جا که نیاز به گزیده‌گویی است با کمترین الفاظ بالاترین معانی را به خدمت گرفته، چنان‌که در بیانی فرمود: "تخففوا تلحقوا"^[۳]. سیدرضی، که خود را مشاهیر ادبای عرب است، در عظمت این کلام می‌نویسد: این کلام بعد از کلام خدا و کلام رسول الله (ص) با کلام هر کس که سنجیده شود، افزون آید و بر او پیشی گیرد. عبارت "سبک‌بار شوید تا برسید" عبارتی است با کلمات اندک و معانی بسیار؛ کلامی ژرف و سرشار از حکمت؛ و گاه به‌مقضای حال سخن را به درازا کشانده و در هر دو حال، مقتضای کلام بر این بوده است^[۴].

بهره‌گیری امام علی (ع) از فنون فصاحت و بلاغت

مطالعه نهج البلاغه نشان از آن دارد که امام علی (ع) در کلام خویش به گونه‌ای دقیق و آگاهانه موضوع فصاحت و بلاغت را در نظر داشته و سخن به مقتضای حال شنونده بیان فرموده است. نثر نهج البلاغه آمیزه‌ای از نثر ساده و مُرسَل و نثر آهنگین و مُسجع است.امام (ع) به‌مقتضای حال آن‌جا که نیاز به سخن طولانی است، با به‌کارگیری جملاتی نغز سخن را به درازا کشانده و نوع کلام را به‌گونه‌ای انتخاب کرده که شنونده اسیر خستگی عبارات نشود و کلام در جانش بنشیند. نگاهی به نامه‌های نهج البلاغه، خود، گواهی بر این موضوع است^[۵].
کاربرد بجا و نیکوی آیات قرآن، تمثیل، بهره‌گیری مناسب از اشعار خود و دیگران و هم‌چنین استفاده مطلوب از فنون ادبی و ظرایف بلاغی، عناصری است که کلام را در اوج فصاحت و بلاغت قرار می‌دهد. امام، خود، درباره فن سخنوری خویش فرمود: ما امیران سخنیم، سخن در ما ریشه دارد و شاخه‌هایش بر سر ما سایه افکنده است^[۶]^[۷].

منابع

دانشنامه نهج البلاغه ج۲

پانویس

↑ نهج البلاغة پارسی، مقدمه
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 615- 616.
↑ سبک‌بار شوید تا برسید
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 616.
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 616.
↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۲۴
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 617.

[1] نهج البلاغة پارسی، مقدمه

[2] دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 615- 616.

[3] سبک‌بار شوید تا برسید

[4] دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 616.

[5] دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 616.

[6] نهج البلاغه، خطبه ۲۲۴

[7] دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 617.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
 {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[فصاحت در قرآن]] - [[فصاحت در حدیث]] - [[فصاحت در نهج البلاغه]] - [[فصاحت در معارف دعا و زیارات]] - [[فصاحت در کلام اسلامی]] - [[فصاحت در اخلاق اسلامی]]| پرسش مرتبط  = فصاحت (پرسش)}}
 ==مقدمه==
-*[[سیدرضی]]، گردآورنده [[نهج البلاغه]]، [[علت]] تدوین [[نهج البلاغه]] را بیان جملاتی نغز از [[کلام]] [[علی]] {{ع}} و بیان لطایف و زیبایی‌های لفظی و ادبی، [[فصاحت]] و [[بلاغت]]، در کنار زیبایی‌های معنوی و محتوایی [[کلام امام]] بیان می‌کند: زیرا [[سخنان امام]]، شگفتی‌های [[بلاغت]] و دُردانه‌های [[فصاحت]] و گوهر‌های [[ادب]] تازی و کلمات پرمغز روشنگر [[دین]] و دنیاست و این مجموعه نفیس در هیچ [[کلامی]] و کتابی یافت نشود، چون [[کلام امام علی]] {{ع}} سرچشمه [[فصاحت]] و [[بلاغت]] است؛ و از آن بزرگوار گنج [[فرهنگ]] و [[ادب]] و قانون‌های آن پدید آید و هر سخنوری بر شیوه و روش آن [[حضرت]] ره پوید و هر واعظ شیرین‌سخن و رساگویی از او کمک گیرد... [[کلام]] آن [[حضرت]] سخنی است که [[نور]] نشانه خدایی دارد و از آن رنگ و بوی سخن [[نبوی]] تراود...<ref>نهج البلاغة پارسی، مقدمه</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 615- 616.</ref>.
+* [[سیدرضی]]، گردآورنده [[نهج البلاغه]]، [[علت]] تدوین [[نهج البلاغه]] را بیان جملاتی نغز از [[کلام]] [[علی]] {{ع}} و بیان لطایف و زیبایی‌های لفظی و ادبی، [[فصاحت]] و [[بلاغت]]، در کنار زیبایی‌های معنوی و محتوایی [[کلام امام]] بیان می‌کند: زیرا [[سخنان امام]]، شگفتی‌های [[بلاغت]] و دُردانه‌های [[فصاحت]] و گوهر‌های [[ادب]] تازی و کلمات پرمغز روشنگر [[دین]] و دنیاست و این مجموعه نفیس در هیچ [[کلامی]] و کتابی یافت نشود، چون [[کلام امام علی]] {{ع}} سرچشمه [[فصاحت]] و [[بلاغت]] است؛ و از آن بزرگوار گنج [[فرهنگ]] و [[ادب]] و قانون‌های آن پدید آید و هر سخنوری بر شیوه و روش آن [[حضرت]] ره پوید و هر واعظ شیرین‌سخن و رساگویی از او کمک گیرد... [[کلام]] آن [[حضرت]] سخنی است که [[نور]] نشانه خدایی دارد و از آن رنگ و بوی سخن [[نبوی]] تراود...<ref>نهج البلاغة پارسی، مقدمه</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 615- 616.</ref>.
 ==معنا و مفهوم [[فصاحت]]==
-*[[فصاحت]] در فن [[ادب]] به‌معنای روشنی در کلمه و [[کلام]]، روشن‌گویی یا گشاده‌زبانی در [[متکلم]] است. [[کلام]] [[فصیح]] [[کلامی]] است که آن آشنا به گوش و خوشایند و مطابق با [[دستور]] زبان باشد. [[امام]] {{ع}} که به اعتراف [[دانشمندان]] [[ادبیات عرب]]، فصیح‌ترین سخنوران است، با توجه به نیاز مخاطب، نوع گفتار خویش را [[انتخاب]] کرده و شیوه سخن را [[برگزیده]] است. آن‌جا که نیاز به گزیده‌گویی است با کمترین الفاظ بالاترین معانی را به [[خدمت]] گرفته، چنان‌که در بیانی فرمود: "تخففوا تلحقوا"<ref>سبک‌بار شوید تا برسید</ref>. [[سیدرضی]]، که خود را مشاهیر ادبای [[عرب]] است، در [[عظمت]] این [[کلام]] می‌نویسد: این [[کلام]] بعد از [[کلام]] [[خدا]] و [[کلام]] [[رسول الله]] {{صل}} با [[کلام]] هر کس که سنجیده شود، افزون آید و بر او پیشی گیرد. عبارت "سبک‌بار شوید تا برسید" عبارتی است با کلمات اندک و معانی بسیار؛ [[کلامی]] ژرف و سرشار از [[حکمت]]؛ و گاه به‌مقضای حال سخن را به درازا کشانده و در هر دو حال، مقتضای [[کلام]] بر این بوده است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 616.</ref>.
+* [[فصاحت]] در فن [[ادب]] به‌معنای روشنی در کلمه و [[کلام]]، روشن‌گویی یا گشاده‌زبانی در [[متکلم]] است. [[کلام]] [[فصیح]] [[کلامی]] است که آن آشنا به گوش و خوشایند و مطابق با [[دستور]] زبان باشد. [[امام]] {{ع}} که به اعتراف [[دانشمندان]] [[ادبیات عرب]]، فصیح‌ترین سخنوران است، با توجه به نیاز مخاطب، نوع گفتار خویش را [[انتخاب]] کرده و شیوه سخن را [[برگزیده]] است. آن‌جا که نیاز به گزیده‌گویی است با کمترین الفاظ بالاترین معانی را به [[خدمت]] گرفته، چنان‌که در بیانی فرمود: "تخففوا تلحقوا"<ref>سبک‌بار شوید تا برسید</ref>. [[سیدرضی]]، که خود را مشاهیر ادبای [[عرب]] است، در [[عظمت]] این [[کلام]] می‌نویسد: این [[کلام]] بعد از [[کلام]] [[خدا]] و [[کلام]] [[رسول الله]] {{صل}} با [[کلام]] هر کس که سنجیده شود، افزون آید و بر او پیشی گیرد. عبارت "سبک‌بار شوید تا برسید" عبارتی است با کلمات اندک و معانی بسیار؛ [[کلامی]] ژرف و سرشار از [[حکمت]]؛ و گاه به‌مقضای حال سخن را به درازا کشانده و در هر دو حال، مقتضای [[کلام]] بر این بوده است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 616.</ref>.
 ==بهره‌گیری [[امام علی]] {{ع}} از [[فنون]] [[فصاحت]] و [[بلاغت]]==
 *مطالعه [[نهج البلاغه]] نشان از آن دارد که [[امام علی]] {{ع}} در [[کلام]] خویش به گونه‌ای دقیق و آگاهانه موضوع [[فصاحت]] و [[بلاغت]] را در نظر داشته و سخن به مقتضای حال شنونده بیان فرموده است. [[نثر]] [[نهج البلاغه]] آمیزه‌ای از [[نثر]] ساده و مُرسَل و [[نثر]] آهنگین و مُسجع است.[[امام]] {{ع}} به‌مقتضای حال آن‌جا که نیاز به سخن طولانی است، با به‌کارگیری جملاتی نغز سخن را به درازا کشانده و نوع [[کلام]] را به‌گونه‌ای [[انتخاب]] کرده که شنونده [[اسیر]] خستگی عبارات نشود و [[کلام]] در جانش بنشیند. نگاهی به [[نامه‌های نهج البلاغه]]، خود، گواهی بر این موضوع است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 616.</ref>.
 *کاربرد بجا و نیکوی [[آیات قرآن]]، [[تمثیل]]، بهره‌گیری مناسب از اشعار خود و دیگران و هم‌چنین استفاده مطلوب از [[فنون]] ادبی و ظرایف بلاغی، عناصری است که [[کلام]] را در اوج فصاحت و بلاغت قرار می‌دهد. [[امام]]، خود، درباره فن سخنوری خویش فرمود: ما [[امیران]] سخنیم، سخن در ما ریشه دارد و شاخه‌هایش بر سر ما سایه افکنده است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۲۴</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 617.</ref>.
-== جستارهای وابسته ==
 == منابع ==
@@ خط ۲۰: / خط ۱۷: @@
 {{پانویس}}
-[[رده:مدخل]]
 [[رده:امام علی]]
 [[رده:فصاحت در نهج البلاغه]]
 [[رده:مدخل نهج البلاغه]]