ارصاد: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[ارصاد در حدیث]] - [[ارصاد در فقه سیاسی]]| پرسش مرتبط  = }}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[ارصاد در حدیث]] - [[ارصاد در فقه سیاسی]]| پرسش مرتبط  = }}


==مقدمه==
== مقدمه ==
ارصاد: در کمین نشستن.
ارصاد: در کمین نشستن.
این عنوان در باب [[جهاد]] به کار رفته است. در کمین [[دشمن]] نشستن و دیده‌بانی در [[مرزهای کشور اسلامی]] و یا هرجا که احتمال خطر [[هجوم]] [[کفار]] وجود دارد، [[مستحب]] مؤکّد است<ref>فرهنگ فقه، ج۱، ص۳۸۵.</ref>.
این عنوان در باب [[جهاد]] به کار رفته است. در کمین [[دشمن]] نشستن و دیده‌بانی در [[مرزهای کشور اسلامی]] و یا هرجا که احتمال خطر [[هجوم]] [[کفار]] وجود دارد، [[مستحب]] مؤکّد است<ref>فرهنگ فقه، ج۱، ص۳۸۵.</ref>.
خط ۱۱: خط ۱۱:
از این‌رو هم کمین‌های مکانی و راهبردهای را شامل می‌شود و هم در مورد [[زمان]] و بهره‌وری از موقعیت‌های زمانی در ضربه زدن به دشمن [[متجاوز]] [[صدق]] می‌کند، چنانکه از نظر ابزار و ادوات مناسب نیز مفهومی روشن را بیان می‌کند.
از این‌رو هم کمین‌های مکانی و راهبردهای را شامل می‌شود و هم در مورد [[زمان]] و بهره‌وری از موقعیت‌های زمانی در ضربه زدن به دشمن [[متجاوز]] [[صدق]] می‌کند، چنانکه از نظر ابزار و ادوات مناسب نیز مفهومی روشن را بیان می‌کند.
از آنجا که هر [[رزمنده]] مجاهدی می‌تواند عمل ارصاد را انجام دهد و اصولاً در جهاد یکی از اصول رزم در کمین دشمن بودن است، پس فقها عنوان مرصد را در مورد همه مجاهدان به کار برده و آنان را به دو دسته تقسیم کرده‌اند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>.
از آنجا که هر [[رزمنده]] مجاهدی می‌تواند عمل ارصاد را انجام دهد و اصولاً در جهاد یکی از اصول رزم در کمین دشمن بودن است، پس فقها عنوان مرصد را در مورد همه مجاهدان به کار برده و آنان را به دو دسته تقسیم کرده‌اند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>.
*المطوعه: عنوان مطوعه به رزمندگانی اطلاق می‌شود که به صورت داوطلب در جبهه جهاد شرکت می‌کنند و هرگاه [[انگیزه]] [[جهاد]] در آنان برانگیخته شود و [[تصمیم]] بر شرکت در [[جبهه]] بگیرند در عملیات جهادی شرکت می‌جویند و در غیر این صورت به [[شغل]] و کار خود می‌پردازند و به [[امور معاش]] و [[زندگی]] روزمره خود باز می‌گردند. این گروه ([[رزمندگان]] داوطلب) که در اصطلاح امروز به آنها «میلیشیا» گفته می‌شود و نقش مؤثری در جنگ‌های نامنظم و پارتیزانی دارند و می‌توانند عملیات کمین را به خوبی انجام دهند از نظر [[فقه اسلامی]] دارای امتیازاتی هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
* المطوعه: عنوان مطوعه به رزمندگانی اطلاق می‌شود که به صورت داوطلب در جبهه جهاد شرکت می‌کنند و هرگاه [[انگیزه]] [[جهاد]] در آنان برانگیخته شود و [[تصمیم]] بر شرکت در [[جبهه]] بگیرند در عملیات جهادی شرکت می‌جویند و در غیر این صورت به [[شغل]] و کار خود می‌پردازند و به [[امور معاش]] و [[زندگی]] روزمره خود باز می‌گردند. این گروه ([[رزمندگان]] داوطلب) که در اصطلاح امروز به آنها «میلیشیا» گفته می‌شود و نقش مؤثری در جنگ‌های نامنظم و پارتیزانی دارند و می‌توانند عملیات کمین را به خوبی انجام دهند از نظر [[فقه اسلامی]] دارای امتیازاتی هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
#سهمی از [[زکوة]] به آنها تعلق می‌گیرد و می‌توانند به‌طور مرتب و ماهیانه از این سهم برخوردار باشند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛
# سهمی از [[زکوة]] به آنها تعلق می‌گیرد و می‌توانند به‌طور مرتب و ماهیانه از این سهم برخوردار باشند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛
#در صورت شرکت در جهاد از چهار پنجم [[غنایم جنگی]] برخوردار می‌شوند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛
# در صورت شرکت در جهاد از چهار پنجم [[غنایم جنگی]] برخوردار می‌شوند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛
#در مواردی که [[امام]]{{ع}} و [[دولت]] نیابی [[صلاح]] دیدند از «نقل» و مزایای ویژه غنایم جنگی و [[بیت‌المال]] بهره‌مند خواهند شد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛
# در مواردی که [[امام]]{{ع}} و [[دولت]] نیابی [[صلاح]] دیدند از «نقل» و مزایای ویژه غنایم جنگی و [[بیت‌المال]] بهره‌مند خواهند شد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛
*نیروهایی که خود را [[وقف]] جبهه جهاد کرده و همواره به صورت ثابت [[وظیفه]] جهاد را بر عهده گرفته‌اند. [[حقوق]] ثابت این دسته از مرصدان از بیت‌المال پرداخته می‌شود و در [[عهدنامه مالک اشتر]] در مورد آنان [[انتخاب]] و رسیدگی به امورشان تأکید فراوان دیده می‌شود<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>.
* نیروهایی که خود را [[وقف]] جبهه جهاد کرده و همواره به صورت ثابت [[وظیفه]] جهاد را بر عهده گرفته‌اند. [[حقوق]] ثابت این دسته از مرصدان از بیت‌المال پرداخته می‌شود و در [[عهدنامه مالک اشتر]] در مورد آنان [[انتخاب]] و رسیدگی به امورشان تأکید فراوان دیده می‌شود<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>.
جمعی از [[فقها]] معتقدند حتی در صورت عدم انعقاد قراردادی دائر بر نحوه حقوق بگیری «مرصدان» و نیز فرزندانشان، پس از [[وفات]] آنها [[حق]] مطالبه [[مستمری]] دارند و موقعیت نظامی آنان برای [[آحاد]] آنها ایجاد حق می‌کند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۵-۲۱۴.</ref><ref>فقه سیاسی، ج۶، ص۸۶-۸۴.</ref><ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۱۴۲.</ref>.
جمعی از [[فقها]] معتقدند حتی در صورت عدم انعقاد قراردادی دائر بر نحوه حقوق بگیری «مرصدان» و نیز فرزندانشان، پس از [[وفات]] آنها [[حق]] مطالبه [[مستمری]] دارند و موقعیت نظامی آنان برای [[آحاد]] آنها ایجاد حق می‌کند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۵-۲۱۴.</ref><ref>فقه سیاسی، ج۶، ص۸۶-۸۴.</ref><ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۱۴۲.</ref>.


نسخهٔ ‏۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۰۲

ارصاد از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ارصاد در حدیث - ارصاد در فقه سیاسی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

ارصاد: در کمین نشستن. این عنوان در باب جهاد به کار رفته است. در کمین دشمن نشستن و دیده‌بانی در مرزهای کشور اسلامی و یا هرجا که احتمال خطر هجوم کفار وجود دارد، مستحب مؤکّد است[۱].

فقها با استفاده از عنوان «ارصاد» که در آیه ﴿إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ﴾[۲] آمده و در کمین دشمن نشستن را به خدا نسبت داده است، واژه مرصد را در مورد مجاهدان و رزمندگان جبهه جهاد به کار برده‌اند. در آیه دیگر عمل ارصاد به عنوان یک وظیفه دفاعی و نظامی (واجب کفایی) برای عموم جامعه اسلامی مقرر شده است: ﴿وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ﴾[۳] درباره دشمنانی که وفادار به تعهداتشان نیستند و خصومتشان را ادامه می‌دهند چنین رفتار کنید: آنها را دستگیر کنید و به محاصره بکشید و هر کجا که ممکن است در کمینشان بنشینید[۴].

عبارت ﴿كُلَّ مَرْصَدٍ﴾ در آیه مذکور شامل تمامی مواردی است که به نحوی کمین گرفتن در آن صادق است. از این‌رو هم کمین‌های مکانی و راهبردهای را شامل می‌شود و هم در مورد زمان و بهره‌وری از موقعیت‌های زمانی در ضربه زدن به دشمن متجاوز صدق می‌کند، چنانکه از نظر ابزار و ادوات مناسب نیز مفهومی روشن را بیان می‌کند. از آنجا که هر رزمنده مجاهدی می‌تواند عمل ارصاد را انجام دهد و اصولاً در جهاد یکی از اصول رزم در کمین دشمن بودن است، پس فقها عنوان مرصد را در مورد همه مجاهدان به کار برده و آنان را به دو دسته تقسیم کرده‌اند[۵].

  • المطوعه: عنوان مطوعه به رزمندگانی اطلاق می‌شود که به صورت داوطلب در جبهه جهاد شرکت می‌کنند و هرگاه انگیزه جهاد در آنان برانگیخته شود و تصمیم بر شرکت در جبهه بگیرند در عملیات جهادی شرکت می‌جویند و در غیر این صورت به شغل و کار خود می‌پردازند و به امور معاش و زندگی روزمره خود باز می‌گردند. این گروه (رزمندگان داوطلب) که در اصطلاح امروز به آنها «میلیشیا» گفته می‌شود و نقش مؤثری در جنگ‌های نامنظم و پارتیزانی دارند و می‌توانند عملیات کمین را به خوبی انجام دهند از نظر فقه اسلامی دارای امتیازاتی هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
  1. سهمی از زکوة به آنها تعلق می‌گیرد و می‌توانند به‌طور مرتب و ماهیانه از این سهم برخوردار باشند[۶]؛
  2. در صورت شرکت در جهاد از چهار پنجم غنایم جنگی برخوردار می‌شوند[۷]؛
  3. در مواردی که امام(ع) و دولت نیابی صلاح دیدند از «نقل» و مزایای ویژه غنایم جنگی و بیت‌المال بهره‌مند خواهند شد[۸]؛
  • نیروهایی که خود را وقف جبهه جهاد کرده و همواره به صورت ثابت وظیفه جهاد را بر عهده گرفته‌اند. حقوق ثابت این دسته از مرصدان از بیت‌المال پرداخته می‌شود و در عهدنامه مالک اشتر در مورد آنان انتخاب و رسیدگی به امورشان تأکید فراوان دیده می‌شود[۹].

جمعی از فقها معتقدند حتی در صورت عدم انعقاد قراردادی دائر بر نحوه حقوق بگیری «مرصدان» و نیز فرزندانشان، پس از وفات آنها حق مطالبه مستمری دارند و موقعیت نظامی آنان برای آحاد آنها ایجاد حق می‌کند[۱۰][۱۱][۱۲].

منابع

  1. عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۱

پانویس

  1. ↑ فرهنگ فقه، ج۱، ص۳۸۵.
  2. ↑ «بی‌گمان پروردگارت در کمینگاه است» سوره فجر، آیه ۱۴.
  3. ↑ «و دستگیرشان کنید و به محاصره درآورید و در هر کمینگاهی به کمین آنان بنشینید» سوره توبه، آیه ۵.
  4. ↑ تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۷؛ التبیان، ج۵، ص۱۷۳؛ جامع قرطبی، ج۸، ص۷۲؛ طبری، ج۱۰، ص۵۵؛ المنار، ج۱۰، ص۱۶۵.
  5. ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.
  6. ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.
  7. ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.
  8. ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.
  9. ↑ نهج البلاغه، نامه ۵۳.
  10. ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۵-۲۱۴.
  11. ↑ فقه سیاسی، ج۶، ص۸۶-۸۴.
  12. ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۱۴۲.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=ارصاد&oldid=1092442»