آزادی استیضاح حاکم: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۶: خط ۶:
}}
}}


==مقدمه==
== مقدمه ==
[[حق]] استیضاح و [[عزل]] [[مسؤولان]] [[حکومتی]] و شخص اول [[کشور]] از [[حقوق]] و [[آزادی‌های سیاسی]] بارز [[جامعه مدنی]] است. در [[فقه سیاسی اسلام]] اصل فوق به رسمیت شناخته شده است. عزل مسؤول مملکتی به دوگونه متصور است: ۱. [[شهروندان]] به هر دلیلی، به استمرار [[حکومت]] یا [[رهبری]] خاص [[رضایت]] نمی‌دهند و خواهان برکناری وی هستند. مبانی پیشین در [[مشروعیت سیاسی]] این دیدگاه را [[اثبات]] می‌کند. [[امام خمینی]] نیز به این دیدگاه تصریحاتی داشته‌اند که به بعضی از آنها اشاره خواهد شد؛ ۲. عزل مسؤولان حکومتی و [[رهبر]] به دلیل [[ارتکاب جرم]] یا فقدان شرایط و صفات آن است. اصطلاح دقیق این نوع عزل در [[فقه]]، “انعزال” است نه “عزل”؛ تفاوت این دو واژه چنین است که مسؤول یا رهبر با [[تخلف]] و ارتکاب جرم، فاقد شرط رهبری شده و خود به خود از مقامش عزل و برکنار می‌شود و از جهت [[شرعی]] و قانونی حق [[تصدی]] [[منصب]] خود را ندارد و ادامه تصدی او، غاصبانه خواهد بود؛ اما “عزل” مسؤول متخلف بعد از ثبوت و اثبات [[جرم]] توسط مسؤول مافوق صورت می‌گیرد. [[امام علی]]{{ع}} در ضمن [[نصب]] [[عبدالله بن عباس]] به [[فرمانداری]] [[بصره]]، این حق را به [[مردم]] می‌دهد که با [[نظارت]] بر عملکرد او، در صورت تخلف، به [[حضرت]] گزارش دهند تا [[فرماندار]] متخلف از [[مقام]] خویش عزل گردد: {{متن حدیث|فَإِنْ أَحْدَثَ فِيكُمْ أَوْ زَاغَ عَنِ‏ الْحَقِّ فَأَعْلِمُونِي‏ أَعْزِلْهُ عَنْكُمْ}}<ref>شیخ مفید، مجموعه مصنفات، ج۱، ص۴۲۰.</ref>.
[[حق]] استیضاح و [[عزل]] [[مسؤولان]] [[حکومتی]] و شخص اول [[کشور]] از [[حقوق]] و [[آزادی‌های سیاسی]] بارز [[جامعه مدنی]] است. در [[فقه سیاسی اسلام]] اصل فوق به رسمیت شناخته شده است. عزل مسؤول مملکتی به دوگونه متصور است: ۱. [[شهروندان]] به هر دلیلی، به استمرار [[حکومت]] یا [[رهبری]] خاص [[رضایت]] نمی‌دهند و خواهان برکناری وی هستند. مبانی پیشین در [[مشروعیت سیاسی]] این دیدگاه را [[اثبات]] می‌کند. [[امام خمینی]] نیز به این دیدگاه تصریحاتی داشته‌اند که به بعضی از آنها اشاره خواهد شد؛ ۲. عزل مسؤولان حکومتی و [[رهبر]] به دلیل [[ارتکاب جرم]] یا فقدان شرایط و صفات آن است. اصطلاح دقیق این نوع عزل در [[فقه]]، “انعزال” است نه “عزل”؛ تفاوت این دو واژه چنین است که مسؤول یا رهبر با [[تخلف]] و ارتکاب جرم، فاقد شرط رهبری شده و خود به خود از مقامش عزل و برکنار می‌شود و از جهت [[شرعی]] و قانونی حق [[تصدی]] [[منصب]] خود را ندارد و ادامه تصدی او، غاصبانه خواهد بود؛ اما “عزل” مسؤول متخلف بعد از ثبوت و اثبات [[جرم]] توسط مسؤول مافوق صورت می‌گیرد. [[امام علی]] {{ع}} در ضمن [[نصب]] [[عبدالله بن عباس]] به [[فرمانداری]] [[بصره]]، این حق را به [[مردم]] می‌دهد که با [[نظارت]] بر عملکرد او، در صورت تخلف، به [[حضرت]] گزارش دهند تا [[فرماندار]] متخلف از [[مقام]] خویش عزل گردد: {{متن حدیث|فَإِنْ أَحْدَثَ فِيكُمْ أَوْ زَاغَ عَنِ‏ الْحَقِّ فَأَعْلِمُونِي‏ أَعْزِلْهُ عَنْكُمْ}}<ref>شیخ مفید، مجموعه مصنفات، ج۱، ص۴۲۰.</ref>.


امام خمینی درباره حق استیضاح و عزل مردم در مورد [[حاکم]] متخلف می‌فرماید: هر فردی از افراد [[ملت]] حق دارد که مستقیماً در برابر سایرین، زمام‌دار [[مسلمین]] را استیضاح کند و به او [[انتقاد]] کند و او باید جواب قانع کننده‌ای بدهد، در غیر این صورت، اگر برخلاف [[وظایف]] [[اسلامی]] خود عمل کرده باشد، خود به خود از مقام [[زمامداری]] معزول است<ref>صحیفه نور، ج۴، ص۹۰.</ref>.
امام خمینی درباره حق استیضاح و عزل مردم در مورد [[حاکم]] متخلف می‌فرماید: هر فردی از افراد [[ملت]] حق دارد که مستقیماً در برابر سایرین، زمام‌دار [[مسلمین]] را استیضاح کند و به او [[انتقاد]] کند و او باید جواب قانع کننده‌ای بدهد، در غیر این صورت، اگر برخلاف [[وظایف]] [[اسلامی]] خود عمل کرده باشد، خود به خود از مقام [[زمامداری]] معزول است<ref>صحیفه نور، ج۴، ص۹۰.</ref>.
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش