آفریدگان در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها

در [[کلام امام]] [[سجاد]] {{ع}} آمده است: {{متن حدیث|ابْتَدَعَ‏ بِقُدْرَتِهِ‏ الْخَلْقَ‏ ابْتِدَاعاً}}، آفریدگان را به [[قدرت]] خود ابداع کرد<ref>نیایش اول.</ref>.

در کلام امام سجاد {{ع}} واژه خلق بیشتر به معنای مخلوق و آفریده شده به کار رفته است و البته در بعضی موارد هم به معنای آفریدن می‌باشد، از آن جمله است: «ای خداوند، من آن [[بنده]] توام که هم پیش از آفریدن او، او را از [[نعمت]] خود برخوردار ساختی و هم پس از آن او را در زمره کسانی آورده‌ای که آنان را به [[دین]] خود راه نمود‌ه‌ای»<ref>نیایش چهل و هفتم.</ref>.

در ربطِ بین خدا و خلق باید بدانیم که مخلوقات نه فقط در اصل وجود و پیدایش خود [[نیازمند]] به خدا هستند، بلکه همه [[شئون]] وجودی آنها وابسته به [[خدای متعال]] است و از خود هیچ‌گونه استقلالی ندارند. او به هر نحو که بخواهد در آن‌ا [[تصرف]] می‌کند و امورشان را [[تدبیر]] می‌نماید. هنگامی که این رابطه را به صورت کلی در نظر بگیریم مفهوم [[ربوبیت]] انتزاع می‌شود که لازمه آن [[تدبیر امور]] است و مصادیق فراوانی دارد، مانند [[حفظ]] و نگهداری کردن، [[حیات]] بخشیدن و میراندن، روزی دادن، به [[رشد]] و [[کمال رساندن]]، [[راهنمایی]] کردن و مورد [[امر و نهی]] قرار دادن و... برای هر کدام از این موارد در [[کلام امام]] [[سجاد]] {{ع}} نکته‌ای وجود دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت:  

[[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|قُلِ اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ}}<ref>«بگو خداوند آفریننده هر چیز است و اوست که یگانه دادفرماست» سوره رعد، آیه ۱۶.</ref>. در [[کلام]] مشابهی [[امام سجاد]] {{ع}} در [[نیایش چهل و هفتم]] می‌فرماید: «[[خداوند حکیم]] آفریننده همه مخلوقات [[جهان]] است».

در [[نیایش شانزدهم صحیفه]] آمده است: {{متن حدیث|وَ أَنْتَ‏ الَّذِي‏ جَعَلْتَ‏ لِكُلِّ مَخْلُوقٍ‏ فِي‏ نِعَمِكَ‏ سَهْماً}}؛ «تویی که از نعمت‌های خویش هر [[آفریده]] را بهره‌ای داده‌ای»؛ و در [[نیایش سی و نهم]] آمده است: «[[نعمت]] تو در میان همه آفریندگانت پراکنده است». به جا آوردن [[حق]] خدا بر همه آفریدگان [[واجب]] است: امام سجاد {{ع}} در [[نیایش]] پنجاه و ‌دوم به واجب بودن حق خدا بر همه آفریدگان اشاره نموده است.

همان‌گونه که در قرآن کریم از [[انسان]] به عنوان [[خلیفة الله]]<ref>{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ}} «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم، گفتند: آیا کسی را در آن می‌گماری که در آن تباهی می‌کند و خون‌ها می‌ریزد در حالی که ما تو را با سپاس، به پاکی می‌ستاییم و تو را پاک می‌شمریم؛ فرمود: من چیزی می‌دانم که شما نمی‌دانید» سوره بقره، آیه ۳۰.</ref> و [[برترین]] آفریده‌های هستی یاد شده است و [[خداوند]] با [[آفرینش]] او به خود تبریک می‌گوید<ref>{{متن قرآن|فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ}} «پس بزرگوار است خداوند که نیکوترین آفریدگاران است» سوره مؤمنون، آیه ۱۴.</ref> [[امام سجاد]] {{ع}} هم در ضمن [[سپاس]] و [[ستایش]] [[حضرت حق]] به [[برتری]] [[انسان]] بر تمام [[مخلوقات]] اشاره نموده است: خداوندی که ما را آن‌گونه برتری داد که بر همه آفریدگان [[سلطه]] یابیم، چندان که به [[قدرت]] او هر [[آفریده]] [[فرمانبردار]] ماست و به [[عزت]] او در ربقه [[طاعت]] ما. در دعاهای متعدد امام سجاد {{ع}} بیان می‌دارد که: خداوندا! بر [[رسول الله]] [[درود]] و [[سلام]] بفرست که [[برگزیده]] بین تمام آفریدگان توست {{متن حدیث|خِيَرَتُكَ‏ مِنْ‏ خَلْقِكَ‏...}}.

در [[قرآن]] آمده است: {{متن قرآن|كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ}}<ref>«هر کسی مرگ را می‌چشد سپس به سوی ما باز گردانده خواهید شد» سوره عنکبوت، آیه ۵۷.</ref>. [[امام]] نیز در [[نیایش پنجاه و دوم]] عرض می‌کند: «ای خداوند، منزّهی تو. مرگ را بر همه آفریدگانت مقرر داشته‌ای: خواه به یکتایی‌ات بپرستند یا نپرستند. همه چشنده شرنگ مرگ‌اند و همه رهسپار سرای [[آخرت]]». [[خدا]] در [[عقوبت]] مخلوقات [[تعجیل]] نمی‌کند: امام سجاد {{ع}} در [[نیایش سی و هفتم]] می‌فرماید: «خدا برای عقوبت بنده‌اش تعجیل نمی‌کند با آن‌که می‌داند آن مخلوق مستحق همه عقوبت‌هایی است که برای بندگانش مهیا ساخته است؛ باشد که از [[معصیت]] [[دست]] بردارد».

کفایت امر مخلوقات با خداست، در [[نیایش بیست و یکم]] [[حضرت سجاد]] {{ع}} از خداوند درخواست می‌کند: «کفایت مرا تنها به خود و [[بندگان]] نیکوکارت منحصر فرمای؛ و مجدداً در [[نیایش بیست و دوم]] آمده است: مرا به دیگر آفریدگانت وامگذار».

[[خداوند]] در [[قرآن]] می‌فرماید: «از [[شر]] [[حسود]] به خداوند [[پناه]] ببرید»: {{متن قرآن|وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ}}<ref>«و از بدی رشک‌آورنده هنگامی که به رشک خیزد» سوره فلق، آیه ۵.</ref>؛ و [[امام سجاد]] {{ع}} در [[نیایش بیست و دوم]] و [[نیایش]] سی و‌ پنجم از خداوند درخواست می‌نماید که او را از حسد و رشک بردن بر بندگان دور بدارد: و سینه مرا از حسد خالی گردان، آن‌سان که بر هیچ‌یک از بندگان تو که در [[حق]] آنان احسان کرده‌ای رشک نبرم.<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوی، ۱۴ مجلد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ: اول، ۱۳۶۸ ش؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، غلامرضا خسروی، ۴ مجلد مرتضوی - تهران، چاپ: دوم ۱۳۷۴ ش؛ الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین {{ع}}، دفتر نشر الهادی - قم، چاپ: اول، ۱۳۷۶ ش؛ صحیفه سجّادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش - تهران، چاپ: دوم، ۱۳۷۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ قاموس قرآن، علی‌اکبر قرشی بنابی، ۷ جلد، دارالکتب الاسلامیة - تهران، چاپ: ششم، ۱۴۱۲ ق؛ مفردات ألفاظ القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، دارالقلم، الدار الشامیة، بیروت، دمشق، چاپ: اول، ۱۴۱۲ ق.</ref><ref>[[اعظم عظیمی|عظیمی، اعظم]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «آفریدگان»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۵.</ref>