سیاست‌های حکومتی امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

== اسباب ماندگاری [[دولت‌ها]] ==

* '''برپا داشتن عدالت‌''': [[امام علی]] {{ع}}: آنکه به عدالتْ [[رفتار]] کند، [[خداوند]]، از دولتش [[پاسداری]] کند<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}: مَن عَمِلَ بِالعَدلِ حَصنَ اللهُ مُلکهُ}} (غرر الحکم، ح ۸۷۲۲).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: [[پایداری]] مملکت، در [[عدالت]] است<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: ثَباتُ المُلک فِی العَدلِ}} (المواعظ العددیة، ص ۵۴).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: خداوندِ سبحان، [[عدالت]] را [[استواری]] [[مردم]]، [[پاکی]] از [[ستم‌ها]] و [[گناهان]]، و سبب تحقق و اجرای [[اسلام]]، قرار داد<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: جَعَلَ اللهُ- سُبحانَهُ- العَدلَ قِواماً لِلأَنامِ، وتَنزیهاً مِنَ المَظالِمِ وَالآثامِ، وتَسنِیةً لِلإِسلامِ}} (غرر الحکم، ح ۴۷۸۹).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: هرگاه [[شهروندان]]، [[حقوق]] [[زمامدار]] را به جا آورند و [[زمامدار]]، [[حقوق]] [[شهروندان]] را به جا آورد، [[حق]] در میان آنان، [[عزیز]] گردد، و [[آیین]] [[دینداری]] بر پا شود، و [[نشانه‌های عدالت]]، [[استوار]] گردد، و سنت‌ها بر روش درست، جاری شوند، و در پرتو آن، زمانه به [[صلاح]] گراید، و بقای [[دولت]]، جای [[امیدواری]] باشد، و آرزوهای [[دشمنان]]، به [[ناامیدی]] گراید<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: إذا أدتِ الرعِیةُ إلَی الوالی حَقهُ، وأدی الوالی إلَیها حَقها عَز الحَق بَینَهُم، وقامَت مَناهِجُ الدینِ، وَاعتَدَلَت مَعالِمُ العَدلِ، وجَرَت عَلی‌ أذلالِهَا السنَنُ، فَصَلَحَ بِذلِک الزمانُ، وطُمِعَ فی بَقاءِ الدولَةِ، ویئِسَت مَطامِعُ الأَعداءِ}} (نهج البلاغة، خطبه ۲۱۶).</ref>.

* '''[[تدبیر]] [[نیکو]]''': [[امام علی]] {{ع}}: آنکه سیاستی [[نیکو]] پیشه سازد، آقایی‌اش دوام یابد<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}: مَن حَسُنَت سِیاسَتُهُ دامَت رِیاسَتُهُ}} (غرر الحکم، ح ۸۴۳۸).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: در پرتوِ [[سیاست]] [[نیکو]]، تربیتِ درست انجام گیرد<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: بِحُسنِ السیاسَةِ یکونُ الأَدَبُ الصالِحُ}} (الکافی، ج ۱، ص ۲۸، ح ۳۴).</ref>.

* '''[[رفتار نیکو]]''' [[امام علی]] {{ع}}: [[رفتار نیکو]]، [[زیبایی]] [[قدرت]] و [[پناهگاه]] [[حکومت]] است<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: حُسنُ السیرَةِ جَمالُ القُدرَةِ، وحِصنُ الإِمرَةِ}} (غرر الحکم، ح ۴۸۴۷).</ref>.

* '''[[بیداری]] و [[مراقبت]] از [[کارها]]''': [[امام علی]] {{ع}}: از نشانه‌های [پایداری‌] [[دولت]]، [[بیداری]] برای [[مراقبت]] کارهاست<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: مِن أماراتِ الدولَةِ الیقَظَةُ لِحِراسَةِ الامورِ}} (غرر الحکم، ح ۹۳۶۰).</ref>.

== اسباب زوال [[دولت‌ها]] ==

* '''[[ستمگری‌]]''': [[امام علی]] {{ع}}: بدترینِ [[حکمرانان]]، کسانی‌اند که بر [[شهروندان]] خود، [[ستم]] روا دارند<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: شَر الامَراءِ مَن ظَلَمَ رَعِیتَهُ}} (غرر الحکم، ح ۵۷۱۷).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: آنکه بر [[شهروندان]] خویش [[ستم]] ورزد، [[مخالفان]] خود را [[یاری]] رسانده است<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: مَن ظَلَمَ رَعِیتَهُ نَصَرَ أضدادَهُ}} (غرر الحکم، ح ۷۸۱۵).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}‌- به [[زیاد بن ابیه]]-: عدالتْ پیشه ساز و از [[بیداد]] و [[ستم]] بپرهیز؛ چرا که [[بیداد]]، به آوارگی وا دارد و [[ستم]]، [[شمشیر]] به میان آرد<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}- لِزِیادِ بنِ أبیهِ-: استَعمِلِ العَدلَ، وَاحذَرِ العَسفَ وَالحَیفَ؛ فَإِن العَسفَ یعودُ بِالجَلاءِ، وَالحَیفَ یدعو إلَی السیفِ}} (نهج البلاغة، حکمت ۴۷۶).</ref>.

* '''[[تدبیر]] نادرست‌''': [[امام علی]] {{ع}}: [[تدبیر]] [[نادرست]]، سبب [[هلاکت]] گردد<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}: سوءُ التدبیرِ سَبَبُ التدمیرِ}} (غرر الحکم، ح ۵۵۷۱).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: با چهار چیز، بر پشت کردن [حکومت‌]، [[استدلال]] شود: [[تدبیر]] [[نادرست]]، [[زشتی]] [[اسراف]]، کمی [[عبرت]] گرفتن، و عذرخواهی فراوان<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: یستَدَل عَلَی الإِدبارِ بِأَربَعٍ: سوءِ التدبیرِ، وقُبحِ التبذیرِ، وقِلةِ الِاعتِبارِ، وکثرَةِ الِاعتِذارِ}} (غرر الحکم، ح ۱۰۹۵۸).</ref>.

* '''[[خودکامگی‌]]''': [[امام علی]] {{ع}}‌- از حکمت‌های منسوب به ایشان-: خودکامگی، [[حسادت]] را برانگیزد، و حسادتْ [[دشمنی]] آورد، و [[دشمنی]]، سبب [[اختلاف]] گردد، و [[اختلاف]]، باعث جدایی شود، و جدایی، [[سستی]] آورد، و [[سستی]]، سبب [[خواری]] گردد، و [[خواری]]، [[دولت]] را نابود سازد و [[نعمت‌ها]] را از میان بِبَرد<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}- فِی الحِکمِ المَنسوبَةِ إلَیهِ-: الِاستِئثارُ یوجِبُ الحَسَدَ، وَالحَسَدُ یوجِبُ البِغضَةَ، وَالبِغضَةُ توجِبُ الِاختِلافَ، وَالِاختِلافُ یوجِبُ الفُرقَةَ، وَالفُرقَةُ توجِبُ الضعفَ، وَالضعفُ یوجِبُ الذل، وَالذل یوجِبُ زَوالَ الدولَةِ وذَهابَ النعمَةِ}} (شرح نهج البلاغة، ج ۲۰، ص ۳۴۵، ح ۹۶۱).</ref>.

* '''ضایع کردن اصول و مبانی‌''': [[امام علی]] {{ع}}: [[استدلال]] شود بر پشت کردن [[حکومت‌ها]] به چهار چیز: ضایع کردن اصول [و مبانی‌]، چنگ زدن به [[فروع]]، به کار گماردن [[فرومایگان]]، و کنار گذاردن [[نخبگان]]<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: یستَدَل عَلی‌ إدبارِ الدوَلِ بِأَربَعٍ: تَضییعِ الاصولِ، وَالتمَسک بِالفُروعِ، وتَقدیمِ الأَراذِلِ، وتَأخیرِ الأَفاضِلِ}} (غرر الحکم، ح ۱۰۹۶۵).</ref>.

== توصیه‌هایی در [[روابط اجتماعی]]- سیاسی‌==

* '''دیگران را با خود سنجیدن‌''': [[امام علی]] {{ع}}‌- از سفارش وی به فرزندش [[محمد بن حنفیه]]-: فرزندم! به تمام [[مردم]] نیکی‌ کن، چنان که [[دوست]] داری به تو [[نیکی]] شود، و برای آنان، خوش بخواه آنچه برای خویش خوش می‌داری، و [[زشت]] شمار از خود، آنچه را از دیگران [[زشت]] می‌شماری، و با تمام [[مردم]]، خُلق و خویت را [[نیک]] گردان، تا وقتی از آنان دور شدی، به سویت پَر کشند و هنگامی که مُردی، بر تو بگریند و بگویند: "ما از خداییم و به سوی او باز می‌گردیم" و از کسانی مباش که هنگام مرگشان گفته می‌شود: "سپاسْ خدای را که پرورنده جهانیان است!"<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}- فی وَصِیتِهِ لِابنِهِ مُحَمدِ بنِ الحَنَفِیةِ-: یا بُنَی!... أحسِن إلی‌ جَمیعِ الناسِ کما تُحِب أن یحسَنَ إلَیک، وَارضَ لَهُم ما تَرضاهُ لِنَفسِک، وَاستَقبِح مِن نَفَسِک ما تَستَقبِحُهُ مِن غَیرِک، وحَسن مَعَ جَمیعِ الناسِ خُلُقَک، حَتی‌ إذا غِبتَ عَنهُم حَنوا إلَیک، وإذا مِت بَکوا عَلَیک. وقالوا: إنا للهِ وإنا إلَیهِ راجِعونَ، ولا تَکن مِنَ الذین یقالُ عِندَ مَوتِهِ: الحَمدُ للهِ رَب العالَمینَ}} (کتاب من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۳۸۷، ح ۵۸۳۴).</ref>.

* '''[[پرهیز]] از دشمنی‌''': [[امام علی]] {{ع}}: بپرهیزید... از [[کینه]] هم را در [[دل]] داشتن و تخم [[نفاق]] در سینه کاشتن، و از هم بریدن و دست از [[یاری]] یکدیگر کشیدن<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: اجتَنِبوا... مِن تَضاغُنِ القُلوبِ، وتَشاحُنِ الصدورِ، وتَدابُرِ النفوسِ، وتَخاذُلِ الأَیدی}} (نهج البلاغة، خطبه ۱۹۲).</ref>. [[امام علی]] {{ع}}: اوج [[نادانی]]، [[دشمنی]] با [[مردم]] است<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: رَأسُ الجَهلِ مُعاداةُ الناسِ}} (غرر الحکم، ح ۵۲۴۷).</ref>.

* '''[[وفا به پیمان‌]]''': [[امام علی]] {{ع}}: ای [[مردم]]! به [[درستی]] که [[وفا]]، همزاد [[راستی]] است، و هیچ سپری بازدارنده‌تر از آن نمی‌شناسم. آنکه از چگونگی رستاخیزْ [[آگاه]] شود، دغلکاری نکند. در زمانه‌ای به سر می‌بریم که بسیاری از [[مردمان]]، دغلکاری را [[زیرکی]] دانسته‌اند و نادانان، آنها را چاره‌اندیشی خوانند<ref>{{متن حدیث|عنه {{ع}}: أیهَا الناسُ! وإن الوَفاءَ تَوأَمُ الصدقِ، ولا أعلَمُ جُنةً أوقی‌ مِنهُ، وما یغدِرُ مَن عَلِمَ کیفَ المَرجِعُ، ولَقَد أصبَحنا فی زَمانٍ قَدِ اتخَذَ أکثَرُ أهلِهِ الغَدرَ کیساً، ونَسَبَهم أهلُ الجَهلِ فیهِ إلی‌ حُسنِ الحیلَةِ}} (نهج البلاغة، خطبه ۴۱).</ref>.

* '''[[استقلال]] فرهنگی‌''': [[امام صادق]] {{ع}}: [[امیرمؤمنان]]، همیشه می‌فرمود: "این [[امت]]، همیشه در [[نیک‌بختی]] به سر برَند تا وقتی که [[لباس]] [[بیگانگان]] را نپوشند و غذای [[بیگانگان]] را نخورند؛ اما وقتی چنین کردند، [[خداوند]]، آنان را به [[خواری]] اندازد"<ref>{{متن حدیث|الإمام الصادق {{ع}}: کانَ أمیرُ المُؤمِنینَ {{ع}} یقولُ: لا تَزالُ هذِهِ الامةُ بِخَیرٍ ما لَم یلبَسوا لِباسَ العَجَمِ، ویطعَموا أطعِمَةَ العَجَمِ، فَإذا فَعَلوا ذلِک ضَرَبَهُم اللهُ بِالذل}} (المحاسن، ج ۲، ص ۱۷۸، ح ۱۵۰۴).</ref><ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۳۱۴-۳۱۹.</ref>.