امام حسن عسکری علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۴ اکتبر ۲۰۲۲
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۶: خط ۲۶:
| طول عمر = ۲۸ سال
| طول عمر = ۲۸ سال
}}
}}
'''ابو محمد حسن بن علی''' معروف به '''امام حسن عسکری {{ع}}'''، پیشوای یازدهم [[مسلمانان]] است که در ربیع الثانی سال ۲۳۲ق در [[مدینه]] [[چشم]] به [[جهان]] گشود. پدر آن حضرت، [[حضرت هادی]] {{ع}} و مادرش [[حدیثه]] نام داشت. معروف‌ترین [[لقب]] ایشان [[عسکری]] است، به [[دلیل]] اقامت طولانی مدت در محله [[عسکر]] [[سامرا]].
'''ابو محمد حسن بن علی''' معروف به '''امام حسن عسکری {{ع}}'''، پیشوای یازدهم [[مسلمانان]] است که در ربیع الثانی سال ۲۳۲ق در [[مدینه]] [[چشم]] به [[جهان]] گشود. پدر آن حضرت، [[حضرت هادی]] {{ع}} و مادرش [[حدیثه]] نام داشت. معروف‌ترین [[لقب]] ایشان [[عسکری]] است، به [[دلیل]] اقامت طولانی مدت در محله [[عسکر]] [[سامرا]].


خط ۳۳: خط ۳۴:


== ولادت و نسب ==
== ولادت و نسب ==
[[ابو محمد]] [[حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب]]، پیشوای یازدهم [[مسلمانان]]<ref>طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳.</ref> و پدر بزرگوار [[حضرت مهدی]] {{ع}} و سیزدهمین [[امام]] از [[چهارده معصوم]] {{ع}} است. دربارۀ [[تاریخ]] ولادت، محل ولادت و [[تاریخ]] [[شهادت امام حسن عسکری]] {{ع}} میان مورخان [[اختلاف]] است، اما مشهور این است که در ماه [[ربیع الآخر]] سال ۲۳۲ق چشم به [[جهان]] گشود<ref>ر. ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۲۴؛ [[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ص ۴۲۶.</ref>.
[[ابو محمد]] [[حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب]]، پیشوای یازدهم [[مسلمانان]]<ref>طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳.</ref> و پدر بزرگوار [[حضرت مهدی]] {{ع}} و سیزدهمین [[امام]] از [[چهارده معصوم]] {{ع}} است. دربارۀ [[تاریخ]] ولادت، محل ولادت و [[تاریخ]] [[شهادت امام حسن عسکری]] {{ع}} میان مورخان [[اختلاف]] است، اما مشهور این است که در ماه [[ربیع الآخر]] سال ۲۳۲ق چشم به [[جهان]] گشود<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۲۴؛ [[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ص ۴۲۶.</ref>.


=== پدر و مادر ===
=== پدر و مادر ===
{{همچنین ببینید|امام هادی|حضرت سلیل}}
{{همچنین ببینید|امام هادی|حضرت سلیل}}
پدر آن حضرت [[امام دهم]]، [[حضرت هادی]] {{ع}} و مادرش ام ولد و بانویی پارسا و [[شایسته]] بود. نام‌های متعددی برای مادر [[امام]] ذکر شده که حُدَیث، [[حدیثه]]، [[سوسن]]، عسفان، سلیل، [[حربیه]]، غزاله مغربیه از شمار آنهاست<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۳؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۳؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۰۹؛ فرق الشیعة، ص۹۶؛ الهدایة الکبری، ص۳۲۷؛ إثبات الوصیة، ص۲۴۴؛ عیون المعجزات، ص۱۳۴.</ref>. منابع، مادر امام را به [[عارفه]] و صالحه بودن توصیف کرده‌اند<ref>عیون المعجزات، ص۱۳۴.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۲۴؛ [[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>
پدر آن حضرت [[امام دهم]]، [[حضرت هادی]] {{ع}} و مادرش ام ولد و بانویی پارسا و [[شایسته]] بود. نام‌های متعددی برای مادر [[امام]] ذکر شده که حُدَیث، [[حدیثه]]، [[سوسن]]، عسفان، سلیل، [[حربیه]]، غزاله مغربیه از شمار آنهاست<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۳؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۳؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۰۹؛ فرق الشیعة، ص۹۶؛ الهدایة الکبری، ص۳۲۷؛ إثبات الوصیة، ص۲۴۴؛ عیون المعجزات، ص۱۳۴.</ref>. منابع، مادر امام را به [[عارفه]] و صالحه بودن توصیف کرده‌اند<ref>عیون المعجزات، ص۱۳۴.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۲۴؛ [[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>


== کنیه و القاب ==
== کنیه و القاب ==
خط ۴۴: خط ۴۵:
[[القاب]] متعددی نیز به حضرت نسبت داده شده که از شمار آنها می‌توان به [[عسکری]]، [[خالص]]، سراج، [[شاهد]]، [[هادی]]، [[صامت]]، [[رفیق]]، [[زکی]]، [[نقی]]، [[تقی]]، مَرضی، [[مهتدی]]، موفی، سخی، مستودع، ماضی، [[طیب]] و شافی اشاره کرد<ref>الهدایة الکبری، ص۳۲۷؛ إعلام الوری، ج۲، ص۱۳۱؛ المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۲۱.</ref>.  
[[القاب]] متعددی نیز به حضرت نسبت داده شده که از شمار آنها می‌توان به [[عسکری]]، [[خالص]]، سراج، [[شاهد]]، [[هادی]]، [[صامت]]، [[رفیق]]، [[زکی]]، [[نقی]]، [[تقی]]، مَرضی، [[مهتدی]]، موفی، سخی، مستودع، ماضی، [[طیب]] و شافی اشاره کرد<ref>الهدایة الکبری، ص۳۲۷؛ إعلام الوری، ج۲، ص۱۳۱؛ المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۲۱.</ref>.  


[[شهرت]] امام یازدهم به عسکری به جهت اقامت طولانی مدت در محله [[عسکر]] [[سامرا]] بوده است و این [[لقب]] برای پدرش نیز به کار رفته است<ref>علل الشرایع، ج۱، ص۲۴۱.</ref>. [[امام حسن عسکری]] {{ع}} نیز مانند [[پدر]] و جدّ بزرگوارش به جهت انتساب به [[امام رضا]] {{ع}} به «[[ابن الرضا]]» شهرت داشته است<ref>إعلام الوری، ج۲، ص۱۳۱؛ المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۲۱.</ref><ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹؛ [[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ص ۴۲۶.</ref>
[[شهرت]] امام یازدهم به عسکری به جهت اقامت طولانی مدت در محله [[عسکر]] [[سامرا]] بوده است و این [[لقب]] برای پدرش نیز به کار رفته است<ref>علل الشرایع، ج۱، ص۲۴۱.</ref>. [[امام حسن عسکری]] {{ع}} نیز مانند [[پدر]] و جدّ بزرگوارش به جهت انتساب به [[امام رضا]] {{ع}} به «[[ابن الرضا]]» شهرت داشته است<ref>إعلام الوری، ج۲، ص۱۳۱؛ المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۲۱.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹؛ [[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ص ۴۲۶.</ref>


== معاجز و کرامات ==
== معاجز و کرامات ==
{{اصلی|کرامات امام حسن عسکری}}
{{اصلی|کرامات امام حسن عسکری}}
برای [[امام عسکری]] {{ع}} [[امور خارق العاده]] و کراماتی [[نقل]] شده<ref>ر. ک: کافی، ج۱، ص۵۰۳ و بحار الأنوار، باب ۳، معجزاته و معالی أموره صلوات الله علیه، ج۵۰، ص۲۴۷؛ اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، ج۵، ص۱۰.</ref> که هر یک می‌تواند حاکی از مقام و [[منزلت]] ویژه آن حضرت نزد [[خداوند تعالی]] باشد؛ مانند:  
برای [[امام عسکری]] {{ع}} [[امور خارق العاده]] و کراماتی [[نقل]] شده<ref>ر.ک: کافی، ج۱، ص۵۰۳ و بحار الأنوار، باب ۳، معجزاته و معالی أموره صلوات الله علیه، ج۵۰، ص۲۴۷؛ اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، ج۵، ص۱۰.</ref> که هر یک می‌تواند حاکی از مقام و [[منزلت]] ویژه آن حضرت نزد [[خداوند تعالی]] باشد؛ مانند:  
# نصیرِ، خادم امام می‌گوید: بارها می‌شنیدم که [[امام حسن عسکری]] {{ع}} با غلامان ترک و رومی و صقالبی خود به زبان خودشان سخن می‌گفت. من تعجب کردم و با خود می‌گفتم: اینکه در [[مدینه]] متولد شد و تا پدرش [[ابوالحسن]] {{ع}} [[وفات]] کرد، پیش کسی نرفت و کسی او را ندید که درس بخواند یا با اهل این لغات مکالمه کند من این موضوع را پیش خود [[فکر]] می‌کردم که حضرت به من متوجه شد و فرمود: "همانا خدای تبارک و تعالی حجت خود را با سایر مردم در همه چیز امتیاز بخشیده و معرفت و لغات و انساب و مرگ‌ها و پیش آمدها را به او عطا فرموده و اگر چنین نبود، میان حجت و محجوج امام و مأموم فرقی نبود<ref>{{متن حدیث|سَمِعْتُ أَبَا مُحَمَّدٍ غَيْرَ مَرَّةٍ يُكَلِّمُ غِلْمَانَهُ بِلُغَاتِهِمْ تُرْكٍ وَ رُومٍ وَ صَقَالِبَةٍ فَتَعَجَّبْتُ مِنْ ذَلِكَ وَ قُلْتُ هَذَا وُلِدَ بِالْمَدِينَةِ وَ لَمْ يَظْهَرْ لِأَحَدٍ حَتَّى مَضَى أَبُو الْحَسَنِ ع وَ لَا رَآهُ أَحَدٌ فَكَيْفَ هَذَا أُحَدِّثُ نَفْسِي بِذَلِكَ فَأَقْبَلَ عَلَيَّ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بَيَّنَ حُجَّتَهُ مِنْ سَائِرِ خَلْقِهِ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ يُعْطِيهِ اللُّغَاتِ وَ مَعْرِفَةَ الْأَنْسَابِ وَ الْآجَالِ وَ الْحَوَادِثِ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَمْ يَكُنْ بَيْنَ الْحُجَّةِ وَ الْمَحْجُوجِ فَرْقٌ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۰۹.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج۲، ص۹۶.</ref>
# نصیرِ، خادم امام می‌گوید: بارها می‌شنیدم که [[امام حسن عسکری]] {{ع}} با غلامان ترک و رومی و صقالبی خود به زبان خودشان سخن می‌گفت. من تعجب کردم و با خود می‌گفتم: اینکه در [[مدینه]] متولد شد و تا پدرش [[ابوالحسن]] {{ع}} [[وفات]] کرد، پیش کسی نرفت و کسی او را ندید که درس بخواند یا با اهل این لغات مکالمه کند من این موضوع را پیش خود [[فکر]] می‌کردم که حضرت به من متوجه شد و فرمود: "همانا خدای تبارک و تعالی حجت خود را با سایر مردم در همه چیز امتیاز بخشیده و معرفت و لغات و انساب و مرگ‌ها و پیش آمدها را به او عطا فرموده و اگر چنین نبود، میان حجت و محجوج امام و مأموم فرقی نبود<ref>{{متن حدیث|سَمِعْتُ أَبَا مُحَمَّدٍ غَيْرَ مَرَّةٍ يُكَلِّمُ غِلْمَانَهُ بِلُغَاتِهِمْ تُرْكٍ وَ رُومٍ وَ صَقَالِبَةٍ فَتَعَجَّبْتُ مِنْ ذَلِكَ وَ قُلْتُ هَذَا وُلِدَ بِالْمَدِينَةِ وَ لَمْ يَظْهَرْ لِأَحَدٍ حَتَّى مَضَى أَبُو الْحَسَنِ ع وَ لَا رَآهُ أَحَدٌ فَكَيْفَ هَذَا أُحَدِّثُ نَفْسِي بِذَلِكَ فَأَقْبَلَ عَلَيَّ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بَيَّنَ حُجَّتَهُ مِنْ سَائِرِ خَلْقِهِ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ يُعْطِيهِ اللُّغَاتِ وَ مَعْرِفَةَ الْأَنْسَابِ وَ الْآجَالِ وَ الْحَوَادِثِ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَمْ يَكُنْ بَيْنَ الْحُجَّةِ وَ الْمَحْجُوجِ فَرْقٌ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۰۹.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج۲، ص۹۶.</ref>
# [[حسن بن ظریف]] می‌گوید: دو مسئله همواره مرا به خود مشغول می‌داشت و [[تصمیم]] گرفتم آنها را به [[امام]] [[ابو محمّد]] [[عسکری]] {{ع}} بنویسم. پس نوشتم: [[قائم آل محمد]] هنگامی که [[قیام]] می‌کند، چگونه [[داوری]] می‌کند و مجلس [[داوری]] او میان [[مردم]] کجاست؟ و [[پرسش]] دومم آن بود که می‌خواستم بپرسم راهی برای علاج تب نوبه معرفی کند، اما در [[نامه]] فراموش کردم درباره تب چیزی بنویسم. جواب آمد: درباره [[قائم]] {{ع}} پرسیدی، او هنگامی که [[قیام]] کند میان [[مردم]] با [[علم]] خود داوری می‌کند و فراموش کردی در ورقه‌ای بنویس: {{متن قرآن|يَا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا عَلَى إِبْرَاهِيمَ}}<ref>«گفتیم: ای آتش! بر ابراهیم سرد و بی‌گزند باش» سوره انبیاء، آیه۶۹.</ref> و بر شخص [[مبتلا]] به تب بیاویز. [[راوی]] گوید: این [[کار]] را کردم شخص [[مبتلا]] به تب بهبود یافت<ref>[ارشاد، ص۶۶۶؛ الکافی، ج۲، ص :۴۴۱.</ref><ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص۱۰۶-۱۰۷.</ref>.
# [[حسن بن ظریف]] می‌گوید: دو مسئله همواره مرا به خود مشغول می‌داشت و [[تصمیم]] گرفتم آنها را به [[امام]] [[ابو محمّد]] [[عسکری]] {{ع}} بنویسم. پس نوشتم: [[قائم آل محمد]] هنگامی که [[قیام]] می‌کند، چگونه [[داوری]] می‌کند و مجلس [[داوری]] او میان [[مردم]] کجاست؟ و [[پرسش]] دومم آن بود که می‌خواستم بپرسم راهی برای علاج تب نوبه معرفی کند، اما در [[نامه]] فراموش کردم درباره تب چیزی بنویسم. جواب آمد: درباره [[قائم]] {{ع}} پرسیدی، او هنگامی که [[قیام]] کند میان [[مردم]] با [[علم]] خود داوری می‌کند و فراموش کردی در ورقه‌ای بنویس: {{متن قرآن|يَا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا عَلَى إِبْرَاهِيمَ}}<ref>«گفتیم: ای آتش! بر ابراهیم سرد و بی‌گزند باش» سوره انبیاء، آیه۶۹.</ref> و بر شخص [[مبتلا]] به تب بیاویز. [[راوی]] گوید: این [[کار]] را کردم شخص [[مبتلا]] به تب بهبود یافت<ref>[ارشاد، ص۶۶۶؛ الکافی، ج۲، ص :۴۴۱.</ref>.<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص۱۰۶-۱۰۷.</ref>.


== شمایل و صفات ظاهری ==
== شمایل و صفات ظاهری ==
دربارۀ ویژگی‌‏های آن حضرت آورده‌‏اند: رنگش گندمگون، چشمانش درشت و سیاه، رویش [[زیبا]]، قامتش [[معتدل]] و اندامش متناسب بود با آنکه [[جوان]] بود اما بزرگان [[قریش]] و [[دانشمندان]] زمان خود را تحت تأثیر و [[نفوذ]] قرار می‏داد و [[دوست]] و [[دشمن]] به [[برتری]] او در [[دانش]] که از [[الهام الهی]] سرچشمه می‌گرفت اعتراف داشتند<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، مقدمه.</ref><ref>ر. ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰.</ref>  
دربارۀ ویژگی‌‏های آن حضرت آورده‌‏اند: رنگش گندمگون، چشمانش درشت و سیاه، رویش [[زیبا]]، قامتش [[معتدل]] و اندامش متناسب بود با آنکه [[جوان]] بود اما بزرگان [[قریش]] و [[دانشمندان]] زمان خود را تحت تأثیر و [[نفوذ]] قرار می‏داد و [[دوست]] و [[دشمن]] به [[برتری]] او در [[دانش]] که از [[الهام الهی]] سرچشمه می‌گرفت اعتراف داشتند<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، مقدمه.</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰.</ref>  


== سرگذشت تاریخی ==
== سرگذشت تاریخی ==
{{اصلی|امام عسکری در کلام اسلامی|امام عسکری در معارف و سیره رضوی}}
{{اصلی|امام عسکری در کلام اسلامی|امام عسکری در معارف و سیره رضوی}}
[[امام عسکری]] {{ع}} ۱۳ سال اول [[عمر]] خود را در [[مدینه]] گذراند، ده سال هم در [[سامرا]] کنار پدر زندگی کرد. شش سال نیز پس از [[شهادت]] پدر، [[امامت]] [[شیعه]] را بر عهده داشت<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۸.</ref>.


[[امام عسکری]] {{ع}} ۱۳ سال اول [[عمر]] خود را در [[مدینه]] گذراند، ده سال هم در [[سامرا]] کنار پدر زندگی کرد. شش سال نیز پس از [[شهادت]] پدر، [[امامت]] [[شیعه]] را بر عهده داشت<ref>ر. ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۸۸.</ref>.
دوران [[امامت امام عسکری]] {{ع}} حدود شش‌سال به طول انجامید و در این مدت، ایشان به همان صورت که پدرش تحت [[مراقبت]] [[خلفای عباسی]] بود، در محاصره پنهان [[عباسیان]] به سر می‌برد. [[خلافت عباسی]] در این دوره به هیچ‌روی [[ثبات]] عصر نخستین را نداشت و هر از مدتی یکی از [[خلفا]] کشته یا [[خلع]] می‌شد و دیگری جای وی را می‌گرفت. در همین مدت شش‌ساله امامت [[حضرت عسکری]] {{ع}} نیز [[سه خلیفه]] بر تخت [[خلافت]] نشست. البته این [[بی‌ثباتی]] به هیچ‌روی به بازشدن فضای عمل امام منتهی نشد و ایشان در همه این شش‌سال به نحو محترمانه‌ای در محدوده [[منزل]] خود [[زندانی]] بود و به هیچ روی مجال آن را نداشت که با شیعیان به نحو آزادانه‌ای [[گفت‌وگو]] کند. امام ناگزیر به این بود که تمام روزهای [[دوشنبه]] و [[پنج‌شنبه]] به [[دار الخلافه]] برود و به نحوی حضور خود را در [[سامرا]] نشان دهد<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۲۱۵؛ دلائل الإمامة، ص۴۲۹.</ref>. در مقاطعی نیز ایشان را بدون قرار پیشین به [[دارالخلافه]] می‌خوانده‌اند و در [[حق]] آن حضرت رفتارهای نامناسبی را انجام می‌داده‌اند که موجبات تکدر خاطرش را فراهم می‌آورده است<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۲۱۶؛ الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۷۸۳.</ref>. البته طبق برخی گزارش‌ها در اغلب موارد، [[امام]] با شکوه و احتشام خاصی به [[دارالخلافه]] وارد می‌شد و [[جمعیت]] کثیری در محل عبور وی به آن حضرت ادای [[احترام]] می‌کرده‌اند<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۲۱۶؛ المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۳۴.</ref>. با این همه ایشان که از توطئه‌های گسترده [[بنی‌عباس]] در [[حق]] خود و [[شیعیان]] مطلع بود، می‌کوشید که شیوه [[تقیه]] را که توسط پدرانش نیز مراعات می‌شد، مورد توجه قرار دهد و همه امور مربوط به خود و [[پیروان]] را در کمال [[پنهان‌کاری]] به انجام برساند. ایشان حتی به [[یاران]] خود توصیه می‌کرد که در معابر اگر مرا دیدید نه [[سلام]] کنید و نه دست تکان دهید که به این وسیله به خطر [[مبتلا]] می‌گردید<ref>الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۳۹.</ref>. امکان دسترسی مستقیم به امام در [[سامرا]] بسیار دشوار بود و گزارش‌های متعددی از اینکه [[دوستداران]] و [[نیازمندان]] به ایشان در حال عبور و حرکت یا در معدود سفرهای همراه با [[خلیفه]]، دست یافته‌اند، در منابع دیده می‌شود<ref>إثبات الوصیة، ص۲۵۴؛ الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۴۴-۴۴۶؛ کشف الغمة، ج۲، ص۴۱۳، ۴۲۵.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>
 
دوران [[امامت امام عسکری]] {{ع}} حدود شش‌سال به طول انجامید و در این مدت، ایشان به همان صورت که پدرش تحت [[مراقبت]] [[خلفای عباسی]] بود، در محاصره پنهان [[عباسیان]] به سر می‌برد. [[خلافت عباسی]] در این دوره به هیچ‌روی [[ثبات]] عصر نخستین را نداشت و هر از مدتی یکی از [[خلفا]] کشته یا [[خلع]] می‌شد و دیگری جای وی را می‌گرفت. در همین مدت شش‌ساله امامت [[حضرت عسکری]] {{ع}} نیز [[سه خلیفه]] بر تخت [[خلافت]] نشست. البته این [[بی‌ثباتی]] به هیچ‌روی به بازشدن فضای عمل امام منتهی نشد و ایشان در همه این شش‌سال به نحو محترمانه‌ای در محدوده [[منزل]] خود [[زندانی]] بود و به هیچ روی مجال آن را نداشت که با شیعیان به نحو آزادانه‌ای [[گفت‌وگو]] کند. امام ناگزیر به این بود که تمام روزهای [[دوشنبه]] و [[پنج‌شنبه]] به [[دار الخلافه]] برود و به نحوی حضور خود را در [[سامرا]] نشان دهد<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۲۱۵؛ دلائل الإمامة، ص۴۲۹.</ref>. در مقاطعی نیز ایشان را بدون قرار پیشین به [[دارالخلافه]] می‌خوانده‌اند و در [[حق]] آن حضرت رفتارهای نامناسبی را انجام می‌داده‌اند که موجبات تکدر خاطرش را فراهم می‌آورده است<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۲۱۶؛ الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۷۸۳.</ref>. البته طبق برخی گزارش‌ها در اغلب موارد، [[امام]] با شکوه و احتشام خاصی به [[دارالخلافه]] وارد می‌شد و [[جمعیت]] کثیری در محل عبور وی به آن حضرت ادای [[احترام]] می‌کرده‌اند<ref>کتاب الغیبة، طوسی، ص۲۱۶؛ المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۳۴.</ref>. با این همه ایشان که از توطئه‌های گسترده [[بنی‌عباس]] در [[حق]] خود و [[شیعیان]] مطلع بود، می‌کوشید که شیوه [[تقیه]] را که توسط پدرانش نیز مراعات می‌شد، مورد توجه قرار دهد و همه امور مربوط به خود و [[پیروان]] را در کمال [[پنهان‌کاری]] به انجام برساند. ایشان حتی به [[یاران]] خود توصیه می‌کرد که در معابر اگر مرا دیدید نه [[سلام]] کنید و نه دست تکان دهید که به این وسیله به خطر [[مبتلا]] می‌گردید<ref>الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۳۹.</ref>. امکان دسترسی مستقیم به امام در [[سامرا]] بسیار دشوار بود و گزارش‌های متعددی از اینکه [[دوستداران]] و [[نیازمندان]] به ایشان در حال عبور و حرکت یا در معدود سفرهای همراه با [[خلیفه]]، دست یافته‌اند، در منابع دیده می‌شود<ref>إثبات الوصیة، ص۲۵۴؛ الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۴۴-۴۴۶؛ کشف الغمة، ج۲، ص۴۱۳، ۴۲۵.</ref><ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>


=== برنامه‌های [[امام عسکری]] {{ع}} در دوران [[امامت]] ===
=== برنامه‌های [[امام عسکری]] {{ع}} در دوران [[امامت]] ===
خط ۶۹: خط ۶۹:
# '''[[پشتیبانی]] [[مالی]] از شیعیان‏:''' یکی دیگر از موضع‌‏گیری‏های [[امام عسکری]] {{ع}}، [[حمایت]] [[مالی]] از [[شیعیان]] به ویژه از [[یاران خاص]] و نزدیک آن حضرت بود، این کار سبب شد آنان زیر فشار مالی، جذب دستگاه [[حکومت عباسی]] نشوند<ref>شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۴۳؛ ابن شهر اشوب، مناقب آل أبی طالب، ج ۴، ص ۴۳۹؛ مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۴۲؛ امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ص ۴۰؛ طبرسی، اعلام الوری، ص ۳۷۲؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۸.</ref>.
# '''[[پشتیبانی]] [[مالی]] از شیعیان‏:''' یکی دیگر از موضع‌‏گیری‏های [[امام عسکری]] {{ع}}، [[حمایت]] [[مالی]] از [[شیعیان]] به ویژه از [[یاران خاص]] و نزدیک آن حضرت بود، این کار سبب شد آنان زیر فشار مالی، جذب دستگاه [[حکومت عباسی]] نشوند<ref>شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۴۳؛ ابن شهر اشوب، مناقب آل أبی طالب، ج ۴، ص ۴۳۹؛ مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۴۲؛ امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ص ۴۰؛ طبرسی، اعلام الوری، ص ۳۷۲؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۸.</ref>.
# '''[[معرفی حضرت مهدی]] {{ع}} به عنوان [[جانشین]]:‏''' یکی از مسؤولیت‏‌های بزرگ [[امام عسکری]] {{ع}}، معرّفی [[حضرت مهدی]] {{ع}} به [[جانشینی]] خود بود این امر زمانی سخت‏‌تر می‏شد که آن حضرت می‌بایست بنا به دلایلی [[فرزند]] خود را در پردۀ "[[پنهان‌‏زیستی]]" نگه دارد تا از گزند بدخواهان در [[امان]] بماند با این حال در موارد فراوانی به معرفی [[جانشین]] خود به افراد مورد [[اطمینان]] پرداخته است. از جمله تعابیری که [[امام یازدهم]] برای [[معرفی حضرت مهدی]] {{ع}} به کار برده است: {{متن حدیث|هَذَا صَاحِبُکُمْ‏ بَعْدِی‏}}<ref>«این، بعد از من صاحب شما است»؛ شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۴۸.</ref>؛ {{متن حدیث|إِنَ‏ ابْنِی‏ هُوَ الْقَائِمُ‏ مِنْ‏ بَعْدِی}}<ref>«همانا فرزندم، قائم بعد از من است»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۲۴، ح ۴.</ref>؛ {{متن حدیث|هَذَا إِمَامُکُمْ‏ مِنْ‏ بَعْدِی‏ وَ خَلِیفَتِی‏ عَلَیْکُم}}<ref> «این پیشوای شما پس از من و جانشین من بر شما است»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۳۵، ح ۲.</ref>؛ {{متن حدیث|ابنی [[محمد]] هو الامام [[الحجة]] بعدی}}<ref>«فرزندم محمد، همان امام و حجت پس از من است»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۰۹، ح ۹.</ref>.
# '''[[معرفی حضرت مهدی]] {{ع}} به عنوان [[جانشین]]:‏''' یکی از مسؤولیت‏‌های بزرگ [[امام عسکری]] {{ع}}، معرّفی [[حضرت مهدی]] {{ع}} به [[جانشینی]] خود بود این امر زمانی سخت‏‌تر می‏شد که آن حضرت می‌بایست بنا به دلایلی [[فرزند]] خود را در پردۀ "[[پنهان‌‏زیستی]]" نگه دارد تا از گزند بدخواهان در [[امان]] بماند با این حال در موارد فراوانی به معرفی [[جانشین]] خود به افراد مورد [[اطمینان]] پرداخته است. از جمله تعابیری که [[امام یازدهم]] برای [[معرفی حضرت مهدی]] {{ع}} به کار برده است: {{متن حدیث|هَذَا صَاحِبُکُمْ‏ بَعْدِی‏}}<ref>«این، بعد از من صاحب شما است»؛ شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۴۸.</ref>؛ {{متن حدیث|إِنَ‏ ابْنِی‏ هُوَ الْقَائِمُ‏ مِنْ‏ بَعْدِی}}<ref>«همانا فرزندم، قائم بعد از من است»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۲۴، ح ۴.</ref>؛ {{متن حدیث|هَذَا إِمَامُکُمْ‏ مِنْ‏ بَعْدِی‏ وَ خَلِیفَتِی‏ عَلَیْکُم}}<ref> «این پیشوای شما پس از من و جانشین من بر شما است»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۳۵، ح ۲.</ref>؛ {{متن حدیث|ابنی [[محمد]] هو الامام [[الحجة]] بعدی}}<ref>«فرزندم محمد، همان امام و حجت پس از من است»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۰۹، ح ۹.</ref>.
# '''آماده‌‏سازی [[شیعیان]] برای [[دوران غیبت]] [[امام دوازدهم]] {{ع}}:''' پنهان شدن [[پیشوا]] و [[رهبر]] هر جمعیت یک حادثۀ [[غیر طبیعی]] و نامأنوس است و [[باور]] کردن آن و نیز [[تحمل مشکلات]] ناشی از آن برای [[مردم]] دشوار است، [[پیامبر اسلام]] {{صل}} و [[امامان]] پیشین {{ع}} به تدریج [[مردم]] را با این موضوع آشنا ساخته، [[افکار]] را برای [[پذیرش]] آن آماده می‌‏کردند؛ این تلاش در زمان [[امام عسکری]] {{ع}} جلوۀ بیشتری یافت؛ زیرا با وجود تأکید بر [[تولد حضرت مهدی]] {{ع}} او را فقط به [[شیعیان]] خاص و بسیار نزدیک نشان می‏داد. از سوی دیگر، تماس مستقیم [[شیعیان]] با خود آن حضرت نیز روز به ‏روز محدودتر و کمتر می‏شد به گونه‏ای که حتی در [[شهر]] [[سامرا]] از طریق [[نامه]] یا به وسیلۀ [[نمایندگان]] خویش به [[مردم]] پاسخ می‌داد بدین‏ ترتیب آنان را برای [[پذیرش]] اوضاع و شرایط [[عصر غیبت]] و [[ارتباط]] غیر مستقیم با [[امام]] آماده می‌‏ساخت. این همان روشی است که [[امام دوازدهم]] {{ع}} در [[زمان غیبت صغری]] در پیش گرفت و به تدریج [[شیعیان]] را برای [[دوران غیبت کبری]] آماده ساخت<ref>ر. ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰؛ [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۴ ـ ۱۵۶؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص:۱۵۰-۱۵۱.</ref>.
# '''آماده‌‏سازی [[شیعیان]] برای [[دوران غیبت]] [[امام دوازدهم]] {{ع}}:''' پنهان شدن [[پیشوا]] و [[رهبر]] هر جمعیت یک حادثۀ [[غیر طبیعی]] و نامأنوس است و [[باور]] کردن آن و نیز [[تحمل مشکلات]] ناشی از آن برای [[مردم]] دشوار است، [[پیامبر اسلام]] {{صل}} و [[امامان]] پیشین {{ع}} به تدریج [[مردم]] را با این موضوع آشنا ساخته، [[افکار]] را برای [[پذیرش]] آن آماده می‌‏کردند؛ این تلاش در زمان [[امام عسکری]] {{ع}} جلوۀ بیشتری یافت؛ زیرا با وجود تأکید بر [[تولد حضرت مهدی]] {{ع}} او را فقط به [[شیعیان]] خاص و بسیار نزدیک نشان می‏داد. از سوی دیگر، تماس مستقیم [[شیعیان]] با خود آن حضرت نیز روز به ‏روز محدودتر و کمتر می‏شد به گونه‏ای که حتی در [[شهر]] [[سامرا]] از طریق [[نامه]] یا به وسیلۀ [[نمایندگان]] خویش به [[مردم]] پاسخ می‌داد بدین‏ ترتیب آنان را برای [[پذیرش]] اوضاع و شرایط [[عصر غیبت]] و [[ارتباط]] غیر مستقیم با [[امام]] آماده می‌‏ساخت. این همان روشی است که [[امام دوازدهم]] {{ع}} در [[زمان غیبت صغری]] در پیش گرفت و به تدریج [[شیعیان]] را برای [[دوران غیبت کبری]] آماده ساخت<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴ ـ۷۰؛ [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۴ ـ ۱۵۶؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص۱۵۰-۱۵۱.</ref>.


=== [[امام]] و [[مقابله با انحرافات]] ===
=== [[امام]] و [[مقابله با انحرافات]] ===
امام عسکری {{ع}} در عصر [[امامت]] خود با [[انحرافات]] بسیاری روبرو شد و کوشید با نشان‌دادن موضع [[حق]]، مجال [[رشد]] و [[پویایی]] [[باطل]] را از میان ببرد. امام با [[غلات]]، [[واقفیه]] و ثنویه و [[افکار]] [[گمراه‌کننده]] شان [[مبارزه]] می‌کرد و به [[قول و فعل]] نشان می‌داد که این جماعات در [[گمراهی]] به سر می‌برند و به هیچ‌روی نباید از آنان [[پیروی]] کرد. گزارشی نیز درباره موضع امام در مورد بحث [[علم]] [[باری‌تعالی]] در منابع دیده می‌شود. در این [[روایت]] آماده است برخی افراد به نقل از [[هشام بن حکم]] قائل بودند [[خداوند]]، [[علمی]] به اشیا، پیش از ایجادشان ندارد و امام این سخن را نادرست دانست و علم [[حق]] [[متعال]] را علاوه بر موضع ایجاد و پس از آن، به پیش از آن نیز مربوط دانست و فرمود خداوند عالم بود پیش از آنکه معلومی در میان باشد و [[خالق]] بود وقتی که مخلوق نبود و [[رب]] بود وقتی که مربوب نبود و [[قادر]] بود قبل از مقدور<ref>الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۶۸۷-۶۸۸؛ کشف الغمة، ج۲، ص۴۱۹.</ref>. هرچند حضرت عسکری {{ع}} در بحث [[حدوث و قدم]] [[قرآن]] مانند دیگر [[معصومان]] {{عم}} به جهت [[فتنه‌انگیز]] بودن بحث در عصر [[عباسی]] ورود و موضع‌گیری مستقل نداشت، اما چنان‌که از برخی گزارش‌ها دانسته می‌شود، ایشان هر چیزی جز خداوند را مخلوق او می‌دانسته و به تبع [[قرآن کریم]] را نیز حادث به شمار می‌آورده است<ref>الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۶۸۶.</ref><ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>
امام عسکری {{ع}} در عصر [[امامت]] خود با [[انحرافات]] بسیاری روبرو شد و کوشید با نشان‌دادن موضع [[حق]]، مجال [[رشد]] و [[پویایی]] [[باطل]] را از میان ببرد. امام با [[غلات]]، [[واقفیه]] و ثنویه و [[افکار]] [[گمراه‌کننده]] شان [[مبارزه]] می‌کرد و به [[قول و فعل]] نشان می‌داد که این جماعات در [[گمراهی]] به سر می‌برند و به هیچ‌روی نباید از آنان [[پیروی]] کرد. گزارشی نیز درباره موضع امام در مورد بحث [[علم]] [[باری‌تعالی]] در منابع دیده می‌شود. در این [[روایت]] آماده است برخی افراد به نقل از [[هشام بن حکم]] قائل بودند [[خداوند]]، [[علمی]] به اشیا، پیش از ایجادشان ندارد و امام این سخن را نادرست دانست و علم [[حق]] [[متعال]] را علاوه بر موضع ایجاد و پس از آن، به پیش از آن نیز مربوط دانست و فرمود خداوند عالم بود پیش از آنکه معلومی در میان باشد و [[خالق]] بود وقتی که مخلوق نبود و [[رب]] بود وقتی که مربوب نبود و [[قادر]] بود قبل از مقدور<ref>الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۶۸۷-۶۸۸؛ کشف الغمة، ج۲، ص۴۱۹.</ref>. هرچند حضرت عسکری {{ع}} در بحث [[حدوث و قدم]] [[قرآن]] مانند دیگر [[معصومان]] {{عم}} به جهت [[فتنه‌انگیز]] بودن بحث در عصر [[عباسی]] ورود و موضع‌گیری مستقل نداشت، اما چنان‌که از برخی گزارش‌ها دانسته می‌شود، ایشان هر چیزی جز خداوند را مخلوق او می‌دانسته و به تبع [[قرآن کریم]] را نیز حادث به شمار می‌آورده است<ref>الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۶۸۶.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>


== امامت و ولایت ==
== امامت و ولایت ==
{{اصلی|امامت امام حسن عسکری}}
{{اصلی|امامت امام حسن عسکری}}
[[دلایل]] اقامه شده بر [[امامت]] [[امام عسکری]] {{ع}} از این قرار است:  
[[دلایل]] اقامه شده بر [[امامت]] [[امام عسکری]] {{ع}} از این قرار است:  
# به دلیل آنکه بعد از [[امام هادی]] {{ع}}، تمامی [[فضایل]] و مکارم از قبیل [[علم]]، [[عصمت]]، [[زهد]]، کمال در [[عقلانیت]]، [[تدبر]]، [[شجاعت]] و... در [[امام عسکری]] جمع گردیده بود، او [[شایسته‌ترین]] فرد زمان خویش برای [[تصدی]] [[مقام امامت]] بود<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۲، اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۱؛ حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، ص۵۳۹.</ref>. [[فضایل]] [[امام]] به اندازه‌ای بود که [[دشمنان اهل بیت]] نیز به [[عظمت]] و بزرگی او اعتراف می‌کردند: "[[دوست]] و [[دشمن]]، از او به [[نیکی]] و [[شایستگی]] یاد و او را [[ستایش]] می‌کنند"<ref>{{عربی|لَمْ أَرَ لَهُ وَلِيّاً وَ لَا عَدُوّاً إِلَّا وَ هُوَ يُحْسِنُ الْقَوْلَ فِيهِ وَ الثَّنَاءَ عَلَيْهِ}}؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۳-۹۱۶.</ref>.
# به دلیل آنکه بعد از [[امام هادی]] {{ع}}، تمامی [[فضایل]] و مکارم از قبیل [[علم]]، [[عصمت]]، [[زهد]]، کمال در [[عقلانیت]]، [[تدبر]]، [[شجاعت]] و... در [[امام عسکری]] جمع گردیده بود، او [[شایسته‌ترین]] فرد زمان خویش برای [[تصدی]] [[مقام امامت]] بود<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۳۱۲، اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۱؛ حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، ص۵۳۹.</ref>. [[فضایل]] [[امام]] به اندازه‌ای بود که [[دشمنان اهل بیت]] نیز به [[عظمت]] و بزرگی او اعتراف می‌کردند: "[[دوست]] و [[دشمن]]، از او به [[نیکی]] و [[شایستگی]] یاد و او را [[ستایش]] می‌کنند"<ref>{{عربی|لَمْ أَرَ لَهُ وَلِيّاً وَ لَا عَدُوّاً إِلَّا وَ هُوَ يُحْسِنُ الْقَوْلَ فِيهِ وَ الثَّنَاءَ عَلَيْهِ}}؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۳-۹۱۶.</ref>.
# [[ظهور]] [[معجزات الهی]] و خوارق عادت از ایشان که دیگران از انجام آن [[ناتوان]] بودند نیز [[دلیل]] دیگری بر [[امامت]] حضرت است<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداة، ج۳، ص۴۰۰؛ بحرانی، سید هاشم، مدینة المعاجز، ج۳، ص۳۲۵.</ref> از جمله [[معجزات]] [[امام]]، [[پیشگویی‌ها]] و خبرهایی است که از [[آینده]] به [[اصحاب]] خود می‌داد: مانند خبر کشته شدن [[معتز]] [[عباسی]]، بیست روز قبل از قتلش و...<ref>اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۶.</ref><ref>[[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]و [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۲۶ ـ ۴۲۷.</ref>
# [[ظهور]] [[معجزات الهی]] و خوارق عادت از ایشان که دیگران از انجام آن [[ناتوان]] بودند نیز [[دلیل]] دیگری بر [[امامت]] حضرت است<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداة، ج۳، ص۴۰۰؛ بحرانی، سید هاشم، مدینة المعاجز، ج۳، ص۳۲۵.</ref> از جمله [[معجزات]] [[امام]]، [[پیشگویی‌ها]] و خبرهایی است که از [[آینده]] به [[اصحاب]] خود می‌داد: مانند خبر کشته شدن [[معتز]] [[عباسی]]، بیست روز قبل از قتلش و...<ref>اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۹۱۶.</ref><ref>[[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]و [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۲۶ ـ ۴۲۷.</ref>
# [[روایات]] دال بر [[امامت امام عسکری]] {{ع}}: برای [[اثبات امامت حضرت]] [[عسکری]] {{ع}} [[نصوص عامه]] مانند [[روایات ائمه اثنی عشر]] و هم بعضی از نصوصی که [[امام دوازدهم]] را معرفی می‌کند کافی است<ref>ر. ک: کافی، ج ۱، ص ۳۲۵ و کفایة الاثر، ص ۲۸۶ و کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۷۹ و اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، ج ۵، ص ۳.</ref>، مانند:  
# [[روایات]] دال بر [[امامت امام عسکری]] {{ع}}: برای [[اثبات امامت حضرت]] [[عسکری]] {{ع}} [[نصوص عامه]] مانند [[روایات ائمه اثنی عشر]] و هم بعضی از نصوصی که [[امام دوازدهم]] را معرفی می‌کند کافی است<ref>ر.ک: کافی، ج ۱، ص ۳۲۵ و کفایة الاثر، ص ۲۸۶ و کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۷۹ و اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، ج ۵، ص ۳.</ref>، مانند:  
# [[صقر بن أبی دلف]] گفت: از [[حضرت جواد]] {{ع}} شنیدم که می‌فرمود: امام بعد از من پسرم علی است دستور او دستور من و سخنش سخن من است و فرمانبرداری از او فرمانبرداری از من است و امامت پس از او در فرزندش حسن خواهد بود. سپس فرمود بعد از حسن فرزندش قیام کننده به حق و امام منتظر است<ref>{{متن حدیث|إن الإمام بعدی ابنی علی أمره أمری و قوله قولی و طاعته طاعتی و الإمام بعده ابنه الحسن أمره أمر أبیه و قوله قول أبیه و طاعته طاعة أبیه ثم قال إن من بعد الحسن ابنه القائم بالحق المنتظر}}؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۷۸، کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإثنی عشر، ص ۲۸۳.</ref>.
# [[صقر بن أبی دلف]] گفت: از [[حضرت جواد]] {{ع}} شنیدم که می‌فرمود: امام بعد از من پسرم علی است دستور او دستور من و سخنش سخن من است و فرمانبرداری از او فرمانبرداری از من است و امامت پس از او در فرزندش حسن خواهد بود. سپس فرمود بعد از حسن فرزندش قیام کننده به حق و امام منتظر است<ref>{{متن حدیث|إن الإمام بعدی ابنی علی أمره أمری و قوله قولی و طاعته طاعتی و الإمام بعده ابنه الحسن أمره أمر أبیه و قوله قول أبیه و طاعته طاعة أبیه ثم قال إن من بعد الحسن ابنه القائم بالحق المنتظر}}؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۷۸، کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإثنی عشر، ص ۲۸۳.</ref>.
# [[علی بن مهزیار]] گوید: به حضرت ابی الحسن {{ع}} عرض کردم: اگر پیش [[آمدی]] کند ـ و [[پناه]] می‌بریم به خدا ـ [[مرجع]] کیست؟ فرمود: {{متن حدیث|عَهْدِي إِلَى اَلْأَكْبَرِ مِنْ وَلَدَيَّ}}، [[عهد]] [[امامت]] من متعلق به پسر بزرگترم است<ref> کافی، ج ۱، ص ۳۲۶.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، جلد ۲ ص ۹۳-۹۵.</ref>
# [[علی بن مهزیار]] گوید: به حضرت ابی الحسن {{ع}} عرض کردم: اگر پیش [[آمدی]] کند ـ و [[پناه]] می‌بریم به خدا ـ [[مرجع]] کیست؟ فرمود: {{متن حدیث|عَهْدِي إِلَى اَلْأَكْبَرِ مِنْ وَلَدَيَّ}}، [[عهد]] [[امامت]] من متعلق به پسر بزرگترم است<ref> کافی، ج ۱، ص ۳۲۶.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، جلد ۲ ص ۹۳-۹۵.</ref>


== افضلیت امام حسن عسکری ==
== افضلیت امام حسن عسکری ==
{{اصلی|افضلیت امام حسن عسکری}}
{{اصلی|افضلیت امام حسن عسکری}}
[[امام هادی]] {{ع}} خطاب به یکی از اصحابش می‌نویسد: "پسرم ابومحمد، از نظر [[غریزه]] [[خیرخواه‌ترین]] افراد [[آل محمد]] و از نظر [[حجت]] و [[برهان]] معتبرترین ایشان است، او پسر بزرگتر و [[جانشین]] من است رشته‌ها و [[احکام]] [[امامت]] به او می‌رسد، پس هر چه می‌خواهی از من بپرسی از او بپرس که تمام احتیاجات شما نزد اوست"<ref>{{متن حدیث|أبو محمد ابنی أنصح آل محمد غریزة و أوثقهم حجة و هو الأکبر من ولدی و هو الخلف و إلیه ینتهی عری ـ العری بضم العین و فتح الراء جمع العروة بالضم و السکون معروف و الإضافة لامیة أو بیانیة ـ الإمامة و أحکامها فما کنت سائلی فسله عنه فعنده ما یحتاج إلیه}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۳۲۷.</ref>.
[[امام هادی]] {{ع}} خطاب به یکی از اصحابش می‌نویسد: "پسرم ابومحمد، از نظر [[غریزه]] [[خیرخواه‌ترین]] افراد [[آل محمد]] و از نظر [[حجت]] و [[برهان]] معتبرترین ایشان است، او پسر بزرگتر و [[جانشین]] من است رشته‌ها و [[احکام]] [[امامت]] به او می‌رسد، پس هر چه می‌خواهی از من بپرسی از او بپرس که تمام احتیاجات شما نزد اوست"<ref>{{متن حدیث|أبو محمد ابنی أنصح آل محمد غریزة و أوثقهم حجة و هو الأکبر من ولدی و هو الخلف و إلیه ینتهی عری ـ العری بضم العین و فتح الراء جمع العروة بالضم و السکون معروف و الإضافة لامیة أو بیانیة ـ الإمامة و أحکامها فما کنت سائلی فسله عنه فعنده ما یحتاج إلیه}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۳۲۷.</ref>.


[[حارث بن سعید بن قیس]] از [[امیرالمؤمنین]] [[علی]] {{ع}} و [[جابر بن عبدالله انصاری]] هر دو از [[نبی اکرم]] {{صل}} [[نقل]] کرده‌اند که فرمود: "من جلوتر از شما وارد [[حوض]] می‌شوم و تو [[یا علی]] ساقی هستی و [[حسن]] مدافع و [[حسین]] امر کننده و [[علی بن الحسین]] پیشرو و [[محمد بن علی]] ناشر و [[جعفر بن محمد]] [[رهبر]] و [[موسی بن جعفر]] شماره بردار [[دوستان]] و [[دشمنان]] و از بین برنده [[منافقین]] و [[علی بن موسی]] [[زینت]]‌بخش [[مؤمنین]] و محمد بن علی جای دهنده مؤمنین است در [[درجه]] خود در [[بهشت]]، [[علی بن محمد]] سخنگوی [[شیعیان]] و به [[ازدواج]] درآورنده [[حور العین]]، [[حسن بن علی]] چراغ [[بهشتیان]] که از [[نور]] ایشان استفاده می‌کنند و [[هادی]] [[مهدی]]، [[شفیع]] آنهاست [[روز قیامت]]، موقعی که اجازه داده نمی‌شود مگر برای کسی که [[خدا]] بخواهد<ref>{{متن حدیث|أنا واردکم علی الحوض و أنت یا علی الساقی و الحسن الرائد و الحسین الآمرو علی بن الحسین الفارط و محمد بن علی الناشر و جعفر بن محمد السائق و موسی بن جعفر محصی المحبین و المبغضین و قامع المنافقین و علی بن موسی مزین المؤمنین و محمد بن علی منزل أهل الجنة فی درجاتهم و علی بن محمد خطیب شیعتهم و مزوجهم الحور و الحسن بن علی سراج أهل الجنة یستضیئون به و الهادی المهدی شفیعهم یوم القیامة حیث لا یأذن إلا لمن یشاء و یرضی}}؛ مناقب آل أبی طالب {{عم}}، ج ۱، ص۲۹۲.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، جلد ۲ ص ۹۳-۹۵.</ref>
[[حارث بن سعید بن قیس]] از [[امیرالمؤمنین]] [[علی]] {{ع}} و [[جابر بن عبدالله انصاری]] هر دو از [[نبی اکرم]] {{صل}} [[نقل]] کرده‌اند که فرمود: "من جلوتر از شما وارد [[حوض]] می‌شوم و تو [[یا علی]] ساقی هستی و [[حسن]] مدافع و [[حسین]] امر کننده و [[علی بن الحسین]] پیشرو و [[محمد بن علی]] ناشر و [[جعفر بن محمد]] [[رهبر]] و [[موسی بن جعفر]] شماره بردار [[دوستان]] و [[دشمنان]] و از بین برنده [[منافقین]] و [[علی بن موسی]] [[زینت]]‌بخش [[مؤمنین]] و محمد بن علی جای دهنده مؤمنین است در [[درجه]] خود در [[بهشت]]، [[علی بن محمد]] سخنگوی [[شیعیان]] و به [[ازدواج]] درآورنده [[حور العین]]، [[حسن بن علی]] چراغ [[بهشتیان]] که از [[نور]] ایشان استفاده می‌کنند و [[هادی]] [[مهدی]]، [[شفیع]] آنهاست [[روز قیامت]]، موقعی که اجازه داده نمی‌شود مگر برای کسی که [[خدا]] بخواهد<ref>{{متن حدیث|أنا واردکم علی الحوض و أنت یا علی الساقی و الحسن الرائد و الحسین الآمرو علی بن الحسین الفارط و محمد بن علی الناشر و جعفر بن محمد السائق و موسی بن جعفر محصی المحبین و المبغضین و قامع المنافقین و علی بن موسی مزین المؤمنین و محمد بن علی منزل أهل الجنة فی درجاتهم و علی بن محمد خطیب شیعتهم و مزوجهم الحور و الحسن بن علی سراج أهل الجنة یستضیئون به و الهادی المهدی شفیعهم یوم القیامة حیث لا یأذن إلا لمن یشاء و یرضی}}؛ مناقب آل أبی طالب {{عم}}، ج ۱، ص۲۹۲.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، جلد ۲ ص ۹۳-۹۵.</ref>


== شهادت و محل دفن ==
== شهادت و محل دفن ==
امام در [[تاریخ]] اول "ربیع الاول" [[سال]] ۲۶۰ ق به [[دستور]] [[معتمد عباسی]]، [[مسموم]] و در روز هشتم همان [[تاریخ]] به [[شهادت]] رسید و پس از اینکه فرزندش [[امام زمان]] {{ع}} در حالی که پنج سال بیشتر نداشت بر او [[نماز]] خواند، در خانۀ خود در [[سامرا]] و کنار [[مرقد]] پدرش به [[خاک]] سپرده شد و [[جمعیت]] انبوهی در [[مراسم]] [[تشییع پیکر]] آن حضرت شرکت کردند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۵۰۲؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۴۰.</ref><ref>[[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ص ۴۲۶.</ref>
امام در [[تاریخ]] اول "ربیع الاول" [[سال]] ۲۶۰ ق به [[دستور]] [[معتمد عباسی]]، [[مسموم]] و در روز هشتم همان [[تاریخ]] به [[شهادت]] رسید و پس از اینکه فرزندش [[امام زمان]] {{ع}} در حالی که پنج سال بیشتر نداشت بر او [[نماز]] خواند، در خانۀ خود در [[سامرا]] و کنار [[مرقد]] پدرش به [[خاک]] سپرده شد و [[جمعیت]] انبوهی در [[مراسم]] [[تشییع پیکر]] آن حضرت شرکت کردند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۵۰۲؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ج۱، ص۲۲۳؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۴۰.</ref>.<ref>[[ابوالفضل سلطان‌ محمدی|سلطان‌ محمدی، ابوالفضل]]، [[مهدی نجفی مقدم|نجفی مقدم، مهدی]]، [[امامت امام حسن عسکری (مقاله)|امامت امام حسن عسکری]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ص ۴۲۶.</ref>


از امام عسکری {{ع}} به جز روایت‌های متعدد، دو اثر به نام‌های [[تفسیر]] امام عسکری<ref>الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۲۸۵.</ref> و المقنعه<ref>المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۲۴.</ref> (المنقبه) در [[دانش]] [[حلال و حرام]] باقی مانده است. تفسیر مذکور مشتمل بر [[سوره حمد]] و [[سوره بقره]] تا [[آیه]] ۲۸۲ است و نزدیک به چهارصد [[حدیث]] در آن ذکر شده است<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>.
از امام عسکری {{ع}} به جز روایت‌های متعدد، دو اثر به نام‌های [[تفسیر]] امام عسکری<ref>الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۲۸۵.</ref> و المقنعه<ref>المناقب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۴۲۴.</ref> (المنقبه) در [[دانش]] [[حلال و حرام]] باقی مانده است. تفسیر مذکور مشتمل بر [[سوره حمد]] و [[سوره بقره]] تا [[آیه]] ۲۸۲ است و نزدیک به چهارصد [[حدیث]] در آن ذکر شده است<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[امام حسن بن علی عسکری - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «امام حسن بن علی عسکری»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۱۹-۵۲۹.</ref>.
۱۱۷٬۱۰۸

ویرایش